Thông Luận

Áo Vàng "đấu tranh giai cấp" trong một nước Pháp ít bất công xã hội

Phong trào Áo Vàng là chủ đề chính của tất cả các tuần báo kỳ này.

Kỵ binh Pháp tuần tra tại Paris trong ngày biểu tình của những người Áo Vàng ngày 08/12/2018. Reuters/Stephane Mahe

Le Point đăng ảnh phần đầu người phụ nữ trong tác phẩm điêu khắc "La Marseillaise" trên Khải Hoàn Môn bị đập vỡ, chạy tựa "Những ngày cuối cùng của mô hình Pháp", lý giải "Vì sao ông Macron phải thay đổi tất cả". Cũng đăng cùng tấm hình này, tuần báo Anh The Economist chạy tựa "Cơn ác mộng của Macron".

L’Obs nhấn mạnh "ISF, sai lầm thuế khóa", đặt câu hỏi "Tiền thuế đi về đâu ?", đồng thời đề cập đến quan hệ căng thẳng giữa tổng thống và thủ tướng Pháp, phân tích về một cuộc xung đột chưa từng thấy. Riêng L’Express dành trang bìa cho "homéophathie" (liệu pháp vi lượng đồng căn), đặt vấn đề về tính hiệu quả, với lời kêu gọi từ 130 thành viên Viện hàn lâm Y học, rằng bảo hiểm y tế không thanh toán các loại thuốc này. Ở các trang trong, tờ báo phân tích "Áo Vàng, bốn khuôn mặt của cuộc khủng hoảng".

Trong bài viết mang tựa đề bằng tiếng Pháp "La République en flammes" (Nền cộng hòa bốc cháy), tuần báo Anh ngữ The Economist nhận định, Emmanuel Macron đối mặt với thử thách thật sự của nhiệm kỳ tổng thống.

Cách đây một năm, Macron đã nói : "Tôi không sinh ra để lãnh đạo trong lúc yên bình, mà để đối mặt với bão tố. Nếu muốn đưa đất nước đi đến đích, thì phải tiến lên bằng mọi giá. Không thể nhân nhượng, nhưng đồng thời cũng phải lắng nghe người dân, chia sẻ với họ sự giận dữ và nỗi đau khổ". Tuần báo Anh cho rằng bây giờ Macron cần phải nghe lời khuyên của chính mình một năm về trước.

Nước Pháp không xa lạ với những cuộc xuống đường. Những tấm ảnh đen trắng nổi tiếng - những rào chắn, những viên đá lát đường bị cạy lên làm vũ khí - của cuộc cách mạng Tháng Năm 1968 được triển lãm tại Paris trong năm nay, đúng nửa thế kỷ sau. Những cuộc biểu tình do các nghiệp đoàn tổ chức là một phần của đời sống Pháp.

Nhưng lần này thì khác hẳn. Những người Áo Vàng đột ngột xuất hiện từ mạng xã hội, không gắn với các nghiệp đoàn hay bất kỳ đảng phái nào. Sức mạnh của phong trào là từ tính chất không có cơ cấu tổ chức lẫn lãnh đạo, sự biến hóa khó lường này gây khó khăn cho cảnh sát lẫn chính phủ.

Áo Vàng, cuộc cách mạng nhờ thuật toán

Xã luận của Courrier International gọi đây là "Cuộc cách mạng bằng kỹ thuật số". Với Facebook, làm cách mạng không khó.

Chẳng ai tin rằng những người lái xe giận dữ lại có thể liên kết với nhau nhờ những chiếc áo gilet vàng. Chính phủ Macron, từng ca ngợi "quốc gia start-up", lại chẳng thấy trước được gì. Trong khi đó chỉ cần hồi đầu năm nay, một sự thay đổi về thuật toán hiển thị của mạng xã hội do Mark Zuckerberg sáng lập, giúp người dùng chọn ra những thông tin làm họ hứng thú nhất, đã giúp những người Áo Vàng học cách nhận ra nhau. Chỉ trong vài cú nhấp chuột, sự phẫn nộ đã lan tràn trên Net, trước khi xuống đường với các khẩu hiệu vượt xa khỏi giá xăng dầu lúc ban đầu.

Từ lâu im lặng, vắng bóng, một nước Pháp bị lãng quên đã thức dậy. Cuộn chỉ màu vàng đã lớn dần, được bổ sung bằng những kẻ cơ hội đủ loại. Tất cả những người sản xuất fake news đều có mặt : ảnh cũ, video lắp ghép, thông tin sai lạc… gây ô nhiễm trên mạng, làm tê liệt phản xạ dân chủ.

Không chỉ những người dân túy, mà cả từ bên ngoài biên giới, với mục đích phá hoại nền dân chủ nước Pháp. Tờ báo cho rằng cần khẩn cấp tìm ra phương cách đối thoại trực tiếp, khiến dối trá và tin đồn không còn đất sống.

Nền dân chủ đang nguy ngập ?

Trang nhất của Courrier International đăng hình tháp Eiffel mặc một chiếc gilet vàng, phía dưới chân tháp là đám đông Áo Vàng. Tờ báo chạy tựa "Cơn phẫn nộ đặc thù Pháp", điểm qua báo chí nước ngoài nói về cuộc nổi dậy Áo Vàng.

"Dân chủ đang nguy ngập ?", tờ L’Orient du Jour ở Lebanon hoảng hốt. Không có nhà độc tài nào để lật đổ, cũng không có Nhà nước công an nào sẵn sàng tóm cổ bạn nếu lên tiếng chỉ trích. Ở bên đó (tức nước Pháp), biểu tình được cho phép, đối lập tha hồ chỉ trích, và nếu nhục mạ vị nguyên thủ bằng những lời lẽ tệ hại nhất cũng chẳng sao. Ở đó, các trường học rất tốt là miễn phí, y tế cũng vậy, và Nhà nước pháp quyền đứng trên tất cả.

Tuy vậy cuối tuần rồi, ở bên đó trông khá giống với bên này (tức Lebanon). Làn sóng bạo lực cả thân thể lẫn ngôn từ, những chiếc xe hơi bốc cháy, đại lộ Champs-Elysées bị phá hoại, tình trạng vô tổ chức… Nhiều người Lebanon cư trú tại thủ đô nước Pháp nói với tờ báo : "Tôi có cảm tưởng như đang ở Beyrouth". Sự so sánh có thể gây cười, nếu chủ đề không nghiêm trọng đến thế.

Chính để lật đổ những nhà độc tài thực sự, mà người Ả Rập đã đứng lên cách đây tám năm, với khát vọng dân chủ. Nhưng cũng chính nền dân chủ này đang có nguy cơ rạn vỡ ở phương Tây.

Trong nền kinh tế toàn cầu hóa hiện nay, các chính quyền lúng túng trước những vấn đề lớn của thế kỷ : môi trường, kỹ thuật số, di dân, an ninh… ảnh hưởng trực tiếp và mạnh mẽ lên giới bình dân. Những người này tất nhiên sẽ quay sang phía những kẻ mị dân, hứa hươu hứa vượn.

"Hoàng đế Macron" đơn độc trong cung điện

Nhìn từ nước Đức, tuần báo Die Zeit cho rằng tổng thống Emmanuel Macron đang "Đơn độc trong thế giới của mình". Để lãnh đạo đất nước, bao quanh Macron là những người giống như ông. Theo tờ báo, cuộc khủng hoảng hiện nay cho thấy giới tinh hoa Pháp đang xa rời thực tế.

Buổi sáng, Macron thức giấc tại một trong số 365 căn phòng của điện Elysée, xung quanh là những đồ đạc sang trọng thời vua Louis XV. Mở mắt ra, là những chùm đèn lóng lánh trên trần. Đồ sứ trong điện đã được thay mới với 50.000 euro, những dụng cụ làm bếp bằng đồng bóng loáng trong khu vực bếp cũng chính là những vật dụng từng chuẩn bị cho hoàng đế Napoléon ngự thiện. Sống trong khung cảnh như thế, ông dễ dàng nghĩ rằng mình đang viết nên lịch sử. Từ hơn một năm qua, các "quần thần" chẳng ai dám nói ngược lại với Macron.

Emmanuel Macron đã thành công trong việc tập trung hóa quyền lực vốn đã rất tập trung. Chủ yếu chỉ có bốn người quyết định chính sách nước Pháp. Cụ thể hơn, đó là bốn người đàn ông năng động ở độ tuổi bốn mươi, hầu như chưa bao giờ biết đến thất bại.

Bên cạnh tổng thống 40 tuổi Macron, là thủ tướng Édouard Philippe, 48 tuổi, tốt nghiệp hai trường đại học danh giá nhất là Sciences Po (Khoa học Chính trị) và trường Hành chính Quốc gia. Chánh văn phòng thủ tướng Benoît Ribadeau-Dumas và chánh văn phòng tổng thống Alexis Kohler, đều 46 tuổi, mỗi người đều tốt nghiệp hai trường lớn. Các "Macron Boy" đều ăn mặc lịch lãm một cách kín đáo. Chỉ số thông minh trung bình IQ ở điện Elysée cao khủng khiếp !

Giới tinh hoa Pháp xa rời quần chúng

Câu hỏi đặt ra là liệu xung quanh đầy sự cộng sự tài năng, toàn những chiếc đầu thông minh là đủ để lãnh đạo đất nước, hay quá tỏa sáng lại bất lợi ?

Die Zeit nhắc lại cuốn sách "Bước chân điên cuồng của lịch sử", viết về John F. Kennedy và các cộng sự, của nhà sử học Barbara Tuchman. Bà mô tả một nhóm thanh niên ưu tú, đã gây ra một thảm họa trong lịch sử đương đại của nước Mỹ, đó là cuộc chiến tranh Việt Nam. Các cố vấn trẻ tuổi này và ngay cả Kennedy đều là cựu chiến binh. Ê-kíp của Macron thì không, nhưng đều là những tinh hoa, khác biệt với những người đang xuống đường ở nước Pháp.

Ba phần tư số dân biểu trong đảng cầm quyền đều là người mới tập tễnh làm chính trị, vào được Quốc hội là nhờ "ăn theo" Macron, và tổng thống chỉ để cho các bộ trưởng rất ít quyền hành. Trên lý thuyết, Emmanuel Macron đã tìm ra cách thức hiệu quả để lãnh đạo. Trên thực tế, những người mặc áo gilet màu vàng đốt bàn ghế của những nhà hàng trên đại lộ Champs-Elysées.

Những người "đấu tranh giai cấp" kiểu Pháp : Xin mời sang thăm Nga !

Với cái nhìn từ Moskva, một nhà báo của Gazeta.ru chứng kiến cuộc "đấu tranh giai cấp" kiểu Pháp, cho rằng chế độ dân chủ, dù có những khuyết điểm, vẫn là mơ ước của người dân những đất nước độc tài.

Phong trào Áo Vàng nổ ra do chính phủ dự định từ ngày 01/01/2019 tăng 3 xu cho mỗi lít dầu gazole. Tăng ba xu euro, tức hai rúp, trong khi giá một lít xăng là 100 rúp ! Nhà báo cho rằng nên đưa những người Pháp không hài lòng này đến Nga xem sao.

Tại Nga, tất cả các kênh truyền hình đều đưa hình ảnh những công dân ngoan ngoãn ủng hộ việc tăng tuổi về hưu, tăng thuế VAT, thuế địa phương… và tất cả mọi phương tiện để móc đến đồng kô-pếch cuối cùng trong túi người dân.

Theo tác giả, chỉ vì ba xu nhỏ mà những người Áo Vàng gây khó khăn cho cuộc sống của đồng bào mình. Họ chận xe ở các ngã tư, ai ủng hộ phong trào thì cho qua, những kẻ trưởng giả xấu xí tha hồ chờ đấy. Một người bạn Pháp kể lại ngay trong ngày Black Friday, Áo Vàng đã phong tỏa một trung tâm thương mại ; ai mang những rổ hàng nhỏ được tha, những xe đẩy hàng bị chận : rõ ràng là "đấu tranh giai cấp" chống các tín đồ tiêu thụ.

Áo Vàng xuất hiện lúc sức mua bắt đầu được cải thiện

"Cơn phẫn nộ lỗi thời vì thuế má", đó là nhận xét của Le Point. Những người Áo Vàng tỏ ra tức giận đúng vào lúc mà chính sách kinh tế của tổng thống Macron có tác động tích cực lên sức mua.

Tác giả cho rằng thật nghịch lý khi Áo Vàng ngày càng tỏ ra không khoan nhượng, vào lúc tình hình tài chính của người dân Pháp được cải thiện. Giá xăng, ngòi nổ của cuộc nổi dậy, đã giảm mạnh. Từ 1,57 euro/lít trong tuần lễ 5/10, chỉ còn 1,43 euro trong tuần lễ 30/11, và giá dầu diesel cũng vậy. Đó là do giá một thùng dầu Brent Hắc Hải trong tháng 11 giảm đến 22 đô la, điều chưa từng thấy từ mười năm qua. Kể từ đầu tháng 10 trở đi, giá xăng dầu giảm đến 30%.

Song song đó, vào cuối tháng 10, người lao động Pháp nhận được phiếu lương đầu tiên đã bỏ các khoản đóng góp bảo hiểm y tế và thất nghiệp. Như vậy một người lãnh lương SMIC (tối thiểu) lợi thêm được 42 euro net, cộng thêm 8 euro tiền thưởng. Mười lăm ngày sau, phong trào Áo Vàng khởi động, vào lúc sức mua rốt cuộc tăng lên thực sự như đã hứa hẹn. Đồng thời thuế gia cư giảm xuống 30% đối với 80% người đóng thuế, trừ 20% người giàu có.

Điều mỉa mai là khi đẩy đất nước rơi vào hỗn loạn, Áo Vàng có thể làm tăng trưởng của Pháp sụt giảm nhanh chóng, và chính họ sẽ là nạn nhân. Bởi vì không phải những người có trình độ cao bị đe dọa công ăn việc làm, mà chính những người đang phong tỏa đường phố.

Pháp, một trong những nước ít bất công xã hội nhất

Trong một bài xã luận của Le Point mang tên "Bất bình đẳng, lời dối trá trắng trợn", tác giả nhận định tuy nước Pháp chịu sức nặng của thuế khóa, nhưng vẫn là một trong những quốc gia ít bất công xã hội nhất thế giới.

Bài viết nêu ra một nghịch lý nữa, là Áo Vàng cũng cùng một giọng điệu chống thuế má như các nhà triệu phú, đòi cho bằng được việc giảm, hủy bỏ thuế, trong khi nhờ các sắc thuế này, những người nghèo được hưởng lợi.

Tác giả đưa ra những con số cụ thể để chứng minh, là sau khi tái phân phối qua thuế trực thu và trợ cấp xã hội, cách biệt trong mức sống giữa người giàu và người nghèo từ 8,4 lần chỉ còn 3,9 lần. Nếu tính giữa lớp người giàu nhất và nghèo nhất, tỉ lệ này từ 22,4 lần chỉ còn có 5,6 lần. Số 10% những người giàu nhất phải đóng đến 70% tổng thuế thu nhập cả nước (55/78 tỉ euro)… Tóm lại, câu khẩu hiệu mà Áo Vàng vẫn nhắc đi nhắc lại "luôn luôn người nghèo phải trả giá" là không có cơ sở.

Việc bỏ thuế ISF làm ngân sách mất 4 tỉ euro trên tổng số 1.100 tỉ euro các khoản đóng góp bắt buộc – làm người ta quên đi rằng Pháp là một trong những nước bình đẳng nhất trên thế giới, và mức sống tốt đẹp hơn rất nhiều so với cách đây 50 năm. Khi kêu gọi giảm thuế đồng thời đòi giảm bất công xã hội, Áo Vàng chứng tỏ bản thân phong trào này đã tự mâu thuẫn.

Nổi dậy hay cách mạng ?

Tuần báo L’Express trong bài xã luận "Cơn rét run của cách mạng" nhắc lại lời của triết gia Albert Camus, người ta không thể vừa tự cho là cánh tả, lại vừa xa rời các phong trào xã hội.

"Một cuộc nổi dậy à ?" "Không, thưa bệ hạ, đó là một cuộc cách mạng". Vua Louis XVI đã hỏi như thế sau khi bị công tước La Rochefoucauld đánh thức vào đêm 14 tháng Bảy năm 1789 tại cung điện Versailles.

Thế nào là một cuộc cách mạng ? Triết gia Hegel định nghĩa : Đó là phong trào gồm nhiều người nổi dậy đủ để hợp thành một đơn vị hành động bạo lực, vì bạo lực là cần thiết.

Bây giờ là thời điểm khó khăn, vì với thành công vang dội của Macron trong cuộc bầu cử tổng thống, mọi người đều hãnh diện là người Pháp ; và nay thì ông nếm trải thất bại đầu tiên trong một nước Pháp bắt đầu trở thành phản kháng.

Theo tác giả, điều đáng ngại là các phong trào chống đối thường không biết cách kết thúc, và không phải nhân dân lúc nào cũng đúng. Nhà triết học Simone Weil đã nói : "Mỗi lần được kêu gọi cầm vũ khí tự vệ vì chính nghĩa, người ta đặt chân vào một vùng đất vô định".

Nhiều tờ báo, trong đó có The Local của Thụy Điển tỏ ra lo ngại trước bạo lực. Những màn hôi của, đập phá…ở Paris hôm 1/12 cho thấy thay vì đối thoại, có không ít Áo Vàng chỉ đơn thuần muốn trút cơn phẫn nộ trên một nước Pháp thành thị, trưởng giả, từ lâu vẫn coi họ như con số không.

Thụy My