Thông Luận

Drone hải chiến mới của Ukraine, cơn ác mộng cho Nga trên Hắc Hải

Trong cuộc đối đầu không ngang sức với hải quân Nga vì hầu như không còn chiến hạm, Kiev dùng chiến thuật đánh du kích bằng drone không chiến, tên lửa và mới đây là drone hải chiến. Theo Le Monde và Le Figaro, số ra hôm nay 07/08/2023, vùng biển do Moskva kiểm soát sẽ bị thu hẹp dần, những vụ tàu chiến Nga ở Hắc Hải phóng hỏa tiễn vào các thành phố Ukraine có thể giảm bớt.

Một tàu đổ bộ của hải quân Nga được điều đến chở các xe hơi qua eo biển Kerch ở gần cầu Crimea, mà một đoạn đã bị hư hại trong vụ tấn công được cho là của drone hải chiến, ngày 17/07/2023. Reuters – Alexey Pavlishak

Cuộc phản công bỗng hướng sang Hắc Hải

Le Monde quan tâm đến "Các drone hải chiến đang quấy nhiễu hạm đội Nga tại Hắc Hải" : Cuộc chiến bỗng dưng chuyển sang bờ đông của vùng biển này. Cuộc tấn công vào cảng Novorossiisk của Nga hôm thứ Sáu 04/08 - nơi có một căn cứ quân sự, các cơ sở thương mại và một bến cảng dầu khí - đã làm hư hại chiến hạm Olenogorski-Gorniak và lưu thông hàng hải bị ngưng vài tiếng đồng hồ. Trong 18 tháng chiến tranh, đây là lần đầu tiên một thương cảng quan trọng cho việc xuất khẩu lúa mì của Nga, đã trở thành mục tiêu, tuy nằm cách Odessa của Ukraine đến 750 kilomet. Tiếp đến là tàu dầu Suvorovets ở eo biển Kerch, khiến lưu thông qua cây cầu chiến lược nối Crimea với Nga bị gián đoạn.

Moskva nói rằng đã phá hủy hai drone tự sát, không hề nhắc đến thiệt hại. Nhưng video đăng trên một kênh Telegram Nga cho thấy chiếc Olenogorski-Gorniak hoàn toàn bị nghiêng ở sườn trái và được tàu khác kéo đi. Nhà phân tích Alexandre Sheldon-Duplaix cho biết : "Loại tàu đổ bộ này Moskva có 9 chiếc ở Hắc Hải, bảo đảm kết nối giữa Nga và Crimea do cầu Kerch bị oanh kích". Hạm đội Hắc Hải không bị ảnh hưởng nhiều vì vụ này vì Moskva đã từ bỏ phương án đổ bộ lên vùng duyên hải Ukraine, do Kiev phòng thủ chắc chắn.

Không gian biển do Moskva kiểm soát sẽ thu hẹp dần

Một dấu hiệu căng thẳng khác là chiếc cầu ở Crimea bị drone hải chiến đánh vào hôm 17/07 khiến phần đường bộ bị hư hại, còn đường sắt vẫn tiếp tục đưa thiết bị quân sự đến mặt trận miền nam (Kherson, Zaporijia). Những tuần lễ vừa qua, Crimea bị drone không chiến tấn công liên tục, nhiều kho vũ khí, đạn dược bị phá hủy, cầu Chongar, phi trường Djankoi bị hư hại một phần.

Tuy không có hạm đội, Ukraine gây khó khăn cho địch bằng các drone hải chiến, là những xuồng nhỏ chứa đến 450 ký TNT được hướng dẫn từ xa. Nhà phân tích Roman Svytan cho rằng các vụ tấn công sẽ còn gia tăng, vì việc Nga ra khỏi thỏa thuận ngũ cốc khiến Kiev không còn bị trói tay. Chiếm thế thượng phong trên mặt biển, Nga kiểm soát Hắc Hải, nơi các chiến hạm thường xuyên phóng những hỏa tiễn hành trình vào các cảng và thành phố Ukraine. Giờ đây chiến thuật quấy nhiễu khiến Moskva sẽ phải tăng cường phòng thủ.

Chuyên gia Sheldon-Duplaix nhận thấy Nga đã dựng lên hàng rào đối phó drone ở Sevastopol [Crimea], nhưng cảng Novorossiisk chưa được bảo vệ. Tướng Jacques Langlade de Montgros, tổng giám đốc cơ quan tình báo quân đội Pháp nhấn mạnh : "Dần dà theo với cuộc chiến, không gian biển do Nga kiểm soát sẽ càng thu hẹp do những tổn thất phải chịu, áp lực từ các drone hải chiến và không chiến của Ukraine, cũng như các eo biển Bosphore và Dardanelles bị đóng".

Không có chiến hạm, Kiev đánh du kích bằng drone

Le Figaro cũng cho rằng "Các drone hải chiến là cơn ác mộng của chiến hạm Nga" ở vùng biển này. Lần đầu tiên Kiev công bố hình ảnh loại drone tự sát mới trên biển là Magura V5, có thể tấn công ở khoảng cách đến 800 kilomet. Hai chiếc tàu Nga đã bị các "USV" (Unmanned Surface Vehicle) này tập kích trong 48 giờ.

Trên lý thuyết thì hải quân Ukraine hầu như đã biến mất, chiến hạm Nga tha hồ ra vào Hắc Hải. Nhưng Kiev đã khôn ngoan tiến hành cuộc chiến phi đối xứng với cách đánh du kích bằng drone không chiến, hỏa tiễn và nay là drone hải chiến, khiến dù đậu ở cảng cũng không được yên thân. Tuần trước tại hội chợ quốc phòng quốc tế ở Thổ Nhĩ Kỳ, lần đầu tiên công ty STE của Ukraine giới thiệu loại drone Magura V5 lướt với tốc độ 80 km/giờ trên mặt nước, mang theo lượng chất nổ 320 kg.

Nga cũng có các drone tự sát trên biển, nhưng để phong tỏa thường chỉ dùng đến chiến hạm, tàu ngầm, hỏa tiễn và drone không chiến đánh vào các cảng Ukraine, thường là Odessa. Thế mạnh USV thuộc về Kiev, nhất là còn được tình báo phương Tây giúp thông tin, đặc biệt là các dữ liệu do các drone MQ-9 Reaper thu thập. Các thủy thủ Nga trong cuộc chiến tiêu hao này phải sống trong tình trạng căng thẳng, cho dù không có hải quân Ukraine đối diện.

Đoàn tàu ma giúp Moskva né cấm vận

Trên phương diện kinh tế, Le Monde có bài "Đoàn tàu ma, điều tra về những tuyến đường dầu lửa mới của Nga". Từ khi bị cấm vận, những chiếc tàu dầu cũ kỹ vận chuyển lậu vàng đen và sang mạn ngoài khơi xa, đưa sang Châu Á.

Một thảm họa môi trường đã tránh được trong gang tấc hôm 01/05 ngoài khơi Malaysia. Hôm đó một vụ nổ đã xảy ra trên chiếc Pablo, một tàu dầu già nua, rỉ sét có thể chở được 700.000 thùng dầu lửa, làm vỡ một phần vỏ tàu và ba thủy thủ mất tích. May thay, chiếc tàu này vừa dỡ hết hàng giao cho Trung Quốc. Những chiếc tàu lậu như Pablo rất được ưa chuộng để né trừng phạt của phương Tây, được ước tính khoảng 300 đến 600 chiếc, thường tắt định vị AIS khi di chuyển, đôi khi còn đưa ra những vị trí giả.

Số tàu đi từ Nga, tắt AIS đã tăng đến 75% từ quý I đến quý II, thậm chí 140% trên Hắc Hải. Những chiếc tàu tắt hệ thống này không được radar nhận ra, và như vậy trở nên nguy hiểm vì có thể bị tông phải, đặc biệt toàn là tàu cũ nên rủi ro càng cao hơn. Tàu ma, chủ cũng ma : không thể nào tìm được sở hữu chủ của chiếc Pablo, núp sau một công ty bình phong ở quần đảo Marshall, cũng không biết được công ty nào chịu trách nhiệm kiểm tra kỹ thuật và đơn vị bảo hiểm lại càng không thấy tung tích.

Những công ty chuyên mua bán dầu lửa Nga cũng mọc lên như nấm kể từ năm 2022, thường đặt trụ sở tại Các tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất. Từ tháng Giêng đến tháng Tư, những nhà buôn mới này đã đạt doanh số 17 tỉ euro, là những kẻ thủ lợi chính trong việc tránh né cấm vận. Ví dụ một nhà môi giới ở Dubai, mua dầu thô Nga và mướn một tàu dầu cũ vận chuyển đến ngoài khơi Malaysia, trữ ở đó một tháng trong một tàu dầu khác rồi chuyển sang chiếc tàu thứ hai, thứ ba, làm giấy tờ giả rồi bán lại cho phương Tây, thu lợi nhuận khổng lồ.

Trừng phạt kém hiệu quả do quốc tế thiếu đồng thuận

Trong bài xã luận về "Hiệu quả của trừng phạt", Le Monde nhận thấy do bối cảnh địa chính trị, cấm vận chưa thể đánh gục Moskva. Như bài điều tra về đoàn tàu ma ở trên cho thấy, lượng tàu vận chuyển lậu dầu lửa Nga chiếm từ 10 đến 20% tổng năng lực của đội tàu dầu thế giới.

Phải chăng Ấn Độ là cường quốc dầu lửa mới ? Chỉ trong một năm, sản phẩm dầu từ Ấn xuất sang Liên Hiệp Châu Âu đã tăng gấp đôi, mà thực ra Ấn Độ chỉ mua rẻ dầu Nga đang bị nhiều nước tẩy chay để tinh chế và tái xuất. Trừng phạt vốn là biện pháp chính của phương Tây nhằm trả đũa việc Nga xâm lăng Ukraine. Khi đánh vào dầu khí, nguồn lợi mà Vladimir Putin dựa vào, các đồng minh của Kiev hy vọng sẽ hiệu quả hơn là trừng phạt một số lượng lớn cá nhân và định chế kinh tế, chính trị. Chiến lược này chắc chắn đã tác động lớn đến tài chánh Nga, tuy nhiên vũ khí trừng phạt chỉ hiệu quả nếu có được đồng thuận quốc tế.

Hiện có quá nhiều kiểu tránh né, kể cả những nước quan trọng được phương Tây ưu ái như Ấn Độ. Ở chiều ngược lại, Nga vẫn mua được các linh kiện điện tử cho kỹ nghệ vũ khí đang rất cần trong một cuộc chiến cường độ cao. Trừng phạt ở đây vấp phải vấn đề chính trị : muốn bao vây Nga cần phải cao giọng với những nước thứ ba như Kazakhstan, trong khi phương Tây hy vọng tách rời họ khỏi quỹ đạo Nga.

Phiên tòa siêu thực của Alexei Navalny

Tại Nga, thông tín viên Les Echos mô tả phiên tòa xử nhà đối lập hàng đầu Alexei Navalny hôm 04/08 : một thẩm phán vô hình, một trợ lý báo chí của tòa không biết về bản án được tuyên. Cũng như khoảng 50 đồng nghiệp khác được phép tham gia vào giờ chót, các nhà báo chỉ được dự khán qua màn hình ở một gian phòng bên cạnh. Phiên tòa diễn ra chưa đầy 15 phút, ngay trong trại giam ở Melekhovo, một thành phố nhỏ nằm cách Moskva 250 kilomet, nhằm hạn chế báo chí đưa tin và những người ủng hộ nhà đối lập không thể tụ tập.

Đường truyền quá tệ hại khiến không ai, kể cả các nhà báo người Nga, nghe được bản án "19 năm tù" do chủ tòa vừa tuyên, cũng không thấy mặt quan tòa vì camera không chiếu tới. Vào cuối phiên xử, Navalny với vẻ mặt tươi tỉnh bắt đầu lên tiếng thì kết nối bỗng bị ngắt một cách thô bạo. Alexei Navalny, 47 tuổi, sẽ bị chuyển sang một "nhà tù theo chế độ đặc biệt", có nghĩa là khắc nghiệt hơn trước, và có nguy cơ ngồi tù đến năm 66 tuổi.

Với JMJ, Giáo hội Công giáo được thanh xuân hóa

Tại Bồ Đào Nha, Đại hội Thanh niên Công giáo Thế giới (tên chính thức là Ngày tuổi trẻ thế giới hay Journée Mondiale de la Jeunesse - JMJ) bế mạc hôm nay được tất cả các báo chú ý. Le Figaro chạy tựa "Tại Lisboa, sự trẻ lại của Giáo hội Công giáo", La Croix đưa tít "JMJ, thế hệ Lisboa". Libération nói về "JMJ Francis, một giáo hoàng siêu sao ở Lisboa". Đã gần 87 tuổi và mới chịu một cuộc phẫu thuật quan trọng hồi tháng Sáu, người đứng đầu giáo hội không ngừng kêu gọi hòa bình, công bằng xã hội và bảo vệ sinh thái. Hướng về những khuôn mặt trẻ trung vừa trải qua trận đại dịch Covid, ngài nói rằng thế giới cần đến họ "như mặt đất cần những trận mưa".

Le Figaro ví von "Món quà của hy vọng" : Một triệu người trẻ lớn lên trong một thế giới nhiều rủi ro đã dành cho Giáo hội, cho Bồ Đào Nha và tất nhiên là cho thế giới một quà tặng quý giá, đó là niềm hy vọng từ niềm tin và sự nhiệt thành của họ. Một thành viên thổ lộ : "Khi bạn cầu nguyện trong im lặng cùng với một triệu người khác, bạn sẽ mang ấn tượng suốt đời !". Có đến 800 giám mục trên toàn thế giới tới tham dự, chiếm 1/4 tổng số giám mục đang phụng vụ, cho thấy sức sống của một giáo hội dù đang trong khủng hoảng.

Một triệu người hành hương mang lại lợi tức không nhỏ cho Lisboa

Về phương diện kinh tế, các kỳ JMJ đều mang lại lợi ích thiết thực cho nước chủ nhà. Một nghiên cứu ước tính việc tổ chức đại hội lần này đã giúp Bồ Đào Nha được lợi 411 đến 564 triệu euro, trong khi tài trợ công từ Vatican, chính quyền Bồ Đào Nha và thành phố Lisboa chỉ có 160 triệu euro.

Một triệu người trẻ đến, chi xài trong các nhà hàng, quán cà phê, cư ngụ tại các khách sạn, sử dụng các phương tiện di chuyển và chắc chắn là họ còn mua nhiều thứ khác. Nếu tính đơn giản một thành viên chi ra 300 euro trong 8 ngày ở đây, doanh số đã là 300 triệu euro. Các siêu thị và cửa hàng gần Lisboa hoạt động 24/24 trong tuần lễ JMJ, khách hàng đông đến nỗi các nhà buôn phải tăng hàng trữ đồng thời tuyển nhiều nhân viên thời vụ, taxi công nghệ như Uber, Bolt làm không hết việc.

Google và cộng sản Trung Quốc : Con người chỉ là một dãy số

Trên lãnh vực công nghệ, nhà văn Giuliano da Empoli, tác giả cuốn sách nổi tiếng "Phù thủy điện Kremlin" nhận định trên Le Figaro : "Google và Đảng cộng sản Trung Quốc có cùng một quan niệm về con người".

Trí thông minh nhân tạo, hoạt động dựa trên sự tích lũy của một khối dữ liệu khổng lồ, bản thân nó là một công cụ đáng gờm để tập trung quyền lực vào tay những người có khả năng kiểm soát và sử dụng dữ liệu này. Điều này đúng cả trong các hệ thống dân chủ - nơi dữ liệu hiện chủ yếu tập trung vào tay tư nhân, và trong các chế độ độc tài - dữ liệu được Nhà nước kiểm soát. Trung Quốc là ví dụ ấn tượng và đáng lo ngại nhất về việc vận dụng công nghệ mới để tạo ra một chế độ toàn trị hoàn hảo.

Theo nhà văn cũng là nhà chính trị học, trong chiến tranh lạnh, có hai quan niệm đối nghịch với nhau. Một bên là cá nhân tư bản chủ nghĩa, tự do thỏa mãn bản năng và khát vọng của mình ; còn bên kia là con người mới cộng sản, buộc phải đặt lợi ích của tập thể lên trên lợi ích trước mắt của cá nhân. Ngày nay, người ta nói về một cuộc chiến tranh lạnh mới, nhưng Google và Đảng cộng sản Trung Quốc đều coi con người như một dãy số, bị chi phối bởi các thuật toán ngày càng phức tạp. Tuy có mục đích khác nhau - lợi nhuận cho Google và kiểm soát chính trị cho đảng cộng sản - nhưng các công cụ và tầm nhìn về xã hội hoàn toàn giống nhau.

Thụy My

Thận trọng trên bộ, Ukraine cho drone hải chiến tung hoành trên biển

Đội drone biển tự sát Ukraine có thể là cơn ác mộng của hải quân Nga, khiến các tàu chiến của hạm đội Hắc Hải như bị giam lỏng. Trên bộ, cú đánh quyết định của cuộc phản công vẫn chưa được tung ra. Do không có không lực yểm trợ, The Economist cho rằng dường như Kiev chấp nhận logic một cuộc chiến tiêu hao. Trong khi đó Kremlin dùng mọi thủ đoạn vét thêm quân đưa ra tiền tuyến.

Ảnh cắt từ video ngày thứ Bảy 05/08/2023 cho thấy một drone hải chiến tiếp cận một tàu dầu của Nga ở Hắc Hải gần Crimea. Đây là cuộc tấn công thứ nhì trong ngày bằng drone biển của Ukraine, sau khi tập kích một cảng lớn của Nga. AP

Drone hải chiến Ukraine góp mặt, Hắc Hải dậy sóng

Courrier International đưa tin : Sáng sớm thứ Sáu 04/08, các drone hải chiến của Ukraine đã tấn công cảng Novorossiisk. Tờ báo coi đây là diễn biến mới đáng chú ý trên Hắc Hải. Theo trang Glavred, vào lúc 5 giờ sáng nhiều người dân ở Novorossiisk (Nga), nơi có một căn cứ hải quân của hạm đội Hắc Hải, thức giấc vì những vụ nổ lớn.

Các drone Ukraine tiến đánh làm thiệt hại nặng tàu đổ bộ Olenegorsky Gorniak thuộc lớp Ropucha. Được nhận danh hiệu "Tàu đổ bộ tốt nhất hạm đội Phương Bắc năm 2007", chiếc tàu này được điều sang Hắc Hải năm 2022 để tham gia cuộc xâm lăng. Theo hình ảnh trên mạng xã hội, chiếc tàu với 100 thủy thủ đoàn đã bị nghiêng về một bên và một khoang bị ngập nước, phải cho kéo về cảng. Đến tối thứ Sáu rạng sáng thứ Bảy, đến lượt tàu dầu SIG của Nga ở eo biển Kerch bị drone Ukraine tấn công.

Trước đó ngày 01/08, một tiếng nổ lớn ở Sevastopol nghe được ở tận Bakhtchissarai cách xa 30 kilomet, sau mới biết Ukraine đã phá hủy một kho vũ khí của đội tàu. Ngày 02/08 lại một vụ nổ ở Crimea bị chiếm đóng, sau đó Nga cấm di chuyển trên cầu Kerch. Trang web Obozrevatel cho biết đêm 3 rạng 04/08, thành phố Feodossia (cũng thuộc Crimea) bị 13 drone Ukraine tấn công, do có kho dầu cung ứng cho hạm đội Hắc Hải.

Le Figaro cuối tuần nói thêm, trên giấy tờ hầu như hải quân Ukraine không còn tồn tại từ sau ngày 24/02/2022, chỉ còn một ít tàu trọng tải nhẹ do tất cả chiến hạm đã bị Nga phá hủy hay bắt giữ. Nhưng nay đội drone biển tự sát có thể là cơn ác mộng của hải quân Nga. Chuyên gia Vladislav Selezniov của hãng tin độc lập Unian nhận định, "việc thành lập đội drone hải chiến Magura V5 (loại đã tấn công ở Novorossiisk) sẽ làm thay đổi cuộc chiến". Các tàu chiến của hạm đội Hắc Hải có nguy cơ bị giam lỏng tại cảng.

Vì sao Kiev không thể "đánh nhanh thắng nhanh" ?

Về mặt chiến lược, The Economist giải thích "Vì sao có thể Ukraine đã chọn lựa một cuộc chiến tranh tiêu hao". Cuộc phản công chưa có được một kết quả ngoạn mục nào, tuy nhiên đó không phải là tin xấu. Đã hai tháng kể từ khi Kiev khởi đầu cuộc phản công trên toàn tuyến phòng ngự dài 1.000 kilomet của Nga, và hơn một tuần khi bước sang giai đoạn thứ hai.

Trong giai đoạn đầu đầy tham vọng, những đơn vị cơ giới vừa được thành lập đã bị sa lầy. Sau đó Ukraine tập trung vào hỏa lực tầm xa để làm rối loạn tuyến hậu cần của Nga, phá hủy các trung tâm logistic và sở chỉ huy, mục tiêu là làm yếu đi khả năng Nga trả đũa các hoạt động "thăm dò" để tìm kiếm những điểm yếu. Mới đây chiến dịch này được bổ sung bằng những vụ tấn công lẻ tẻ bằng drone vào Moskva, và drone hải chiến đánh vào chiến hạm Nga trên Hắc Hải.

Những người ủng hộ Ukraine ngỡ rằng một bước ngoặt đã được mở ra vào tuần rồi, với việc tung vào quân đoàn 10 hôm 26/07, trong đó có ba lữ đoàn được phương Tây trang bị. Tuy nhiên đây vẫn là một cuộc chiến tiêu hao vất vả. Đến 31/07, thứ trưởng quốc phòng Ukraine loan báo trong một tuần đã tái chiếm thêm gần 15 cây số vuông, nếu kể từ đầu chiến dịch phản công là 200 cây số vuông.

Như vậy có thể hiểu việc bổ sung quân đoàn 10 chỉ là để tiếp sức cho quân đoàn 9 đã chiến đấu từ đầu tháng Sáu. Tổng tham mưu trưởng Anh, Sir Tony Radakin mô tả chiến lược của Ukraine là "bỏ đói, thăm dò, tấn công". Có nghĩa là vừa đánh vào hậu cần, vừa thử khuấy đảo ở nhiều hướng. Rồi đến một thời điểm nào đó, tướng Valery Zaluzhny sẽ chọn một hướng chính để tiến công – một quyết định đầy rủi ro.

Chấp nhận logic của một cuộc chiến tranh tiêu hao

Nếu tiến được về phía nam, từ Zaporijia qua Tokmak đến Melitopol và biển Azov, với chiều dài 200 kilomet, sẽ mang lại nhiều lợi ích chiến lược nhất. Quân Nga bị cắt rời, Crimea bị cô lập và nằm trong tầm pháo, hỏa tiễn. Tuy nhiên phải chọc thủng không chỉ phòng tuyến kiên cố đầu tiên của Nga, mà còn phải xuyên qua khu vực được phòng thủ dày đặc nhất của mặt trận. Những đoàn xe thiết giáp không thể tránh được các drone Nga trên trời và mìn dưới đất. Những thành công nho nhỏ vừa qua của Ukraine là nhờ các đơn vị cấp trung đội và đại đội, được cây rừng che chắn.

Một cách khác là đánh vào tuyến yếu hơn của Nga ở miền đông, xung quanh thành phố Bakhmut hoang tàn, rồi hướng về Donbass. Tướng Pháp Jérôme Pellistrandi trên L’Express cho rằng Moskva không thể để mất Bakhmut, chiến thắng duy nhất trong những tháng qua. Theo The Economist, sẽ là cú đòn chính trị lớn cho Nga vốn đã đổ rất nhiều máu tại đây, nhưng lợi ích chiến lược cho Ukraine ít hơn. Dù vậy, việc tập trung vào Bakhmut như hiện nay giúp kéo quân Nga xa khỏi miền nam. Khi cuộc tấn công bắt đầu, sẽ tùy thuộc nhiều vào việc quân Nga rút có trật tự sang những tuyến khác thuận lợi hơn, hay là vỡ trận vì kiệt lực, mất tinh thần, chỉ huy tồi và thiếu đạn.

Nhà chiến lược Sir Lawrence Freedman cho rằng những lời chỉ trích lực lượng Ukraine là không công bằng, vì họ không được không lực yểm trợ như phương Tây nên không thể đánh nhanh thắng nhanh. Họ cũng không có nhiều thập niên kinh nghiệm hiệp đồng tác chiến, và phải đối phó với số lượng drone đông đảo của Nga. Kiev cần phải có được một số thành công trước khi mặt đất trở thành bùn lầy vào mùa thu, để nâng cao tinh thần quân dân, duy trì lòng tin của các đồng minh. Ukraine cần được giúp đỡ để "chiến đấu theo cách họ thấy là tốt nhất" chứ không phải khuyến khích bắt chước phương pháp của phương Tây. Và như vậy theo Sir Lawrence, có nghĩa là chấp nhận logic của một cuộc chiến tiêu hao.

Ruy-băng vàng và bom xăng : Dân Crimea chống quân Nga chiếm đóng

Trong khi đó Courrier International dẫn nguồn từ chính quyền và báo chí Ukraine cho biết, người dân bán đảo Crimea ngày càng chống đối quân Nga chiếm đóng. Phong trào "Ruy-băng vàng" phát xuất tại Kherson ngày 27/04/2022 với những dải nơ vàng được gắn khắp những nơi công cộng của những thành phố bị chiếm đóng, đã lan ra đến nhiều nơi khác, đặc biệt là Crimea.

Trên những bức tường, những chữ Z do quân Nga sơn bị vẽ lại thành hình đồng hồ cát hai màu xanh vàng, mang ý nghĩa "sắp đến ngày giải phóng". Cuối tháng Bảy, những người điều phối phong trào "Ruy-băng vàng" đã gặp gỡ tại Crimea bị chiếm đóng để chuẩn bị kỷ niệm Ngày độc lập Ukraine 24/08. Đó là lần đầu tiên họ trực tiếp nhìn thấy nhau sau một năm chỉ liên lạc bằng thư từ.

Nhưng có những cư dân Crimea khác chọn hình thức bạo lực. Những vụ phá hoại các mục tiêu quân sự Nga ngày càng nhiều hơn : ngày 31/07 xảy ra một loạt vụ nổ tại Simferopol, và ba ngày trước đó, một số kho đạn ở Sevastopol đã phát nổ. Crimea là trung tâm hậu cần, nơi cung ứng tất cả lương thực và vũ khí cho quân chiếm đóng. Tờ Gazeta dẫn lời tình báo quân đội Ukraine thẳng thừng cho biết đây là hoạt động kháng chiến của cư dân. Quân đội Nga đang được đặt ở mức báo động cao, và trả đũa bằng những vụ bắt bớ hàng loạt, đại đa số người bị bắt là dân Tatar. 

Làn sóng phóng hỏa vào các trung tâm tuyển quân ở Nga

Còn theo L’Express, "Nước Nga đang đối mặt với làn sóng bí ẩn phóng hỏa vào các trung tâm tuyển quân". Tính đến ngày 01/08, đã có 17 trung tâm tuyển mộ bị phóng hỏa, từ Podolsk chỉ cách Moskva vài cây số cho đến Severodvinsk, Kazan, Omsk, Saint-Petersburg… Đây là đợt tấn công lớn nhất kể từ tháng 9/2022 khi có lệnh động viên, nhưng lần này không phải do những người phản chiến mà do... bị lừa qua điện thoại.

Có hai trường hợp : hoặc người lớn tuổi, neo đơn bị áp chế ; hoặc kẻ lừa đảo giả làm nhân viên tình báo yêu cầu thực hiện nhiệm vụ đặc biệt. Hiện giờ chính quyền không lên tiếng, những thông tin này có được thông qua cảnh sát, Telegram hay báo chí địa phương. Có thể những người chống chiến tranh Ukraine đứng sau chiến dịch này. Trang web độc lập Nga Mediazona được Newsweek dẫn lại cho biết tổng cộng kể từ ngày đầu cuộc xâm lăng đã có 113 trung tâm tuyển quân ở Nga bị tấn công.

Cưỡng ép người trẻ vào lính, Kremlin còn vét đến thế hệ xô-viết cuối cùng

The Economist cho biết thêm, đang rất thiếu quân, Nga dùng thủ đoạn và cưỡng bức để bổ sung thêm lính. Đợt động viên đầu tiên có 300.000 người bị bắt lính. Được huấn luyện kém và trang bị tồi, nhiều người trong số đó đã chết hoặc bị thương, những người sống sót cần được luân chuyển, như đề nghị của tướng Ivan Popov vừa bị cách chức. Sự ra đi của lính đánh thuê Wagner hồi tháng Sáu càng làm trầm trọng thêm vấn đề.

Trong những tuần rồi, Kremlin đã thông qua một loạt đạo luật nhằm tăng số lượng tân binh tiềm năng. Như Andrei Kartapolov, chủ tịch ủy ban quốc phòng Quốc hội Nga đã nói : "Luật này được soạn ra cho một cuộc đại chiến, một cuộc tổng động viên". Ngược với các chỉ huy Ukraine luôn cố bảo vệ sinh mạng người lính, quân đội Nga luôn dựa vào nguồn nhân lực vô tận có thể ném vào chiến tranh, với câu châm ngôn không thay đổi : "Phụ nữ Nga sẽ sinh con nhiều hơn".

Bộ trưởng quốc phòng Sergei Shoigu đặt ra chỉ tiêu 400.000 tân binh hợp đồng, những bảng quảng cáo tuyển quân mọc lên khắp nơi. Gởi những người đi nghĩa vụ quân sự ra tiền tuyến lâu nay là điều cấm kỵ. Nhưng theo Sergei Krivenko của tổ chức nhân quyền Memorial, phân nửa số thanh niên trong đợt nhập ngũ vừa rồi đã bị lừa ký hợp đồng, hoặc bị đe dọa, cưỡng bức. Họ không biết rằng một khi đã ký thì không thể thoát ra được. Một yếu tố làm hạn chế việc động viên là thiếu người huấn luyện, thế nên Kremlin mới nâng tuổi phục vụ lên 65. Nhà nghiên cứu Pavel Luzin nói : "Họ đang vét đến thế hệ xô-viết cuối cùng".

Dân Nga muốn có lãnh đạo khác thay Putin ?

Trả lời phỏng vấn của L’Express, nhà nghiên cứu Nga Ekaterina Schulmann cho rằng "Trong dân chúng Nga, có nhu cầu lớn là thay thế Putin". Mười bảy tháng chiến tranh và cuộc binh biến bất thành của Yevgeny Prigozhin đã làm yếu hẳn quyền lực của ông chủ điện Kremlin.

Tính chính danh của Putin đối với bên ngoài đã giảm mạnh : ông ta bị Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) truy nã, bị đa số nước phát triển tẩy chay. Giới tinh hoa không còn được xuất ngoại vì ông, nên một số có thể nghĩ rằng không có Putin sẽ dễ tái lập quan hệ với phương Tây hơn. Đối với trong nước, tổng thống Nga đã yếu đi, sự thờ ơ của người dân trong vụ Wagner nổi loạn chứng tỏ điều này. Putin vẫn là nhân vật nổi bật nhất vì không ai được phép ngóc đầu dậy, nhưng việc Prigozhin được nhanh chóng dành cảm tình cho thấy dân Nga mong có những khuôn mặt mới.

Trước mắt Vladimir Putin không bị đe dọa. Khi ông chủ ở thế yếu, chẳng cần phải xung đột với ông ta để đòi quyền lợi, vì ông không thể từ chối. Chủ trương hiện nay là trừng phạt những người nổi loạn và mua chuộc lòng trung thành của những người khác, tức cây gậy và củ cà rốt. Hiện nay chúng ta thấy cà rốt nhiều hơn gậy : Vệ binh quốc gia được hứa cấp vũ khí hạng nặng, giới "siloviki" được tăng lương… ngược lại Wagner được tương đối khoan hồng.

Trung Quốc : Thanh trừng trong binh chủng hỏa tiễn

Liên quan đến Châu Á, The Economist đặt vấn đề "Tại sao lại có sự thay đổi bất ngờ trong lực lượng nguyên tử của Trung Quốc ?". Ngày càng có nhiều quan chức được Tập Cận Bình đỡ đầu gặp phải những rắc rối.

Lần thanh trừng trước đây của Tập Cận Bình là nhắm vào tướng Từ Tài Hậu (Xu Caihou) và Quách Bá Hùng (Guo Boxiong), hai tướng lãnh được bổ nhiệm trước khi ông lên nắm quyền. Nhưng hai tướng Lý Ngọc Siêu (Li Yuchao), tư lệnh lực lượng hỏa tiễn Trung Quốc và Từ Trung Ba (Xu Zhongbo), chính ủy của lực lượng này vừa bị thất sủng lại là người do ông Tập đưa lên. Truyền thông nhà nước hôm 31/07 loan tin họ bị thay thế nhưng không cho biết lý do, cũng không có bất kỳ dấu hiệu nào về số phận của họ, dù có những đồn đoán là hai tướng lãnh này đang bị điều tra vì tham nhũng hay tiết lộ bí mật quân sự. Chuyên gia Brendan Mulvanay nhận xét, việc cả tư lệnh lẫn chính ủy cùng bị cách chức một lượt là điều hiếm hoi.

Sự kiện trên đây gây bất ngờ cho nhiều chuyên gia, vì binh chủng hỏa tiễn là lực lượng được ưu tiên hàng đầu, có vị thế tương đương với lục quân, hải quân và không quân. Binh chủng này có kho hỏa tiễn địa-không lớn nhất thế giới, trong đó có hàng trăm tên lửa hành trình và đạn đạo thông thường, 300 hỏa tiễn đạn đạo liên lục địa và 400 đầu đạn nguyên tử, được dành cho ngân sách rất lớn. Bắc Kinh dự kiến nâng số đầu đạn hạt nhân lên 1.500 từ nay đến năm 2035. Với vũ khí nguyên tử, các chỉ huy cần tuyệt đối trung thành và được tín nhiệm cao, nếu họ tham nhũng hoặc tiết lộ bí mật sẽ vô cùng nguy hiểm.

80% côn trùng đã biến mất ở Châu Âu

Chuyển sang lãnh vực môi trường, tuần báo L’Obs dành hồ sơ và trang nhất khẳng định "Côn trùng là bạn của chúng ta", nhưng cũng cẩn thận chú thích thêm dưới hàng tít là "ngoại trừ loài muỗi". Tuần báo giải thích "Vì sao việc bảo vệ côn trùng mang tính toàn cầu ?". Vì chúng là mắt xích quan trọng trong hệ sinh thái, không có côn trùng thì không có chim chóc và các loài hoa. Tuy nhiên đã có gần 80% côn trùng đã biến mất ở Châu Âu. Các nhà khoa học đặt ra một cái tên ngộ nghĩnh : hội chứng kính chắn gió.

Những thập niên gần đây người ta bắt đầu nhận ra tình trạng côn trùng biến mất qua việc không còn phải lau chùi cửa kính xe trong mùa hè. Nhà tâm lý học Mỹ Peter H. Kahn nói về một dạng "mất trí nhớ về môi trường" : những thế hệ tiếp nối nhau, chúng ta mất đi kỷ niệm về trạng thái trước đó của hành tinh và quen với việc sống trong một thiên nhiên bị xuống cấp. Côn trùng là nạn nhân của lỗ hổng ký ức tập thể, số lượng ngày càng ít đi trong sự thờ ơ của nhân loại. Chống chọi được những trận đại hồng thủy cách đây 400 triệu năm, nay chúng lại bị đe dọa vì cách sống của con người.

Câu chuyện ba con bò và một hiệp ước từ 13 thế kỷ

Để kết thúc mục điểm tuần báo hôm nay, xin dẫn một câu hỏi do Courrier International đặt ra : "Tại sao mỗi năm Pháp lại giao ba con bò cái cho Tây Ban Nha ?". Tờ El Espanol nhận thấy ở Tây Ban Nha có nhiều truyền thống bền vững với thời gian, có vẻ kỳ lạ trong xã hội đương đại nhưng vẫn được tuân thủ. Một trong số đó liên quan đến Pháp : hàng năm tại thung lũng Barétous (tỉnh Pyrénées-Atlantique) vào đúng ngày 13/07, ba con bò cái được đưa sang thung lũng Roncal phía Tây Ban Nha.

Đó là theo quy định của một hiệp ước có từ năm 1345, để hòa giải giữa hai vùng đất. Truyền thống có từ 13 thế kỷ trước vẫn được duy trì, đại diện chính quyền các làng ở hai thung lũng mặc trang phục truyền thống trong buổi lễ. Sự kiện này khiến khách du lịch tò mò, lễ hội được vùng Navarra của Tây Ban Nha xếp vào di sản văn hóa phi vật thể. Điểm khác biệt là giờ đây những con bò được giao trở lại, và được trả bằng hiện kim.

Thụy My