Thông Luận

Cho dù là nhạc nhẹ, bán cổ điển hay nhạc hòa tấu không lời, nhưng chỉ cần tiết tấu nhẹ nhàng, giai điệu tươi sáng, tâm hồn người nghe lại chợt liên tưởng đến hơi thở mùa xuân hồi sinh trên phím đàn, quyện cung tơ lãng mạn Mời quý thính giả và các bạn cùng Góc vườn Âm nhạc tìm đến những giai điệu nhạc nước ngoài lời Việt với hình tượng mùa xuân, một chủ đề luôn gợi hứng cho nhiều thế hệ tác giả.

Niềm lạc quan trong cuộc sống hiện tại hay những năm tháng hạnh phúc dù chỉ là kỷ niệm, thường là động lực thúc đẩy các nhạc sĩ viết lên những giai điệu thiết tha yêu đời. Trong số này, có nhạc phẩm "Khi mùa xuân trở lại". Trong nguyên tác "Khi mùa xuân trở lại" là một giai điệu nhạc Pháp, do nam danh ca người Bỉ gốc Ý Adamo sáng tác vào năm 1989.

Được trích từ album "Sur la route des étoiles" (Trên con đường đầy sao sáng), bài hát "Quand le printemps revient" của Adamo thường hay bị nhầm lẫn với nhạc phẩm "Dès que le printemps revient" (Ngay khi mùa xuân về) do nam danh ca Hugues Aufray sáng tác và ghi âm để đại diện cho Luxembourg nhân Cuộc thi hát truyền hình Châu Âu Eurovision năm 1964. Tại Pháp, ngoài các sáng tác cho riêng mình, Hugues Auffray còn nổi tiếng nhờ chuyển các bài hát của Bob Dylan sang lời Pháp cũng như sáng tác cho Johnny Hallyday.

Khi mùa xuân trở lại - Lâm Nhật Tiến (ASIA 8) – Courtesy of Asia Entertainment

Khi mùa xuân trở lại, bản gốc của Adamo

Bài hát "Quand le printemps revient" của Adamo là một bản tình khúc chứa chan hoài niệm, nhìn mùa xuân đang đến, mà nghe trong tâm hồn sống lại những vết đau ngọt ngào của một mối tình đã mất. Thế nhưng, mùa xuân cũng báo hiệu cho sự khởi đầu, biết đâu chừng con tim đã vui và muốn yêu trở lại. Trong tiếng Việt, tác giả Khúc Lan đã Việt hóa bài này thành nhạc phẩm "Khi mùa xuân trở lại" từng được nam ca sĩ Lâm Nhật Tiến ghi âm và trình bày.

Quand le printemps revient – Nhạc, lời và tiếng hát của Salvatore Adamo

Trong số các ngòi bút Pháp trứ danh, có tác giả Jacques Plante từng viết lời cho hàng loạt giai điệu kinh điển như "Tango Xanh" cho Tino Rossi, "Marjolaine" cho Dalida hay "La Bohème" (Kiếp phóng lãng) cho Charles Aznavour. Ngoài nhạc phẩm "Dès que le printemps revient" viết với Hugues Aufray, ông còn đặt lời cho giai điệu nổi tiếng "Domino" của nhạc si Louis Ferrari.

Người đầu tiên ghi âm bài này là André Claveau, giọng ca crooner nổi danh vào thập niên 1950. Bài hát sau đó được tác giả người Mỹ Don Raye đặt thêm lời tiếng Anh, được các nam danh ca Tony Martin, Bing Crosby và nhất là Andy Williams lần lượt ghi âm vài năm sau đó.

Trong tiếng Pháp, "Domino" là cách gọi thân mật tên của tình nhân Dominique, người mà theo cách mô tả của tác giả là tiếng gọi của con tim, cho giai điệu tình yêu rạo rực tâm hồn, bao tiếng xuân cùng hát trong ta (Le printemps chante en moi). Được sáng tác theo điệu valse, nhạc phẩm nổi tiếng của Pháp có ít nhất ba lời trong tiếng Việt.

Tác giả Hương Huyền Trinh, cô ruột của nhạc sĩ Ngô Thụy Miên từng đặt lời Việt cho bài này trước năm 1975 với tựa đề "Khúc nhạc muôn đời" với những câu như sau : 

Trăng đã lên, trăng đã lên.

Hương ngát thơm bao u huyền vườn thu thiết tha.

Trăng sáng soi trên lá hoa.

Dâng nhớ bao câu mong chờ nhạc xưa đã qua.

Xa xôi rồi nhớ thương, ai mong chờ vấn vương.

Riêng có ta tim xót xa, luyến thương bao khúc ca xưa đã phai nhòa…

Khúc nhạc muôn đời (Domino) - lời Việt : Hương Huyền Trinh – tiếng hát Khánh Ly

Domino : Ca từ Xuân trong các bản phóng tác tiếng Việt

Sau năm 1975, đến phiên tác giả Hà Quang Minh đặt thêm lời thứ nhì cho bài hát tiếng Pháp thành nhạc phẩm "Người tình Domino". 

Domino, anh hỡi anh, trong gió xuân em ôm từng lời ca thiết tha.

Ôi ánh dương muôn sắc pha, cho trái tim em theo nhịp tình đôi chúng ta.

Hãy buông gần cánh tay cho em tình ngất ngây…

Anh hỡi anh, ôm xiết em, rót cho em chén yêu đương giữa xuân nồng.

Người tình Domino – tiếng hát Phạm Thu Hà

Về phần mình, tác giả Phạm Lê Phan cũng gợi hứng từ nhạc phẩm "Domino" để đặt thêm lời Việt thứ ba thành bài hát mang tựa đề "Hội mùa hoa" : 

Ta tới đây, vui với nhau, nghe nắng xuân reo tưng bừng trên muôn đóa hoa.

Xiêm áo bay, theo tiếng ca, ôi tóc em xanh vương dài như mây thướt tha.

Nghe tâm hồn đắm say, dâng men tình ngất ngây.

Tung bước vui, tay nắm tay, mến thương trao ái ân nồng cháy trong hồn...

Domino - Hội mùa hoa – tiếng hát Thùy Dung (Louis Ferrari, Jacques Plante )

Cả ba phiên bản đều đẹp như một bài thơ tình, duy chỉ có "Hội mùa hoa" và "Người tình Domino" mới dùng hình tượng mùa xuân tươi thắm, khắc họa tình yêu mãnh liệt, lan tỏa hương nồng say đắm, cho dù lời Việt không hẳn giống như bản nguyên tác tiếng Pháp của Jacques Plante.

Dùng nhạc hòa tấu không lời để làm giàu nhạc xuân

Trung thành hay thoát ý so với nguyên tác, chuyện đặt lời là còn tùy theo hoàn cảnh chấp bút sáng tác cũng như cảm hứng nhất thời của từng tác giả. Việc chọn một khúc nhạc hòa tấu để đặt lời cũng là một cách để không bị trói buộc hay lệ thuộc vào bản nhạc gốc. Về điểm này tác giả Thích Chân Quang đã chọn một bản độc tấu đàn ghi ta để đặt thêm lời Việt thành nhạc phẩm "Lời hát cho mùa xuân" do nam ca sĩ Dzoãn Minh trình bày. 

Quelques notes pour Anna - Nicolas De Angelis -

Trong nguyên tác, giai điệu này là bản nhạc hòa tấu mang tựa đề "Quelques notes pour Anna" do nghệ sĩ Nicolas de Angelis ghi âm. Một trong những đồng tác giả bài này là nhạc sĩ người Pháp Jean Beaudlot. Sau một thời gian đi hát nhưng không thành công, ông mới chuyển qua sáng tác cho nhiều nghệ sĩ khác trong đó có Michèle Torr (J'aime) hay Joe Dassin (À toi). Quan trọng hơn nữa, ông tham gia nhóm sáng tác của Paul de Senneville và Olivier Toussaint để viết nhạc cho Richard Clayderman (piano), Jean Claude Borelly (kèn đồng) và Nicolas de Angelis (ghi ta).

Khúc nhạc hòa tấu không có liên quan gì đến mùa xuân, nhưng giai diệu đầy âm sắc dịu dàng tươi sáng đã gợi hứng cho tác giả Thích Chân Quang đặt lời Việt thành một bản nhạc xuân : 

Mùa xuân triệu hoa thắm hái dâng người.

Lời xuân là muôn tiếng hát dâng đời

Mùa xuân chờ nhau góc núi chân trời.

Gọi nhau tìm trong ánh mắt trông vời.

Ngày mới xin mắt ai thôi lệ rơi

Vì có những bước chân reo tiếng vui.

Lời hát cho mùa xuân - nhạc : Jean Baudlot - lời Việt : Thượng tọa Thích Chân Quang – tiếng hát : Dzoãn Minh

Nhờ khéo được đặt lời, cho nên ca từ trong những khúc nhạc gợi hứng từ điệu Tây, lại thêm đậm đà ý ta. Một số tác giả đã thành công trong nỗ lực đem những giai điệu nhạc ngoại dù là nhạc nhẹ, bán cổ điển hay nhạc hòa tấu đến gần hơn với thính giả người Việt, đồng thời làm giàu thêm bộ vựng tập nhạc xuân, sáng tác trong tiếng Việt : Lời nhạc tươi thắm muôn màu, thì thầm vương vấn hồn hoa, cho bao hương non sớm nồng, lộc xuân càng thơm hơi ấm.

Tuấn Thảo

Nguồn : RFI, 10/02/2024