Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Hai mươi mt năm ngn ngi ca nn cng hóa Vit Nam, t 1954 đến 1975, đã đ li cho đi mt di sn thi nhc mà cho đến nay, sau hơn bn mươi năm b trù dp, mun xóa b nhưng nó vn sng trong lòng nhiu người Vit, trong cũng như ngoài nước.

nho1

Đồng ca "Vit Nam, Vit Nam". T trái : Phm Ngc, Lê Vit, Duy Hùng và v Lê Xuân Lc, Kiu Loan, Đng Tho, Diu Linh. (nh : Bùi Văn Phú)

Trong số nhng ngh sĩ to dng nên di sn đó có Phm Duy, mà MC Phm Phú Nam gi là một thiên tài trong li gii thiu chương trình "Chiu tưởng nh Hoàng Cm Phm Duy" được tổ chức miễn phí tại hội trường Quận hạt Santa Clara San Jose hôm Ch Nht 26/03 vừa qua.

Thời Vit Nam Cng hóa có rt nhiu nhc sĩ, nhưng đã tri qua nhiu không gian và giai đon lch s khác nhau ch có Phm Duy.

Ông là nghệ sĩ cùng thi vi các nhc sĩ Văn Cao, Lưu Hu Phước, Nguyn Xuân Khoát, các thi sĩ Hoàng Cm, Quang Dũng, Hữu Loan, nhng người mt thi đi theo kháng chiến.

Nhưng Phm Duy sau đó đã b khu v thành, vào Nam, qua M ri li tr v c hương đ xuôi tay nhm mt. Vic ông chn không gian đ sng, và đ chết, đã gây ra nhng tranh cãi trong và ngoài nước t nhiu năm qua.

Sáng tác qua nhiều giai đon lch s nên nhc Phm Duy có được s gn gũi, thân thương vi thính gi mi tng lp, t em bé chăn trâu, bà m quê, cô n sinh, chàng sinh viên, đến nhng thanh niên mun ni lon, nhng binh lính, nhng qu ph t sĩ và cả người sng lưu vong. Nhc ca ông là khúc dân ca, nhng bn tình ca, hùng ca, tc ca, đo ca, bình ca, ngc ca, là nhng khúc hát trên đường tm dung.

nho2

Nghệ sĩ tham gia chương trình tưởng nim Hoàng Cm, Phm Duy. (nh : Bùi Văn Phú)

Cựu Đi tá Vũ Văn Lc, giám đc cơ quan IRCC, là người cùng vi Dân Sinh Media của ông Phm Phú Nam đng ra t chc, đã hi tưởng li thi thiếu niên được nghe Phm Duy, Hoàng Cm trong mt đêm văn ngh quê Ninh Bình. Đêm đó tinh thn kháng chiến chng Pháp trong qun chúng sôi sc dâng cao. Đó là năm 1946, khi người Việt chưa rõ cng sn là gì.

Khi hiểu cng sn, Phm Duy b v thành ri vào nam. Hoàng Cm li min bc, tham gia phong trào Nhân văn Giai phm và cuc đi vướng nhiu cay đng, éo le.

Ái nữ ca nhà thơ là Kiu Loan di cư vào Nam năm 1954 và mãi cho đến năm 1977, sau ngày đất nước thng nht, ông mi có cơ hi gp li con, nhưng cũng ch trong giây phút ngn ngi vì đó cũng là lúc cô con gái chun b xung thuyn vượt bin. Thế là b con li phi bin bit vng tin thêm nhiu năm na cho đến mt ngày nghe được ging con ngâm thơ qua làn sóng BBC.

nho3

Nghệ sĩ Kiu Loan, ái n ca thi sĩ Hoàng Cm. (nh : Bùi Văn Phú)

Hôm nay, Kiều Loan din ngâm thơ tình ca b : "Đêm phương Bc"

Đêm phương Bc khi sao hôm nh khóc

Hương tím em v đu gia trang thơ

Thả cô đơn gió xanh lùa mái tóc

Dìu em đi từng bước m sương m

Ngày em ngủ bến mi anh nng đng

Chiều em đi không quá mt vòng tay

Tối em v gió ru em v sóng

Trên ngực tròn hương tím thc đêm say…

nho4

"Hoàng Cầm ca" do Phm Duy ph nhc. (nh : Bùi Văn Phú)

Trong bài viết v Hoàng Cm, Phm Duy đã ghi rng thi sĩ "b bt vào năm 82 vì nh mt Vit kiu đem tp thơ ‘Men đá vàng’ ra ngoi quc cho con gái".

Nhớ tình bn xưa, hi ngoi Phm Duy ph thơ ca ông thành "Hoàng Cm ca" và trong chương trình tưởng nhớ, Thái Hà ct tiếng hát "Lá diêu bông".

Đứa nào tìm được lá diêu bông

Từ nay tao s nhn làm chng

Tao sẽ nhn làm chng

Đứa nào tìm được lá diêu bông

Mùa đông sau em tìm thấy lá

Chị lc đu trông nng vãn bên sông…

Chị đã ba con em tìm thy lá

Xòe tay phủ mt ch không nhìn…

Bài thơ ông viết vào mùa đông năm 1959. Li thơ khó hiu vì đâu ai biết lá diêu bông có hình dng, sc mu ra sao. Ch là mt loi lá trong o tưởng, nên đã có din gii tác gi mun nói đến mt th ch nghĩa o trên đt nước Vit Nam.

Hoàng Cầm sinh năm 1922, mt 2010. Phm Duy sinh năm 1921, mt 2013. Gi này hai c đã ni li tình bn xưa cõi trên, nhìn xung dương trn thy con gái Kiu Loan ngâm my vn thơ, nghe con trai Duy Hùng ct li ca chc các c cũng m lòng.

nho5

Trên 300 khán giả tham d chiu tưởng nim. (nh : Bùi Văn Phú)

Cũng được m lòng là hơn 300 khán gi đến vi bui chiu tưởng nh hai người ngh đã để li nhiu du n cho nn văn hc ngh thut nước nhà.

Nói về nhc Phm Duy, cu Đi tá Vũ Văn Lc k rng t ngày vào quân trường ông đã hát "Xut quân" biết bao ln và hát đi hát li cho đến ngày min Nam rơi vào tay cng sn : "Ngày bao hùng binh tiến lên / B cõi vang lng câu chiến thng…"

Phạm Duy đ li cho đi c nghìn bài ca. Dù hin nay nhà nước còn cm hu hết nhng ca khúc ca ông, nhưng dòng nhc Phm Duy vn âm trong lòng người Vit.

nho6

"Tiếng sáo thiên thai" qua ging ca Hoàng Lan, bên phi, và Thái Hà. (nh : Bùi Văn Phú)

Chương trình gm mt s ca khúc tiêu biu ca ông như "K nim", qua tiếng hát Văn Quân ; "Tiếng sáo thiên thai", thơ Thế L do Thái Hà và Hoàng Lan song ca ; "V mái nhà xưa" li Vit ca Phm Duy do bác sĩ Lê Vit, con trai ca n danh ca Thái Thanh th hin.

Thứ nam ca Phm Duy là Phm Duy Hùng đã đàn và hát "Kiếp sau", ph thơ Cung Trm Tưởng.

Một số ca khúc ca Phm Duy đến nay còn lưu li trong lòng nhiu xúc đng cho nhng ai đã tri qua hành trình vượt bin. "Thuyn vin x", ph thơ Huyn Chi ; do Hoàng Lan trình bày, là gi li hình nh con thuyn ra khơi b li quê nhà :

Chiều nay sương khói lên khơi

Thùy dương rũ bến ti bi

Làn mây hồng pha rán tri

Sóng Đà giang thuyền qua x người…

Hay vào buổi sáng trên đo t nn, nghe lóa phát ra li ca tiếng nhc "Nghìn trùng xa cách người đã đi ri, còn gì đâu na mà khóc vi cười…" mà buồn miên man.

Hôm nay, qua tiếng vĩ cm ca giáo sư âm nhc Trn Nht Hin, phu quân ca ngh sĩ Kiu Loan, nhng âm điu đó vn mang li thn thc quá kh cho nhiu khán gi.

Một ca khúc đã làm rúng đng min nam và theo li MC Phm Phú Nam : "Nhưng chính ph Vit Nam Cng hóa không biết gii quyết như thế nào vì bài hát này đã được loan truyn rng rãi… Nhưng dù đang chiến trường, bnh vin hay nhng nơi xa xôi ca đt nước, nhng người lính cũng nhn ra tính nhân bn. Đó là điu làm cho chúng ta khác vi min bc".

Em hỏi anh em hi anh bao gi tr li

Xin trả li xin tr li mai mt anh v

Anh trở v trên chiếc băng ca

Trên trực thăng sơn mu tang trng

Anh trở v trên đôi nng g

Anh trở v hòm g cài hoa…

Ca từ ca "K vt cho em", ph thơ Linh Phương được Đng Tho trình bày đã gây nhiu xúc đng cho người nghe.

Nhắc đến nhc Phm Duy thì không th thiếu "Tình ca", Diu Linh th hin, là mt ghi chép lch s v đt nước, v con người Vit Nam :

Tiếng nước tôi bốn nghìn năm ròng rã bun vui

Khóc cười theo mnh nước ni trôi…

n na thế k trước, khi va viết xong ca khúc "Git mưa trên lá" Phm Duy đã xut hin ti M trong chương trình Rainbow Quest hát li Vit và Anh – "The rain on the leaves" – hóa trong tiếng ghi-ta và banjo cùng vi các ca sĩ Peter Seeger, Steve Addiss và Bill Crofut.

nho7

Duy Hùng, thứ nam ca nhc sĩ Phm Duy, hát "Kiếp sau". (nh : Bùi Văn Phú)

Trong chiều tưởng nim, tt c ngh sĩ đến vi chương trình đã ct tiếng đng ca vi Duy Hùng đàn ghi-ta :

Giọt mưa trên lá nước mt m già

Lã chã đầm đìa trên xác con lnh giá

Giọt mưa trên lá nước mt mn mà

Thiếu n mng vì tan chiến tranh chng v

Chương trình tưởng nim đã được m đu vi quc ca M, Vit và khúc chiêu nim "Chiến sĩ vô danh" – cũng là nhc Phm Duy – do cu sĩ quan Sư đoàn 5 B binh, cu tù binh chiến tranh hai ln, là cu Thiếu úy Phm Ngc th hin.

Chương trình kết thúc vi chung khúc "Việt Nam, Vit Nam" được c hi trường cùng hát :

Việt Nam không đòi xương máu

Việt Nam kêu gi thương nhau

Việt Nam đi xây đp yên vui dài lâu…

Đó là tuyên ngôn của nước Vit Nam. MC Phm Phú Nam k li rng nhc phm này đã được nhng người lính hi quân hát vang khi chiến đu Hoàng Sa năm 1974, đã được nhng người vượt bin gp nn ct tiếng hát trên đo Ko Kra và ca t ca "Vit Nam, Vit Nam" là nhng li cui mà Tng thng Nguyn Văn Thiu yêu cu được nghe trước khi ông t trn.

Bùi Văn Phú

Nguồn : VOA, 05/04/2017

Additional Info

  • Author Bùi Văn Phú
Published in Văn hóa