 | Tổng quan: | 3596150 |
Chiều Chủ nhật ngày 7/6/2020, Cộng đồng người Việt tự do tổ chức một cuộc biểu tình phản đối Chính phủ tiểu bang Victoria âm thầm ký kết những hợp đồng với Trung Quốc đi ngược lại lợi ích nước Úc.
Cuộc biểu tình diễn ra trước Quốc hội Victoria với sự tham dự của đại diện các sắc tộc Trung Quốc lục địa, Đài Loan, Tây Tạng, Uyghur (Duy Ngô Nhĩ), Hong Kong và một số người Úc.
Ông Nguyễn Văn Bon, Chủ tịch Cộng đồng Liên bang và Victoria cho biết :
"Cộng đồng đã nhiều lần thông báo đến đồng bào những sai lầm của Chính phủ tiểu bang Victoria, hôm nay luật cho phép chúng ta biểu tình giữ khoảng cách 1,5 m, chúng ta sẽ liên tục biểu tình cho đến khi nào quan điểm của chúng ta được Thủ hiến Daniel Andrews lắng nghe".
Bản Ghi Nhớ với Trung Quốc…
Câu chuyện bắt đầu vào tháng 10/2018, Thủ hiến Victoria Daniel Andrews âm thầm ký một Bản ghi nhớ với Bắc Kinh đồng ý tham gia chiến lược "Vành đai – Con đường".
Phía Trung Quốc đề nghị ông Andrews giữ bí mật việc ký kết và ông đã nghe theo, vài tuần sau câu chuyện bị tiết lộ buộc ông phải công bố Bản ghi nhớ. Ông Andrews cho biết đây chỉ là bản ghi nhớ giữa 2 Chính phủ không mang tính pháp lý.
Chính phủ Victoria là chính phủ tiểu bang duy nhất tại Úc đã ký kết tham gia "Vành đai – Con đường" đi ngược với chủ trương của Chính phủ Liên bang là cần thận trọng với các khoản đầu tư của Trung Quốc và ngăn những cuộc đấu thầu của Bắc Kinh liên quan đến mạng 5G cũng như mạng lưới điện của Úc.
Cả Chính phủ lẫn Đối lập ở cấp Liên Bang đều lên tiếng phản đối việc Chính phủ Victoria ký kết với Trung Quốc, theo Hiến pháp Úc chỉ có Chính phủ Liên bang mới có quyền ký kết với các Chính phủ nước ngoài.
Đầu tư tạo công ăn việc làm…
Đến tháng 10/2019, Chính phủ Victoria Daniel Andrews lại âm thầm ký Bản bổ túc, nhưng đến nay vẫn chưa công bố cho Bộ Ngoại giao và Thương Mãi biết về các hợp đồng đã ký kết.
Vào cuối tháng 5/2020, bị báo chí chất vấn, Thủ hiến Andrews xác nhận các hợp đồng lẽ ra đã bắt đầu từ cuối tháng 3/2020 nhưng vì đại dịch nên không thể tiến hành.
Nay tình hình đã tốt hơn nên hai bên tiếp tục thảo luận về đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng và thương mãi tạo công ăn việc làm cho tiểu bang Victoria.
Chính phủ Liên bang, đảng Đối lập tại tiểu bang Victoria và giới truyền thông liên tục đòi hỏi Thủ hiến Daniel Andrews cho công bố các hợp đồng đã ký với Trung Quốc nhưng đến nay vẫn chưa có kết quả.
Lãnh đạo Đối lập tại Victoria, ông Michael O’Brien, tuyên bố sẽ hủy bỏ mọi thỏa thuận "Vành đai – Con đường" nếu ông đắc cử trong lần tranh cử sắp tới năm 2022.
Lần đầu tiên trong lịch sử nước Úc, một chính phủ tiểu bang thách thức Hiến pháp Úc, thách thức Chính phủ Liên Bang, thách thức chính đảng của họ và thách thức người dân đứng về phía ngoại bang, Trung Quốc, đây là một trường hợp không thể xem thường.
Luật đầu tư mới "an ninh quốc gia"
Thứ sáu tuần rồi 5/6/2020, Thủ tướng Scott Morrison và Tổng trưởng Ngân khố Josh Frydenberg Úc tuyên bố sẽ cải tổ sâu rộng luật đầu tư ngoại quốc nhằm ngăn chặn các trường hợp ảnh hưởng đến "an ninh quốc gia".
Ông Morrison cho biết muốn đầu tư vào Úc, các công ty ngoại quốc phải theo các điều khoản của Úc, tuân thủ các quy tắc Úc và mang lại lợi ích cho nước Úc.
Theo Luật mới Tổng trưởng Ngân khố được quyền buộc các nhà đầu tư ngoại quốc trước đây phải bán lại các đầu tư cũ, và các đầu tư mới không được tiến hành, nếu bị đánh giá sẽ tạo rủi ro cho "an ninh quốc gia".
Luật đầu tư mới sẽ áp dụng một bài kiểm tra "an ninh quốc gia" cho tất cả các khoản đầu tư ngoại quốc có ảnh hưởng đến công nghệ, viễn thông, năng lượng, dịch vụ và đặc biệt là quốc phòng.
Tổng trưởng Ngân khố đối lập Jim Chalmers đã công khai ủng hộ Luật đầu tư mới, và Dự luật sẽ được đưa ra Quốc hội để biểu quyết thông qua vào cuối năm 2020.
Theo Luật đầu tư này tất cả các thỏa thuận của Chính phủ Victoria Daniel Andrews sẽ bị duyệt xét và kiểm tra nếu vi phạm đến "an ninh quốc gia" sẽ bị hủy bỏ.
Trở lại với cuộc biểu tình có 3 quan tâm được nhiều người chia sẻ :
Nợ Chính phủ…
Tường trình Tổng Kiểm toán cho thấy trong năm 2018-19, khoản vay của tiểu bang Victoria đã tăng thêm 13,1 tỷ Úc kim lên 62,9 tỷ Úc kim vào ngày 30/6/2019.
Theo ước tính khoản nợ sẽ tiếp tục tăng thêm 29,7 tỷ Úc kim lên 92,6 tỷ Úc kim vào ngày 30 tháng 6 năm 2023.
Trong tình trạng đại dịch do virus corona gây ra, các khoản nợ sẽ cao hơn ước tính của Tổng Kiểm toán rất nhiều, nếu Chính phủ Andrews vay tiền từ Bắc Kinh thì làm sao tiểu bang Victoria có thể trả lại các khoản nợ này ?
Chính phủ Andrews sẽ bán Cảng thành phố Melbourne, giống như năm 2015 Chính phủ Bắc Úc đã âm thầm bán Cảng thành phố Darwin cho Trung Quốc ?
Nhiều dự án "Vành đai – Con đường" đã trở thành bẫy nợ, khi các quốc gia không đủ khả năng trả lại các khoản vay của họ cho Trung Quốc, năm 2017, Sri Lanka đã phải bàn giao cảng Hambantota cho Bắc Kinh.
Pakistan, Myanmar, Bangladesh, Malaysia và Sierra Leone đã phải thương lượng lại, hủy bỏ hoặc rút khỏi các thỏa thuận "Vành đai – Con đường" do chi phí dự án cao hơn dự tính rất nhiều, làm tăng nợ quốc gia gây thiệt hại kinh tế đến các quốc gia tham dự.
Cuối cùng ai sẽ trả những khoản nợ này, chúng ta hay con của chúng ta sẽ phải trả ?
Ông Andrews và các đồng nghiệp nên ngồi xuống mà suy nghĩ về những gì họ đang làm cho các thế hệ tương lai tại Victoria.
Chớ tin Bắc Kinh…
Mới tuần trước, Bắc Kinh đã thất hứa với Anh và thế giới biểu quyết Luật An ninh Hong Kong, hủy bỏ cam kết sẽ để thành phố này tự trị trong vòng 50 năm cho đến năm 2047.
Mới hai tuần trước, vào ngày 18 tháng 5 năm 2020, tại Hội nghị của Hội đồng Y tế Thế giới, 134 quốc gia trong số 194 thành viên đã ủng hộ Nghị quyết điều tra nguồn gốc của đại dịch toàn cầu và cách các quốc gia giải quyết nạn dịch.
Do Thủ tướng Úc Scott Morrison kêu gọi mở cuộc điều tra nên Bắc Kinh đã trả thù mặc dù đã vi phạm Thỏa thuận Tự do Thương mãi Úc – Trung họ ký với Úc vào năm 2015.
Bắc Kinh tuyên bố ngừng mua thịt bò từ bốn công ty thịt của Úc, đánh thuế 80% đối với lúa mạch nhập khẩu từ Úc và đe dọa ngừng nhập khẩu than, quặng sắt, rượu vang của Úc.
Thứ sáu 5/6/2020, Bắc Kinh lại tiếp tục gây chiến tranh thương mãi bằng cách khuyến cáo người dân không du lịch Úc không cho con cái sang du học Úc với lý do nước Úc kỳ thị Châu Á.
Điều này hoàn toàn dối trá, đương nhiên xã hội nào cũng có những va chạm giữa các cá nhân có nguồn gốc khác nhau, nhưng Chính phủ và Luật pháp Úc luôn đối xử công bằng với mọi thành viên trong xã hội, chống lại việc kỳ thị chủng tộc.
Năm 2020 Trung Quốc đã che dấu dịch bệnh xảy ra ở Vũ Hán, tạo ra đại dịch toàn cầu làm chết hằng trăm ngàn người, ảnh hưởng đến kinh tế hầu hết các quốc gia trên thế giới.
Có rất nhiều bằng chứng cho thấy không bao giờ có thể tin được Trung Quốc, nhưng không biết vì lý do gì ông Andrews và các đồng nghiệp không nhận ra điều này.
Giữ giá trị Úc…
Trung Quốc không phải là một quốc gia tự do, Đảng cộng sản Trung Quốc có toàn quyền làm bất cứ điều gì cho dù nó bất lợi cho người dân.
Thật không may, ông Andrews và các đồng nghiệp đã lắng nghe những người cộng sản Bắc Kinh, thích nghi với các giá trị độc tài của họ, không tham khảo rộng rãi và giữ bí mật chi tiết ký kết với Trung Quốc.
Úc là một quốc gia coi trọng các giá trị dân chủ, Chính phủ phải liêm chính và minh bạch mọi chính sách, mọi việc làm, vì thế Chính phủ Victoria không thể tách riêng, cấu kết với Trung Quốc đi ngược lại các giá trị và quyền lợi chung của nước Úc.
Đã đến lúc, ông Andrews phải cho người Úc biết, các thỏa thuận ông đã ký kết với nhà cầm quyền cộng sản Bắc Kinh.
Tiếp tục biểu tình…
Cuộc biểu tình chống việc làm sai trái của Chính phủ Daniel Andrews rất cần thiết, nó bảo vệ cho quyền lợi nước Úc và tránh nợ nần cho các thế hệ tương lai.
Vì thế người Việt và các cộng đồng sắc tộc sẽ tiếp tục biểu tình cho đến khi ông Andrews biết lắng nghe tiếng nói của cử tri và của người dân.
Melbourne, Úc Đại Lợi, 8/6/2020
Nguyễn Quang Duy
Muốn hướng đến tương lai cần hiểu rõ quá khứ, loạt bài viết về cộng đồng người Việt tại Úc nhìn từ trong tổ chức cộng đồng nhìn ra, giữ nguyên tắc tuyệt đối tôn trọng sự thật, vì thế chúng tôi sẵn sàng hiệu đính nếu được cung cấp thêm thông tin hay thông tin khác có bằng chứng rõ ràng.
Lễ Tết của cộng đồng Việt tại Melbourne đầu năm 2020
Người Việt một cộng đồng đồng nhất
Ở Úc, chỉ cần 3 người họp lại là có thể lập hội, có thể đăng bộ với chính phủ và có thể hoạt động như mọi tổ chức có tư cách pháp nhân khác.
Khi tôi làm chủ tịch Cộng đồng Canberra (1990-94), tham dự các buổi họp cộng đồng sắc tộc, cộng đồng Việt chỉ có tôi đại diện, có sắc dân có đến 4 nhóm đại diện.
Người Trung Hoa, ngoài cộng đồng người Úc gốc Trung Hoa gồm những người đã định cư ở Úc nhiều đời, còn có cộng đồng người Đài Loan, cộng đồng người Hồng Kông và cộng đồng người Trung Hoa lục địa.
Cộng đồng Cam Bốt khi ấy có 2 nhóm Hoàng gia và nhóm Thủ tướng Hun Sen. Cộng đồng Phillipines cũng 2 nhóm, theo Tổng thống Corazon Aquino và trung thành với cựu Tổng thống Ferdinand Marcos.
Chỉ có 2 cộng đồng thiết lập được một cơ chế cấp liên bang khá đồng nhất là Do Thái và Việt Nam.
Khởi đầu ngồi lại…
Với dân số chỉ trên 2.000 người, vào năm 1976, cộng đồng Việt đã hình thành nhiều hội đoàn với nhiều tên gọi khác nhau, tại tiểu bang NSW có Hội Liên hương, ở Melbourne, Canberra và Adelaide có Hội Ái hữu Việt kiều Tự do, ở Queensland có Hội người Việt tự do.
Luật sư Lưu Tường Quang, Hội trưởng Hội Ái hữu Việt Kiều Tự do tại lãnh thổ Thủ đô Canberra ACT, đã kêu gọi các hội tiểu bang ngồi lại để vào ngày 26/12/1977 thành lập một tổ chức lấy tên là Liên hội Ái hữu Việt kiều tại Úc.
Liên hội đảm trách vận động chính trị gia và chính phủ cấp liên bang, báo chí và đấu tranh chính trị với Hà Nội.
Hội tại các tiểu bang vẫn giữ tên cũ và giữ những hoạt động độc lập tại địa phương.
Ông Lưu Tường Quang từ 1970-74 là nhân viên ngoại giao Tòa Đại sứ Việt Nam Cộng Hòa tại Úc nên quen một số chính trị gia, biết các hội đoàn, giới báo chí, giới khoa bảng và hệ thống chính trị Úc nên được đề cử làm Hội trưởng.
Cứ mỗi năm các hội lại họp ở một tiểu bang để bầu lại Ban chấp hành, ông Quang được tín nhiệm làm hội trưởng cả giai đoạn từ năm 1977 đến năm 1982.
Được sự hỗ trợ của các tiểu bang, Luật sư Quang đã vận động chính phủ Fraser nhận thêm người Việt tị nạn và vận động để đến giữa năm 1982 Úc đạt được thỏa thuận với Hà Nội để người Việt tị nạn được bảo lãnh gia đình còn kẹt lại ở Việt Nam.
Thống nhất danh xưng lập Cộng đồng
Bác sĩ Bùi Trọng Cường một người đã bắt đầu sinh hoạt cộng đồng từ năm 1975 và hiện vẫn là chủ tịch Cộng đồng tại Queensland, nhớ trong thời gian 1978-82, lần nào đại hội danh xưng "Việt kiều" cũng được mang ra thảo luận.
Một gương mặt của cộng đồng Việt tại Úc. Bà Carina Hoang trong vai Iris trên phim truyền hình nhiều kỳ The Heights của hãng ABC (2019)
Người tị nạn mới sang rất dị ứng khi bị gọi là "Việt kiều", Hội Queensland và Victoria đã đổi danh xưng thành "người Việt tự do", trong khi Liên hội vẫn sử dụng danh xưng "Việt kiều".
Mãi đến Đại hội tổ chức tại Adelaide, ngày 12/4/1982, Bác sĩ Cường, Giáo sư Nguyễn văn Khánh và Luật sư Đinh Sĩ Trang mới thuyết phục được Đại hội rằng người Việt tị nạn phải bỏ nước tìm tự do trong khi "Việt kiều" là "kiều dân Việt" là người Việt sống ở nước ngoài, những người vẫn muốn làm công dân của nước Việt Nam cộng sản, lấy tên "Việt kiều" là không đúng.
Đại diện Hội Queesland thuyết phục được Đại hội để tu chính lại Nội quy, Liên hội đổi tên thành Cộng đồng người Việt tự do tại Úc Châu.
Sáu hội tiểu bang là NSW, Nam Úc, Queensland, Tây Úc, Tasmania, Victoria, lãnh thổ thủ đô Canberra (ACT) và lãnh thổ Bắc Úc cũng đổi tên thành Cộng đồng người Việt tự do Úc Châu tại NSW, Nam Úc, Queensland,….
Cộng đồng tại thành phố Wollongong là thành viên sáng lập nên vẫn được kể là thành viên chính thức Cộng đồng Liên bang.
Đại hội năm 1982, Bác sĩ Cường được bầu làm Chủ tịch Liên bang và nhiệm kỳ cũng thay đổi là hai năm thay vì một năm như trước đây.
Xuyên suốt 43 năm từ ngày thành lập, cơ cấu tổ chức cộng đồng không mấy thay đổi, tạo được thế chính danh và uy tín cả Cộng đồng Tiểu bang lẫn Liên bang.
Ở Úc, không có việc Cộng đồng bị xé ra làm hai, làm ba như tại Hoa Kỳ hay một số quốc gia Âu châu.
Tính chính danh của người Việt tự do
Về mặt tinh thần danh xưng gắn bó mọi người Việt sống tại Úc Châu vì nó thích hợp cho mọi người bất kể lý do rời Việt Nam, rời khi nào, xuất thân, quê quán, tuổi tác, hiện đang sống ở đâu, họ đều là người bỏ nước tìm tự do, không công nhận Hà Nội làm thể chế đại diện.
Danh xưng người Việt tự do còn bao trùm các thế hệ tiếp nối của người Việt bỏ nước tìm tự do.
Đối nghịch lại là người Việt theo cộng sản hay những người còn muốn giữ quốc tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Gần 6 năm từ khi Luật quốc tịch được ban hành ngày 13/11/2008 đến ngày 1/7/2014, Hà Nội liên tục vận động nhưng trong số 4,5 triệu người Việt hải ngoại chỉ vọn vẹn chưa tới 6.000 Việt kiều xin giữ quốc tịch Việt Nam.
Trong thập niên 1980 và 1990, tại các đại hội danh xưng người Việt tự do nhiều lần được đề nghị đổi thành người Việt quốc gia hay người Việt tị nạn nhưng đều không được đa số đồng thuận.
Chính nhờ xác định được danh tính người Việt tự do, Cộng đồng mới có thể huy động được hằng chục ngàn người xuống đường biểu tình chống ảnh hưởng của Hà Nội tại Úc.
Giai đoạn 1982-91 tại Úc
Ngày 11/3/1983, đảng Lao Động thắng cử, Thủ tướng Bob Hawke tiếp tục chính sách nhận người tị nạn từ các trại Đông Nam Á và nhận đoàn tụ gia đình từ Việt Nam sang.
Về quan hệ ngoại giao, khi Việt Nam mang quân sang Cam Bốt năm 1979, Chính phủ Fraser đã cắt đứt viện trợ, phong tỏa thương mại và đầu tư với Hà Nội.
Chính phủ Hawke làm ngược lại vào tháng 6/1983, ông Hawke cử Ngoại trưởng Bill Hayden qua Việt Nam công bố tái viện trợ cho Hà Nội và mời Ngoại trưởng cộng sản Nguyễn Cơ Thạch sang thăm Úc.
Tháng 4/1984, ông Nguyễn Cơ Thạch chính thức sang Úc, đây là thử thách đầu tiên chứng tỏ sức mạnh chính trị của Cộng đồng người Việt tự do Úc châu.
Vào ngày ông Thạch thăm Quốc hội Liên bang, Cộng đồng người Việt tự do các tiểu bang đã đồng loạt tổ chức biểu tình.
Bác sĩ Bùi Trọng Cường nhớ lại có đến 5.000 người tham dự biểu tình tại thủ đô Canberra đa số là bà con từ Sydney. Tham dự với người Việt là hằng trăm thành viên thuộc Hiệp hội các quốc gia bị cộng sản chiếm đóng.
Truyền hình và báo chí đưa tin, từ trước đến khi đó, chưa có cuộc biểu tình nào có số lượng người tham dự đông hơn cuộc biểu tình phản đối ông Nguyễn Cơ Thạch.
Một trại tù "cải tạo" được dựng ngay trước Quốc hội với gần 30 tù nhân bị trói bên trong tố cáo trước dư luận Úc tình trạng vi phạm nhân quyền tại Việt Nam.
Trưởng trại tù là Hải quân Thiếu tá Trần Thế Diệp, còn Phó trại kiêm phát ngôn viên truyền thông là Trung úy phi công Võ Minh Cương. Cả hai đều đã phục vụ trong Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa và đều trải qua nhiều năm tù cộng sản.
Khi đoàn xe chở ông Nguyễn Cơ Thạch chạy vào Quốc hội, nhà báo Nguyễn Vi Túy định chạy ra đón đầu bị cảnh sát xô té.
Ở trong Ban tổ chức biểu tình tại tiểu bang Tasmania, tôi nhớ rõ cuộc biểu tình tại đây.
Với chưa tới 500 người Việt, chúng tôi xin nhà trường cho các cháu nhỏ được nghỉ học đi biểu tình, đồng thời đi hàng hai và cách nhau chừng 1 thước để đoàn biểu tình được kéo dài.
Chúng tôi may và in thật nhiều cờ vàng phát cho bà con tham dự, đây là dịp đầu tiên và duy nhất lá cờ vàng tràn ngập thành phố Hobart, thủ phủ tiểu bang Tasmania.
Tối đó đài truyền hình và báo chí đưa tin cuộc biểu tình lớn thứ hai trong lịch sử Tasmania, lần trước là cuộc biểu tình chống chiến tranh Việt Nam, lần này là đoàn người tị nạn thật dài, thật lặng lẽ, thật ôn hòa đồng hành trên đường phố.
Các cuộc biểu tình phản đối Nguyễn Cơ Thạch đã ảnh hưởng lớn đến sách lược của Chính phủ Hawke, nên mãi 9 năm sau năm 1993 thời Chính phủ Keating mới có những chuyến viếng thăm kế tiếp.
Một sự kiện đáng ghi nhớ khác là cuộc đi bộ Đồng Tâm do hai đoàn, một từ Melbourne đi hơn 600 cây số và một từ Sydney đi gần 300 cây số cùng hướng tới Thủ đô Canberra dự cuộc biểu tình 30/4/1987.
Ông Hoàng Phương người khởi xướng và tổ chức cuộc đi bộ Đồng Tâm hứa sẽ đóng góp bài về cuộc đi bộ này.
Khi ấy, biểu tình tưởng niệm 30/4/1975 trước tòa Đại sứ cộng sản tại Canberra, cũng đã được tổ chức hằng năm.
Hai dẫn chứng trên thấy vào thập niên 1980 Cộng đồng Liên bang đã thực sự trưởng thành và là một thực thể có sức mạnh, vững chắc và có tổ chức.
Bác sĩ Bùi Trọng Cường được tín nhiệm 5 nhiệm kỳ liên tiếp (1982-91) nên cùng các ban chấp hành còn đóng góp mở ra đường lối phát triển văn hóa, dạy tiếng Việt, giúp người vượt biển, giúp người mới tới định cư.
Giai đoạn 1991-99
Ngày 20/12/1991, dân biểu Paul Keating được các dân biểu và nghị sĩ Lao Động bầu làm Thủ tướng Úc thay cho ông Bob Hawke, ít ngày sau ông Võ Minh Cương cũng được Đại hội cấp Liên bang bầu làm chủ tịch Cộng đồng người Việt tự do tại Úc châu.
Khi ấy Việt Nam vừa rút quân khỏi Cam Bốt nên Hà Nội đẩy mạnh bang giao với Úc và bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Mỹ.
Thủ tướng Keating muốn mở rộng quan hệ ngoại giao với các nước Á châu, nên gởi lời mời Thủ tướng cộng sản Võ Văn Kiệt sang thăm Úc vào tháng 5/1993.
Thời điểm đó Đông Âu và Liên Xô vừa sụp đổ, chiến tranh lạnh chấm dứt, các tổ chức kháng chiến Việt ở Đông Dương tan rã, khuynh hướng đấu tranh ôn hòa hợp tác với Hà Nội được một số người và tổ chức ủng hộ.
Khi đó, tôi đang làm chủ tịch Cộng đồng tại thủ đô Canberra, trước khi ông Kiệt tới, tôi đã được nhiều cá nhân và tổ chức đề nghị gặp ông ta.
Khi họp với Cảnh sát Liên bang và Cơ quan Tình báo Úc, một mặt họ thăm dò, mặt khác họ đề nghị Cộng đồng nên gặp ông Kiệt.
Chừng 10 hôm trước cuộc biểu tình, Văn phòng Thủ tướng Úc mời tôi và chừng 10 người khác trong Cộng đồng tham dự một cuộc họp cũng đã chính thức đề nghị chúng tôi gặp ông Kiệt.
Chúng tôi đã thảo luận trước với ông Võ Minh Cương, chủ tịch Liên bang, nên đòi hỏi được "đối chất" về nhân quyền, phải công khai, phải có báo chí tham dự và đòi hỏi một phái đoàn đi Việt Nam điều tra nhân quyền. Đồng thời, chúng tôi ủng hộ Chính phủ Úc viện trợ Việt Nam xây dựng cầu Bắc Mỹ Thuận.
Đến ngày ông Kiệt thăm Quốc hội, bên ngoài có gần 3.000 người biểu tình, đa số bà con tham dự biểu tình đến từ Sydney.
Vì phải vận động bà con nên Cộng đồng NSW luôn nhận trách nhiệm Trưởng ban Tổ chức Biểu tình và ông Võ Minh Cương khi ấy còn là chủ tịch Cộng đồng NSW.
Bên trong Quốc hội, khá bất ngờ ông Võ văn Kiệt đã đồng ý với Thủ tướng Paul Keeting để một phái đoàn Úc đi Việt Nam điều tra nhân quyền.
Đây là một chuyển biến lịch sử một phái đoàn cấp quốc gia chính thức đi Việt Nam điều tra nhân quyền, trước đó Hà Nội luôn phủ nhận việc họ vi phạm nhân quyền và từ chối mọi đề nghị quan tâm đến nhân quyền tại Việt Nam từ các quốc gia Tây Phương hay tổ chức quốc tế.
Cộng đồng Úc Châu có soạn tập tài liệu bằng Anh ngữ tường trình chuyến điều tra nhân quyền này.
Vào tháng 7/1995, Tổng bí thư cộng sản Đỗ Mười sang thăm Úc một cách hết sức âm thầm. Chính phủ Keating chỉ thông báo ít lâu trước khi ông Mười sang và mọi thông tin về chuyến viếng thăm đều được giữ tuyệt đối bí mật đến phút cuối.
Cộng đồng Liên bang đã phải mua tin từ thám tử tư, ngày ông Mười vào Quốc hội, để tổ chức biểu tình được đúng ngày.
Lúc đó việc tổ chức biểu tình đã đi vào nề nếp nên chỉ trong vài ngày thông báo hằng ngàn người từ khắp các tiểu bang đã đổ về Canberra tham dự biểu tình.
Một lần nữa cho thấy hiệu quả của vận động biểu tình cấp Liên bang và sự liên kết giữa Cộng đồng NSW và các tiểu bang khác.
Từ đó, cả hai đảng Tự Do và Lao Động đều chủ trương mở rộng bang giao với Hà Nội, bởi thế những người lãnh đạo Cộng đồng phải thường xuyên vận động sức mạnh người Việt tự do để biểu lộ quan điểm và lập trường đấu tranh.
Ông Võ Minh Cương, sau này tốt nghiệp luật sư, được tín nhiệm và giữ 4 nhiệm kỳ 2 năm từ 1991-99.
Nội quy được tu chính các ban chấp hành chỉ được giữ 2 nhiệm kỳ liên tục và mỗi nhiệm kỳ vẫn giữ 2 năm.
Chấm dứt tiếp vận chương trình Đài VTV4
Sang giai đoạn Kỹ sư Đoàn Việt Trung làm chủ tịch (1999-2004), đã xảy ra chuyện đài truyền hình sắc tộc SBS chuyển tiếp chương trình tin tức VTV4 từ Hà Nội.
Trong vài tháng, chương trình của VTV4 trên SBS mỗi ngày đã thực sự đe dọa cuộc sống bình yên của người Việt tự do tại Úc, bởi thế hằng chục ngàn người Việt khắp nước Úc đã liên tục xuống đường biểu tình chống SBS-VTV4.
Khi Bác sĩ Nguyễn mạnh Tiến, chủ tịch Cộng đồng NSW, lên tiếng kêu gọi 5.000 người biểu tình trước Trụ sở chính của Đài SBS tại Sydney, ngày 28/10/2003 có trên 5.000 người biểu tình.
Khi Bác sĩ Nguyễn mạnh Tiến lên tiếng kêu gọi 10.000 người, ngày 2/12/2003 đã có 12.000 người từ các tiểu bang đổ về Sydney tham dự cuộc biểu tình.
Sức mạnh chính trị của Cộng đồng Việt Nam đáng được ghi vào lịch sử nước Úc, lần đầu tiên và có thể là duy nhất một cộng đồng nhỏ đã buộc 1 cơ quan truyền thông Úc phải thay đổi chính sách truyền thông "độc lập" do họ đề ra.
Trong cuộc biểu tình ngày 2/12/2003, tôi mướn một xe buýt 12 chỗ ngồi chở bà con từ Canberra lên Sydney tham dự.
Trên đường trở về chúng tôi đồng ý với nhau nếu Bác sĩ Tiến kêu gọi lần thứ 3, chúng tôi sẽ vận động thêm nhiều người Canberra lên Sydney biểu tình.
Trong giai đoạn ông Trung làm chủ tịch, đã bắt đầu có các cuộc họp viễn liên (telephone conference) với các Cộng đồng tiểu bang cùng Ban cố vấn vào mỗi tối thứ hai đầu tháng để bàn luận và quyết định các vấn đề liên quan, đây là một cải cách quan trọng trong việc thông tin và lấy quyết định.
Duyên dáng Việt Nam và Nghị quyết 36/2004
Bước sang giai đoạn Bác sĩ Nguyễn Mạnh Tiến làm chủ tịch (2004-2008), thách thức mới là Nghị quyết 36 nhằm bình thường hóa các sinh hoạt của Đảng cộng sản Việt Nam tại hải ngoại.
Sự kiện đáng nhớ nhất là đoàn Duyên Dáng Việt Nam sang Úc trình diễn. Báo Thanh Niên đưa tin với trên 100 người trong đoàn, được Tòa Đại sứ, Tòa Tổng lãnh sự tại Sydney, báo Thanh Niên, Vietnam Airlines và Sở Văn hóa thông tin Thành phố Hồ Chí Minh cùng tổ chức.
Ngay khi biết tin đoàn văn công sẽ sang trình diễn tại Canberra vào tối ngày thứ hai 31/10/2005, ông Lê Công, chủ tịch Cộng đồng Canberra đã hỏi mượn nhà tôi để họp nên tôi còn nhớ rất rõ.
Cả một đoàn lên tới trên trăm người, tốn phí vài triệu Úc kim, vé vào cửa lại "tặng" ai muốn xem chỉ cần liên lạc Tòa Đại sứ.
Tổ chức trình diễn vào tối thứ Hai để có thể mời các chính trị gia Úc, vì nếu tổ chức vào cuối tuần, các chính trị gia rời thủ đô Canberra về lại địa phương không ai ở lại tham dự.
Chỉ chưa đến 1 tuần, Cộng đồng ra thông báo đã có trên 2.000 bà con tham dự biểu tình. Do sợ mất phiếu nên các chính trị gia được mời đều không tới.
Số khách tham dự hôm đó cũng chỉ chừng 300 khách, trong khi Canberra Theatre Center có thể chứa được 2.000 người.
Trong số 300 khách đó, chính mắt tôi thấy 2 xe buýt lớn chở hằng trăm người, không rõ là khách du lịch từ Việt Nam sang hay người từ các nơi khác được Tòa Đại sứ mời tham dự.
Nhiều sinh viên du học tại Canberra được phát vé mời, cho tôi biết họ không tham dự.
Đến Chủ nhật 6/11/2005, đoàn Duyên Dáng Việt Nam trình diễn tại Hội trường Tòa Thị Chính (Town Hall) thành phố Sydney, bên ngoài lên tới 4.000 người biểu tình phản đối. Đoàn bỏ trình diễn ở 2 thành phố Melbourne và Adelaide, lên máy bay về nước.
Những người cộng sản rút ra bài học, từ đó không phô trương thực hiện Nghị quyết 36 mà tìm cách chia rẽ cộng đồng bằng những cách thức mềm dẻo hơn như lập Hội Doanh Nhân Việt Nam hay cấp phép và trợ giúp ca sĩ, giới hoạt động dân sự, từ thiện trong nước ra hải ngoại trình diễn.
Có lần Bác sĩ Nguyễn mạnh Tiến, cựu chủ tịch Cộng đồng, lên tiếng về một MC từ Mỹ sang dẫn chương trình ca hát bị Cộng đồng phản đối.
MC này đặt vấn đề tại sao ở Mỹ ông ta được quyền tổ chức còn khi sang Úc ông lại bị Cộng đồng phản đối.
Có người đặt ngược câu hỏi tại sao ca sĩ do ông MC giới thiệu được phép sang Úc hát còn các ca sĩ khác không được phép sang.
Câu hỏi giờ được đổi lại là tại sao nhân vật "xã hội dân sự" A được phép liên tục sang Úc trình diễn, còn nhiều người khác cũng sinh hoạt xã hội dân sự lại bị ngăn cấm ngay tại phi trường không cho xuất ngoại, nhiều người còn bị khép tội nhốt tù.
Nghị quyết 36 vẫn là thách thức lớn nhất cho cộng đồng hải ngoại, Cộng đồng vẫn tiếp tục dựa vào Nội quy để vận động người dân và sử dụng luật pháp tại Úc để chống lại nỗ lực bình thường hóa hoạt động của Đảng cộng sản Việt Nam tại Úc châu.
3 vị lãnh đạo khác
Các vị lãnh đạo Cộng đồng Liên bang đều đã từng lãnh đạo Cộng đồng tiểu bang nên đều có lập trường dứt khoát, có kinh nghiệm điều hành cộng đồng và uy tín vận động người dân tham dự biểu tình.
Ông Nguyễn Thế Phong, chủ tịch giai đoạn 2008-2012, Luật sư Võ trí Dũng, chủ tịch giai đoạn 2012-2016 và ông Nguyễn văn Bon, đương kim chủ tịch giai đoạn 2016-2020, đều đã có thật nhiều đóng góp cho Cộng đồng ở cả cấp tiểu bang lẫn liên bang.
Chúng tôi sẽ có những bài viết khác nói đến những đóng góp của ba vị nói trên.
Nhìn chung những người lãnh đạo cộng đồng và các ban chấp hành không chỉ giữ vững một cộng đồng tự do, còn xây dựng tiếng nói với chính giới và công luận Úc.
Họ còn đóng góp bảo tồn văn hóa dân tộc và hỗ trợ cuộc đấu tranh cho tự do, dân chủ, nhân quyền và vẹn toàn lãnh thổ Việt Nam.
2 thách thức …
Giữa tháng 6/2012, tại Đại hội cấp Liên bang tổ chức tại Melbourne, các tiểu bang đã đồng thuận chiến lược trẻ trung hóa sinh hoạt và thành phần lãnh đạo cộng đồng, chúng tôi sẽ đi sâu vào đề tài này trong các dịp khác.
Chính quyền tiểu bang Victoria đang lọt vào bẫy nợ "Một Vành Đai, Một Con Đường" do nhà cầm quyền cộng sản Bắc Kinh tạo ra. Vay nợ hôm nay, con cháu chúng ta sẽ phải trả mai sau.
Theo tôi đây là một thách thức không riêng cho thành phần lãnh đạo cộng đồng, mà chung cho tất cả người Việt tự do đã từng trải những kinh nghiệm với cộng sản, Cộng đồng người Việt tự do cần đề ra một chiến lược đấu tranh chống lại ảnh hưởng của cộng sản Bắc Kinh ngay trên nước Úc.
Melbourne, Úc Đại Lợi, 12/03/2020
Nguyễn Quang Duy
Sang tới nhiệm kỳ 2 của Thủ tướng Malcolm Fraser, chính sách về người tị nạn Đông Dương mới được mang ra Quốc hội tranh luận và đến gần cuối năm 1978 mới được ban hành.
Nhưng phải đợi đến sau Hội nghị quốc tế về người tị nạn tại Geneva, ngày 21/7/1979, và vào thời Bộ trưởng Di Trú và Sắc tộc Sự Vụ Ian MacPhee (1979-82) số người Việt được nhận định cư từ các trại tị nạn Đông Nam Á mới thực sự gia tăng.
Cộng đồng người Việt tại Melbourne, Úc - Ảnh minh họa
Năm 1980, có 12.915 người, năm 1981 và 1982, mỗi năm chừng 12.000 người được Úc nhận, nhờ thế người Việt tị nạn không mạo hiểm dùng thuyền đi thẳng đến Úc.
Bộ trưởng Ian MacPhee còn là người khởi xướng chính sách Ra Đi Trật Tự (Orderly Departure Program-ODP) thương lượng với nhà cầm quyền cộng sản để những người tị nạn được bảo lãnh gia đình còn kẹt lại ở Việt Nam.
Gia đình đầu tiên được bảo lãnh đến Úc vào giữa năm 1982, có thể gia đình này đã đến thành phố Melbourne.
Theo thống kê ABS vào tháng 6/1976 chỉ với 382 người, cuối năm 1978 ước tính đã có gần 2.000 người, đến cuối năm 1982 đã có trên 20.000 người Việt định cư tại Melbourne.
Giai đoạn 1978-1983 rất đặc biệt trong nỗ lực phát triển cộng đồng từ việc ổn định đời sống cá nhân đến các sinh hoạt tương trợ, xã hội, văn hóa, dạy tiếng Việt cho con em, sang đến việc vận động chính giới, chính trị Việt Nam và xây dựng một cơ chế cộng đồng liên bang.
An cư lạc nghiệp
Người Việt tị nạn thường bắt đầu cuộc sống tại các trung tâm tiếp cư (hostel), được trợ cấp đặc biệt bằng với tiền trợ cấp thất nghiệp, được học Anh văn sơ cấp ngay tại Trung tâm, có nhân viên xã hội giúp đỡ, con cái có xe đưa đón đến tận trường.
Các sinh hoạt cộng đồng như bầu cử, biểu tình, các sinh hoạt tôn giáo như Lễ Giáng Sinh, có xe buýt đến tận Trung tâm đưa đón.
Nhưng ngược lại bà con phải trả đến 3/5 khoản trợ cấp, đồ ăn do Trung tâm cung cấp lại không hợp khẩu vị, cuộc sống chung đụng không thoải mái nên nhanh chóng mướn nhà và dọn ra.
Bước ban đầu mọi người đều dựa vào nhau thu nhặt thông tin, giới thiệu công việc và nhất là chia sẻ niềm vui nỗi buồn đời tị nạn.
Khu Richmond sát cạnh trung tâm thành phố, cạnh nhà thờ Linh mục Huỳnh San, giá mướn nhà rẻ, có nhà cao tầng chính phủ cho mướn rất rẻ, nên nhanh chóng trở thành Sài Gòn nhỏ tập trung người Việt.
Ba khu Footscray, Springvale và Box Hill vì ở sát ba Trung tâm Midway, Enterprise và Eastbridge nên số người Việt sinh sống buổi ban đầu cũng rất đông.
Người tị nạn siêng năng, không đòi hỏi, có việc là làm, thập niên 1970 công việc hãng xưởng lại nhiều, nên đa số đến Melbourne hôm trước hôm sau có việc làm.
Hầu hết người tị nạn đều cố gắng làm việc không chỉ để lo cho bản thân và gia đình ở Úc, họ còn phải gởi quà, gởi tiền cho gia đình còn kẹt lại ở Việt Nam.
Nhà cửa khi đó rẻ, có việc làm là nhà băng cho mượn tiền, nhiều người Việt mua ngay nhà và chỉ trên 5 năm là trả xong nhà, rồi đổi nhà lớn hơn hay xây nhà ở các khu vực khác.
Một số người không thích công việc làm tay chân thì thi vào các công việc chính phủ như lái hay bán vé xe điện (xe tram), bưu điện hay công chức bậc thấp.
Một số người có ít vốn mở tiệm buôn, nhà hàng hay hãng xưởng nhỏ.
Một số khác tiếp tục học tiếng Anh để có thể xin được một chỗ học ở Đại học hay Cao đẳng.
Sang đầu thập niên 1980, kinh tế Úc suy thoái, người tị nạn lại sang rất đông, nên nhiều người phải ở nhà may gia công hay lên nông trại làm việc.
Tôi đến Melbourne tháng 4/1983, thời điểm kinh tế còn khủng hoảng rất khó kiếm việc làm nên phải vừa học toàn thời, cuối tuần làm việc ở nông trại, tối đến chạy bàn ở nhà hàng, sẽ có bài viết riêng gởi bạn đọc.
Không muốn bị gọi là "Việt kiều"
Từ ngữ "Việt kiều" trước đây mang ý nghĩa công dân Việt Nam Cộng Hòa sống trên đất Úc.
Sau 30/4/1975, Tòa Đại sứ cộng sản Việt Nam tại Canberra công khai lôi kéo "Việt kiều" nhất là những sinh viên du học trước đây đứng về phía họ.
Ông Nguyễn Hữu Thu có kỷ niệm chua chát là vào giữa năm 1978, Tòa Đại sứ cộng sản Việt Nam từ Canberra xuống Melbourne tổ chức một cuộc họp giải thích "chính sách đối với kiều bào" có một số sinh viên và cựu sinh viên tham dự.
Bên ngoài buổi họp bà con tị nạn biểu tình phản đối, điểm mặt những người tham dự là tay sai cho cộng sản.
Ít nhất một sinh viên tên L. sau khi tham dự cuộc họp ít lâu bị đón đánh ở Richmond.
Sau đó một bài viết trên báo Trắng Đen phát hành tại Mỹ đưa tin cuộc họp, với danh sách những người được cho là tham dự buổi họp và ví họ như "cỏ đuôi chó".
Khi ấy ở Úc chưa có báo chí Việt ngữ, còn ông Thu đang theo học tại viện Đại học Melbourne, không tham dự buổi họp, nhưng không hiểu vì lý do gì trong danh sách lại có tên ông.
Ông Thu cùng lúc đang thực tập ngành nhân viên xã hội tại Ecumenical Migration Centre (EMC) ông báo cho họ biết, họ khuyên ông nên gởi bài báo cho Bộ Di trú.
Bộ mời ông lên gặp để tìm hiểu, ông nói họ muốn biết thì hỏi sinh viên L. sẽ rõ, còn ông không tham dự và không biết gì.
Sau đó một người bạn cho ông biết một số người muốn vào tận ký túc xá Đại học nơi ông đang cư ngụ để tìm ông, nhưng anh ấy cho họ biết ông là người tị nạn cộng sản và là cựu sĩ quan Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa nên họ mới thôi không đến.
Khi ấy thành phần thiên tả Úc - Việt liên tục tổ chức các cuộc triển lãm và hội họp buộc những người tị nạn mới sang không thể làm ngơ.
Nhiều cuộc biểu tình dẫn đến xô sát và việc tìm "thanh toán" giới thiên tả và cộng sản thường xuyên xảy ra.
Linh mục Bùi Đức Tiến cho biết có 2 lần những người bị đánh, vì bị cho là theo cộng sản, phải chạy vào nhà thờ nhờ Cha giúp tránh bị hành hung.
Ở thủ đô Canberra căng thẳng hơn khi một người tị nạn và mấy nhân viên Tòa Đại sứ cộng sản đánh nhau ngay giữa chợ trời. Đưa nhau ra tòa, người tị nạn thắng kiện, nhờ được nhân chứng người Úc thấy nhiều người tấn công anh.
Bạo động nhất là vụ "Quốc hiệu" nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam treo trước cửa Tòa Đại sứ cộng sản bị bắn nát, truyền hình báo chí Úc đưa tin hàng đầu, cảnh sát không bắt được ai.
Theo tôi biết, phía Tòa Đại sứ không muốn làm lớn chuyện, vì họ e ngại báo chí Úc sẽ biến thành một vụ án chính trị không có lợi cho họ.
Để tránh bị tiếp tục tấn công, Tòa Đại sứ phải lặng lẽ rời về góc cuối một con đường vùng O'Malley ít người qua lại đặng dễ bảo vệ.
Tôi nhớ vụ này Giáo sư sử học David Marr, một người thiên cộng, phải lên truyền hình ấp úng nói không lên lời biểu lộ sợ hãi đến phiên mình và gia đình được hỏi thăm sức khỏe.
Việc này khi đó gây khá nhiều tranh cãi. Đến nay nhiều người vẫn tin rằng trong giai đoạn đó làm như thế là đúng, mới ngăn cản ảnh hưởng của Tòa Đại sứ cộng sản vào sinh hoạt cộng đồng và giúp cộng đồng phát triển.
Vài câu chuyện nêu trên cho thấy ngay từ buổi ban đầu người Việt tị nạn đã không chấp nhận Tòa Đại sứ cộng sản đại diện cho mình, họ không chấp nhận những người theo cộng sản, họ cảm thấy từ ngữ "Việt kiều" không còn thích hợp, nên muốn đổi danh xưng thành người Việt tị nạn, người Việt quốc gia hay người Việt tự do.
Tên tiếng Anh của Hội Việt kiều Tự do sau năm 1978 cũng được đổi từ Vietnamese Friendly Society thành Vietnamese Association in Victoria.
Bước chuyển đổi…
Ông Hoàng Phương, Việt Nam Dân Xã Đảng, sang Úc ngày 19/6/1978, cho biết tại Trung tâm Midway (hostel), Footscray, bà con đã bầu người đại diện có khả năng nói tiếng Anh để làm việc với Ban Giám đốc và nhân viên.
Ở thời điểm này mọi sinh hoạt từ hội họp đến Hội Chợ Tết đều có treo Quốc kỳ và đều khởi đầu bằng việc hát Quốc ca Việt Nam Cộng Hòa.
Ngày 18/8/1979, thầy Huỳnh San khi được thụ phong linh mục đã mặc một chiếc áo lễ với hình lá cờ Việt Nam Cộng Hòa do một giáo dân tặng. Một sự kiện có một không hai trong lịch sử Cờ Vàng.
Ông Nguyễn Bình, Gia đình Hải quân, sang Úc vào tháng 12/1978, cho biết trước đó các nhóm thiên tả hoạt động mạnh nên bà con đề cử Thiếu tá Nguyễn Khắc Ngà làm Trưởng ban và ông Bùi văn Cao làm phó Ban tổ chức biểu tình chống cộng.
Sau đó ông Ngà được đề cử làm Hội trưởng Hội Ái Hữu Người Việt Tự Do nhưng chỉ vài tháng ông Ngà từ chức.
Bà con đề cử Linh mục Huỳnh San làm Trưởng ban tổ chức Tết Nguyên Đán Kỷ Mùi 1979, đồng thời vận động Giáo sư Tôn Thất Ngữ, Đại học Nông Lâm Súc Sài Gòn, lên thay làm Hội trưởng Hội Ái Hữu.
Ngày 13/1/1979, Kỹ sư Trần Ngọc Thọ qua Úc, chừng 1 tháng sau ông được Giáo sư Tôn Thất Ngữ mời giữ vai trò phó Ngoại vụ. Ban Điều hành có thêm hai người là ông Võ Doãn Ngọc, Phó Nội vụ và Bác sĩ Trần văn Đông, Tổng thư ký.
Ông Ngữ chỉ làm Hội trưởng chừng vài tháng thì tuyên bố xin từ chức vào tháng 3/1979.
Ông Thọ được bà con vận động đứng ra lập một Ban Quản trị mới cho Hội. Ông đồng ý với 2 điều kiện những người cũ phải tiếp tục giúp ông và phải qua một cuộc bầu cử tự do để Hội có được chính danh.
Bầu cử tự do và Hội Chợ Tết đầu tiên
Đến tháng 6/1979, cuộc bầu cử tự do đã diễn ra và liên danh do ông Trần Ngọc Thọ làm thụ ủy được bà con tín nhiệm.
Đây là cuộc bầu cử cộng đồng đầu tiên tại Melbourne và cũng có thể cũng là đầu tiên của người Việt tại Úc. Một số tiểu bang mãi đến thập niên 1990 vẫn chỉ có hội viên chính thức mới được quyền tham gia bầu cử cộng đồng.
Ngoài Kỹ sư Trần Ngọc Thọ là Hội trưởng, Ban Chấp hành còn có Giáo sư Nguyễn Văn Nha Phó Ngoại vụ, ông Võ Doãn Ngọc Phó Nội vụ, ông Hồ Xuân Thu, Tổng thư ký và ông Trần Trọng Khương, Thủ quỹ.
Thêm vào có ông Trần Văn Ni là trưởng Ban xã hội và ông Đỗ Phát Thanh trưởng Ban văn nghệ.
Trụ sở của Hội đặt tại số 40 đường Rae, North Fitzoy.
Trong nhiệm kỳ 1 năm từ 1979-80 Hội đã thực hiện được các công việc sau :
Sau Hội Chợ Tết, Thủ tướng Malcolm Fraser gởi thư chúc mừng Hội Chợ thành công và chúc Tết Cộng Đồng.
Đáng tiếc ông Trần Ngọc Thọ không còn giữ lá thư này đồng thời cũng không còn giữ hình ảnh sinh hoạt.
Từ đó, Hội Chợ Tết Melbourne hằng năm đều được tổ chức. Vài năm sau, thành phố Sydney và các thành phố khác cũng tổ chức theo.
Riêng tại Melbourne ngày nay, ngoài Hội Chợ do Cộng đồng tổ chức còn có 6 Hội Chợ Tết do các Hội thương gia Richmond, Footscray, Springvale, St Albans, Sunshine và Boxhill tổ chức.
Trước đây các lễ hội đều mang sắc thái của người da trắng gốc Anh, Hội Chợ Tết trở thành một lễ hội sắc tộc đầu tiên đóng góp vào sự hình thành và phát triển của chính sách đa văn hóa của nước Úc.
Ông Thọ cho biết văn hóa chính là gạch nối giữa người Việt với người các sắc tộc khác và giữa thế hệ thứ nhất với các thế hệ tiếp nối. Vì thế ông rất quan tâm đến các sinh hoạt văn hóa.
Chỉ một năm phục vụ cộng đồng, đóng góp của Kỹ sư Thọ và Ban Chấp Hành vô cùng quan trọng, đã mở ra sinh hoạt bầu cử công khai và việc tổ chức Hội Chợ Tết làm nền tảng để Hội Ái Hữu được nhìn nhận như tiếng nói chính thức của cộng đồng người Việt tự do tại Victoria.
Hầu như tất cả những thông tin phổ biến trước đây về Cộng Đồng Victoria đều không nhắc đến giai đoạn trước 1980, nay nhiều người không còn nữa, nhưng có trước mới có sau, nỗ lực của họ cần thiết được ghi nhận.
Giai đoạn 1980-1982
Ông Trần Ngọc Thọ còn nhớ khi Linh mục Bùi Đức Tiến ra ứng cử có rất đông đồng bào tham dự và ủng hộ Cha.
Ban Chấp hành gồm Chủ tịch Linh mục Bùi Đức Tiến ; Phó Chủ tịch Nội vụ, ông Võ Doãn Ngọc ; Phó Chủ tịch Ngoại Vvụ, bà Kiều Renaud ; Tổng thư ký, Tiến sĩ Nguyễn Văn Hưng.
Cha Tiến cho biết Ban Chấp hành giữ 2 nhiệm kỳ một năm 1980-81 và 1981-82.
Văn phòng tuyên úy Công giáo cũng được sử dụng làm văn phòng Cộng đồng. Còn các sinh hoạt như Hội Chợ Tết và Tết Trung Thu được tổ chức tại sân Nhà thờ St John’s, East Melbourne.
Đóng góp chính của Hội trong thời gian này là giúp những người mới tới mướn được nhà, rời khỏi các trung tâm tiếp cư dành chỗ cho người từ các trại tị nạn.
Khi các trung tâm có chỗ trống, Hội vận động với chính phủ nhận thêm người từ các trại tị nạn đến Melbourne.
Đồng thời Hội vận động với Hội Tị Nạn Đông Dương (ICRA) giúp bảo trợ người từ các trại tị nạn. Thời gian này mỗi năm có tới trên 5 ngàn người đến định cư tại Melbourne.
Hội cùng các tiểu bang khác trong cơ chế liên bang còn vận động và hỗ trợ chính phủ Fraser, giữa năm 1982, Úc đạt được thỏa thuận với nhà cầm quyền Hà Nội để người Việt tị nạn được bảo lãnh gia đình còn kẹt lại ở Việt Nam.
Một số người cho biết là nhờ công của bà Kiều Renaud một người hết sức năng nổ và nhiệt thành trong việc định cư người Việt tại Melbourne.
Linh mục Bùi Đức Tiến (1980-82)
Cha Tiến là người Việt tị nạn đầu tiên được thụ phong linh mục tại Melbourne, và là linh mục tiên khởi xây dựng Cộng đồng Công giáo Việt Nam tại Melbourne, cũng như xây dựng Trung tâm Vinh Sơn Liêm.
Cha Tiến là cựu quân nhân Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa, thuộc Khóa 4/1970 Võ Khoa Thủ Đức, nhưng giữa khóa ông được phép về Đại Chủng Viện Long Xuyên học.
Vào ngày 19/6/1981, khi Cha Tiến đang làm chủ tịch Hội Ái Hữu, Cha giúp thành lập Hội Cựu Quân Nhân Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa tại Victoria.
Trong Đại hội cấp Liên Bang họp tại Trung tâm Vinh Sơn Liêm, do Cha làm linh mục quản nhiệm, vào ngày 4/1/1987, Cha tham dự và giúp thành lập Tổng Hội Cựu Quân Nhân Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa.
Cha còn tham gia Ủy Ban Cứu Người Vượt Biển, hằng năm khi được nghỉ, Cha theo tầu ra Vịnh Thái Lan cứu người vượt biên, đi tìm những thuyền nhân bị hải tặc Thái giam giữ trong đất liền hay trên các đảo, và giúp đồng bào trong trại tị nạn.
Năm 2007, Cha và Thượng tọa Thích Phước Tấn thành lập HOPE - AVHWA một Hội Từ thiện quy tụ một số bác sĩ chuyên khoa về mắt trên toàn thế giới, về chữa trị cho những người khiếm thị tại các vùng quê Việt Nam.
Cha Tiến cho biết ngay khi đến Úc năm 1978, cha có ra nguyệt san Quê Hương nhưng chỉ phát hành được vài tháng.
Đến năm 1980 Cha cộng tác với Linh mục Việt Châu ở Mỹ ra ấn bản Dân Chúa Úc châu, hiện vẫn phát hành hằng tháng.
Cha còn viết và phát hành 10 sách Đạo tiếng Việt.
Chính trị và Hội đoàn
Giai đoạn 1980-82 là giai đoạn nhiều hội đoàn địa phương được thành lập trong đó có Cộng đoàn Công giáo, Hội Cựu Quân Nhân và Hội Sinh Viên.
Cũng trong thời gian này nhiều tổ chức chính trị người Việt hình thành trên đất Úc, Mỹ, Pháp, rồi lan tỏa khắp nơi.
Một mặt các tổ chức nhắc nhở người Việt tị nạn về thảm họa cộng sản phải được giải quyết ngay tại Việt Nam.
Nhưng mặt khác, vì bất đồng trong phương cách đấu tranh và khác tổ chức gây không ít tranh cãi, thậm chí đến xô sát ngay trong những sinh hoạt cộng đồng.
Hội chính thức thành Cộng đồng
Tại Úc, chỉ có 2 cộng đồng đã thiết lập được một cơ chế cấp liên bang là Do Thái và Việt Nam.
Cộng đồng Việt Nam được thành lập ngày 26/12/1977, tại Canberra, dưới danh xưng Liên hội Việt kiều Tự do Úc Châu.
Đến Đại hội tại Adelaide, Nam Úc, vào ngày 12/4/1982, Liên hội được đổi tên thành Cộng Đồng Người Việt Tự Do tại Úc Châu. Tất cả các tiểu bang cũng được đề nghị thay danh xưng thành Cộng Đồng Người Việt Tự Do tại tiểu bang.
Cộng Đồng Người Việt Tự Do tại Victoria đã sử dụng danh xưng này từ đó đến nay.
Trong khi hội đoàn bị giới hạn bởi số hội viên, chỉ có hội viên mới được tham dự vào các buổi họp của Hội và được bầu Ban Chấp hành, thì mọi người Việt có thường trú nhân, sống tại Victoria, đều có quyền bầu Ban Chấp hành Cộng đồng cũng như tham gia mọi sinh hoạt, hội họp và biểu quyết.
Ban Chấp hành Cộng đồng giữ vai trò điều hợp các Hội Đoàn thuộc Cộng đồng người Việt tự do, trong các sinh hoạt về văn hóa, xã hội và chính trị.
Cộng đồng cấp liên bang giữ vai trò điều hợp các cộng đồng tiểu bang trong sinh hoạt vận động chính giới và chính trị cộng đồng.
Để hiểu rõ hơn về khía cạnh sinh hoạt chính trị của Cộng Đồng bài kế tiếp sẽ nói về cơ chế liên bang và một số các hoạt động đáng ghi nhớ được Liên bang điều hợp trên 40 năm nay.
Nguyễn Quang Duy
Melbourne, Úc Đại Lợi, 01/03/2020
Ở thời điểm 30/4/1975 chỉ có trên 1.000 người Việt tại Úc, gồm những phụ nữ lập gia đình với nam nhân Úc, sinh viên du học ở lại Úc, sinh viên đang du học, viên chức đang làm việc hay tu nghiệp, tu sĩ công giáo tu học và trẻ mồ côi sang Úc vào tháng 4/1975.
Arndale được mệnh danh là khu phố của người Việt tại Adelaide
Trừ các trẻ mồ côi chưa hiểu biết, đa số đều lo lắng cho gia đình bị kẹt lại ở Việt Nam.
Các sinh viên đang theo học và viên chức miền Nam còn nhận được thư của Chính phủ Lao Động Gough Whitlam yêu cầu thu xếp hồi hương.
Nữ hoàng Anh và quyết định cho những người Việt đến Úc đầu tiên
Ngay sau 30/4/1975, Nữ hoàng Elizabeth Đệ Nhị, nguyên thủ quốc gia của nhiều nước trong khối Commonwealth, chấp nhận người di tản Việt được tạm cư tại Hong Kong, Singapore, Malaysia và "vận động" Chính phủ Whitlam nhận một số người theo diện nhân đạo.
Ngày 20/6/1975, 201 người từ Hong Kong đến định cư tại Sydney và ngày 9/8/1975, 323 người từ Malaysia và Singapore đến Brisbane theo diện nhân đạo.
Chính phủ Whitlam còn nhận 224 người Việt theo diện đoàn tụ gia đình, tôn giáo và di dân, nâng tổng số người đến Úc trong năm 1975 lên đến 748 người.
Từ đảo Guam đến Melbourne có gia đình Giáo sư Nguyễn ngọc Truyền gồm chừng 40 người theo diện đoàn tụ gia đình.
Từ Guam theo diện di dân có Điêu khắc gia Lê Thành Nhơn cùng vợ và 4 con nhỏ vào tháng 9/1975.
Từ Nhật đến Melbourne, có gia đình Tiến sĩ Nguyễn Triệu Đan, cựu Đại sứ Việt Nam Cộng Hòa tại Nhật, gồm 7 người vào giữa tháng 7/1975. Ông Đan phải ký giấy hứa khi đến Úc "không được làm chính trị".
"Không làm chính trị là sao ?"
Ngày 21/8/1975, Thủ tướng Whitlam bị đảng Tự Do chất vấn, phải thú nhận có 9 người Việt bị buộc phải ký giấy hứa khi đến Úc "không được làm chính trị".
Ông Whitlam lập luận rằng 9 người này đều hoạt động chính trị hay tham dự vào hoạch định chính sách thời Việt Nam Cộng Hòa, nên họ có thể dùng lãnh thổ Úc làm căn cứ nhằm lật đổ chính phủ một nước đã được Úc công nhận.
Ông Whitlam bị đảng đối lập và truyền thông phản đối là trái với truyền thống tự do chính trị tại Úc, kỳ thị người miền Nam Việt Nam, đòi ông phải hủy bỏ giấy hứa, phải xin lỗi người tị nạn và xin lỗi công chúng Úc.
Theo hồi ký Tiến sĩ Nguyễn Triệu Đan, giới chức Úc cho biết ông giữ nhiều chức vụ quan trọng dưới thời Việt Nam Cộng hòa, đều là những chức vụ mang tính cách chính trị, nên nếu ông muốn đi Úc phải ký giấy hứa.
Ông Đan nghĩ suốt đời ông chỉ làm công chức cho chính phủ không hề làm chính trị, nên chấp nhận ký.
Còn cựu chủ tịch Thượng Viện ông Trần văn Lắm luôn bị dằn vặt chỉ vì rất muốn đoàn tụ với gia đình ở Úc mà phải ký giấy này.
Được biết, Luật sư Lưu Tường Quang và ngay cả ông Đoàn Bá Cang, cựu Đại Sứ Việt Nam Cộng Hòa tại Úc trước ngày mất nước, cũng bị buộc phải ký giấy hứa này.
Bỏ rơi nhân viên Việt Nam
Ngày 20/4/1975, Đại sứ Geoffrey John Price gởi điện tín mật cho Thủ tướng Whitlam thông báo Sài Gòn đang thất thủ và yêu cầu cho lệnh di tản nhân viên tòa đại sứ, công dân Úc và cấp sổ thông hành đặc biệt cho nhân viên Việt làm việc cho tòa đại sứ Úc.
Ngày 21/4/1975, Ngoại Trưởng Úc Dân biểu Don Willesee đề nghị ông Whitlam cấp thẻ thông hành cho 115 người Việt gồm nhân viên làm việc cho tòa đại sứ Úc và gia đình nhằm tránh cho họ bị cộng sản trả thù.
Nhưng trái với tinh thần nhân đạo của người Úc, ngày 25/4/1975, Thủ tướng Whitlam ra lệnh đóng cửa tòa Đại sứ, di tản khỏi miền Nam, không cấp thông hành và bỏ lại hầu hết những người Việt đã làm việc cho Úc.
Theo hồi ký của Bộ trưởng Lao Động và Di Dân, Clyde Cameron, Thủ Tướng Whitlam tin rằng người Việt tị nạn cộng sản sẽ trở thành những cử tri chống cộng ủng hộ đảng Tự Do, tương tự như di dân từ ba nước Bắc Âu, sau Thế chiến Thứ Hai.
Hội sinh viên Việt Nam hải ngoại
Theo Radio Australia từ năm 1963 các sinh viên du học Colombo đã thành lập Hội sinh viên Việt Nam hải ngoại tại Úc.
Năm 1974, Hội có tới 120 hội viên, nhưng sau biến cố 30/4/1975, những người học xong tản mác khắp nơi, không còn người đi học, Hội giảm dần hoạt động đến năm 1977 chính thức giải tán.
Nhiều sinh viên Colombo sau này đã trở thành lãnh đạo hay thành viên sáng lập Cộng đồng Người Việt Tự do.
Hội đoàn ủng hộ cộng sản
Ngày 26/2/1973, Chính phủ Whitlam chính thức lập quan hệ ngoại giao với nhà cầm quyền Hà Nội, một số cựu sinh viên Colombo trở mặt ủng hộ cộng sản chống lại chính quyền miền Nam.
Theo Radio Australia, ngay sau ngày 30/4/1975, Nguyễn Phạm Điền, một cựu sinh viên Colombo sang Úc từ năm 1962 rồi trốn lại, đã đứng ra thành lập Hội Đoàn Kết người Việt ở Úc.
Số người theo Hội chỉ chừng 20 trong tổng số từ chừng 500 sinh viên và cựu sinh viên. Một số hội viên khi biết được thân nhân ở Việt Nam bị đi tù, biết sự thật vi phạm nhân quyền đang xảy ra cho hằng triệu người miền Nam nên đã bỏ Hội. Một vài người chuyển sang sinh hoạt với Cộng đồng người Việt Tự do.
Năm 1984, Hội Đoàn Kết đổi tên thành Hội Người Việt Nam tại Úc, ông Điền làm hội trưởng.
Những năm đầu thập niên 1990, tôi làm chủ tịch Cộng Đồng Người Việt Tự Do tại Canberra, ông Điền sống tại đây, ngoài ông ra tôi không thấy ai khác công khai nhận là hội viên Hội này. Năm 1996, Hội chính thức giải tán.
Cũng sau 30/4/1975, một số khoa bảng thiên tả đã thành lập Hội Úc Việt, hoạt động chủ yếu trong khuôn viên Đại Học Quốc Gia Úc Đại Lợi (Australian National University) tại Canberra và có phát hành bản tin "Vietnam Today" bằng Anh ngữ và vài cuộc hội thảo "Vietnam Updated".
Tôi biết một số hội viên Hội này, trong đó có Giáo sư David Marr và ông Trần Hạnh, sinh viên Colombo khóa 1972, cả 2 đều là chủ bút của "Vietnam Today".
Mặc dù là chủ bút của "Vietnam Today", ông Trần Hạnh biết rất ít thực tế đang xảy ra tại Việt Nam.
Được Radio Australia phỏng vấn ông Hạnh tự nhận là mãi đến đầu thập niên 1980, ông mới biết cha của ông một sĩ quan cấp tá Quân lực Việt Nam Cộng Hòa bị tù "cải tạo", mẹ ông bị đuổi đi kinh tế mới và các em ông phải ly tán.
Năm 1992, ông Hạnh về Việt Nam khi cha ông vừa ra tù. Ông Hạnh cho tôi biết cha ông rất buồn vì ở Úc ông theo cộng sản và rất sợ vì ở Việt Nam ông Hạnh luôn bị công an cộng sản quấy nhiễu. Nhờ chuyến đi đó ông mới biết được phần nào thực tế đang xảy ra tại Việt Nam.
Ông Hạnh khi ấy đang học cao học truyền thông có làm một cuộn phim quay video về đời sống ở Việt Nam ông cho tôi biết "lén" mang về Úc và được phát trên đài truyền hình ABC.
Ông Hạnh sau sang Anh làm Trưởng ban Việt Ngữ đài BBC, rồi lại về Úc, làm Giám đốc sản xuất cho Radio Australia.
Cũng khoảng thời gian đó, sử gia Úc, Giáo sư David Marr có cho tôi biết ông vừa từ Việt Nam về, trước khi ông bước lên máy bay, tất cả những tài liệu và cả vở ghi chú của ông đều bị công an cộng sản tịch thu.
Cũng đầu thập niên 1990, khi Hà Nội bắt đầu nối lại quan hệ ngoại giao với Mỹ, nhiều hội viên Hội Úc Việt khi đó "vỡ mộng" biết được cộng sản Việt Nam phản bội niềm tin của họ, Hội quyết định giải tán.
Tị nạn chính trị
Ngày 11/11/1975, Toàn quyền John Kerr sa thải Thủ tướng Whitlam, và chọn lãnh tụ đối lập Malcolm Fraser làm thủ tướng xử lý thường vụ sửa soạn bầu cử.
Ngày 13/12/1975, Liên đảng Tự Do – Quốc Gia thắng cử, Thủ tướng Malcolm Fraser đảo ngược chính sách của Chính phủ Whitlam cho phép các sinh viên được định cư và đón nhận người Việt tị nạn chính trị.
Vào đầu năm 1976, Tiến sĩ Nguyễn triệu Đan nhận được thư của Bộ Trưởng Di trú và Sắc tộc sự vụ, Michael MacKellar, thông báo hủy bỏ giao ước "không được làm chính trị".
Nhưng dù thất cử, ông Whitlam tiếp tục giữ vai trò thủ lãnh đối lập với đường lối cứng rắn quyết ngăn cản người Việt tị nạn cộng sản được định cư tại Úc.
Đến ngày 10/12/1977 khi Thủ tướng Fraser thắng cử nhiệm kỳ 2 chính sách nhận người Việt tị nạn mới phần nào thay đổi.
Mãi đến 20-21/7/1979, sau Hội nghị Geneva về người tị nạn Đông Dương, Chính phủ Fraser đồng ý Úc sẽ nhận thêm mỗi năm hằng chục ngàn người tị nạn.
Giữa năm 1982, Chính phủ Fraser đạt thỏa thuận với nhà cầm quyền Hà Nội để người Việt tị nạn được bảo lãnh gia đình còn kẹt lại ở Việt Nam.
Theo số thống kê vào tháng 6/1976, có 2,427 người Việt trên toàn nước Úc. Số người Việt tại Úc tăng đến 60.000 người vào cuối năm 1982 và 220.000 người vào năm 2016.
Nếu tính luôn thế hệ tiếp nối sinh ra tại Úc số người Việt tự do có thể đã lên đến trên 300.000 người.
Hai vị ân nhân
Nữ hoàng Elizabeth Đệ Nhị và Thủ tướng Malcolm Fraser quả đã khai sinh cộng đồng người Việt tự do.
Trong tang lễ ông Fraser ngày 27/3/2015, tôi và hằng trăm người Việt khác đã "xuống đường" trước cửa nhà thờ Scots' với ba biểu ngữ lớn biểu lộ tấm lòng tri ân của người Việt tự do dành cho ông.
Ông Nguyễn thế Phong, cựu chủ tịch Cộng đồng, mặc áo dài đen, đội khăn đống, tay ôm bức chân dung của ông Fraser, hai bên là hai lá cờ Úc Việt (cờ vàng ba sọc đỏ), thương tiếc sự ra đi của vị ân nhân đáng kính nhất của người Việt tự do.
Cuộc xuống đường được truyền thông chú ý và đưa tin : người Việt không quên ơn ông Fraser, người Việt không quên ơn nước Úc đã mở rộng bàn tay cưu mang đòan người trốn chạy cộng sản tìm tự do trên đất Úc.
Người Việt tự do
Đảng Tự Do trước đây đã sát cánh với miền Nam chống lại cộng sản, sau 30/4/1975 lại đề ra những chính sách đón nhận người Việt tị nạn cộng sản và gia đình còn kẹt lại ở Việt Nam.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Triệu Đan và Tiến sĩ Nguyễn Văn Hưng, ngày 10/2/1976, sau khi Thủ tướng Malcolm Fraser quyết định nhận người tị nạn chính trị, hai ông và một số sinh viên thành lập Hội Ái Hữu Việt Kiều Tự Do dự tính giúp chính quyền tiểu bang Victoria tiếp đón đồng bào sẽ qua Úc định cư.
Hội Ái Hữu Việt Kiều Tự Do chính là tiền thân của Cộng Đồng Người Việt Tự do tại Victoria.
Trải 44 năm, từ ngày thành lập 10/2/1976, các Ban Chấp Hành Cộng Đồng Người Việt Tự do tại Victoria đều luôn giữ đường lối độc lập với các đảng chính trị tại Úc nhưng trong tận đáy lòng không quên ơn Thủ Tướng Malcolm Fraser, một đặc điểm đáng ghi nhận của Cộng Đồng tại Victoria nói riêng và tại Úc châu nói chung.
Đây là bài viết đầu tiên trong loạt bài 45 năm nhìn lại những thử thách từ bước ban đầu thành lập cho đến ngày nay (1975-2020), và duyệt lại nỗ lực trẻ trung hóa thành phần lãnh đạo hầu tiếp nối duy trì truyền thống của người Việt tự do.
Mong nhận những thông tin và ý kiến của bạn đọc để hoàn chỉnh loạt bài.
Melbourne, Úc Đại Lợi, 13/02/2020
Nguyễn Quang Duy
