Thông Luận

Không phải trò lòe đâu : dọa dùng vũ khí nguyên tử, huy động quân dự bị… Tại sao Putin lại phiêu lưu ?

Đức Tâm, RFI, 23/09/2022

Ngày 21/09/2022, tổng thống Nga thông báo huy động hàng trăm ngàn lính dự bị đi chiến đấu ở Ukraine, đồng thời dọa nạt phương Tây về vũ khí nguyên tử. Với vẻ mặt nghiêm trọng, nguyên thủ Nga dằn giọng : "Đây không phải là trò lòe bịp đâu". Báo Pháp Le Parisien ngày 21/09/2022 giải mã các động thái này.

Tổng thống Nga Vladimir Putin nói về lệnh động viên lính dự bị, Moskva, Nga, ngày 21/09/2022. AP

Ngày 24/02/2022, Vladimir Putin thông báo trên truyền hình việc phát động "chiến dịch quân sự đặc biệt" tại Ukraine. Thế giới theo dõi từng câu nói của Putin còn người dân Ukraine thì cảm thấy như trời sụp. Rồi phải đợi thêm 7 tháng nữa và việc quân đội Nga tháo chạy toán loạn thì mới lại thấy ông chủ điện Kremlin ngồi sau bàn làm việc, sẵn sàng chứng tỏ cho toàn thế giới thấy là ông ta không từ bỏ cuộc chiến.

Mười phút phát biểu, đó là mười phút dọa nạt và tuyên truyền chống phương Tây bao gồm một thông báo gây sốc : huy động một phần người dân vào cuộc chiến tranh nhưng ông vẫn tránh không nói thẳng ra là chiến tranh. Tình trạng leo thang được công bố ngày 20/09 đi kèm với thông báo trưng cầu dân ý, được tổ chức từ ngày 23 đến 27/09 để sáp nhập vào Nga bốn vùng lãnh thổ của Ukraine nhưng bị Moskva kiểm soát một phần.  

Tìm cách hù dọa phương Tây

Với thái độ hận thù, ông Putin đã hằn học chỉ trích, tố cáo phương Tây muốn "làm suy yếu, chia rẽ nhằm phá hủy" nước Nga. Theo Adrien Nonjon, đang làm tiến sĩ tại Viện Ngôn ngữ và Văn minh phương Đông (Inalco) thì đây là giọng điệu của kẻ thua. Putin là nạn nhân của chính vụ việc mà ông ta gây ra : ông không hiểu nổi làm thế nào mà quân đội Nga lại bị vấp cản trong cuộc chinh phục lãnh thổ Ukraine. Đối với ông ta, chính các thế lực phương Tây đã trực tiếp can dự và là nguyên nhân dẫn đến việc huy động bán phần lực lượng dự bị Nga.

Phương Tây đương nhiên không có cái nhìn tương tự. Chiều ngày 21/09, tổng thống Mỹ Joe Biden, trên diễn đàn Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc, đã lên án Nga phải chịu trách nhiệm trong việc muốn dùng vũ lực để chiếm lãnh thổ của nước láng giềng và ông kêu gọi tất cả các quốc gia hãy đoàn kết ủng hộ Ukraine. Cũng theo hướng này, tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã kêu gọi cộng đồng quốc tế "gây áp lực tối đa" với tổng thống Nga.

Trong vidéo truyền tải thông điệp, ông Putin nêu ra việc phương Tây bắt bí dọa nạt dùng vũ khí nguyên tử, nhưng chính bản thân ông cũng dọa nạt : "Nếu sự toàn vẹn lãnh thổ của chúng ta bị đe dọa, chúng ta chắn chắn sẽ sử dụng tất các phương tiện có trong tay để bảo vệ đất nước và người dân Nga. Tôi nói rõ là tất cả phương tiện… Và đây không phải là trò lòe bịp".

Có đáng tin vào mối đe dọa hạt nhân hay không ?

Nói đến "toàn vẹn lãnh thổ" thật là thâm hiểm, bởi vì Nga dự tính sáp nhập bốn vùng lãnh thổ Ukraine trong những ngày tới, trong khi quân đội Nga không hề kiểm soát được toàn bộ các vùng này. Thông điệp của Nga rất rõ ràng : ngay sau khi sáp nhập, chiến sự diễn ra tại những nơi này, trên thực tế, sẽ được coi là một cuộc xâm nhập vào lãnh thổ Nga.

Nếu như tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nói rằng ông không tin Moskva sẽ sử dụng vũ khí nguyên tử, thì Washington lại xem xét đe dọa này một cách nghiêm túc. Bà Tatiana Kastouéva-Jean, thuộc Viện Quan hệ Quốc tế Pháp (Ifri) nhận định : "Putin tìm kiếm lợi thế, cố duy trì tình hình có lợi cho ông ta, ngăn chặn được cuộc tấn công của Ukraine và sự ủng hộ của phương Tây".

Việc biến các vùng chiếm được thành những "cứ địa" là nhằm đối phó với tình trạng sa lầy chiến tranh mà ông Putin không làm chủ được nữa. Chuyên gia quân sự Thibault Fouillet cho rằng "tình trạng bất khả xâm phạm lãnh thổ Nga cũng chỉ là lý thuyết. Các vụ oanh kích vào Crimea đã không dẫn đến leo thang đáp trả. Đây chỉ là một tính toán chiến lược và chính trị để dẫn đến đàm phán. Vả lại việc đàm phán luôn luôn được nhắc đến trong các tuyên bố".

Tại sao lại bây giờ ?

Diễn văn của Putin lẽ ra được phát vào tối thứ Ba, 20/09. Cuối cùng, các nhà báo được mời ra về đi ngủ và không có lời giải thích nào. Và để thức dậy vào khoảng "8 giờ sáng". Việc hoãn lại như vậy rất hiếm khi xẩy ra ở điện Kremlin đã bị phía Ukraine chế giễu và các chuyên gia đưa ra nhiều diễn giải. Thương lượng, vấn đề kỹ thuật ? Tướng Dominique Trinquand nêu giả thuyết : "Putin lẽ ra phát biểu vào tối thứ Ba (20/09), với sự hiện diện của bộ trưởng quốc phòng, thế nhưng ông ta chỉ phát biểu hôm thứ Tư (21/09). Khi làm như vậy, do lệch giờ, lúc đó nước Mỹ đang ngủ và phía đông của nước Nga thì nhận được thông điệp. Như vậy, Putin muốn nói chuyện trước hết là với người dân Nga".

Trên chiến trường, quân đội của Putin hứng chịu nhiều thất bại. Cuộc phản công gần đây của Ukraine đã cho phép Kiev giành lại được những thành phố chiến lược và hàng ngàn cây số vuông và thậm chí làm thay đổi các phát biểu chính thức trên các phương tiện truyền thông. Cựu đại sứ Pháp tại Moskva, Jean de Gliniasty nhấn mạnh : "Tổng thống Nga đang trong vị thế khó khăn và ông ta phải đưa các bảo đảm cho cánh cực hữu. Thời điểm được lựa chọn cũng mang tính biểu tượng, ngay trước khi có diễn văn của Joe Biden và Volodymyr Zelensky hôm thứ Tư tại Liên Hiệp Quốc". 

Trấn an người Nga bằng mọi giá

Để duy trì trật tự tại các vùng mà ông ta hy vọng sáp nhập, Vladimir Putin đã thông báo lệnh động viên bán phần lực lượng dự bị, ngay hôm thứ Tư 21/09, một cách rất thận trọng. Ông ta nhấn mạnh : "Chúng ta chỉ nói đến việc động viên bán phần" trong lúc tin đồn về tổng động viên đã làm dấy lên mối lo ngại của nhiều người Nga. Mối lo này đã dẫn đến tình trạng nhiều người ngay lập tức đổ xô truy cập vào các website của các hãng hàng không : tất cả các vé máy bay trong ngày trên các tuyến bay đến những nơi gần nước Nga nhất đã được bán hết.

Chuyên gia Thibault Fouillet giải thích : "Putin đang trong tình thế mạo hiểm, khó khăn. Đa số dân Nga ủng hộ chính sách của ông ta… Chừng nào điều này không liên quan đến họ". Thận trọng cũng không đủ : tối thứ Tư 21/09 tại Moskva và ở nhiều thành phố lớn khác trên nước Nga, hàng trăm ngàn người đã biểu tình, hô vang khẩu hiệu "không tiến hành chiến tranh". Theo các tổ chức phi chính phủ, hàng ngàn người đã bị bắt giữ.

Đức Tâm

************************

Chiến tranh Ukraine : Nhiều chiến binh Azovstal được thả trong cuộc trao đổi tù binh với Nga

Phan Minh, RFI, 22/09/2022

Sau tuyên bố của tổng thống Nga Vladimir Putin về việc huy động 300.000 quân dự bị để tăng viện cho lực lượng Nga ở Ukraine, đêm hôm 21/09/2022, Kiev đã ra thông báo về việc trao đổi tù binh giữa Ukraine và Nga. Phần lớn những tù binh được Nga thả là các chiến binh thuộc trung đoàn Azov.

Các chỉ huy của lực lượng Ukraine bảo vệ nhà máy Azovstal, cùng bộ trưởng Nội Vụ và Cục trưởng Cục Tình báo Quân đội Ukraine, nói chuyện trực tuyến với Tổng thống Volodymyr Zelensky, sau khi được tự do. Ảnh chụp tại một địa điểm được cho là ở Thổ Nhĩ Kỳ, được công bố 22/09/2022 via Reuters – Ministry of Internal Afffairs

Từ Kiev, thông tín viên Stéphane Siohan cho biết thêm chi tiết :

"Nếu như dân Ukraine đã phản ứng một cách điềm tĩnh, với một quyết tâm rất mạnh mẽ, khi nghe điện Kremlin thông báo về việc huy động 300.000 quân dự bị, thì tối qua, nhiều người trong số họ đã tỏ ra xúc động khi những hình ảnh đầu tiên của các chiến binh của nhà máy Azovstal được thả ra bắt đầu lan truyền trên Internet. Người ta thấy khuôn mặt của những người đàn ông và phụ nữ, nay đã trở nên nổi tiếng ở Ukraine, sau khi kháng cự cho đến phút cuối trong nhà máy bị bao vây, đặc biệt là cô nữ y tá quân đội trẻ tuổi, người đã cất tiếng hát trong nhà máy Azovstal. Tổng cộng đã có 215 binh sĩ Ukraine được thả trong cuộc trao đổi tù binh, bao gồm 108 chiến binh của trung đoàn Azov, trong đó cả trung đoàn trưởng và trung đoàn phó.

Về phần mình, Ukraine đã giao cho Moskva 55 binh sĩ Nga, cùng với một tù nhân quan trọng là ông Viktor Medvedchuk, cựu lãnh đạo của đảng thân Nga ở Ukraine, một nhân vật thân cận với Vladimir Putin. Ông Medvedchuk đã bị bắt vào tháng 4 và sau đó bị cáo buộc tội phản quốc khi đang tìm đường trốn khỏi Ukraine. Đêm qua, những người Ukraine được thả đã đến Thổ Nhĩ Kỳ, nơi mà vài người trong số họ đã nói chuyện qua điện thoại với tổng thống Ukraine".

Nga thả 10 tù binh nước ngoài 

Cũng trong chương trình trao đổi tù binh giữa Nga và Ukraine qua trung gian của Saudi Arabia, hôm 21/09/2022, 10 công dân nước ngoài sang Ukraine tham chiến đã được Nga trả tự do. Những người này được đưa thẳng đến Saudi Arabia. Trong số các tù binh ngoại quốc vừa được thả, có 5 người mang quốc tịch Anh, 2 công dân Mỹ, 1 người Morocco, 1 người Thụy Điển và 1 người Croatia. Trong số 2 người Mỹ tham chiến tại Ukraine, có một người gốc Việt, đó là anh Andy Tài Huỳnh, 27 tuổi.

Phan Minh