 | Tổng quan: | 3063033 |
Nguyễn Quang Thạch, người thành lập chương trình "sách hóa nông thôn" ở Việt Nam, chia sẻ về chuyến đi Mỹ lần đầu tiên của anh để nhận giải thưởng của Thư viện Quốc hội Hóa Kỳ "Litteracy Award" năm 2017 về phổ biến tri thức.
Anh Nguyễn Quang Thạch viếng mộ Tổng thống John F. Kennedy tại nghĩa trang Arlington, Hóa Kỳ. Hình chụp ngày 27/01/18. Courtesy : Nguyễn Quang Thạch cung cấp
Nguyễn Quang Thạch : Thứ nhất là ở Mỹ, người ta đã tạo ra một môi trường đọc sạch cho con trẻ ở khắp mọi nơi, mọi lúc. Điều thứ hai nữa là qua quá trình học người Mỹ cách thúc đẩy khuyến đọc cho trẻ em, thì tôi thấy họ có 4 kênh : kênh thứ nhất là kênh nhà trường, là các thầy cô giáo ; kênh thứ hai là cha mẹ học sinh ; kênh thứ ba là thư viện công cộng ; kênh thứ 4 là các tổ chức xã hội dân sự. Người ta tham gia vào tiến trình tạo chuẩn đọc, thúc đẩy việc đọc thường xuyên, nâng cấp việc đọc sách cho con trẻ lên khóa học hơn và chuyên nghiệp hơn để cho con trẻ vừa đọc sách vừa lĩnh hội tri thức, vừa thực hành tri thức ; chẳng hạn thư viện có sân cho trẻ chơi, có các bảo tàng cho trẻ con thực nghiệm, thậm chí người ta có đưa tả hệ sinh thái biển, hệ sinh thái rừng để con trẻ được trải nghiệm và xem, kết hợp giữa việc đọc sách tự nhiên, tạo ra các thảo luận về sách, tương tác với nhau đọc sách xã hội.
Hóa Ái : Trong các hình thức sinh hoạt liên quan đến thư viện gắn kết với trẻ em ở Mỹ như anh vừa chia sẻ, thì khi về lại Việt Nam anh có thể áp dụng được những gì trong bối cảnh hiện tại ở trong nước, thưa anh ?
Nguyễn Quang Thạch : Đương nhiên với nền tảng sách hóa nông thôn đã xây dựng trong vòng mười năm qua trên vùng thực địa, tôi khẳng định với bạn là có đủ nền tảng để áp dụng những thứ mà người Mỹ đang làm ; chẳng hạn như chúng tôi về thiết lập mạng lưới đọc sách cho trẻ em ở các nhà trẻ, các trường mầm non và tiếp tục thúc đẩy việc đưa sách đến từng lớp học. Vì ở Mỹ người ta có hệ thống thư viện trường học rất là tốt, nhưng người ta vẫn đưa tủ sách đến từng lớp học và việc đọc sách của trẻ thì không những là cán bộ thư viện đến đọc, rồi thầy cô giáo đọc cho trẻ nghe mà thậm chí người ta còn có các tình nguyện viên trong cộng đồng đến giúp trẻ. Cho nên về Việt Nam, tôi sẽ có rất nhiều thứ để làm, chắc chắn là sẽ áp dụng được nhiều thứ như người Mỹ đang làm.
Hóa Ái : Câu hỏi kế tiếp mang tính thời sự một chút xíu liên quan đến đội tuyển U23 của Việt Nam. Ngay sau trận banh chung kết giải U23 Châu Á vừa kết thúc, qua Facebook, anh Thạch kêu gọi mọi người ở Việt Nam cùng lập các tủ sách tại các trường học ở những làng quê của các tuyển thủ U23. Vì sao anh nảy sinh ra ý tưởng đó ?
Nguyễn Quang Thạch : Việc đầu tiên là quê các cầu thủ thì đều là quê nghèo, là nông thôn cho nên việc thiếu sách là đương nhiên. Do đó, chúng ta phải đưa sách về các trường của cầu thủ và đó là cách mà chúng ta đáp lại những sự nỗ lực của họ trên sân bóng, để đưa lại những hình ảnh chiến thắng của người Việt trong khu vực Châu Á. Bên cạnh bóng đá đã tạo ra niềm cảm hứng cho xã hội, thì chúng ta phải cần thúc đẩy tri thức để niềm cảm hứng xã hội đó sau này không phải ở bóng đá mà ở khóa học công nghệ, ở toán học, ở vật lý học hay là nhiều sáng kiến của người Việt để xây dựng đất nước của mình, đồng thời là đóng góp vào sự phát triển chung của nhân loại. Cho nên, chúng ta cần tận dụng cảm hứng của bóng đá để chuyển sang việc khai trí, góp phần tạo nên một xã hội Việt Nam nhân văn và sáng tạo trong dài hạn.
Hóa Ái : Quay trở lại trong chuyến đi Mỹ lần này, anh nhận xét về vai trò các các tổ chức dân sự ở Mỹ góp phần quan trọng ra sao trong việc nối kết với trường học và thư viện để phổ biến tri thức cho trẻ em ?
Nguyễn Quang Thạch : Thứ nhất là tổ chức phi chính phủ ở Mỹ làm việc chuyên nghiệp. Chuyên nghiệp ở chỗ là người ta tạo ra các mô hình khuyến đọc, gọi là giáo dục liên bang, được chấp nhận và được phổ biến đến cho các trường học ; chẳng hạn tổ chức phi chính phủ đào tạo cho thầy cô giáo cách thức thế nào để đọc sách cho con trẻ tốt hơn, như chương trình "Intentional Read Aloud", tức là đọc sách to có chủ đích để cho con trẻ nghe được sách và nhớ được lâu hơn. Đọc to rồi cùng nhau thảo luận sách để kiến thức đi vào trẻ được sâu hơn.
Hóa Ái : Sau gần hai thập niên anh thiết lập mô hình tủ sách khuyến đọc nông thôn cho đến nay đã có nhiều hội, nhóm nhân rộng mô hình sách hóa nông thôn. Tốc độ lan tóa cũng như hiệu quả như thế nào ?
Nguyễn Quang Thạch : Điều mà chúng tôi thấy ngay đó là thứ nhất bây giờ cả khu nhà nước, trường học, phòng giáo dục, sở giáo dục và cả bộ giáo dục đã cùng nhau tham gia vào chương trình sách hóa nông thôn để tạo ra hàng chục nghìn tủ sách. Thật ra đây là sự dịch chuyển trong lịch sử, nghĩa là trong lịch sử chưa bao giờ có : hàng trăm nghìn người tham gia tạo ra hệ thống thư viện, mà có sự tham gia của chính quyền địa phương, của người xa quê, của học sinh về trường cũ, của cách thành viên các dòng họ, của các thành viên của các xứ đạo rồi người Việt ở Mỹ, Pháp, ở Ba Lan, ở Đức, Nhật đã đưa sách về trong nước. Đây là hiệu quả mà chúng ta thấy được là cả chính quyền và dân sự đang nắm tay nhau để xóa nạn đói sách ở nông thôn. Bây giờ có hàng chục nhóm đã đi làm tủ sách. Chương trình này đã làm gần 50 tỉnh thành trên cả nước, ngay cả Hà Nội người ta cũng áp dụng mô hình này.
Ngôi mộ của một vị tổng thống rất nổi tiếng Kennedy thật ra nhỏ hơn ngôi mộ của người nghèo ở làng tôi. Ảnh minh họa
Hóa Ái : Câu hỏi cuối dành cho anh là trong chuyến đi đến Mỹ đầu tiên nhân dịp nhận giải thưởng của Thư viện Quốc hội Hóa Kỳ, anh có thể chia sẻ điều gì đọng lại trong anh nhất ?
Nguyễn Quang Thạch : Thứ nhất là việc khuyến đọc dành cho trẻ em và cả người lớn ở Mỹ là có khắp mọi nơi mọi lúc. Người ta nắm tay nhau để cùng nhau tạo cơ hội bình đẳng tiếp cận tri thức cho mọi đứa trẻ trong xã hội. Thêm điều ấn tượng nữa là khi tôi trình bày việc đi Ấn Độ thì làm tủ sách thì người Việt Nam tại Mỹ và người Mỹ đều rất ủng hộ và họ sẵn sàng chung tay góp tiền, góp sách để tôi sang Ấn Độ làm tủ sách cho trẻ em bên đấy.
Thứ hai là ứng xử giữa người Mỹ, cách sống tiết kiệm của người ta. Chẳng hạn như tôi đi phỏng vấn khá nhiều người, thì người ta bảo đám tang ở Mỹ ít khi dùng địa táng, mà người ta thường là thiêu. Thiêu thường là ít tiền, khoảng 1000 đô. Đặc biệt, trước khi chết thì người ta có nguyện vọng là không có vòng hoa, mà chỉ góp tiền mua hóa cho một quỹ từ thiện nào đó. Người ta sống ý nghĩa đến mức đến cái chết của họ cũng ý nghĩa.
Hôm trước, tôi có đến thăm nghĩa trang Arlington thì tôi thấy ở đấy nó hay như thế này : ngôi mộ của một vị tổng thống rất nổi tiếng Kennedy, người có câu nói nổi tiếng là "Đừng hỏi tổ quốc đã làm gì cho bạn mà hãy hỏi bạn đã làm gì cho tổ quốc", thì thật ra nhỏ hơn ngôi mộ của người nghèo ở làng tôi. Người ta không coi cái câu chuyện làm nên một ngôi mộ lớn để ghi nhận, nhưng mà người ta thực hành tiết kiệm đối với ngay cả người lãnh đạo rất là cao.
Một cái điểm nữa là tôi đã đến thăm nơi tưởng niệm các chiến sĩ vô danh, tôi rất thích câu "họ là các chiến sĩ vô danh, nhưng hữu danh đối với Chúa". Tôi quan sát việc người ta bồng súng đứng gác giấc ngủ của những người vô danh thì rất ấn tượng ở chỗ là mưa, bão, tuyết họ vẫn cứ đứng như thế 24/24, nhưng quan trọng hơn nữa là những người Mỹ vừa đến thăm nghĩa trang vừa đồng thời cùng nắm tay xây dựng một xã hội Mỹ tốt đẹp hơn. Tôi nghĩ là cách tri ân những người đã khuất rất tuyệt vời.
Trong nghĩa trang Arlington có ngôi nhà của tướng Robert E. Lee, mà tôi biết tướng Lee là một tướng bại trận trong một cuộc nội chiến ở Mỹ. Trong nghĩa trang này có có các ngôi mộ của những người lính hai miền Nam Bắc nội chiến và tất cả đều được tri ân, được đặt vòng hóa và được đến thăm như nhau, thì tôi thấy người ta đã tạo ra một sự hóa hợp dân tộc ngay cả đối với người chết mà tôi rất là ấn tượng.
Hóa Ái : Cảm ơn thời gian của anh Nguyễn Quang Thạch dành chia sẻ với RFA. Và, cầu chúc cho những dự định anh ấp ủ sẽ được thành công.
Hóa Ái thực hiện
Nguồn : RFA, 07/02/2018
Sách Hóa Nông Thôn là một phong trào xây dựng văn hóa đọc ở nông thôn Việt Nam được Nguyễn Quang Thạch sáng lập vào năm 2007, tính đến nay tổ chức này đã có đến hơn 100 ngàn thành viên, sống trong và ngoài nước Việt Nam, phong trào này cũng đã xây dựng được trên 9 ngàn tủ sách đủ loại.
Chân Như và Nguyễn Quang Thạch, người sáng lập phong trào "Sách Hóa Nông Thôn". RFA
Nhân sự kiện người sáng lập của phong trào có chuyến công tác và làm việc tại Hoa Kỳ, RFA chúng tôi mời quý vị cùng theo dõi cuộc trò chuyện giữa Chân Như và anh Nguyễn Quang Thạch, người miệt mài dành gần 20 năm cõng sách về làng.
Chân Như : Xin chào anh Nguyễn Quang Thạch, trước hết xin cám ơn anh đã dành cho đài RFA cuộc trò chuyện hôm nay, và xin chúc mừng anh cùng Sách Hoá Nông Thôn được trao giải thưởng của Thư viện Quốc hội Mỹ. anh có thể cho biết thêm thông tin về giải thưởng này ?
Nguyễn Quang Thạch : Đây là một hình thức vinh danh các chương trình mà người ta cho là có ý nghĩa về thực tiễn đã được áp dụng ở Việt Nam, giúp cho nhiều trẻ em nông thôn có sách đọc. Người trong ban giám khảo nói với tôi họ rất thích sự đam mê của tôi và họ ủng hộ các mô hình thư viện có tính thực tiễn, phù hợp với người nghèo ở Việt Nam.
Chân Như : Vì đâu anh có ý tưởng sáng lập "sách hóa nông thôn" như thế ? và theo anh thì tại sao cho đến thời điểm hiện tại đất nước vẫn cần đến những nhóm và hội đoàn như anh ?
Nguyễn Quang Thạch : Câu chuyện sách hóa nông thôn có lịch sử khởi nguồn cách đây hơn 20 năm, khi tôi đặt mục tiêu là nhà cách mạng thư viện để thay đổi xã hội và tôi theo đuổi nó, thiết kế, xây dựng lý thuyết rồi ứng dụng thực địa như một quy trình của người phương Tây làm, để hoàn thiện rồi sau đó chia sẻ trên quy mô xã hội.
Tôi nghĩ quốc gia nào cũng vậy, không riêng gì Việt Nam, như Mỹ đã rất lớn mạnh về mặt thư viện, mặt văn hóa đọc, nhưng người ta vẫn có những tổ chức hôm qua lãnh giải như tổ chức sáng kiến phổ biến trí thức cho trẻ em làm việc bền bỉ trong 30 năm qua, tổ chức gia đình học tập. Các nước như Úc và Canada cũng thúc đẩy khuyến đọc, tức là phát triển hệ thống thư viện rộng khắp, duy trì khuyến đọc để người già và trẻ em đọc sách. Việc khuyến khích trẻ em ở Mỹ đọc sách cũng không dễ.
Nguyễn Quang Thạch với bằng giải thưởng được trao bởi Thư viện Quốc hội Hoa Kỳ. RFA
Chân Như : Nhiều người biết đến anh là một người dành gần 20 năm cõng sách về làng, thúc đẩy văn hoá đọc sách của người dân Việt Nam. Sự việc anh đi bộ xuyên việt để vận động kêu gọi mọi người ủng hộ cho chương trình Sách Hoá Nông Thôn được nhiều người hưởng ứng quan tâm. Lần này đến Hoa Kỳ thì anh có nghĩ rằng Sách Hoá Nông Thôn sẽ có thêm nhiều cơ hội để mang sách đến cho mọi người ?
Nguyễn Quang Thạch : Hôm trao giải (29/11) tôi có nói chuyện với bà Becky, Giám đốc xuất bản của Thư viện Quốc hội Hoa Kỳ, rằng sau khi nhận giải thưởng này thì sẽ tạo hiệu ứng LOC (Library of Congress Effect), tức là người Việt ở Mỹ chung tay đưa sách về nông thôn Việt Nam sẽ tăng lên. Vì năm ngoái khi tôi nhận giải thưởng ở Pháp, người Việt ở Ba Lan đã xúc tiến làm gần 1.000 tủ sách, rồi người Việt ở Đức, ở Nhật tham gia và đưa sách về nông thôn rất nhiều. Họ tự đưa sách về quê hương của chính họ, đưa sách về lớp học ở trường cũ, về xứ đạo, về các nhà chùa.
Ngay trước khi đến Washington D.C, tôi gặp chị Thanh ở New York, người vừa làm được 4 tủ sách giáo xứ ở Quảng Bình và Hà Tĩnh. Chị đang tiếp tục vận động kêu gọi người ở Mỹ đưa sách về nông thôn Việt Nam nữa.
Tôi rất vui khi đến New York trao được lá cờ "Sách hóa nông thôn" dưới chân tượng Nữ Thần Tự Do của Mỹ và tôi nói với chị Thanh rằng : "Trong mỗi chúng ta đều có Thần Tự Do, vấn đề là chúng ta tìm cách đưa vị thần ấy hiện hữu ở đời sống như thế nào. Tôi nghĩ rằng bằng tri thức, lòng tử tế và lòng yêu thương con người thì chúng ta có thể đánh thức được Nữ Thần Tự Do trong mỗi cá thể chúng ta.
Chân Như : Bên lề 1 xíu, tất nhiên công việc của anh làm là hy vọng hàng triệu trẻ em việt sẽ có sách để đọc, để mở mang kiến thức nhưng anh có bao giờ nghĩ liệu sẽ có một số sách đang cố tình làm lu mờ đi tiếng việt, thay đổi cách phát âm của người Việt thì anh nghĩ sao ?
Nguyễn Quang Thạch : Thực ra việc xôn xao vừa rồi chỉ đang là ý tưởng thôi, chưa phải đi vào thực tế. Hiện tại, theo tôi người Việt có những kênh tiếp cận trí thức là chữ Quốc ngữ đã được sử dụng hàng trăm năm nay được trải nghiệm qua quá trình sàng lọc của dân chúng, của các bậc trí giả như cụ Nguyễn Văn Vĩnh, cụ Phạm Quỳnh, rất nhiều người. Đây là một tiến trình trong những năm qua đã có những biến chuyển, sự tích lũy và đi vào tâm trí đại chúng. Tất nhiên ngôn ngữ có sự chết cũng nhiều và sự khai sinh của ngôn ngữ như một quá trình nghiễm nhiên của đời sống. Nên tôi cũng không bận tâm những lùm xùm quanh việc thay đổi chữ này lắm.
Nói thẳng thì nó cũng chẳng làm gì tốt đẹp cho đát nước chúng ta. Phải làm ra những thứ mới, tạo ra những thứ có thể nuôi dưỡng tiềm năng sáng tạo cho con trẻ và đánh thức được Thần Tự Do trong mỗi cá thể của một quốc gia thì người Việt mới mạnh được.
Hôm qua tôi đặt mục tiêu sẽ sang Ấn Độ kêu gọi quỹ cho một tủ sách. Tôi sẽ là người Việt Nam sang Ấn đi bộ để kêu gọi người Ấn Độ đưa sách về cho trẻ em nước họ.
Mình phải có vai trò đóng góp vô sự thay đổi nhân loại chứ không cho riêng đất nước mình, phải nghĩ đến chuyện toàn cầu. Tôi thường nói với bạn bè rằng những thứ ta dùng như iPhone, máy điện tử, tủ lạnh, tivi… đều là của thế giới, tại sao không phải là của người Việt ? Chúng ta phải tạo ra các sản phẩm để chia sẻ cho nhân loại, không phải sống nhờ vào người ta nữa.
Vậy nên tôi sẽ kêu gọi 5.000 người Việt thực sự tiến bộ đi Ấn Độ tham gia vào tiến trình đưa sách về cho trẻ em Ấn Độ.
Chân Như : Câu hỏi cuối muốn hỏi anh đó là, anh còn có những dự án gì sắp tới cho "sách hóa nông thôn" mà anh muốn bật mí với quý khán thính giả của RFA hay chăng ?
Nguyễn Quang Thạch : Tôi đã trăn trở 6, 7 năm nay rồi, hình ảnh những cô gái Ấn Độ bị hiếp dâm xong bị treo lên cây luôn ám ảnh tôi. Tôi nghĩ rằng tôi phải có bổn phận thay đổi thực trạng đó trong thế giới này.
Chân Như, phóng viên RFA
Nguồn : RFA, 01/12/2017
