Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

samedi, 09 septembre 2023 08:37

"Ngày xưa Hoàng Thị"

Nhà thơ Phạm Thiên Thư năm nay 83 tuổi, vẫn còn khỏe mạnh và minh mẫn. Mỗi ngày, ông vẫn ngồi ở cái bàn góc khuất quán cà phê trò chuyện rôm rả cùng bạn bè và tri âm tại Thành phố Hồ Chí Minh. Thật khó hình dung, một người có vóc dáng gồ ghề như Phạm Thiên Thư lại có thể viết ra những câu thơ mỏng manh và đắm đuối như "Ngày xưa Hoàng Thị".

hoangthi01

Con đường đến với thi ca của Phạm Thiên Thư rất tình cờ, bởi ông là người luôn có chí hướng lánh xa chen lấn thị phi. Năm 1968, chàng trai 28 tuổi Phạm Kim Long lấy bút danh Phạm Thiên Thư để in tập thơ đầu tay vỏn vẹn 500 bản. Sự thành công giai đoạn khởi nghiệp, được nhà thơ Phạm Thiên Thư nhìn nhận đơn giản : "Tiền nhuận bút tôi đem đi giúp anh em khó khăn và bệnh tật. Tôi cũng không ngờ nhiều người thích thơ tôi, nên thuộc với nhau".

Suốt hành trình sáng tạo, nhà thơ Phạm Thiên Thư có nhiều bước chuyển dịch lạ lùng, như viết "Đoạn trường vô thanh" để kể tiếp "Truyện Kiều" của Nguyễn Du, soạn lại Bộ Kinh Hiền gồm 9 quyển, 46 chương thành 12.062 câu thơ lục bát lấy tên "Kinh Hiền Hội Hoa Đàm", hoặc viết "Từ điển cười – Tiếu liệu pháp" bằng 24 ngàn câu thơ tứ tuyệt. Những cú tung tẩy đó cũng giúp nhà thơ Phạm Thiên Thư được Trung tâm sách Kỷ lục Việt Nam nhiều lần vinh danh.

Tuy nhiên, tên tuổi Phạm Thiên Thư phổ biến rộng rãi nhờ những bài thơ được Phạm Duy phổ nhạc như "Đưa em tìm động hoa vàng", "Em lễ chùa này", "Gọi em là đóa hoa sầu"… và nổi tiếng nhất là "Ngày xưa Hoàng Thị".

Viết bằng thể thơ 4 chữ giàu nhịp điệu, bài thơ "Ngày xưa Hoàng Thị" hơn 30 câu, chủ yếu kể lại chuyện tình lãng đãng tuổi học trò. Cái độc đáo của bài thơ là tách họ tên người con gái Hoàng Thị Ngọ thành hai phần, phần "Hoàng Thị" nằm ở tựa đề và phần "Ngọ" đưa vào nội dung. Xét trên văn bản nghệ thuật, "Ngày xưa Hoàng Thị" không có câu thơ xuất thần, nhưng khả năng cảm thụ thi ca và kỹ thuật sử dụng luyến láy của nhạc sĩ Phạm Duy đã làm nên một ca khúc rung động sâu xa.

Ngày xưa Hoàng Thị - thơ Phạm Thiên Thư - nhạc Phạm Duy – tiếng hát Julie

Ai từng nghe ca khúc "Ngày xưa Hoàng Thị" đều tìm thấy cảm xúc về thuở mơ mộng của mình, sự đắm đuối của trái tim mới lớn, sự trong trẻo của kỷ niệm yêu đương : 

"Bao nhiêu là ngày

Theo nhau đường dài

Trưa trưa chiều chiều

Thu đông chẳng nhiều

Xuân qua rồi thì

Chia tay phượng nở sang hè".

Những câu 6 chữ trong ca từ, dĩ nhiên là của nhạc sĩ Phạm Duy phóng bút thêm, dựa trên những câu 4 chữ của Phạm Thiên Thư.

Ca khúc "Ngày xưa Hoàng Thị" được công bố lần đầu tiên vào năm 1971, qua tiếng hát Thái Thanh. Sức lan tỏa của "Ngày xưa Hoàng Thị" trong đời sống âm nhạc, khiến không ít người quan tâm đến thân phận thực sự của Hoàng Thị Ngọ, và cũng không ít người tự nhận mình là… Hoàng Thị Ngọ.

Theo ký ức của nhà thơ Phạm Thiên Thư, thì bài thơ "Ngày xưa Hoàng Thị" được viết vào năm 1966, khi bất chợt ông đi trên con đường cũ và hồi ức về giai đoạn học trò hồn nhiên.

Trong bài thơ, Phạm Thiên Thư viết : 

"Mười năm rồi Ngọ

Tình cờ qua đây

Cây xưa vẫn gầy

Phơi nghiêng dáng đỏ

Áo em ngày nọ

Phai nhạt mấy màu

Chân theo tìm nhau

Còn là vang vọng…"

Nghĩa là, trong ký ức nhà thơ Phạm Thiên Thư, chân dung Hoàng Thị Ngọ được ghi tạc lúc còn nữ sinh rất ngây thơ.

Nhà thơ Phạm Thiên Thư chia sẻ, Hoàng Thị Ngọ sinh năm Nhâm Ngọ 1942 nên bố mẹ đặt tên Ngọ luôn cho dễ nhớ. Hoàng Thị Ngọ nhỏ hơn Phạm Thiên Thư hai tuổi, nhưng học chung lớp ở trường trung học Văn Lang. Nhà của cả hai người đều nằm ở khu vực Tân Định - Sài Gòn, nên con đường Trần Quang Khải với những cây dầu cao vút mỗi ngày đều chứng kiến nữ sinh Hoàng Thị Ngọ bước chậm rãi phía trước, còn chàng trai Phạm Thiên Thư rụt rè đi sau ngắm trộm nhớ thầm, đúng như những câu thơ miêu tả : 

"Em tan trường về

Cuối đường mây đỏ

Anh tìm theo Ngọ

Dáng lau lách buồn…

Lòng sao rưng rưng

Như trời mây ngợp

Hôm sau vào lớp

Nhìn em ngại ngần".

Và tất nhiên, không gian đô thị của mối tình ấy, khác hẳn với hơi hướng thôn dã mà nhạc sĩ Phạm Duy cố tình tạo ra trong ca khúc : 

"Em đi dịu dàng

Bờ vai em nhỏ

Chim non lề đường

Nằm im giấu mỏ

Anh theo Ngọ về

Gót giày lặng lẽ đường quê…"

Bài thơ "Ngày xưa Hoàng Thị" như một kỷ niệm được đánh thức, khi nhà thơ Phạm Thiên Thư rời trường lớp nương nhờ cửa thiền, như ông thổ lộ : 

"Rồi từ đây – vườn chùa thanh vắng

Đến thăm em – ngày tháng qua mau

Một nụ mai – vừa nở trong nắng

Hỡi em ơi – mây đã qua cầu"

Hình ảnh nữ sinh Hoàng Thị Ngọ trong hồi tưởng không chỉ dừng ở nỗi thổn thức "Ôi mối tình đầu/ Như đi trên cát/ Bước nhẹ mà sâu/ Mà cũng nhòa mau", mà tiếp tục ám ảnh nhà thơ Phạm Thiên Thư cả lúc ông tìm được hạnh phúc lứa đôi. Khi kết hôn với nhà thơ Mai Trinh Đỗ Thị, có một sự thú vị mà nhà thơ Phạm Thiên Thư sửng sốt nhận ra là : "Cô này cũng quê ở Hải Dương, như nhân vật trong bài thơ "Ngày xưa Hoàng Thị" của tôi. Họ giống nhau như hai giọt nước !".

Nhà thơ Mai Trinh Đỗ Thị là con gái của nhà văn Hoàng Ly chuyên viết truyện đường rừng. Nhà thơ Mai Trinh Đỗ Thị không chỉ sinh ba người con cho nhà thơ Phạm Thiên Thư, mà còn xuất hiện bên cạnh ông như một đồng nghiệp tài hoa, như một tri kỷ đúng nghĩa. Thế nhưng, nhà thơ Mai Trinh Đỗ Thị lại có phong cách viết khác hẳn với chồng mình.

Những ngày chung đôi, trong thơ Mai Trinh Đỗ Thị có không ít phút giây tư lự "Anh theo chiếc lá vô thường/ Một hôm rụng xuống nỗ́i buồn tử sinh" và có không ít khoảnh khắc thảng thốt "Ta với người uống cạn cả dòng sông/ Sao cây trái trong hồn chưa hết đắng/ Ta với người khánh kiệt cả môi hôn". Đáng tiếc, họ không thể gắn bó với nhau suốt kiếp. Ân nghĩa phu thê của họ, vừa sâu nặng vừa trễ tràng như chính những câu thơ Mai Trinh Đỗ Thị viết : 

"Gửi anh sợi tóc

Gói khăn mang về

Anh ơi tóc bạc

Có trắng lời thề

Xin anh giữ lấy

Ấm tình đêm khuya…"

hoangthi00

Trở lại với chuyện tình "Ngày xưa Hoàng Thị", có nhiều giai thoại lâm ly được truyền tụng xung quanh tác phẩm. Nhân vật Hoàng Thị Ngọ có thể không biết nỗi tương tư của Phạm Thiên Thư 

"Dáng ai nho nhỏ

Trong cõi xa vời

Tình ơi… tình ơi…"

Thế nhưng, không khó đoán định, với sự lan tỏa sâu rộng của ca khúc "Ngày xưa Hoàng Thị", thì người đẹp Hoàng Thị Ngọ cũng ngỡ ngàng trước hạnh phúc được làm nguyên mẫu cho một niềm cảm hứng thi ca.

Hơn nửa thế kỷ đã trôi qua, kể từ lúc ca khúc "Ngày xưa Hoàng Thị" được ngân nga khắp mọi nơi, nhân vật Hoàng Thị Ngọ bằng xương bằng thịt chưa bao giờ xuất hiện trước công chúng. Ngôi nhà ngày xưa của Hoàng Thị Ngọ trên đường Thạch Thị Thanh, quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh cũng đã đổi chủ từ lâu. Giới mộ điệu đã tò mò tìm hiểu và biết rằng, Hoàng Thị Ngọ sau năm 1975 đã định cư ở Mỹ với một cuộc sống êm đềm.

Có người cùng thời đã vẽ lại chân dung Hoàng Thị Ngọ bằng những nét phác thảo trang nhã, nhằm tri ân một bóng hồng đã góp phần làm nên tác phẩm "Ngày xưa Hoàng Thị" gửi gắm bao nhiêu tâm tư dịu ngọt cho những người yêu cái đẹp thánh thiện : 

"Xưa theo Ngọ về

Mái tóc Ngọ dài

Hôm nay đường này

Cây cao hàng gầy

Đi quanh tìm hoài

Ai mang bụi đỏ đi rồi…"

Trong bài thơ "Ngày xưa Hoàng Thị", nhà thơ Phạm Thiên Thư phấp phổng :

"Đời như biển động

Xóa dấu ngày qua",

nhưng ký ức về Hoàng Thị Ngọ còn phảng phất trong nhiều bài thơ khác của ông. Đặc biệt, Phạm Thiên Thư có bài thơ "Giai nhân" mang hơi thở kết nối với bài thơ "Ngày xưa Hoàng Thị" làm nên thương hiệu ông : 

"Em là giai nhân 

Ta là thi sĩ

Gặp em một lần

Mà nhớ chung thân

Nếu ta ở gần

Chung nhau một lối

Dễ ngàn bài thơ

Viết xong một tối

Vì em là thần

Phải không giai nhân ?"

Ngày xưa Hoàng Thị, nhạc Phạm Duy, thơ Phạm Thiên Thu, ca sĩ Thái Thanh & Ngọc Hạ, PPS Hùng Hà

Lê Thiếu Nhơn 

Nguồn : VNTB, 10/09/2023

Additional Info

  • Author Lê Thiếu Nhơn
Published in Văn hóa