 | Tổng quan: | 3636756 |
Phương Tây cần cung ứng cho Ukraine nhiều vũ khí hạng nặng loại mới, vì trận đánh Donbass quan trọng không kém trận Kiev.
Một quân nhân Ukraine sử dụng hỏa tiễn chống tăng NLAW trong một cuộc tập trận tại Donetsk, ngày 25/02/2022. AP - Vadim Ghirda
L'Obsra số báo thứ 3.000 sau 60 năm hiện diện, nhân dịp này tuần báo điểm qua "60 năm đã thay đổi nước Pháp". Trang bìa L'Expresslà hình vẽ bà Marine Le Pen như một con rối đang bị một bàn tay cầm ngôi sao đỏ giựt dây, với tựa nhỏ "Marine Le Pen và Châu Âu, NATO, Nga..." và dòng tít lớn "Một ứng cử viên dưới ảnh hưởng". Le Pointđăng ảnh hai ông Vladimir Putin và Tập Cận Bình, chạy tựa trang nhất "Những mối đe dọa mới theo cách nhìn của CIA", giới thiệu bản báo cáo của tình báo Mỹ.
Bìa báoCourrier Internationalthể hiện hai chủ đề chính tuần này. Phía trên là hàng tít lớn trên nền đỏ "Marine Le Pen, cơn ác mộng của Châu Âu". Phần dưới, hai hàng xác người nằm dọc theo lối đi của chiếc xe tăng mang chữ Z, với dòng chữ "Làm thế nào xét xử tội ác chiến tranh ?". Tuy là tuần lễ quyết định của cuộc bầu cử tổng thống Pháp, tình hình Ukraine vẫn chiếm phần lớn số trang các tuần báo.
The Economistkêu gọi "Phương Tây cần gởi cho Ukraine vũ khí nhiều hơn và tốt hơn", vì giai đoạn tiếp theo của cuộc chiến được cho là rất khó khăn. Trận đánh Kiev có thể đã kết thúc, ít nhất là vào lúc này, nhưng trận đánh Donbass đang dữ dội, trên chiến tuyến trải dài 400 km. Vladimir Putin muốn chiếm phần còn lại của Donbass và những vùng đất khác ở miền đông, miền nam Ukraine. Thoạt nhìn có vẻ như không quan trọng bằng Kiev, nhưng hậu quả nếu Nga chiến thắng không kém phần trầm trọng.
Cho đến nay, ông Putin chẳng chứng tỏ được gì qua cuộc chiến của ông ta, chỉ thành công trong việc giết hại thường dân, tiêu diệt lực lượng của chính mình, biến phần lớn miền đông Ukraine thành bình địa. Việc mất đi một số lượng lính không kể xiết (trên 20.000, theo phía Ukraine), tám tướng lãnh tử trận và soái hạm Moskva chìm xuống Hắc Hải thật là nhục nhã.
Nếu đợt tấn công Donbass có kết quả, nhà độc tài Nga có thể biện minh cho cuộc chiến tranh, trong khi Ukraine bị chia rẽ và thất vọng. Tiếp đến Nga có thể chọn lựa hoặc dấn lên, hoặc đơn giản là "đóng băng" cuộc xung đột, để lại phía sau một Ukraine bị tàn phá, rối loạn. Dù gì đi nữa, Putin cũng ngáng được chân để Ukraine không thể trở thành một quốc gia thịnh vượng thân phương Tây mà ông ta hằng lo ngại.
Sẽ là vội vã nếu nghĩ rằng Nga cũng sẽ tệ hại như trận đánh Kiev ở miền bắc. Lần này quân Nga tấn công từ đất nhà, không phải mượn đường Belarus với cớ "tập trận" nữa, đường tiếp tế rất gần. Họ tìm cách đánh trên những địa hình tương đối thoáng, trái với những khu rừng xung quanh Kiev, quân kháng chiến khó phục kích hơn.
Cho đến nay, trợ giúp của phương Tây đặc biệt là Mỹ rất đáng kể. Một lượng vũ khí, đặc biệt là hỏa tiễn chống tăng và hỏa tiễn phòng không vác vai đã tạo ra sự khác biệt lớn. Nhưng để chặn quân Nga trên một tuyến phòng thủ dài, chưa nói đến việc buộc Nga rút khỏi những vùng đất đã chiếm từ ngày 24/02, Ukraine cần vũ khí hạng nặng : xe tăng, máy bay, pháo và đạn dược kèm theo.
Điều này không đơn giản. Lực lượng Ukraine chủ yếu sử dụng vũ khí từ thời Liên Xô. Trước mắt, Kiev cần thêm nhiều chiến đấu cơ Mig, xe tăng T-72, hỏa tiễn S-300, pháo tự hành Gvordika... Các nước NATO vốn là vệ tinh của Liên Xô cũ như Cộng hòa Czech, Ba Lan, Slovakia đã chuyển cho Ukraine một phần, cần phải nhiều hơn nữa, nhưng những vũ khí loại này sẽ cạn dần và không thể bổ sung. Phương Tây nên cung cấp những vũ khí hiện đại hơn và huấn luyện cách sử dụng.
Tuần này, Mỹ, Anh, Canada cho biết bắt đầu giao vũ khí hạng nặng. Tin vui là đường vận chuyển chủ yếu từ Ba Lan hoạt động tốt, Nga chưa tìm ra cách phá rối. Nếu vũ khí tiếp tục đổ sang và cuộc chiến tiếp diễn, nền kinh tế của Nga vốn chỉ tương đương với Tây Ban Nha cộng thêm các biện pháp trừng phạt, không thể cung ứng vũ khí với tầm mức như NATO. Muốn Putin bị đánh bại và Ukraine có thể tự quyết định tương lai của mình, không chỉ những người lính Ukraine ở Donbass - đang bị tấn công ồ ạt bằng máy bay, hỏa tiễn và đại pháo Nga - phải bình tĩnh, mà NATO cũng phải kiên định.
L’Expressđưa ra "Ba kịch bản cho cuộc tấn công mới của Putin". Kịch bản thứ nhất : Quân Nga tiến được đến Dnipro, tức là chọc thủng phòng tuyến của Ukraine đến tận sông Dniepr, chiếm được những lãnh thổ rộng lớn ở phía tây của hai tỉnh vùng Donbass. Như vậy Putin thực hiện được một phần giấc mộng "Tân Nga", chỉ thiếu Kharkov, Odessa và Mykolaiev ; có thể khoe khoang thành công của "chiến dịch đặc biệt". Theo cựu đại tá Pháp Michel Goya, như vậy Nga phải tập trung nhiều phương tiện cho nơi yếu nhất là phía nam Zaporijia. Có điều nếu chiếm được vẫn khó thể giữ.
Kịch bản thứ hai là chiếm trọn vùng Donbass. Tướng Pháp Dominique Trinquand cho rằng mục đích này khả thi hơn. Quân Nga phải phối hợp hai cánh quân từ Izium ở phía bắc và Donetsk ở phía nam để bao vây quân Ukraine, cắt đứt tuyến sau. Đồng thời phải tấn công từ đông sang tây, buộc Ukraine đối mặt với ba trục của Nga, bắt đầu một cuộc vây hãm mới - nhưng khó khăn hơn cả Mariupol vì có nhiều lực lượng Ukraine gần đó. Hiện thời quân Nga đã phối hợp tốt hơn và hậu cần cũng được chuẩn bị kỹ hơn so với đợt đầu.
Khả năng thứ ba là đợt tấn công lần này thất bại. Lực lượng Ukraine có thể được phương Tây tăng cường thêm nhiều vũ khí, trong đó có những vũ khí hạng nặng. Nếu cuộc phản công ở Kharkov giúp phá vỡ thế bao vây của Nga, sẽ là thất bại lớn cho Moskva sau trận Kiev. Còn lại là việc Mariupol thất thủ, như Putin đã tuyên bố hôm thứ Năm, coi như chiến công trước lễ mừng chiến thắng phát-xít Đức 09/05. Sẽ có một giai đoạn tạm nghỉ ngơi hoặc ngưng bắn nếu Nga không tiến được thêm, nhưng Moskva sẽ lại cho tấn công vài tháng sau khi củng cố được lực lượng.
Sau khi quân Nga rút khỏi Kiev, báo chí quốc tế tố cáo tội ác chiến tranh ở quy mô lớn : thảm sát thường dân, hãm hiếp... và đặt câu hỏi liệu một ngày nào đó đưa được Vladimir Putin ra trước tòa án hay không. Đây cũng là hồ sơ của Courrier International. Tuần báo đăng lời kể của một phụ nữ trẻ Ukraine thuật lại với Times : quân Nga bắn chết người chồng và cưỡng hiếp cô nhiều lần. Đây có thể là ca đầu tiên được đưa ra Tòa án Hình sự Quốc tế.
Những hố chôn tập thể, những xác thường dân bị trói tay ở Bucha gây sốc cho cả thế giới, trước sự tàn sát dã man diễn ra ngay tại Châu Âu tưởng chừng đã là dĩ vãng. Phó thủ tướng Anh Dominic Raab thông báo tặng 1 triệu bảng Anh cho Tòa án Hình sự Quốc tế La Haye, chưởng lý Suella Braverman phối hợp với đồng nhiệm Iryna Venediktova của Ukraine để nhận dạng và khởi tố những người Nga đã gây tội ác ở Mariupol và những nơi khác.
Vụ thảm sát Bucha là vụ tồi tệ nhất kể từ sau Srebrenica năm 1995, khi 8.000 người Bosnia bị Serbia giết hại. Khoảng 6.800 trong số đó đã được nhận dạng nhờ ADN, nhưng vào thời đó, ít ai nghĩ có thể khởi tố các quản giáo, chưa nói đến Radovan Karadzic, kẻ đã ra lệnh vây hãm Sarajevo và giám sát Srebrenica. Nhưng rốt cuộc Karadzic bị bắt năm 2008 và bị tù chung thân, còn tổng thống Slobodan Milosevic đã chết vì đau tim trong khi chờ đợi xét xử.
Trước Liên Hiệp Quốc cách đây hai tuần, tổng thống Volodymyr Zelensky đã trình ra những hình ảnh xác thường dân ở Motyjine, Irpin, Mariupol và Bucha, nhưng khó thể hữu ích trước tòa án, các video trên mạng cũng vậy. Cần phải có chứng cứ pháp y và nhân chứng. Bộ Tư Pháp Anh đề nghị giúp điều tra, đơn vị SO15 của cảnh sát Anh đã thu thập được nhiều lời chứng giá trị. Một công việc khổng lồ : trong số 3,6 triệu video về tội ác chiến tranh ở Syria, chỉ 600.000 được phân tích và chỉ có 8.000 được coi là bằng chứng. Nhiệm vụ này vượt quá sức của một chính quyền Ukraine đang phải tiếp tục chiến đấu để sống còn. Sir Howard Morrison, thẩm phán đã kết án Karadzic được Luân Đôn điều đến hỗ trợ cho Kiev.
Nếu việc xâm lăng Ukraine bị coi là tội ác chiến tranh, có thể những nước như Ấn Độ, Nam Phi sẽ từ bỏ thái độ trung lập. Còn với Putin ? Các nước vẫn muốn chừa cho ông ta một đường lui : một tên tội phạm chiến tranh không thể tham dự một hội nghị thượng đỉnh quốc tế vì rời khỏi nước sẽ bị bắt giữ. Cũng khó đưa được Putin ra trước công lý, vì Tòa án Hình sự Quốc tế La Haye không được cả Nga lẫn Hoa Kỳ công nhận thẩm quyền.
Hãy còn Tòa án Công lý Quốc tế cũng ở La Haye, nhưng mọi quyết định phải được Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc thông qua và Nga lại có quyền phủ quyết. Theo The Spectator và Die Zeit được Courrier International dịch lại, vấn đề là phải nhanh chóng thu thập nhiều bằng chứng để thay đổi cán cân ngoại giao, trong lúc cuộc chiến vẫn ác liệt. Human Rights Watch, Hồng thập tự Quốc tế và các tổ chức phi chính phủ khác đang góp sức một cách công tâm.
"Trông người lại nghĩ đến ta", người Đài Loan có lẽ quan tâm theo dõi diễn biến ở Ukraine chặt chẽ nhất. The Economist phân tích về những gì Đài Loan có thể học hỏi được từ cuộc kháng chiến chống xâm lăng của Ukraine.
Nếu bị Trung Quốc chiếm, nền dân chủ Đài Loan bị bóp nghẹt ; kinh tế thế giới chao đảo vì đảo quốc này là nơi sản xuất chip điện tử tân tiến nhất. "Chuỗi đảo thứ nhất" bị phá vỡ, đặt Nhật Bản vào vòng nguy hiểm và đảo lộn trật tự tại Ấn Độ-Thái Bình Dương. Bài học lớn nhất cho Đài Loan, Hoa Kỳ và các đồng minh từ cuộc xâm lược của Nga : mối đe dọa là có thật, tốt nhất là chuẩn bị ngay từ bây giờ thay vì lúng túng đối phó khi ngọn lửa chiến tranh đã dấy lên.
Ukraine đã chứng tỏ rằng tinh thần chiến đấu kiên cường, lãnh đạo can đảm, dân chúng đồng tâm kháng chiến - cộng với vũ khí phương Tây có thể chống lại kẻ thù mạnh hơn như thế nào. Thế nên Đài Loan cần chuẩn bị chu đáo, từ huấn luyện quân sự cho mọi người trong tuổi quân dịch, lập lực lượng phòng vệ lãnh thổ cho đến tăng ngân sách quốc phòng. Hiện nay ngân sách này chỉ chiếm 2% GDP, quá thấp đối với một đất nước đang bị nguy hiểm (Israel chi 5,6%). Chủ yếu tập trung cho các loại vũ khí cơ động như hỏa tiễn chống hạm, hỏa tiễn phòng không, thay vì các loại phi cơ, chiến hạm, tàu ngầm đắt tiền.
Là đảo quốc, Đài Loan khó xâm lăng hơn Ukraine nhưng ngược lại, cũng khó tiếp vận. Đài Bắc có thể phải đơn độc chiến đấu nhiều tuần, thậm chí nhiều tháng : không biết Mỹ có đến tiếp cứu hay không và bao giờ. Vấn đề là cầm cự được càng lâu càng tốt. Hãy nhìn Ukraine : càng trụ được lâu dài, Kiev càng nhận được nhiều sự giúp đỡ. The Economist lưu ý là không có tổ chức nào tương đương NATO tại Châu Á. Mỹ có các hiệp định song phương với Úc, Nhật Bản, Hàn Quốc… nhưng những nước này không có nghĩa vụ gì với nhau, không có bộ chỉ huy quân sự thống nhất như NATO.
Cũng liên quan đến Trung Quốc, Le Pointnhận định "Hoàng đế đỏ bị Covid đánh bại". Thất bại của chính sách zero Covid đi ngược lại với tuyên truyền về "sự ưu việt" của mô hình toàn trị so với dân chủ. Tên tuổi trên trường quốc tế bị vấy bẩn vì ủng hộ Nga xâm lăng Ukraine. Kinh tế chậm lại làm giảm đi cơ hội đuổi kịp Hoa Kỳ từ nay đến 2030. Đó là ba mối nguy cho Tập Cận Bình, vào lúc chỉ vài tháng nữa đến đại hội đảng.
Trung Quốc (không kể Hồng Kông) tuyên bố chỉ có chưa đến 5.000 trường hợp tử vong do con virus từ Vũ Hán, một trong những tỉ lệ thấp nhất thế giới. Nhưng biến thể Omicron lây lan nhanh hơn đã khiến chính quyền áp đặt phong tỏa mạnh mẽ, nhưng lại kém hiệu quả. Tại Thượng Hải, 26 triệu dân bị buộc ở trong nhà, các siêu thị đóng cửa, thực phẩm được phân phối. Các drone và những đội bảo vệ mặc đồ bảo hộ trắng đe dọa những ai dám ra khỏi nhà hoặc phản đối từ balcon. Hàng mấy chục ngàn người nhiễm bệnh bị đưa đến các trung tâm cách ly kém vệ sinh, trẻ em bị tách rời khỏi cha mẹ.
Đến giữa tháng Tư, 1/5 dân số Hoa lục bị phong tỏa, vào lúc thế giới đã dỡ bỏ hầu hết các biện pháp dịch tễ. Các nhà đầu tư nản chí, tỉ lệ tăng trưởng khó đạt nổi, nhưng nếu từ bỏ zero Covid chẳng khác nào nhìn nhận Tập Cận Bình đã sai lầm. Tuần báo phân tích, nguyên nhân sâu xa là sự cạnh tranh với Mỹ. Dân Hồng Kông bị đè bẹp năm 2020 vì ủng hộ Washington. Mọi chỉ trích Vladimir Putin bị cấm tiệt vì mang lại lợi ích cho Mỹ. Dù đại dịch lan tràn, Bắc Kinh vẫn không muốn mua vac-xin ARN thông tin, vì như vậy là nhìn nhận vac-xin nội địa không hiệu quả bằng tư bản.
Tại Pháp, thời sự nóng nhất tất nhiên là cuộc bầu cử tổng thống ngày Chủ nhật 24/04/2022. Đây là hồ sơ chính của L'Express, tuần báo nhận định nếu Marine Le Pen đắc cử, nước Pháp sẽ yếu đi và bị cô lập, đồng thời nhấn mạnh đến mối liên hệ nguy hiểm của ứng cử viên cực hữu với Nga.
Trong bài "Khuôn mặt thật của Marine Le Pen", L’Express đặt câu hỏi, làm thế nào giao chìa khóa điện Élysée cho một người hồi năm 2017 từng tuyên bố "ngưỡng mộ" Vladimir Putin trong khi tự do liên tục bị bóp nghẹt ở Nga ? Ba năm trước đó, bà nói rằng "không có việc xâm lăng Crimea", và cùng năm 2014 đó, đảng của bà vay hai món tín dụng 2 triệu và 9 triệu euro từ một ngân hàng Nga. Nhiều nhân vật trong đảng đến Donbass để ủng hộ phe ly khai, sang thăm Crimea nhằm tạo tính chính danh cho cuộc trưng cầu dân ý do Moskva tổ chức. Và mới nhất hồi tháng Hai năm nay, Le Pen tung ra những tờ truyền đơn có ảnh bà hãnh diện đứng cạnh nhà độc tài Nga để chứng tỏ "vị thế quốc tế".
Tờ báo nhắc lại, suốt mười năm qua, quan điểm của đảng Tập hợp Dân tộc (RN) đều tương đồng với Moskva, và trong chương trình hành động 2012 đã đề nghị "một liên minh Pháp-Đức-Nga". Chuyên gia Bruno Tertrais của Quỹ nghiên cứu Chiến lược nhận xét, thật là nghịch lý khi một đảng nói rằng bảo vệ chủ quyền nước Pháp nhưng lại duy trì liên hệ về tài chánh và thân thiết với một cường quốc độc tài.
Cử tri Pháp mau quên thế sao ? Theo L’Express, đó là nhờ những tuyên bố thân Nga của một ứng cử viên cực hữu khác là Eric Zemmour đã thu hút mọi chỉ trích. Còn Marine Le Pen khôn khéo nhấn mạnh đến sức mua – mối quan tâm lớn của người dân, thậm chí còn tìm cách đổ lỗi cho ông Emmanuel Macron về cuộc chiến Ukraine. Nhưng khi tiếp tục khẳng định muốn xây dựng một "liên minh" với Nga, chiếc mặt nạ của bà đã rơi.
Trả lời phỏng vấn Le Point, triết gia Đức Peter Sloterdijk than phiền "Người Pháp không bỏ phiếu bằng bộ óc". Pháp là một nước mà vòng một cuộc bầu cử tổng thống cứ mỗi năm năm là dịp để "biểu hiện quan điểm" : chống lại giới tinh hoa, trừng phạt chính phủ, phản đối sức mua giảm… Trong khi theo các nhà kinh tế, sức mua của người Pháp đã tăng trung bình khoảng 300 euro/năm từ năm 2017 đến năm 2021.
L’Obshình dung ra "Kịch bản đen 100 ngày đầu cầm quyền của Le Pen". Nội các của thủ lãnh đảng cực hữu gồm bộ máy xưa nay, những người trung thành chưa bao giờ có kinh nghiệm tham chính để có thể lãnh đạo những bộ quan trọng. Có thể bổ sung một số khuôn mặt cánh hữu nhưng chỉ những ai không bầu cho Emmanuel Macron trong vòng hai. Le Pen cho trưng cầu dân ý về nhập cư, một cuộc "đảo chánh Hiến pháp", dành việc làm và phúc lợi cho người Pháp gốc, người nước ngoài thất nghiệp quá một năm sẽ bị trục xuất.
Sau đó là thương lượng với Bruxelles về nhiều nguyên tắc Châu Âu, nhưng trước mắt là phủ quyết việc trừng phạt Nga, rút khỏi bộ chỉ huy NATO… Nhiều chủ trương gây tranh cãi khác, chẳng hạn bỏ thuế thu nhập cho tất cả những ai dưới 30 tuổi. Như vậy cầu thủ Kylian Mbappé, 23 tuổi, lương 26,5 triệu euro/năm khỏi phải đóng thuế. Marine Le Pen sẽ trở thành "tổng thống của người giàu", một "danh hiệu" vẫn được gán cho Emmanuel Macron. Về đối ngoại, Elysée sẽ đồng hành với Kremlin của Putin, và giấc mơ làm phương Tây yếu đi của ông ta.
Thụy My
