 | Tổng quan: | 3601005 |
Rex Tillerson bị sa thải : Thỏa thuận hạt nhân Iran như "đèn treo trước gió" (RFI, 15/03/2018)
Ngày 13/03/2018, thông qua mạng xã hội Twitter, tổng thống Donald Trump thông báo sa thải ngoại trưởng Rex Tillerson. Theo quan sát của giới chuyên gia, đây là có thể là một tín hiệu "khai tử" thỏa thuận hạt nhân Iran, đồng thời gia tăng áp lực với các đồng minh Châu Âu, những nước muốn bảo vệ thỏa thuận lịch sử này.
Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson bị tổng thống Donald Trump thông báo sa thải vào ngày 13/03/2018 qua mạng Twitter. Reuters/Jonathan Ernst/Pool
Để biện minh cho quyết định bãi nhiệm ông Rex Tillerson, tổng thống Mỹ đã nêu rõ điểm bất đồng giữa ông và ngoại trưởng Mỹ như sau : "Khi quý vị nhìn vào thỏa thuận hạt nhân Iran, tôi nghĩ đây là một thỏa thuận tồi tệ, một thỏa thuận sơ sài". Theo Donald Trrump, Hoa Kỳ phải làm việc với các đồng minh và các đối tác "nhằm chặn đường Iran đi tới vũ khí nguyên tử" và "chống việc Iran ủng hộ quân khủng bố".
Một ngày sau khi có thông báo bổ nhiệm ông Mike Pompeo, giám đốc CIA và được cho là có tư tưởng "diều hâu", thay Rex Tillerson làm ngoại trưởng, chính quyền Tehran đã chính thức phản ứng, lên án Hoa Kỳ muốn "khai tử" thỏa thuận hạt nhân, theo như tường thuật của thông tín viên RFI, Siavosh Ghazi tại Tehran :
"Đối với thứ trưởng ngoại giao Iran, ông Abbas Araghchi, Hoa Kỳ quyết tâm ra khỏi thỏa thuận hạt nhân và những thay đổi bên trong Bộ ngoại giao đã được thực hiện cho mục đích này. Đây là phản ứng chính thức đầu tiên từ phía Iran về sự ra đi bất ngờ của Rex Tillerson, và nhất là vì Mike Pompeo, người thay thế ông Tillerson, được xem là nhân vật cứng rắn chống lại Iran.
Tổng thống Mỹ Donald Trump, dọa rút ra khỏi thỏa thuận quốc tế về hạt nhân Iran vào tháng Năm, và cho biết hồ sơ Iran là một trong số những bất đồng giữa ông và ngoại trưởng Rex Tillerson. Thứ trưởng ngoại giao Iran Abbas Araghchi tuyên bố : Nếu Hoa Kỳ ra khỏi thỏa thuận hạt nhân, chúng tôi cũng sẽ từ bỏ. Ông còn cho biết thêm là đã báo trước với các nước Châu Âu rằng Tehran sẽ từ bỏ thỏa thuận hạt nhân nếu Hoa Kỳ rút ra khỏi văn bản này để rồi đưa ra các trừng phạt mới nhắm vào Iran.
Được Iran với các cường quốc gồm Trung Quốc, Nga, Anh, Pháp, Đức và Hoa Kỳ ký kết vào tháng 07/2015, thỏa thuận này quy định nghiêm ngặt các hoạt động hạt nhân của Tehran để bảo đảm chương trình này là vì mục đích hòa bình, đổi lại, Tehran được quốc tế dỡ bỏ một phần các trừng phạt. Tổng thống Trump đặc biệt chỉ trích tính chất tạm thời của những ràng buộc áp đặt đối với Iran, nhất là việc cho phép nước này tiến hành làm giầu uranium đến tận năm 2026, cũng như chương trình tên lửa đạn đạo của Tehran".
Quyết định sa thải Rex Tillerson khiến một số chuyên gia tại Mỹ được AFP trích dẫn, quan ngại. Họ cho rằng đó là một điềm xấu đối với sự tồn tại của thỏa thuận hạt nhân với Iran, đồng thời cảnh báo về những hậu quả tai hại cho an ninh quốc gia Hoa Kỳ.
Mặt khác, theo AFP, đây còn là một lời cảnh báo mà ông Donald Trump gởi đến các đồng minh Châu Âu, vốn dĩ không tin rằng tổng thống Mỹ sẽ từ bỏ thỏa thuận hạt nhân Iran sau ngày 12/05/2018.
Trong khi chờ đợi Thượng Viện Mỹ thông qua việc bổ nhiệm tân ngoại trưởng, ông Brian Hook, giám đốc phụ trách các vấn đề chiến lược của Rex Tillerson hôm nay 15/03 đến Berlin để thảo luận với các quan chức Pháp, Anh, Đức về việc thêm một số điều khoản vào thỏa thuận ban đầu đã được ký.
Châu Âu dường như chấp thuận bổ sung các điều khoản như hạn chế chương trình tên lửa đạn đạo và bỏ điều khoản giới hạn thời gian, với điều kiện là nội dung chính của thỏa thuận không bị ảnh hưởng.
Vấn đề là Hoa Kỳ và Iran có đồng ý với những bổ sung đó hay không ? Một điều chắc chắn là tổng thống Donald Trump không chấp nhận những "thay đổi bề ngoài" và muốn viết lại gần như toàn bộ văn bản này. Nếu vậy thì hiệp định hạt nhân Iran coi như đã bị "kết án tử hình".
********************
Trump định đánh thuế lên 60 tỉ đôla hàng Trung Quốc (VOA, 14/03/2018)
Tổng thống Mỹ Donald Trump đang tìm cách áp thuế lên tới 60 tỉ đôla giá trị hàng nhập khẩu của Trung Quốc và sẽ nhắm vào các ngành công nghệ và viễn thông, Reuters dẫn lời một nguồn tin đã thảo luận vấn đề với Nhà Trắng cho biết.
Trung Quốc có thặng dư thương mại trị giá 375 tỉ đôla với Mỹ và khi cố vấn kinh tế hàng đầu của Chủ tịch Tập Cận Bình đến thăm Washington hồi gần đây, chính quyền Mỹ đã buộc ông phải tìm cách giảm con số đó.
Một nguồn thứ hai trực tiếp nắm rõ quan điểm của chính quyền cho biết mức thuế này có thể sẽ được ban hành "trong tương lai gần" và dù mục tiêu là lĩnh vực công nghệ và tài sản trí tuệ, chúng có thể rộng hơn và danh sách cuối cùng có thể lên tới 100 sản phẩm, theo Reuters.
Nhà Trắng từ chối bình luận về quy mô hoặc thời điểm của bất kỳ hành động nào.
Washington đang nhắm mục tiêu các công ty công nghệ cao của Trung Quốc để trừng phạt họ vì buộc các công ty của Mỹ phải tiết lộ các bí mật công nghệ để đổi lại họ được phép hoạt động trong nước.
Trung Quốc có thặng dư thương mại trị giá 375 tỉ đôla với Mỹ và khi cố vấn kinh tế hàng đầu của Chủ tịch Tập Cận Bình đến thăm Washington hồi gần đây, chính quyền Mỹ đã buộc ông phải tìm cách giảm con số đó.
Ông Trump lên nắm quyền nhờ chủ trương bảo hộ mậu dịch và hành động đầu tiên của ông trên cương vị Tổng thống là rút Mỹ ra khỏi thỏa thuận Quan hệ Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) gồm 12 quốc gia Thái Bình Dương.
Ông ta đã bắt đầu đàm phán để tái thương thuyết Hiệp định Thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA) và gần đây nhất đã áp đặt thuế nhập khẩu thép và nhôm.
Dù thuế nhập khẩu đối với thép và nhôm, được ông Trump công bố vào tuần trước, được coi là không đáng kể trong khối lượng nhập khẩu và xuất khẩu, những hành động nhắm mục tiêu trực tiếp vào Trung Quốc có nguy cơ bị Bắc Kinh đáp trả trực tiếp và mạnh tay.
Người được Trump đề cử làm giám đốc CIA sẽ đối mặt với ‘nhiều chất vấn’ (VOA, 14/03/2018)
Hai thượng nghị sĩ Hoa Kỳ hàng đầu cho biết người được Tổng thống Donald Trump lựa chọn làm tân giám đốc của CIA sẽ phải giải thích nhiều điều về công tác của bà tại cơ quan này, khi thượng viện xem xét để chuẩn thuận bà vào tháng 4.
Gina Haspel, người có thể trở thành nữ giám đốc CIA đầu tiên, là một điệp viên chuyên nghiệp từng điều hành một nhà tù của CIA ở Thái Lan, nơi mà nghi phạm khủng bố trải qua những kĩ thuật thẩm vấn khắc nghiệt.
Thành viên cao cấp nhất của phe Dân chủ trong Ủy ban Tình báo Thượng viện Mỹ hôm thứ Ba nói các thượng nghị sĩ "có rất nhiều câu hỏi" về bà Gina Haspel, ứng viên của Tổng thống Trump để lãnh đạo Cơ quan Tình báo Trung ương.
"Họ xứng đáng được giải đáp những thắc mắc trong một phiên điều trần mở", Thượng nghị sĩ Mark Warner nói với các phóng viên. Ông nói ông cũng có nhiều câu hỏi nhưng không nói rõ ông lo ngại về vấn đề gì.
Bà Haspel, người có thể trở thành nữ giám đốc CIA đầu tiên, là một điệp viên chuyên nghiệp từng điều hành một nhà tù của CIA ở Thái Lan, nơi mà nghi phạm khủng bố trải qua những kĩ thuật thẩm vấn khắc nghiệt mà tổng thống ủng hộ.
Ông Trump trước đó trong ngày thứ Ba tweet ông đã chọn bà để thay thế ông Mike Pompeo, người sẽ thay thế ông Rex Tillerson làm bộ trưởng ngoại giao.
Thượng nghị sĩ John McCain, Chủ tịch Ủy ban Quân vụ Thượng viện, nói bà Gina Haspel cần phải giải thích về "bản chất và mức độ" của sự can dự của bà trong chương trình thẩm vấn của CIA.
Thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa này gọi việc tra tấn những người bị Mỹ câu lưu là "một trong những chương đen tối nhất trong lịch sử nước Mỹ" và ông nói Thượng viện phải săm soi sự can dự của bà trong "chương trình đáng hổ thẹn này".
Bà Haspel có nhiều kinh nghiệm ở nước ngoài và gần đây nhất bà giữ chức phó giám đốc CIA. Trong vai trò này, bà chưa từng được Thượng viện chuẩn thuận.
************************
Các chuyên gia nhận định rằng việc sa thải Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson, người thường lên tiếng mạnh mẽ về sự bá quyền của Trung Quốc ở Biển Đông, sẽ tạo ra nhiều thách thức cho Việt Nam, buộc Hà Nội phải thích ứng kịp thời trong tình hình mới.
Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson và Giám đốc Cơ quan tình báo Trung ươ ng (CIA) Mike Pompeo .
Giáo sư Tương Lai, từng là thành viên nhóm cố vấn cho các cựu thủ tướng Việt Nam, cho VOA biết rằng ông Tillerson từng phản đối gay gắt việc Trung Quốc bồi đắp và quân sự hóa các hòn đảo trên Biển Đông, nơi Việt Nam và Trung Quốc có tranh chấp chủ quyền, và chính ông là người khiến Bắc Kinh lo ngại :
"Có lẽ người mà Trung Quốc ngại, Ngoại trưởng của Trung Quốc ngại chính là ông Tillerson. Nhưng bây giờ việc Tổng thống Trump sa thải ông Tillerson khiến cho Việt Nam phải nhìn nhận rõ hơn vị thế của Việt Nam, để giữ một thái độ tự lập, tự cường, không phụ thuộc vào bên ngoài".
Từ California, tiến sĩ Lê Minh Nguyên, người theo dõi sát chính sách Châu Á – Thái Bình Dương của Hoa Kỳ, nhận định với VOA rằng việc ra đi của ông Tillerson có ảnh hưởng nhất định đến Việt Nam :
"Cho đến nay chính sách của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc chưa rõ ràng và dứt khoát. Ông Tillerson là người theo trường phái đương đầu với Trung Quốc, mà ông ra đi thì đương nhiên có ảnh hưởng đến chính sách của Mỹ nói chung ở Châu Á – Thái Bình Dương, và ở Việt Nam nói riêng.
"Việt Nam theo chính sách ngoại giao đa phương hóa đa dạng hóa và đi dây thăng bằng mềm – nghiêng về bên nào mạnh để tồn tại. Nếu Hoa Kỳ có dấu hiệu yếu đi thì Việt Nam sẽ dựa vào Trung Quốc nhiều hơn. Dựa vào Trung Quốc nhiều hơn là một điều bất hạnh cho dân tộc mình".
Hôm 13/3, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump tuyên bố sa thải Ngoại trưởng Rex Tillerson và đề cử ông Mike Pompeo, Giám đốc Cơ quan tình báo Trung ương (CIA) vào vị trí này.
Ông Mike Pompeo, Giám đốc CIA.
Tiến sĩ Lê Minh Nguyên cho biết thêm :
"Liệu lập trường của ông Mike Pompeo như thế nào thì chúng ta chưa rõ. Nhưng qua lời ông tổng thống Trump nói là có lập trường giống như tổng thống hơn là ông Tillerson - đặt ra những lợi ích trước mắt hơn là lợi ích lâu dài. Liệu chính sách sắp tới có còn giữ được sự cứng rắn với Trung Quốc hay không ? Nếu Hoa Kỳ tiếp tục mềm dịu với Trung Quốc thì sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến Việt Nam".
Tại buổi điều trần trước Ủy ban Đối ngoại Thượng viện vào tháng 1 năm ngoái, ông Rex Tillerson đã gửi đi một tín hiệu cứng rắn với Bắc Kinh : "Chúng ta sẽ phải gửi tới Trung Quốc một tín hiệu rõ ràng rằng trước hết, việc xây đảo phải dừng lại, và thứ nhì là việc quý vị tiếp cận các đảo đó sẽ không được cho phép".
Giáo sư Tương Lai nói rằng ông Tillerson, người có thâm niên trong ngành khai thác dầu khí, hiểu rõ cái giá trị và lợi ích trên Biển Đông. Với việc ông Tillerson ra đi, giáo sư Tương Lai nghĩ rằng Việt Nam cần tìm người bạn đồng minh, hiểu được vị thế của Việt Nam, để chống lại áp lực của Trung Quốc.
"Dù ngoại trưởng nào sắp nhậm chức tại Mỹ, Việt Nam vẫn phải có một thái độ tranh thủ, làm thế nào để có được thiện chí giúp đỡ, hỗ trợ cho Việt Nam trong việc chống lại sự bành trướng của Trung Quốc".
Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson, Ngoại trưởng Việt Nam Phạm Bình Minh và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Việt Nam 11/2017.
Cũng có ý kiến cho rằng việc Tổng thống Trump bổ nhiệm ông Pompeo vào vị trí Ngoại trưởng Mỹ đã dấy lên lo ngại rằng chính quyền Tổng thống Trump có thể đưa ra cách tiếp cận "diều hâu hơn" đối với Bắc Kinh, mối quan hệ vốn luôn sóng gió với các tranh chấp thương mại và an ninh.
Tuy nhiên, theo tiến sĩ Lê Minh Nguyên, chính sách ngoại giao của Mỹ dưới chính quyền Tổng thống Trump dường như chịu nhiều ảnh hưởng bởi những người cân thận với tổng thống, vì vậy Việt Nam nên tìm hiểu từng bước đi thích hợp. Trong trường hợp Washington vẫn theo chiến lược mềm với Bắc Kinh thì Hà Nội nên tăng cường quan hệ với Nhật Bản hay Ấn Độ.
"Trong hơn một năm qua, chính sách ngoại giao của Hoa Kỳ hình như hình thành từ những người chung quanh ông, trong gia đình ông. Việt Nam muốn định hình chính sách như thế nào thì không thể chỉ dựa vào ngoại trưởng hay bộ ngoại giao Hoa Kỳ vì nơi đó không có thực quyền".
Hôm 14/3, ông Feng Zhang, một chuyên gia trong chính sách đối ngoại Trung Quốc thuộc Đại học Quốc gia Úc, nói với tờ Business Insider rằng "Trung Quốc không ưa ông Tillerson".
Ông Jia Qingguo, một chuyên gia về ngoại giao của Trung Quốc tại Đại học Bắc Kinh, nói với Reuters rằng "Trung Quốc có thể nhận thấy kết quả tích cực từ sự thay đổi nhân sự này".
Trong khi đó, hôm 14/3, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lục Khảng nói rằng Trung Quốc hy vọng sự thay đổi nhân sự của Mỹ sẽ không ảnh hưởng đến sự phát triển các mối quan hệ và các lĩnh vực hợp tác quan trọng.
Vào tháng 1 năm nay, Ngoại trưởng Mỹ Tillerson cho biết ông dự định sẽ tại nhiệm đến hết năm 2018, dù có những đồn đoán cho rằng ông có thể sẽ sớm ra đi do mối quan hệ không mấy suôn sẻ với Tổng thống Donald Trump.
