Thông Luận

Loạt vụ nổ ở Lebanon mở đầu kỷ nguyên vũ khí tự động

Tình hình căng thẳng giữa Israel và Hezbollah sau hai loạt vụ nổ máy nhắn tin và bộ đàm gây thương vong lớn cho lực lượng Hồi giáo là hai vấn đề thời sự quan trọng nhất, được báo chí Pháp hôm nay 19/09/2024 đồng loạt đề cập. Theo La Croix, chiến dịch tinh vi được cho là của Israel đánh vào Hezbollah đánh dấu kỷ nguyên mới cho vũ khí tự động.

Bên ngoài Trung tâm Y tế đại học Hoa Kỳ ở Beyrouth (AUBMC) rất nhiều người tụ tập, khi hàng ngàn người trong đó có các thành viên Hezbollah bị thương khi các máy nhắn tin đồng loạt phát nổ trên toàn quốc Lebanon, ngày 17/09/2024. Reuters - Mohamed Azakir

Cú đấm thần sầu giáng vào Hezbollah

Le Figaro nhận thấy cuộc chiến trong bóng tối của Israel đã giáng một đòn nặng nề cho Hezbollah. Sau khi các máy nhắn tin đồng loạt nổ tại nhiều thành trì của phe Hồi giáo Shia hôm thứ Ba làm 12 người thiệt mạng và 2.800 người bị thương, hôm qua đến lượt loạt bộ đàm bị nổ làm 20 người chết, 450 người bị thương.

"Chúng tôi đã lãnh một cú đấm thẳng". Những cảm tình viên hiếm hoi còn trả lời điện thoại nhìn nhận cuộc tấn công này đã gây hoảng loạn trong hàng ngũ Hezbollah, trong đó 200 đến 300 chiến binh đã bị mù hoặc mất một bàn tay. Một chuyên gia quân sự thổ lộ, "Đó là một hoạt động mà tất cả giám đốc tình báo đều mơ đến". Một nguồn tin Lebanon thân cận Hezbollah cho biết đảng này bắt đầu hiểu thêm về chiến dịch phức tạp, từ việc xâm nhập vào chuỗi sản xuất các máy nhắn tin thông qua một công ty bình phong ở Hungary, rồi dùng phần mềm kích hoạt từ xa số chất nổ giấu gần pin... nhưng đòn này quá nặng.

Một nhân vật thông thạo cho biết việc xâm nhập chuỗi cung ứng là thủ thuật cổ điển của tình báo, nhưng thành công vừa rồi là chưa có tiền lệ. Các thành viên Hezbollah có thói quen dùng phương tiện thô sơ để liên lạc. Nếu cái tát là nẩy lửa cho Hezbollah, cũng vì thủ lãnh Hassan Nasrallah đã nhiều lần cảnh báo phải hết sức thận trọng với việc dùng điện thoại di động, nên phe dân quân ồ ạt chuyển sang dùng máy nhắn tin, với kết quả mà ai cũng thấy.

Mossad cài người kể từ chiến tranh Syria ?

Một nhà ngoại giao ở Beirut cho rằng ngoài chuỗi cung ứng, Israel còn bí mật tiếp cận được một số người có trách nhiệm hoặc thân nhân của những người này. Cuộc chiến tranh Syria, mà Hezbollah gởi nhiều ngàn quân sang cứu Bachar Al-Assad, có thể đóng một vai trò. Hằng trăm chiến binh tử trận ở Syria, nên phải tuyển mộ hàng loạt, nhờ đó Mossad cài được người vào. Hezbollah lớn mạnh, trở thành hầu như một quân đội nên khó thể kiểm soát được mọi thành viên.

Theo một nguồn tin ngoại giao Pháp, trong Hezbollah có những người Iran không bao giờ thấy xuất hiện, trực tiếp dưới quyền Tehran và cùng với thủ lãnh Nasrallah ra những quyết định chiến lược. Thế nhưng đằng sau những tuyên bố ồn ào, các giáo chủ Iran không muốn một cuộc chiến tranh tổng lực với Israel, có thể chỉ trả đũa vào những lợi ích của Israel ở nước ngoài. Một khi chưa có được quả bom nguyên tử, Hezbollah là vũ khí răn đe tối hậu của Iran với 150.000 hỏa tiễn. Nhưng đó là "khẩu súng chỉ bắn một phát" : nếu tận dụng sẽ lãng phí nguồn lực - điều mà họ không muốn.

Đòn đánh táo bạo này lẽ ra phải là khúc dạo đầu cho một chiến dịch trên bộ của Israel vào Nam Lebanon để đẩy Hezbollah ra khỏi căn cứ địa, nhưng tại sao Israel không tiến hành ? Các báo dẫn ra một số giả thiết. Hoặc đây là thông điệp mới của Israel cho Hoa Kỳ, rằng sự kiên nhẫn có giới hạn. Hoặc là những ngày trước đó sợ rằng Hezbollah bắt đầu nghi ngờ nên đã quyết định kích nổ.

Một chiến dịch tinh vi được chuẩn bị từ lâu

Le Figaro cho rằng đó là một chiến dịch "ngoạn mục và rất phức tạp", việc tổ chức mất nhiều tháng trời hoặc hơn nữa. Nhiều đơn vị có thể được huy động, gồm Mossad, an ninh đối ngoại và đơn vị chiến tranh điện tử 8200.

Các máy nhắn tin AR-924 đã phát nổ nằm trong đợt giao hàng 5.000 chiếc, được đặt mua cùng lúc với các bộ đàm bị nổ hôm thứ Tư 18/09. Lior Tabansky, nhà nghiên cứu ở Tel-Aviv nhận định, trước hết phải có được tin tức về sản xuất các thiết bị này và giao hàng cho Hezbollah, rồi đặt chất nổ vào. Việc này không thể thực hiện nếu không kiểm soát được công ty liên quan. Lý tưởng nhất là cài chất nổ ngay từ đầu, nếu không thì trước khi giao hàng, dù khó khăn hơn.

Thật ra đây không phải điều mới. FBI từng hành động tương tự với bọn buôn lậu ma túy, Israel từng bị nghi âm mưu phá hoại chuỗi cung ứng các thiết bị dùng cho chương trình nguyên tử quân sự Iran. Máy nhắn tin dùng sóng vô tuyến, khi theo dõi tần số phát ra, tình báo có thể định vị. Theo Lior Tabansky, sự am hiểu về mạng lưới liên lạc của Hezbollah có thể giúp thu thập được nhiều thông tin về tổ chức này dù không biết nội dung. Với cuộc tấn công này, Israel chứng tỏ sự ưu việt về công nghệ, có thể đánh vào trung tâm các Nhà nước, với mục đích gây sốc. Tuy nhiên công nghệ không thay thế được chiến tranh trên thực địa.

Les Echos giải thích thêm về kịch bản giống như trong một bộ phim gián điệp nhưng đã xảy ra thực sự ở Lebanon. Giả thiết ban đầu là một phần mềm đã được cài vào các máy nhắn tin để làm nóng dẫn đến bị nổ. Nhưng phân tích các video cho thấy có thể là khoảng 3 gram chất nổ được lén đặt vào trước khi giao cho Hezbollah, rồi kích nổ bằng tin nhắn. Chỉ những cơ quan tình báo có năng lực cao mới có thể bí mật xâm nhập vào kho thiết bị và phá hoại mà không để lại dấu vết, sau đó xen vào mạng lưới các máy nhắn tin để gởi tin kích hoạt. Liệu thủ thuật này có áp dụng được với điện thoại di động không ? Trên lý thuyết thì được, nhưng quy định bảo vệ người tiêu dùng của châu Âu chống cháy nổ pin, giúp thiết bị khi có vấn đề về điện, pin của smartphone sẽ bị ngắt điện chứ không bị nổ.

Lãnh cú sốc khủng khiếp, Hezbollah cân nhắc các phương án trả đũa

Hezbollah đe dọa sẽ "trừng trị đích đáng" nhưng bằng cách nào ? Sự kiện vài ngàn người bị thương một lúc nhưng không phải trên chiến địa là chưa từng thấy. La Croix ghi nhận cú sốc là khổng lồ trong hàng ngũ Hezbollah. Mấy trăm chiến binh bị mất thị lực hoặc bị mù hẳn, gương mặt biến dạng, bàn tay đứt rời…gây khủng hoảng cho toàn bộ lực lượng. Đối với phong trào Hồi giáo được vũ trang tận răng, vụ tấn công vô tiền khoáng hậu mà không cần bắn một phát súng nào là sự sỉ nhục khủng khiếp.

Hơn 3.000 người mang thương tích, không chỉ các chiến binh mà cả nhân viên hành chánh, chỉ huy cấp trung cao, cơ cấu của Hezbollah bị lung lay ngay từ trung tâm. Joseph Bahout, giám đốc Institut Issam Fares của đại học Mỹ ở Beyrouth nhận định Hezbollah thiệt hại rất lớn về nhân sự, quân sự, tổ chức và kỹ thuật, nhưng nhất là về tinh thần và uy tín. Bị gần như "trảm", Hezbollah cần có thời gian để tổ chức lại, ít nhất là một tuần nữa ; trong khi còn chưa trả được mối thù cho một thủ lãnh bị Israel trừ khử trước đó.

Phóng sự của Le Figaro tại bệnh viện Rizk ở Achrafié cho biết đám đông tại đây không giống như bình thường. Nhiều người đàn ông mặc toàn đồ đen, nón kết trên đầu, cái nhìn nghi hoặc : người của Hezbollah. Cũng có rất nhiều phụ nữ mặc áo choàng trùm kín thân màu đen. Hezbollah yêu cầu không đăng ký chính thức tên các nạn nhân, hy vọng nhanh chóng đưa về được các cơ sở y tế của mình. Libération đến thămmột trong những bệnh viện chính của Hezbollah ở Nabatieh, y bác sĩ cho biết từng điều trị nhiều bệnh nhân trong vụ nổ lớn ở Lebanon trước đây, nhưng chưa bao giờ nhận nhiều trường hợp bị thương giống nhau đến vậy.

Kỷ nguyên mới của vũ khí tự động

La Croix chạy tít trang nhất "Israel-Hezbollah, những vũ khí mới trong chiến tranh", nhận xét các vụ tấn công vào Lebanon với sự tinh vi chưa từng thấy biểu lộ phương cách hành động mới để gây kinh hoàng cho đối thủ : kỷ nguyên vũ khí tự động.

Nghe lén, định vị, tung tin giả... công dụng của điện thoại thông minh trong chiến tranh không ngừng mở rộng theo với tiến bộ công nghệ. Chẳng hạn tình báo Nga hôm 21/04/1996 đã sát hại tướng Djokhar Doudaïev, tổng thống Chechnya chủ trương độc lập, bằng hai hỏa tiễn laser dẫn đường khi ông dùng điện thoại vệ tinh. Israel là bậc thầy trong chiến tranh điện tử, có hẳn một đơn vị chuyên môn là 8200. Đơn vị này đã cùng với Hoa Kỳ triển khai virus tin học Stuxnet, làm chậm lại chương trình nguyên tử Iran. Chiến dịch lần này có thể do Mossad tiến hành.

Theo nhiều chuyên gia, cuộc cách mạng vũ khí lần thứ ba đã bắt đầu. Sau khi phát minh ra thuốc súng rồi bom nguyên tử, nay là thời của vũ khí tự động, gọi chung là "robot sát thủ (tiếng Pháp là Systèmes d’Armes Létaux Autonomes, tức Sala). Nhờ sử dụng trí thông minh nhân tạo (AI), các vũ khí từ drone (không chiến, hải chiến và địa chiến) đến xe tăng, vệ tinh có thể tự chọn lựa mục tiêu và khai hỏa mà không có sự can thiệp của con người, được triển khai trên tất cả các loại chiến địa. Trong số đó có thể kể đến các drone mini được tung lên cả đàn làm bão hòa phòng không.

Hôm 15/07, cựu tổng tham mưu trưởng quân đội Mỹ, tướng Mark Milley ước tính trong 20 năm tới một phần ba quân đội Mỹ sẽ được tự động hóa và kiểm soát bằng AI. Thu thập, phân tích, tìm kiếm thông tin, trí thông minh nhân tạo có thể xử lý hàng loạt thông tin với tốc độ kỷ lục để giúp đưa ra quyết định. Được biết Pháp hồi tháng 3 đã lập một cơ quan cấp bộ về AI quốc phòng (Amiad), với ngân sách 300 triệu euro một năm, nhằm thích ứng với chiến tranh hiện đại.

Cuộc xâm lăng lặng lẽ của Bắc Kinh trên Biển Đông

Tại Đông Nam Á, Les Echos nói về một cuộc chiến khác : "cuộc xâm lăng lặng lẽ" của Bắc Kinh đối với Philippines. Manila vất vả chống cự với áp lực từ Trung Quốc trên Biển Đông, tạm thời phải bỏ việc giám sát một đảo san hô chiến lược. Trong nhiều tuần lễ, các nhân viên tuần duyên Philippines bị kẹt trên chiếc "Teresa Magbanua" sống sót nhờ uống nước mưa hay những giọt nước từ máy lạnh của tàu nhểu ra.

Được điều đến Bãi Sa Bin (Sabina Shoal) thuộc vùng đặc quyền kinh tế của Philippines vào tháng Tư, nơi tàu Trung Quốc bắt đầu xây đảo nhân tạo, cả 63 thuyền viên hôm Chủ nhật đành phải quay về vì bị Bắc Kinh phong tỏa. Sau khi công bố hình ảnh sơ tán một số thủy thủ kiệt sức vì đói khát trên băng-ca, phát ngôn viên lực lượng tuần duyên Jay Tarriela cho biết Trung Quốc trong tháng Tám đã huy động khoảng bốn chục tàu để ngăn tiếp tế thức ăn nước uống cho chiếc "Teresa Magbanua". Trong ba tuần lễ cuối, họ phải cầm hơi bằng cháo loãng.

Carlyle Thayer, giáo sư của Australian Defence Force Academy cho biết với đoàn tàu khổng lồ sẵn có, Trung Quốc tràn ngập duyên hải phía tây Philippines để cản trở việc tuần tra, và nhận xét "Đó là một cuộc xâm lăng lặng lẽ". Những tuần vừa qua, các nhà phân tích ghi nhận 203 tàu Trung Quốc trên Biển Đông. Ông Carl O. Schuster, cựu giám đốc các hoạt động của trung tâm tình báo liên quân Mỹ ở Thái Bình Dương khẳng định : "Trung Quốc từ một năm rưỡi qua tỏ ra hiếu chiến hơn, khi thế giới tập trung chú ý vào Ukraine và Trung Đông".

Sau các vụ đụng độ nghiêm trọng gần Bãi Cỏ Mây (Second Thomas Shoal), nay đoàn tàu Trung Quốc dày đặc hơn xung quanh Bãi Sa Bin. Antonio Carpio, cựu thẩm phán Tòa án Tối cao Philippines nhận xét : "Trung Quốc dùng thủ thuật vùng xám". Bắc Kinh liên tục tấn công, chèn ép, tông vào tàu Philippines nhưng tránh một cuộc xung đột vũ trang thực sự. Carlyle Thayer cho rằng đã đến lúc cần có một lực lượng quốc tế do Philippines chỉ huy được triển khai trên toàn bộ vùng biển tranh chấp. Theo ông, cộng đồng quốc tế đã trả đũa với hải tặc ngoài khơi châu Phi và việc phe Houthi tấn công ở Trung Đông, nay có thể hành động tương tự với Trung Quốc. Hôm qua hàng không mẫu hạm Liêu Ninh cùng với các tàu hộ tống còn đi vào hải phận Nhật Bản, sát các đảo Yonaguni và Iriomote ở phía đông Đài Loan, được cho là nhằm gây áp lực lên Tokyo.

Thụy My