Thông Luận

Hoa Kỳ - Trung Quốc : Trận đấu thế kỷ

Donald Trump và Tập Cận Bình đã tranh thủ Hội Nghị Thượng Đỉnh G20 tại Nhật Bản để nối lại cuộc đối thoại sau nhiều tháng chiến tranh thương mại giữa hai bên. Đối với tuần báo Pháp Courrier International, cuộc thương chiến Mỹ-Trung là một "Trận đấu thế kỷ", tựa lớn trang bìa, đang de dọa kinh tế thế giới. Bên dưới hàng tựa là một bức biếm họa vẽ hai con gà chọi với đầu có hình dạng của hai ông Trump và Tập đang gờm nhau.

Ảnh minh họa. RFI / FMM

Theo nhận định của Courrier International, hậu quả của cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung đã rõ : "Ngay cả khi căng thẳng giảm xuống, tiến trình tách rời khỏi nhau của hai nền kinh tế hùng mạnh nhất thế giới đã khởi động, và trong bối cảnh mới đó, một điều không thể tưởng tượng được trước đây, các nước khác có nguy cơ bị buộc phải chọn phe của mình".

Trích dịch một bài phân tích trên tờ báo Hồng Kông South China Morning Post, Courrier International trước hết ghi nhận rằng trong trận đấu này "sẽ không có kẻ thắng người thua". Lý do là vì hai nền kinh tế Mỹ và Trung Quốc đã gắn chặt vào nhau đến mức mà hai nước không thể không cần đến nhau. Vấn đề là không một nước nào muốn bị mất mặt, theo như giải thích của tờ báo Hồng Kông.

Tại sao không lãnh đạo nào muốn nhượng bộ ?

Đối với tờ South China Morning Post thì ông Donald Trump không thể tỏ ra mềm yếu trước Bắc Kinh vì sự thù ghét Trung Quốc chưa bao giờ mạnh như thế tại Mỹ và càng gần đến cuộc bầu cử tổng thống sắp tới, cảm nhận này càng tăng lên.

Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã cho thấy cảm nhận này nhân kỷ niêm lần thứ 30 vụ đàn áp Thiên An Môn, đầu tháng 6, khi ông nói : Hy vọng của Mỹ theo đó Trung Quốc sẽ biến thành một xã hội cởi mở hơn, khoan dung hơn, đã vỡ tung".

Ông Pompeo ghi nhận thất bại của chính sách đối với Trung Quốc từ thời Nixon và nêu thất vọng của Washington.

Còn ông Tập Cận Bình thì cũng không thể tỏ ra mềm yếu hơn những người tiền nhiệm đối với Mỹ. Vả lại chính sách và chủ thuyết của ông đều dựa trên tính dân tộc chủ nghĩa và một ý thức hệ chính thống từ khi lên cầm quyền từ năm 2012 đến nay.

Cho dù không phải lo ngại về vấn đề bầu cử như đồng nhiệm Mỹ, nhưng có lẽ ông Tập vẫn phải cẩn thận vì những người đối nghịch trong đảng sẵn sàng lợi dụng những bước sai lầm của ông để chống lại ông.

"Ly dị Mỹ-Trung không thể tránh khỏi ?"

Theo ghi nhận của South China Morning Post, cho đến nay, sự trù phú của Trung Quốc vẫn dựa trên việc tăng cường quan hệ kinh tế với Hoa Kỳ. Nhưng với cuộc chiến tranh thương mại bùng lên, mối quan hệ này đã dãn hẳn ra. Trong một bài phân tích được Courrier International trích dịch, nhật báo Mỹ Wall Street Journal tại New Yrok đã đặt câu hỏi "Phải chăng cuộc ly dị Mỹ-Trung là điều không thể tránh khỏi ?".

Theo Wall Street Journal, trước đây hai nền kinh tế gắn quyện với nhau, bây giờ thì hai cường quốc kinh tế nhất nhì thế giới này bắt đầu co cụm lại. Đầu tự giảm sụt, các công ty, xí nghiệp xem xét lại chiến lược…

Vào tháng 5 vừa qua, chuyển biến xấu hẳn đi một cách đột ngột của cuộc đàm phán thương mại Mỹ-Trung đã cho thấy khả năng quan hệ bị cắt đứt, điều mà cho đến giờ khó có thể tưởng tượng ra giữa hai cường quốc kinh tế lớn nhất thế giới. Đối với nhật báo tài chánh Mỹ, cho dù hai bên có đạt được một thỏa thuận, thì sự đan xen vào nhau giữa hai nền kinh tế, được thực hiện từ hàng thập niên qua, có lẽ sẽ phải bị tháo gỡ.

Nhiều dấu hiệu cho thấy chiều hướng đó : các nhà sản xuất giầy, máy ảnh và iPhone tìm cách sản xuất ở nơi khác hơn là Trung Quốc, chính quyền Mỹ thì buộc các nhà đầu tư Trung Quốc bán lại cổ phiếu mà họ nắm trong các công ty khởi nghiệp (start up) Mỹ, còn các nhà khoa học Trung Quốc muốn sang Mỹ thì gặp nhiều chậm trễ trong việc có được visa nhập cảnh.

Quy mô của việc tách rời giữa hai nền kinh tế sẽ tùy thuộc vào loại thỏa thuận đạt được trong các cuộc đàm phán, với điều kiện là rốt cuộc hai bên đạt được một thỏa thuận nào đó !

Tuy nhiên báo Wall Street Journal cho rằng sẽ không có một cuộc chiến tranh lạnh mới : Trung Quốc có trọng lượng quá lớn và quá gắn chặt với phần còn lại của thế giới. Thế nhưng các nhà đầu tư và nghiên cứu của Mỹ và Trung Quốc có thể lâm vào tình cảnh mỗi bên làm việc riêng rẽ trong những thế giới cách biệt với nhau.

Châu Âu giữa hai làn đạn

Tình hình căng thẳng Mỹ-Trung Quốc dĩ nhiên có ảnh hưởng Liên Hiệp Châu Âu, vốn có quan hệ kinh tế, thương mại chặt chẽ với cả Washington lẫn Bắc Kinh. Tạp chí Mỹ The Atlantic đã ghi nhận một tình thế rất tế nhị của Châu Âu trong bài "Châu Âu giữa hai làn đạn".

Theo tờ báo, từ hai năm nay, quan hệ giữa Mỹ và Châu Âu đã trở nên căng thẳng trên một số hồ sơ như thương mại, hạt nhân Iran, ngân sách quốc phòng v.v… Người ta từng nghĩ rằng trong bối cảnh đó, có một chủ đề có thể giúp Mỹ và Châu Âu xích lại gần nhau : Đó là Trung Quốc. Thế nhưng thực tế không phải là như vậy.

Theo tờ báo Mỹ, ai cũng nói là thách thức địa chính trị lớn nhất của thế kỷ XXI là đối phó với sự vươn lên của một Trung Quốc chuyên chế. Nhưng theo một lãnh đạo Châu Âu, Hoa Kỳ có "một thái độ quá hung hăng, tốn nhiều năng lực, mà kết quả không được gì". Và khi khởi động một cuộc chiến tranh lạnh về thương mại dài lâu với Bắc Kinh, ông Donald Trump có nguy cơ dẫn nước Mỹ đi "vào một con đường mà ngay những người Châu Âu có đường lối cứng rắn nhất cũng khó mà đi theo".

Tuy nhiên, theo The Atlantic, các kênh liên lạc giữa Châu Âu và Mỹ không hề bị cắt đứt hẳn, và tờ báo không ngần ngại phác họa ra điều có thể gọi là một chương trình hành động chung giữa hai bên bờ Đại Tây Dương.

Về công nghệ 5G chẳng hạn, Châu Âu và Mỹ có thể thành lập một tập đoàn quy tụ những công ty Mỹ và Châu Âu hiện là đối thủ cạnh tranh của tập đoàn Trung Quốc Hoa Vi. Còn về mặt thương mại, Mỹ và Châu Âu có thể liên kết với Nhật Bản, Canada và Úc chẳng hạn, để đối phó với cung cách làm ăn không ngay thẳng của Trung Quốc.

Theo The Atlantic, những ai ở Châu Âu mà nghĩ rằng mọi sự sẽ dễ dàng hơn nếu năm 2020, nước Mỹ có một tổng thống Dân Chủ, thì sẽ lầm to. Giọng điệu của vị tổng thống đó có thể nhẹ nhàng, lịch sự hơn, và chỉ thế thôi.

Dù chủ nhân nhà Trắng có là ai chăng nữa, các nước Châu Âu phải chuẩn bị tư tưởng để chấp nhận việc sẽ bị Mỹ nhìn qua lăng kính của quan hệ với Trung Quốc – cũng giống như thời chiến tranh lạnh, lăng kính Liên Xô đã bóp méo cái nhìn của Mỹ về Châu Âu.

Và nếu bấy giờ hai bên vẫn không có đề án chung, thì quan hệ Mỹ-Âu vẫn sẽ chao đảo hơn nữa dù với ông Trump hay không.

Mỹ - Iran "nên đối thoại hơn là đối đầu"

Tương tự như đồng nghiệp Pháp Courrier International, tuần báo Anh The Economist cũng chú ý đến Mỹ, nhưng trong quan hệ với Iran, với hàng tựa lớn trang bìa "Ngăn chặn Iran cách nào".

Trong bối cảnh Mỹ và Iran đang gần kề chiến tranh, The Economist cho rằng đối thoại, chứ không phải là đối đầu, mới là cách ngăn chặn không cho nước Cộng Hòa Hồi Giáo Iran sở hữu bom nguyên tử.

Theo The Economist, trong gần 4 năm qua, con đường tiến đến vũ khí hạt nhân của Iran đã bị ngăn chặn. Thỏa thuận hạt nhân ký năm 2015, với cả Mỹ, đã giới hạn chương trình hạt nhân Iran, chỉ để sử dụng trong lãnh vực dân sự, như điện lực, và đặt dưới sự kiểm tra nghiêm ngặt. Các chuyên gia từng công nhận rằng Iran đã chấp hành thỏa thuận và hoạt động hạt nhân của nước này đã bị kìm lại.

Nhưng tổng thống Mỹ Donald Trump đã phá hoại thỏa thuận và Iran đã bắt đầu lưu trữ uranium được làm giàu và dọa bỏ một số cam kết.

Cũng may là Iran chưa thể trở thành cường quốc hạt nhân, nhưng một lần nữa nước này đã sử dụng chương trình hạt nhân để gây thêm sức ép lên Mỹ. Điều này rất nguy hiểm trong bối cảnh tình hình trong vùng không ổn định, với những vụ tấn công tàu ở eo biển Ormuz, vào tháng 5 mà Mỹ quy trách nhiêm cho Iran, kế đến là việc Iran bắn hạ drone của Mỹ, ngày 20/06, khiến ông Trump ra lệnh đáp trả. Chỉ 10 phút trước khi bắn vào các mục tiêu ở Iran thì chiến đấu cơ Mỹ được lệnh bãi bỏ chiến dịch, và ông Trump đã tự an ủi bằng một cuộc tấn công tin học thay vào chỗ chiến dịch không kích.

Theo The Economist, thì cả ông Trump, lẫn các đồng minh của Mỹ và cả Iran, không ai muốn một cuộc chiến lớn khác ở Trung Đông.Nhưng do chiến lược "sức ép tối đa" của ông Trump lên Iran và vì mỗi bên đều đưa ra những lời đe dọa ngày càng hung hăng hơn, điều đó có thể dẫn đến nhận định sai lầm về đường ranh đỏ của đối phương. Phạm vi hoạt động của tổng thống Trump trở nên eo hẹp hơn. Iran trở nên hung hăng hơn, những lời kêu gọi hành động sẽ gia tăng, ít ra là trong đảng của tổng thống Mỹ.

Tóm lại, trước khi tình hình leo thang và không còn kiểm soát được, hai bên cần bắt đầu đối thoại. Điều này không phải là không thực hiện được như người ta tưởng.

Nicolas Sarkozy : Ngày trở lại

Không hẹn mà gặp, hai tuần báo Pháp L’Obs và Le Point đều dành trang bìa cho cựu tổng thống Pháp Nicolas Sarkozy, nhân dịp quyển ký sự mới của ông mang tựa đề "Passions" - tạm dịch là "Những đam mê" ra mắt độc giả Pháp.

Dưới tựa đề "Nicolas Sarkozy : "Giữa Pháp và tôi, câu chuyện sẽ không bao giờ kết thúc...", Le Point đã giới thiệu nhiều trích đoạn của quyển sách được nhà xuất bản L’Observatoire phát hành, và đặc biệt là bài phỏng vấn độc quyền mà cựu tổng thống Pháp đã dành cho tờ báo. Tựa đề trang nhất chính là nguyên văn câu nói của ông Sarkozy khi đề cập đến quan hệ giữa ông và nước Pháp.

Đối với Le Point, "Passions" là một dạng biên niên sử sôi nổi về những năm tham gia chính trường của Nicolas Sarkozy thời thanh niên, về cuộc mít tinh chính trị đầu tiên của ông ở thành phố Nice vào năm 1975 cho đến khi ông được bầu làm tổng thống Pháp.

Vị cựu nguyên thủ quốc gia kể lại cuộc sống cá nhân cũng như cuộc đấu tranh vì quyền lực chính trị của ông, mà không hề tách biệt cái này với cái kia. Đối với Le Point, quyển ký sự phải chăng là một bức tranh tự họa của một con người muốn cho thấy sự nhất quán của các cam kết dấn thân của mình, một bản di chúc chính trị, hay là một bàn đạp, biết đâu chừng, sẽ giúp ông tiến bước thêm nữa ? Chính độc giả sẽ rút ra kết luận của mình.

Dẫu sao thì quyển sách đã được in với 200.000 bản trong đó có 175.000 bản đã được các nhà bán sách đặt hàng trước.

Liên minh bí mật giữa Sarkozy và Macron

Cũng nói về quyển sách mới mà cựu tổng thống Pháp Sarkozy cho xuất bản, nhưng tuần báo L’Obs lại chú ý đến điều được tờ báo chậy thành tựa lớn trang bìa : "Sarkozy/Macron – Liên minh bí mật".

Theo L’Obs, giữa hai tổng thống cũ và mới, một thỏa thuận ngầm đã được ký kết.

Nhân dịp quyển sách mới của ông Sarkozy được xuất bản, tạp chí Pháp muốn cung cấp cho độc giả một số yếu tố then chốt để hiểu điều có thể gọi là tình trạng "hòa bình có vũ trang" giữa hai người.

Đối với tạp chí Pháp, vào lúc mà ai cũng tưởng là ông sẽ bị hạ gục khi trở thành tổng thống đầu tiên trong lịch sử Đệ Ngũ Cộng Hòa Pháp bị đưa ra tòa, Nicolas Sarkozy đã quyết định cho ra mắt quyển "Passions", một loại ký sự trong đó ông tiết lộ một số bí mật về quá trình vươn lên về mặt chính trị của ông cho đến khi ông lên nắm quyền tổng thống vào năm 2007.

Theo L’Obs, không còn nghi ngờ gì nữa, ông Sarkozy có lẽ đã cho thấy rõ tham vọng muốn trở lại chính trường, và tại sao không, một ngày nào đó, truất ngôi "người bạn thân mến" của ông là Emmanuel Macron.

Đối với L’Obs, gọi Macron và Sarkozy là hai người "bạn thân mến" không sai, vì giữa họ, một kiểu tuần trăng mật đã được thiết lập từ năm 2017. Cả hai đều đã xem xét kỹ lưỡng những hành động nhỏ nhất, quá trình vươn lên, sự khác biệt của nhau. Hai người không ngần ngại cho thấy thái độ lịch sự, tôn trọng lẫn nhau, sự đồng tình ăn ý với nhau, thậm chí là sự say mê lẫn nhau.

Điểm chung giữa hai người, theo tạp chí Pháp, là tính chất táo bạo, dám phá cách để vươn lên về mặt chính trị, sẵn sàng tỏ ra tàn bạo khi cần. Ngay vào tháng Sáu năm 2017, ông Sarkozy đã không ngần ngại nói rằng "Macron chính là tôi, nhưng tốt hơn".

Mai Vân