 | Tổng quan: | 3638029 |
Tuy sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế ngày càng tăng, nhưng thiếu hụt lòng tin là một yếu tố quyết định cản trở sự phát triển của quan hệ song phương. "Đồng sàng dị mộng" vẫn là "hội chứng kinh niên" trong bang giao Việt – Trung.
Trung Quốc đối với Việt Nam, vừa là đối tượng, vừa là đối tác. Hình minh hoạ Lễ ký kết các văn kiện hợp tác giữa hai nước dưới sự chứng kiến của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm và Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình tại Bắc Kinh ngày 19/08/2024.
Manila và Hà Nội, cách nào hay hơn ?
Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS), các tuyên bố về căng thẳng ở Biển Đông tại Hội nghị ấy ở Lào (8-11/10), cũng như chuyến thăm Hà Nội của Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường (12-14/10) là bối cảnh của bức tranh vân cẩu Trung – Việt. Điều khác biệt rõ rệt nhất giữa Việt Nam và Philippines tại các cuộc họp vừa nêu là thái độ và cách hành xử giữa Manila và Hà Nội. Philippines dẫn đầu trong việc chỉ trích các hành động bất hợp pháp và nguy hiểm của Bắc Kinh tại Biển Đông, kêu gọi các nước cần có kết luận ngay lập tức về Bộ quy tắc ứng xử (COC) để giải quyết các xung đột trên biển trong khu vực (1).
Tổng thống Marcos, người đã chủ động nêu vấn đề Biển Đông trong hầu hết các phiên thảo luận, cho biết "hơn một nửa" các thành viên của khối đã đề nghị giúp đỡ Philippines trong bối cảnh các hành động leo thang của Trung Quốc (2). Trong khi Thủ tướng Phạm Minh Chính vẫn lặp lại "bài ca đi cùng năm tháng", vẫn là "nỗ lực thúc đẩy đối thoại, hợp tác và xây dựng lòng tin…, gia tăng điểm đồng, giảm thiểu bất đồng, tôn trọng khác biệt, hướng đến tương lai…". Để đối phó với Trung Quốc, cách nào hiệu quả hơn ? Quyết liệt của Philippines, hay thận trọng kiểu Việt Nam ? Việt Nam tránh đối đầu trực diện với Trung Quốc tại diễn đàn này. Phát biểu tại Hội nghị, Thủ tướng Chính kỳ vọng EAS phát huy hơn nữa vai trò và giá trị là diễn đàn hàng đầu đối thoại về các vấn đề chiến lược ảnh hưởng đến hòa bình, an ninh và phát triển tại khu vực… (3).
Chính sách quyết liệt nói trên của Philippines được Tiến sĩ Ian Storey, học giả của Viện Nghiên cứu Đông Nam Á (ISEAS – Yusof Ishak Institute) tại Singapore, đánh giá từ cả hai mục tiêu : tạo sự ủng hộ quốc tế đối với việc bảo vệ quyền chủ quyền của mình và khiến người dân Philippines nhận thức được sự hung hăng của Bắc Kinh trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Manila. Theo Tiến sĩ Storey, dù chính sách này cả ở hiện tại lẫn tương lai đều không ngăn được Bắc Kinh sử dụng chiến thuật vùng xám (hành động gây căng thẳng nhưng dưới mức chiến tranh), nhưng mục đích của Philippines là tập hợp dư luận trong nước và quốc tế ủng hộ Manila như chàng David trong cuộc chiến với gã khổng lồ Goliath (4).
Phía bờ này Biển Đông, Việt Nam cũng đã từng "gọi sự vật đúng tên" người hàng xóm võ biền, chẳng hạn như khi Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 tại vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam hồi năm 2014. Vào thời điểm đó, một làn sóng phẫn nộ đã bùng nổ trong dư luận Việt Nam dẫn đến các cuộc biểu tình thậm chí mất kiểm soát, khiến nhiều nhà máy bị đập phá. Kết quả là chính quyền Việt Nam đã vào cuộc vào thời điểm ấy và mời báo chí quốc tế, đến thực địa để đưa tin về sự kiện. Tuy nhiên, điều đáng nói là, kể từ năm 2020 đến nay, Việt Nam chọn cách tiếp cận ngược lại, theo ý kiến của nhà phân tích Derek Grossman thuộc Viện nghiên cứu Rand của Mỹ trên Nikkei Asia tháng 7/2024. Tiến sĩ Grossman cho rằng Hà Nội đã đạt thỏa thuận ngầm với Bắc Kinh là không công khai hóa các xung đột và giải quyết các bất đồng và căng thẳng giữa hai nước hoàn toàn trong hậu trường, với hy vọng tránh các bước leo thang mới của Bắc Kinh (5). Đây thực chất là một thỏa hiệp nguy hiểm, đồng ý "trùm chăn lại để cho Trung Quốc đánh mà không được kêu", theo như quan niệm của bình dân.
Philippines có lập trường cứng rắn một phần, nhờ chủ trương liên minh với Mỹ kể từ khi Marcos Jr. làm Tổng thống. Nhưng phần quan trọng hơn là bản lĩnh và chính sách không khoan nhượng với Trung Quốc của cá nhân Marcos Jr. Sự xoay trục này là có lợi cho Việt Nam, nhưng Hà Nội đã không cùng cách tiếp cận với Manila. Việt Nam không dám "rầm rộ phản ứng" theo cách của Philippines. Đây là nhận định của Giáo Sư Alexander Vuving, Trung tâm Nghiên cứu An ninh Đông Nam Á Daniel K. Inouye tại Hawai (Mỹ) dành cho RFI hồi đầu năm nay (6). Theo GS. Vuving, từ hàng chục năm nay, ASEAN và Trung Quốc đã thương thảo Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông (COC) nhưng đã không đạt được thỏa thuận nào đáng kể. Lý do : Trung Quốc tham vọng quá nhiều và gần như vi phạm mọi nguyên tắc cơ bản của Luật Biển Quốc tế, trong khi một số nước ASEAN, đặc biệt là Việt Nam và Philippines muốn rằng, COC phải đi đúng tinh thần của Luật Quốc tế, nhất là phải tuân thủ UNCLOS-1982.
"Nỏ thần" cố ý trao tay "đối tượng" ?
Trung Quốc rõ ràng vừa là đối tượng vừa là đối tác của Việt Nam. Với Tuyên bố chung 14/10/2024 tại Hà Nội (7), Bắc Kinh tiếp tục biến Việt Nam thành quân bài trên "Con đường tơ lụa mới" – một thí nghiệm bị đánh giá là thất bại lịch sử của cá nhân Tổng bí thư Tập Cận Bình. Mặc dầu vẫn còn ý kiến khác nhau trên thượng tầng lãnh đạo, nhưng Việt Nam dường như vẫn "tình nguyện" để Trung Quốc xây dựng đường sắt Bắc – Nam nhằm kết nối sáng kiến "Hai hành lang, Một vành đai" của mình với "Sáng kiến Vành đai và Con đường" (BRI) của Trung Quốc. Theo lời của Đại sứ Trung Quốc tại Việt Nam, hệ thống đường sắt này "sẽ kết nối Việt Nam với các nước châu Âu – Tây Á qua tuyến đường sắt liên vận. Việt Nam sẽ thành cửa ngõ để Trung Quốc kết nối với các nước ASEAN, đồng thời là đầu mối quan trọng kết nối ASEAN với châu Âu và Trung Á" (8). Tuyên bố chung 14/10 nói trên vẫn tiếp tục "trói" con tàu Việt Nam vào hai "trụ cầu" là "Đối tác hợp tác chiến lược toàn diện" và "Cộng đồng chia sẻ tương lai". Tuyên bố ấy còn buộc phải "thề non hẹn biển" : "Không quên nguyện ước hữu nghị ban đầu, khắc ghi sứ mệnh chung, kiên định sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, kiên định con đường XHCN…, kiên trì nắm bắt quan hệ Việt – Trung từ tầm cao chiến lược và tầm nhìn dài hạn".
Nghe quá mũi mẫn ! Nhưng theo đánh giá của giới chuyên gia, nếu giao toàn bộ việc thiết kế và xây dựng đường sắt Bắc Nam cho Trung Quốc, thì đó là trao "nỏ thần" cho "đối tượng" ! (9) Không phải ngẫu nhiên, chỉ một ngày sau Tuyên bố chung 14/10, Hội đồng thẩm định Nhà nước Việt Nam đã đề nghị Bộ Giao thông Vận tải (MOT) làm rõ mức đầu tư hơn 67 tỷ USD đường sắt tốc độ cao Bắc Nam, nhằm tính đúng, phù hợp. Theo đề xuất của MOT, dự án này có tổng mức đầu tư sơ bộ hơn 1,7 triệu tỷ đồng (tương đương 67,34 tỷ USD), tuyến đường đôi, khổ 1.435 mm. Ngày 15/10, Hội đồng thẩm định Nhà nước đã đề nghị MOT rà soát tổng mức đầu tư, quy mô đầu tư từng hạng mục trên cơ sở tính đúng, đủ và phù hợp tại bước lập Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi. Việc này phải phân tích dựa trên khung tiêu chuẩn áp dụng thực tiễn của các dự án tương đồng trên thế giới và phù hợp với điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội Việt Nam. Bộ Giao thông Vận tải cũng cần rà soát lại đánh giá về hiệu quả kinh tế - xã hội, tài chính của dự án. Cơ quan này làm rõ phương án huy động, khả năng cân đối vốn cho dự án. Việc này phải bảo đảm khả thi, đúng quy định (10).
Sáng kiến "Hai hành lang, Một vành đai", được Việt Nam và Trung Quốc thông qua năm 2004, là cụm từ gọi tắt của hành lang thứ nhất là "Côn Minh - Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng" và hành lang thứ hai là "Nam Ninh - Lạng Sơn - Hà Nội - Hải Phòng", còn một vành đai là "Vành đai kinh tế Vịnh Bắc Bộ". Sau nhiều năm cân nhắc bên phía Việt Nam, vấn đề hợp tác đường sắt được nhấn mạnh trong Tuyên bố chung ngày 20/08/2024, nhân chuyến công du Trung Quốc của Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm (11). Bức tranh chung được đánh dấu bởi tham vọng phát triển đường sắt của Việt Nam, muốn tận dụng nguồn vốn dồi dào bên phía Trung Quốc, nhưng mấy ai chịu khó nhìn sang Lào… Chỉ vì hám lợi nối đường sắt từ thủ đô Vientiane với thành phố Côn Minh, hơn 7 triệu dân Lào hiện mang nợ Trung Quốc 6 tỷ đô la Mỹ. Gần một chục năm sau ngày Bắc Kinh khởi động đại dự án BRI, nhiều tiếng nói không ngần ngại cho rằng Trung Quốc đã làm giàu trên xương máu của những ngước nghèo (12).
Dù cùng hệ tư tưởng chính trị, Việt Nam và Trung Quốc vẫn luôn bị ám ảnh bởi sự ngờ vực và mâu thuẫn trong các tương tác song phương. Kể từ khi bình thường hóa quan hệ Trung – Việt vào năm 1991, trong thời kỳ hậu Chiến tranh Lạnh, quan hệ Việt – Trung được giới bình luận quốc tế "gọi là sự bất đối xứng trưởng thành". Điều này đã ảnh hưởng đến các cân nhắc chiến lược trong chính sách của Việt Nam đối với Trung Quốc (13). Chiến lược hợp tác của Việt Nam với Trung Quốc bao gồm "vừa hợp tác vừa đấu tranh". Nói cách khác, không giống như "các điều kiện bất đối xứng trưởng thành", khi cả hai nước đều cố gắng duy trì quan hệ hòa bình. Trong trường hợp của Việt Nam và Trung Quốc, sự chủ động luôn thuộc về ban lãnh đạo Bắc Kinh. Mặc dù mối quan hệ thường cho là được thúc đẩy bởi sự đồng cảm về hệ tư tưởng và sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế ngày càng tăng, nhưng "thiếu vắng lòng tin" là một yếu tố quyết định cản trở sự phát triển của quan hệ giữa hai nước. "Đồng sàng dị mộng" vẫn luôn là "hội chứng kinh niên" trong bang giao Việt – Trung (14).
Hoàng Trường
Nguồn : VOA, 20/10/2024
Tham khảo :
(1 và 2) https://manilastandard.net/news/314508980/marcos-reaffirms-philippines-commitment-to-asean-us-cooperation.html
(3) https://baochinhphu.vn/thu-tuong-pham-minh-chinh-du-hoi-nghi-cap-cao-dong-a-102241011181951218.htm
(4) //medium.com/@Dr_nabil_ebraheim/david-and-goliath-the-victory-of-faith-over-fear-d7ea7acfb6ad">https://medium.com/@Dr_nabil_ebraheim/david-and-goliath-the-victory-of-faith-over-fear-d7ea7acfb6ad>
(5) https://asia.nikkei.com/Opinion/Philippines-and-Vietnam-s-South-China-Sea-strategies-have-failed
(7) https://baochinhphu.vn/tuyen-bo-chung-viet-nam-trung-quoc-102241014172145671.htm
(9) https://www.facebook.com/t.viet.lam
(11) https://dangcongsan.vn/thoi-su/tuyen-bo-chung-viet-nam-trung-quoc-675584.html
(13) https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09700161.2024.2311477
Dựa vào nhiều nguồn thạo tin, Reuters ngày 06/10/2023 cho biết, chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sớm công du Việt Nam và chuyến thăm cấp Nhà nước này có thể diễn ra vào cuối tháng 10 hay đầu tháng 11/2023. Nhà nghiên cứu khoa học chính trị Khang Vu, trường đại học Boston Hoa Kỳ đánh giá, chuyến thăm của lãnh đạo Trung Quốc "phản ảnh chính sách đối ngoại đa hướng" của Việt Nam, đồng thời cho thấy những nỗ lực trấn an Bắc Kinh của Hà Nội đã có kết quả.
Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng (phải) đón chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại phủ chủ tịch, Hà Nội, Việt Nam, ngày 12/11/2017. AP - Hoang Dinh Nam
Chuyến thăm này, nếu có, sẽ diễn ra hai tháng sau chuyến công du Hà Nội của tổng thống Mỹ Joe Biden ngày 10/09/2023 và một năm sau khi tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đến Bắc Kinh tháng 11/2022.
Một trong những trọng tâm chuyến thăm lần này của ông Tập dường như là nâng cao quan hệ Việt – Trung, và nhất là đưa cụm từ "cộng đồng vận mệnh chung" vào tuyên bố chung. Điều này báo hiệu chính quyền của ông Tập muốn đặt Việt Nam ở "mức cao nhất" trong quan hệ song phương.
Theo tác giả, Việt Nam lần này không nên lo sợ khi gia nhập "cộng đồng vận mệnh chung" của Trung Quốc như từng vấp phải nhiều phản đối nhân chuyến thăm Hà Nội của ông Tập Cận Bình năm 2017. Động thái này không nên được xem như là Hà Nội tham gia liên minh do Trung Quốc lãnh đạo chống lại Hoa Kỳ mà là một hình thức đền bù cho Bắc Kinh vì Việt Nam đã nâng cấp thẳng quan hệ với Hoa Kỳ lên hàng "Đối tác Chiến lược Toàn diện".
Nhà nghiên cứu trước hết nhắc lại, quan hệ Việt – Trung là một mối quan hệ bất cân xứng. Việc mở rộng các mối quan hệ với những cường quốc bên ngoài khu vực của Hà Nội phụ thuộc nhiều vào những đánh giá của Bắc Kinh xem chúng có đi ngược với các lợi ích của Trung Quốc hay không.
Do vậy, đối với Việt Nam, điều quan trọng là phải có được sự "khoan dung" của Trung Quốc đối với các sáng kiến chính sách đối ngoại. Đây là lý do giải thích vì sao các nhà lãnh đạo Việt Nam luôn thông báo và thuyết phục đối tác Trung Quốc về những ý định tốt đẹp của họ trước mỗi lần tiếp cận với Hoa Kỳ. Những nỗ lực xoa dịu đó đã được thấy rõ : Không có một từ nào đề cập đến Trung Quốc trong tuyên bố chung sau cuộc gặp Joe Biden – Nguyễn Phú Trọng.
Cũng theo chuyên gia Khang Vu, sở dĩ Hà Nội phải nỗ lực trấn an Bắc Kinh đó là do hai bên có nhìn nhận mối quan hệ Việt-Trung dưới hai lăng kính khác nhau. Trong con mắt Bắc Kinh, Việt Nam nằm trong phạm vi ảnh hưởng của Trung Quốc và bất kỳ nỗ lực nào của Việt Nam nhằm giảm bớt tầm ảnh hưởng đó đều cần có phản ứng từ Bắc Kinh. Ngược lại, Việt Nam muốn khẳng định quyền tự chủ của mình và mọi nỗ lực như vậy đều nhằm mục đích ngăn chặn sự xâm phạm của Trung Quốc đối với an ninh Việt Nam.
Trong giới hạn quan hệ này, Trung Quốc vận hành theo mô hình chiến tranh xoắn ốc, nghĩa là Bắc Kinh sẵn sàng ra các đòn trừng phạt với hy vọng Hà Nội quay về đúng lối. Đổi lại, Việt Nam vận hành theo mô hình răn đe chiến tranh, khi nhận thức rằng cách tốt nhất để cản trở sự trừng phạt của Trung Quốc là phải đứng vững chứ không chiều theo các đòi hỏi của Trung Quốc.
Đây là điều mà Việt Nam đã rút ra được từ những bài học kinh nghiệm xương máu mà cuộc chiến tranh Việt Nam chống Pol Pot ở Cam Bốt và cuộc chiến biên giới năm 1979 là những ví dụ điển hình nhất. Cuộc chiến xâm lược của Trung Quốc là một thất bại của Việt Nam khi muốn răn đe Trung Quốc qua việc ký kết liên minh quân sự với Liên Xô. Đối với Trung Quốc, đó là một bước leo thang và do vậy cần phải "dạy cho Việt Nam một bài học", buộc Hà Nội phải lùi bước.
Từ bài học này, Việt Nam hiểu rằng họ phải luôn thuyết phục Trung Quốc trước bất kỳ động thái mở rộng quan hệ với những cường quốc khác nhằm tránh để Bắc Kinh hiểu rằng động thái này là một vòng xoáy leo thang và đó sẽ là một kết quả tồi tệ.
Tóm lại, như tác giả lưu ý, điều này giải thích vì sao, Việt Nam, một nước nhỏ, "không may" sống cạnh một nước lớn, phải ưu tiên mối quan hệ với Trung Quốc hơn là với Mỹ !
Nguyễn Việt Trung, RFA, 28/04/2021
Thời điểm này mà lại nói về "lòng tin chiến lược" giữa Trung Quốc và Việt Nam thì là gì, nếu không phải là những lời nói dối hào nhoáng ? Lãnh đạo của hai quốc gia cộng sản "giả cầy" đang đua nhau diễn vở kịch rẻ tiền. Mâu thuẫn vào hồi cao trào nhưng lời thoại thì toàn âm hưởng ru ngủ và đầy chất ma mị…
Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Ngụy Phương Hòa ở Hà Nội hôm 26/4/2021 - Nhân Dân
Ngày 26/4/2021, tiếp Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Ngụy Phương Hòa tại Phủ Chủ tịch ở Hà Nội, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc kêu gọi quân đội Việt – Trung tăng cường xây dựng lòng tin giữa lúc căng thẳng đang dâng cao ngoài Biển Đông [1].
Nói với Thượng tướng Ngụy Phương Hòa, người đang có chuyến thăm chính thức tới Việt Nam từ 24 đến 27/4, ông Phúc mong muốn quân đội hai nước cần tiếp tục tăng cường xây dựng vững chắc "lòng tin chiến lược", phối hợp đưa hợp tác quốc phòng tiếp tục thành trụ cột trong quan hệ giữa Việt – Trung.
Vào thời điểm hiện nay mà lại nói về "lòng tin chiến lược" giữa Trung Quốc và Việt Nam, nếu đó không phải là những lời nói dối hào nhoáng thì là gì ? Vấn đề đặt ra là, tại sao lãnh đạo của hai nước cộng sản "giả cầy" lại quyết định diễn vở kịch rẻ tiền ấy, trong khi xung đột đang tiến gần đến cao trào nhưng "lời thoại" thì nghe toàn những âm hưởng ru ngủ và đầy chất ma mị? Họ trình diễn cho ai xem và mục đích cuối cùng của các liều thuốc an thần ở đây là gì?
Chẳng phải đâu xa, ngay trong thời gian tướng họ Nguỵ chuẩn bị sang Việt Nam để tiến hành cái gọi là "giao lưu hữu nghị", tạp chí "Naval and Merchant Ships" của Tàu đã tố cáo Việt Nam xây dựng lực lượng dân quân biển để thách đố Bắc Kinh. Bài báo viết: "Lực lượng dân quân biển Việt Nam và các hoạt động của họ trên vùng biển gần đảo Hải Nam, quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa đã đe doạ đến việc thực thi luật hàng hải và an ninh quốc phòng quốc gia của Trung Quốc". Tác giả đưa ra cảnh báo là cần xem xét nghiêm túc và ứng phó kịp thời với chiến thuật mà phía Tàu cho là Hà Nội "học mót" từ Bắc Kinh.
Chưa hết, giới quan sát còn phân tích một diễn biến mới đây nhất, đó là việc Trung Quốc cho khoảng 200 tàu dân quân biển neo đậu dài ngày, từ tháng ba đến tháng tư năm nay, ở đá Ba Đầu thuộc quần đảo Trường Sa. Hành tung này, một lần nữa, xới lên những xung đột cũ và tiềm tàng những xung đột mới. Theo các chuyên gia, đá Ba Đầu nằm trong phạm vi lãnh hải của đảo Sinh Tồn Đông do Hà Nội kiểm soát, nghĩa là thuộc chủ quyền của Việt Nam. Trong khi đó, phía Trung Quốc luôn coi tất cả những gì nằm trong phạm vi "đường lưỡi bò" là thuộc về họ.
Rõ ràng, bang giao Việt Nam và Trung Quốc đang có nhiều bất đồng ngày càng khó giải tỏa, đặc biệt trong vấn đề chủ quyền đối với các vùng biển đảo mà Trung Quốc từng cưỡng chiếm của Việt Nam. Vấn đề tranh chấp Biển Đông được thể hiện một cách công khai trong "Đối thoại chiến lược quốc phòng" cấp Thứ trưởng Việt Nam – Trung Quốc lần thứ 7 diễn ra tại thành phố Đông Hưng vào ngày 23/4. Tại sự kiện này, Thứ trưởng Hoàng Xuân Chiến khẳng định :
"Biển Đông là tuyến hàng hải huyết mạch của thế giới, không chỉ có giá trị chiến lược về kinh tế thương mại và quốc phòng – an ninh mà còn có giá trị chiến lược về địa-chính trị. Do vậy, các nước liên quan cần tích cực hợp tác, giữ gìn hòa bình, ổn định để đem lại lợi ích chung".
Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc và Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Ngụy Phương Hòa ở Hà Nội hôm 26/4/2021. TTXVN
Cũng trong thời gian diễn ra các "hoạt động hữu nghị" giữa giới chức quân sự hai nước, Trung Quốc tiếp tục có các động thái đáng chú ý trên biển, khi tàu sân bay của họ bị phát hiện đang tiến về Biển Đông. Hôm 23/4 tuần trước, Chủ tịch Tập Cận Bình đã dự lễ biên chế ba tàu chiến mới tại căn cứ hải quân Tam Á ở đảo Hải Nam. Trong số các tàu mới, đáng chú ý có tàu chiến đổ bộ Type 075 có khả năng mang 30 trực thăng và hàng trăm quân. Các tàu này dự kiến sẽ hoạt động tại Biển Đông trong thời gian tới.
Trước đó, vào trung tuần tháng tư vừa qua, tân Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Bùi Thanh Sơn cũng đã có cuộc điện đàm với người đồng cấp phía Trung Quốc, Uỷ viên Quốc vụ kiêm Ngoại trưởng Vương Nghị, trong đó hai bên đã trao đổi thẳng thắn về các vấn đề trên biển, mặc dầu vẫn khẳng định duy trì quan hệ "hợp tác chiến lược toàn diện". Nhưng cách tường thuật của mỗi bên về nội dung điện đàm bộc lộ một số điểm khác nhau.
Ông Vương Nghị, cha đẻ của nền ngoại giao "chiến lang", nhấn mạnh "cả hai nước đều gắn bó với sự lãnh đạo của các đảng cộng sản, cũng như con đường xã hội chủ nghĩa" và lặp đi lặp lại luận điệu mà cả ông lẫn Việt Nam chẳng bên nào tin: ''Với tư cách đồng chí – anh em, Trung Quốc sẽ tiếp tục cam kết hỗ trợ Việt Nam đi theo con đường xã hội chủ nghĩa, vì một tương lai tốt đẹp hơn (Khi Việt Nam thành một quận – huyện của Trung Quốc ?).
Vương ngoại trưởng cũng không quên nhắc người đồng cấp Việt Nam về sứ mệnh thiêng liêng: ''Trước những chuyển biến hiếm thấy trong một thế kỷ qua, hai bên cần nhớ sứ mệnh ban đầu của mình, là củng cố niềm tin và sự đoàn kết, tăng cường hợp tác chiến lược và bảo vệ lợi ích chung. Điều này không chỉ giúp giữ gìn an ninh chính trị của hai nước và tiếp thêm động lực mạnh mẽ cho lý tưởng xã hội chủ nghĩa của thế giới…''
Tân Ngoại trưởng Bùi Thanh Sơn, hậu duệ của nền ngoại giao "lươn lẹo", dường như không nhắc nhiều đến ''con đường xã hội chủ nghĩa'', nhưng lại tập trung nhấn mạnh các vấn đề về Biển Đông. Trong khi ông Vương Nghị, theo truyền thông Trung Quốc, dùng cụm từ ''xử lý đúng đắn các vấn đề trên biển'' thì truyền thông Việt Nam viết khá kỹ về yêu cầu của Hà Nội trong cách giải quyết tranh chấp: ''Hai bên đã trao đổi chân thành, thẳng thắn về vấn đề trên biển, nhất trí cần tiếp tục phát huy vai trò của các cơ chế đàm phán hiện nay".
Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn đề nghị hai bên trao đổi, giải quyết bất đồng theo tinh thần tôn trọng quyền và lợi ích chính đáng của nhau, thỏa thuận, nhận thức chung giữa hai bên và luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982, cùng ASEAN đạt tiến triển tích cực về COC. Ông Vương Nghị hẳn nhiên "đánh trống lảng" các khía cạnh pháp lý này.
Qua cuộc điện đàm đầu tiên giữa hai ngoại trưởng, thấy khá rõ là Trung Quốc tiếp tục muốn buộc Việt Nam vào cỗ xe chủ nghĩa xã hội, tuy đã sụp đổ hoàn toàn nhìn từ quan điểm hệ thống thế giới. Trải qua "cuộc bể dâu", cả của chiến tranh Lạnh lẫn chiến tranh Nóng, Ngoại giao Việt Nam đã thức tỉnh trước cái bánh vẽ "ý thức hệ" mà Bắc Kinh luôn luôn cố gắng nhồi nhét vào thực đơn của bữa tiệc.
Bước vào năm 2021 này, do những biến động khôn lường của đại dịch Covid-19 và những cuộc so găng trên quy mô toàn cầu giữa các mạng lưới quyền lực quốc tế và khu vực, lãnh đạo Việt Nam bắt đầu nhận thực ra một thực tế. Gạt người dân khỏi "cuộc chơi" trong các mối bang giao Việt – Trung là một chiêu trò nguy hiểm chết người. Vì thế, hình như từ đầu năm đến nay, Việt Nam bắt đầu bật đèn xanh cho phép người dân tưởng niệm sự kiện xung đột tại bãi đá Gạc Ma vào ngày 14/3/1988, trong đó tàu chiến Trung Quốc đã nổ súng giết chết 64 quân nhân Việt Nam.
Người dân biểu tình phản đối Trung Quốc ở Hà Nội hôm 17/7/2016. Reuters
Nếu như trước đây mỗi dịp kỷ niệm các sự kiện bi thảm trong quan hệ Việt – Trung, từ chiến tranh biên giới (17/2/1979) đến các cuộc cưỡng chiếm biển đảo của Việt Nam (từ hải chiến Hoàng Sa 19/1/1974 đến cuộc thảm sát Gạc Ma 14/3/1988), nhà nước hầu như cấm tiệt mọi hình thức lễ lạt. Phi lý đến mức không ít anh chị em trong xã hội dân sự đã bị đàn áp và bỏ tù chỉ vì mang các biểu ngữ "Hoàng Sa – Trường Sa – Việt Nam". Nhà nước bắt đục bỏ các bia ghi lại những tội ác của Trung Quốc trên các tỉnh biên giới phía Bắc. Thay vì hành động trên thực tế bảo vệ chủ quyền biển đảo thì lại đi phát hàng ngàn lá cờ cho ngư dân, kèm theo khẩu hiệu "Hải quân bám bờ, ngư dân bám biển!"
Có lẽ chưa có thời nào, chính quyền bị hổ danh "hèn với giặc, ác với dân" như những năm Đảng và Nhà nước thẳng tay đàn áp xã hội dân sự trong cuộc "kéo cưa lừa xẻ" với tập đoàn bành trướng Bắc Kinh. Nhiều lúc người dân không hiểu nổi Nhà nước muốn gì khi không đàn áp được thì tổ chức phá đám. Đúng vào những ngày tưởng niệm, chính quyền cho lực lượng "dư luận viên" tổ chức các điệu nhảy trên nền nhạc lố lăng ngay tại Tượng đài Lý Thái Tổ giữa trung tâm thủ đô Hà Nội.
Trở lại cuộc "giao lưu hữu nghị Việt – Trung" vừa qua, chắc chắn Mỹ và phương Tây không khỏi ngạc nhiên khi nghe Chủ tịch Nguyễn Xuân Phúc nói với Bộ trưởng Quốc phòng Tàu Ngụy Phương Hòa tại Phủ Chủ tịch hôm 26/4, rằng, "Việt Nam phản đối bất kỳ thế lực nào can thiệp vào công việc nội bộ của Trung Quốc. Chúng tôi sẽ nêu cao cảnh giác và kiên quyết chống lại mọi âm mưu phá hoại quan hệ Trung Quốc – Việt Nam và sẽ không bao giờ theo chân các nước khác chống lại Trung Quốc".
Truyền thông trong nước, kể cả TTXVN, không đưa nội dung phát biểu trên. Trích dẫn ấy lấy từ bài bình luận ở Global Times, phiên bản tiếng Anh của Nhân dân Nhật báo [2]. Nếu cơ quan ngôn luận chính thức của Đảng Cộng sản Trung Quốc không nói láo, thì tuyên bố của Chủ tịch Phúc thật đáng lo ngại. Do ông ta bị lẫn, bị xuyên tạc, hay chính xác là ông đang "bẻ lái" con thuyền Việt Nam? Chúng ta cần kiểm tra lại! Nhưng nếu đúng như thế thật thì phải chăng tân Chủ tịch nước đang đang dấu chấm hết cho nền ngoại giao "đu dây" của Hà Nội ?
Nguyễn Việt Trung
Nguồn : RFA, 28/04/2021
______________________
Có thể tham khảo thêm :
Chủ tịch Phúc kêu gọi quân đội Việt-Trung tăng cường xây dựng lòng tin giữa căng thẳng Biển Đông
Hanoi protects ties with Beijing from smears
Trung Quốc cáo buộc Việt Nam xây dựng lực lượng dân quân biển
Trung-Việt: Thấy gì qua điện đàm hai Ngoại trưởng Vương Nghị và Bùi Thanh Sơn ?
Nên ứng xử với Trung Quốc như thế nào ?
*****************
Chủ tịch Nguyễn Xuân Phúc cam kết ‘không theo nước khác chống Trung Quốc’ ?
Khánh An, VOA, 28/04/2021
Một ngày sau khi Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Ngụy Phương Hòa có cuộc gặp với Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc hôm 27/3, báo chí Trung Quốc đưa tin ông Phúc khẳng định "sẽ không theo các nước khác chống lại Trung Quốc". Phát biểu được cho là của lãnh đạo Việt Nam gây chú ý cả ở trong nước và quốc tế giữa bối cảnh các phản ứng của Hà Nội đang được theo dõi kỹ trước sự kiện hàng trăm tàu cá của Trung Quốc đang hiện diện ở khu vực Đá Ba Đầu, thuộc quần đảo Trường Sa mà Việt Nam tuyên bố chủ quyền.
Chủ tịch nước Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc tiếp Ủy viên Quốc vụ kiêm Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Trung Quốc Ngụy Phương Hòa tại Hà Nội vào ngày 26/4/2021.
"Việt Nam đã có những bình luận tích cực về mối quan hệ với Trung Quốc trong chuyến thăm của Ủy viên Quốc vụ kiêm Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Trung Quốc Ngụy Phương Hòa, nhấn mạnh rằng Việt Nam sẽ không bao giờ đi theo các nước khác để chống lại Trung Quốc", tờ Hoàn Cầu Thời Báo dẫn thông tin từ Tân Hoa Xã cho biết hôm 27/4.
Trong khi đó, truyền thông Việt Nam khi đưa tin về sự kiện không hề đề cập đến khẳng định trên của lãnh đạo Việt Nam, mà chỉ nói rằng liên quan đến vấn đề Biển Đông nói riêng, "Chủ tịch nước khẳng định, hợp tác hai bên đi vào thực chất, môi trường hòa bình ở Biển Ðông được giữ vững chính là điều kiện thuận lợi để các cơ quan chức năng hai bên giải quyết những vấn đề tồn tại, nhất là vấn đề trên biển".
Tờ báo Nhân Dân của Việt Nam nói thêm rằng Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc "mong muốn quân đội hai nước tiếp tục tăng cường xây dựng vững chắc lòng tin chiến lược", trong khi Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng "mong muốn hai Ðảng, hai nước tiếp tục nỗ lực để giữ gìn môi trường hòa bình, hợp tác trên cơ sở tôn trọng lợi ích chính đáng của nhau".
Trong khi VOA chưa nhận được phản hồi từ phía chính phủ Việt Nam về yêu cầu xác minh tính thực hư trong phát biểu được cho là của ông Nguyễn Xuân Phúc, một số chuyên gia nghiên cứu về Biển Đông của Việt Nam tỏ ra nghi ngờ về việc cựu Thủ tướng Việt Nam lại đưa ra một phát biểu có thể gây bất lợi cho Việt Nam trong cuộc đấu tranh giành chủ quyền với quốc gia láng giềng, nhất là khi ông Phúc đã có một thời gian điều hành chính phủ trong giai đoạn diễn ra nhiều biến động căng thẳng trong mối quan hệ với Trung Quốc và trên Biển Đông.
"Ông Nguyễn Xuân Phúc không bao giờ nói câu đấy", Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp, nhà nghiên cứu cấp cao khách mời thuộc Viện nghiên cứu Đông Nam Á (Iseas) của Singapore khẳng định với VOA dựa theo nguồn tin ông có được từ những người có mặt trong sự kiện.
"Việt Nam không bao giờ có một chính sách gì cụ thể hoá mối quan hệ với Trung Quốc theo lối như thế cả", TS. Hà Hoàng Hợp nói thêm.
Đây là lần thứ 6 Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc sang thăm Việt Nam trong chương trình "Giao lưu hữu nghị quốc phòng biên giới Việt-Trung". Theo Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp, phía Việt Nam chưa bao giờ đưa ra một khẳng định nào như thế, và "càng không thể có trong lúc này được", khi những căng thẳng về chủ quyền ở khu vực Đá Ba Đầu vẫn đang gia tăng mà chưa được giải quyết.
Trong khi đó, một chuyên gia về Biển Đông khác, Thạc sĩ Hoàng Việt, Giảng viên Trường ĐH Luật TP.HCM, cho rằng "Hoàn Cầu Thời Báo là một cơ quan ngôn luận tuy không chính thức (của Trung Quốc) nhưng luôn mang tính diều hâu, đặc biệt trong chính sách tuyên truyền" khi cố tình nói rằng Việt Nam không đi về hướng chống lại Trung Quốc.
"Đúng là như vậy, nhưng phải nói thêm rằng Việt Nam cũng không chống lại bên nào, kể cả Mỹ hay Trung Quốc", Thạc sĩ Hoàng Việt nói với VOA.
Tuy nhiên, theo ông, mặc dù quan điểm chính thức của Việt Nam là như vậy, nhưng "trên thực tế, mối quan hệ Việt – Mỹ đã có nhiều phát triển mạnh mẽ và vượt bậc, trong khi quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc càng ngày có vẻ càng giảm đi".
Đơn cử, theo Thạc sĩ Hoàng Việt, ngay trong sự kiện Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Ngụy Phương Hòa đến thăm Việt Nam, chỉ có một số tờ báo chính thức của chính phủ, của Đảng Cộng sản hay quân đội Việt Nam đưa tin, trong khi các sự kiện liên quan đến mối quan hệ với Hoa Kỳ trong năm qua đều được truyền thông Việt Nam đưa tin khá rầm rộ.
"Điều đó cho thấy thái độ của người Việt Nam đối với cả chính quyền Mỹ và Trung Quốc", chuyên gia Hoàng Việt nói thêm.
Trong bản tin của Hoàn Cầu Thời Báo, ngoài việc đưa phát biểu được cho là của ông Phúc lên làm tiêu đề, bài báo còn dẫn phân tích của các chuyên gia Trung Quốc nói rằng "Hà Nội đang ngày càng trưởng thành", đồng thời lưu ý rằng "Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương do Mỹ đề xuất sẽ làm suy yếu sự hội nhập, thống nhất và hòa bình trong khu vực vì nó dùng sự khác biệt giữa các nước trong khu vực để cường điệu và làm leo thang căng thẳng, và Hà Nội không muốn bị lợi dụng".
Nhận định về nội dung thông tin trên, TS. Hà Hoàng Hợp nói: "Chính xác là chính quyền, Đảng Cộng sản Trung Quốc bảo họ bóp méo sự thật". Theo ông, mặc dù hai đảng Cộng sản Trung Quốc và Việt Nam có chung hệ tư tưởng, nhưng lại rất khác nhau về "chính trị, tổ chức" và "mối quan hệ chiến lược giữa hai bên đang có một vấn đề lớn về chủ quyền quốc gia".
Chuyên gia của Việt Nam cho rằng có thể thấy rõ dụng ý của truyền thông Trung Quốc trong việc "chia rẽ nội bộ Việt Nam" về quan điểm chống Trung Quốc trong vấn đề bảo vệ biển đảo và "chia rẽ Việt Nam với cộng đồng quốc tế".
Cũng trong chuyến thăm Việt Nam, Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc đã gặp Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam - Thượng tướng Phan Văn Giang. Báo chí Việt Nam nói hai bên đã "thẳng thắn trao đổi" về những vướng mắc hiện nay trong quan hệ hai nước. Trong đó, Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam khẳng định quan điểm nhất quán là giải quyết các bất đồng thông qua biện pháp hòa bình trên tinh thần tôn trọng quyền và lợi ích chính đáng của nhau, trên cơ sở luật pháp quốc tế, nhất là Công ước LHQ về Luật biển năm 1982 và "Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông" (DOC), không làm phức tạp tình hình, không có hành động vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực.
Khánh An
Nguồn : VOA, 28/04/2021
