Thông Luận

Vì sao Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm phát đi thông điệp ‘chống lãng phí’ ?

VOA, 19/10/2024

Ông Tô Lâm, hiện đang chính thức đứng đầu cả Đảng cộng sản lẫn nhà nước Việt Nam, đưa ra bài viết về chống lãng phí hôm 13/10. Hai nhà trí thức cao tuổi ở trong nước mới đây nhận định với VOA về lý do ông Lâm nhắm đến vấn đề đó vào thời điểm hiện nay.

Tổng bí thư, Chủ tịch nước Việt Nam Tô Lâm nói về chống lãng phí.

Như VOA đã đưa tin, bài viết với nhan đề "Chống lãng phí" của Tổng bí thư, Chủ tịch nước Việt Nam Tô Lâm đã được truyền thông nhà nước đăng rộng rãi cách đây ít ngày. Trong bài, ông Lâm nêu những giải pháp chính, đứng đầu là phải coi đấu tranh phòng, chống lãng phí là "cuộc chiến chống giặc nội xâm" và nó "có vị trí tương đương với phòng, chống tham nhũng, tiêu cực".

Bên cạnh đó, theo ông Lâm, cần "hoàn thiện" và "triển khai có hiệu quả thể chế phòng, chống lãng phí", đi kèm với "xử lý nghiêm" các cá nhân, tập thể "gây thất thoát, lãng phí tài sản công". Việc soạn, sửa và thực thi luật về vấn đề này cũng cần phải "đổi mới mạnh mẽ", song song với "cải cách triệt để, giảm tối đa thủ tục hành chính" và "chống bệnh quan liêu", ông Lâm nêu ra.

Một điểm nữa được ông nhấn mạnh là cần "tập trung xây dựng, tinh gọn bộ máy tổ chức Đảng, Quốc hội, Chính phủ, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị-xã hội để hoạt động hiệu lực, hiệu quả".

Hai nhà trí thức cao tuổi Mạc Văn Trang ở thành phố Hồ Chí Minh và Nguyễn Đình Cống ở thủ đô Hà Nội nói trong những cuộc phỏng vấn riêng rẽ với VOA hôm 17/10 rằng nhà lãnh đạo Tô Lâm hô hào chống lãng phí là điều được nhân dân mong đợi và ủng hộ, song việc này sẽ chỉ là một vòng luẩn quẩn nếu Việt Nam không đổi mới thế chế và cho nhân dân có nhiều quyền tự do, dân chủ hơn.

VOA cố gắng liên lạc với ông Tô Lâm để tìm hiểu thêm nhưng không kết nối được.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Mạc Văn Trang, 86 tuổi, nhận định với VOA rằng Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm công bố bài viết về chống lãng phí ở thời điểm này vì muốn thể hiện rằng ông ấy khác với người tiền nhiệm - Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng - đã qua đời hồi tháng 7 :

"Ông Tô Lâm phải tạo ra hình ảnh mới, phương thức lãnh đạo mới, quản lý mới. Ông ấy muốn không phải là cái bóng của ông Nguyễn Phú Trọng mà phải là người có đổi mới, có sáng tạo. Ông ấy nói là kỷ nguyên mới, tức là đổi mới, thay đổi ghê lắm. Ông ấy đưa ra mấy cái đó được dân chúng ủng hộ lắm. Một là chống tham nhũng quyết liệt hơn và nhanh gọn hơn trước, thứ hai là chống lãng phí thì cũng rất đúng".

Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đình Cống, 87 tuổi, đồng ý rằng có thể ông Tô Lâm mới nhậm chức vài tháng nên cần tạo ra dấu ấn về sự khác biệt, đổi mới, nhưng ông Cống cho rằng không nên trông đợi quá nhiều :

"Ông Tô Lâm nói về kỷ nguyên mới, kỷ nguyên phát triển của dân tộc, đã có nhiều người hưởng ứng và cho rằng kỷ nguyên mới phải là kỷ nguyên dân chủ hóa, nhưng chưa thấy ông ấy đụng chạm gì đến cả. Ông ấy chỉ nói chung chung thôi".

Để củng cố cho lời nhận xét nêu trên, Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Đình Cống dẫn ra một điều mà ông quan sát thấy :

"Trước đây, người ta nói rằng ‘đảng lãnh đạo, nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ’, thì ông ấy có nói ngược lại. Ông ấy bảo ‘nhà nước do nhân dân làm chủ, chính quyền quản lý và đảng lãnh đạo’, thì vẫn cả 3 cái, không có gì là thay đổi cả. Ông ấy chưa nói đến nhà nước Việt Nam quá cồng kềnh vì 3 cấp, thì phải đơn giản hóa nó đi".

Do sự cồng kềnh đó, theo ông Cống, người dân và doanh nghiệp phải "bôi trơn" cho chính quyền – hàm ý về việc hối lộ, đút lót để giải quyết công việc – cũng như xảy ra tình trạng lãng phí trong khu vực công. Vị giáo sư-tiến sĩ bình luận thêm :

"Chống tham nhũng bằng việc ‘đốt lò’ của ông Trọng và bây giờ ông Tô Lâm tiếp tục chỉ là hình thức thôi, không có tác dụng. Phải có cuộc cách mạng mạnh mẽ thì may ra mới cải thiện được. Chứ còn Việt Nam thì ông [lãnh đạo] nào nói cũng hay nhưng làm rất kém".

Cuộc cách mạnh mà ông Cống đề cập đến là "phải đổi mới chính trị, đổi mới thành thể chế khoan dung, bao hàm và dân chủ", ông nói với VOA.

Phó Giáo sư Tiến sĩ Mạc Văn Trang không phủ định hoàn toàn công cuộc ‘đốt lò’, vì dưới góc nhìn của ông, sinh thời, TBT Nguyễn Phú Trọng đã hành động "rất quyết liệt" với một số kết quả chấn động là "cho thôi chức cả chủ tịch nước, chủ tịch Quốc hội, thường trực Ban Bí thư, phó thủ tướng, một loạt bộ trưởng…".

Nhưng theo ông Trang, vấn đề mấu chốt là chính cơ chế một đảng nắm toàn quyền lãnh đạo sinh ra tham nhũng, lãng phí, tiếp đến, tự đảng lại đi trừng trị tham nhũng, lãng phí theo từng đợt mà thường là chậm trễ, rồi lại phát sinh, rồi lại xử lý, và ông nhận xét là "có gì đó rất bí".

Cũng như ông Cống, ông Trang kêu gọi cho một cơ chế dân chủ hơn :

"Làm sao có tam quyền phân lập, có xã hội dân sự, có tự do ngôn luận, được nhân dân giám sát, như vậy việc chống tham nhũng, lãng phí được giám sát thường xuyên, sẽ xử lý thường xuyên, thì không để tồn đọng như ông Nguyễn Phú Trọng giải quyết vừa qua và ông Tô Lâm giải quyết hiện nay. Nó tồn đọng lâu quá. Nhiều người hy vọng có thay đổi từ bên trên".

Trong các bài diễn văn và phát biểu gần đây của Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm, ông nhiều lần nhắc đến việc Việt Nam bước vào "kỷ nguyên vươn mình của dân tộc". Một bài đăng trên báo điện tử của Đảng cộng sản Việt Nam hôm 4/10 nói rõ thêm rằng Đại hội 13 của đảng vào năm 2021 đã vạch ra "mục tiêu vươn mình" là đến năm 2045, Việt Nam trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao, đồng nghĩa sẽ là nước công nghiệp hóa với thu nhập bình quân đầu người trên 12.050 đô la/năm.

Vẫn theo bài viết, để đạt mục tiêu, Việt Nam sẽ theo đuổi các chiến lược gồm "công nghiệp hóa, hiện đại hóa", "phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo", và "phát triển nhanh và bền vững". Tuy nhiên, vấn đề dân chủ hóa hay cải cách thể chế chính trị không được đề cập tới, theo quan sát của VOA.

Nguồn : VOA, 19/10/2024

*******************************

Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm giục chống lãng phí, 2 nhà trí thức nói sẽ vô ích nếu không thay đổi thể chế

VOA, 18/10/2024

Tổng bí thư, Chủ tịch nước Việt Nam Tô Lâm mới đây đưa ra bài viết nhấn mạnh cần chống lãng phí và nêu một số giải pháp. Hai nhà trí thức cao tuổi nói với VOA rằng ông Tô Lâm chưa xác định được biện pháp cơ bản, then chốt là phải đổi mới chính trị, thay đổi thể chế.

Nhà lãnh đạo Việt Nam Tô Lâm trong một hội nghị của Đảng cộng sản hôm 3/8/2024 ở Hà Nội (Duong Van Giang/VNA via AP).

Trong bài viết có nhan đề "Chống lãng phí" được báo chí nhà nước Việt Nam đăng hôm 13/10, ông Tô Lâm thừa nhận rằng tình trạng lãng phí trong nước "còn diễn ra khá phổ biến, dưới nhiều dạng thức khác nhau, đã và đang gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho phát triển".

Người đứng đầu đất nước bày tỏ lo ngại là lãng phí "gây suy giảm lòng tin của người dân với Đảng, Nhà nước, tạo rào cản vô hình trong phát triển kinh tế-xã hội, bỏ lỡ thời cơ phát triển của đất nước".

Bài viết của ông Lâm chỉ ra một số dạng lãng phí hàng đầu gồm chất lượng các văn bản luật "chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn công cuộc đổi mới", "thủ tục hành chính rườm rà, dịch vụ công trực tuyến chưa thuận tiện và thông suốt", bộ máy nhà nước "hoạt động chưa hiệu quả", một bộ phận cán bộ "nhũng nhiễu, thiếu năng lực", "sợ trách nhiệm", "quản lý, sử dụng chưa hiệu quả" tài nguyên thiên nhiên và tài sản công…

Nhân vật đang kiêm nhiệm cả chức tổng bí thư lẫn chủ tịch nước Việt Nam nêu các giải pháp cần trú trọng mà đứng đầu là phải coi đấu tranh phòng, chống lãng phí là "cuộc chiến chống giặc nội xâm" và nó "có vị trí tương đương với phòng, chống tham nhũng, tiêu cực" mà Đảng cộng sản và nhà nước Việt Nam tiến hành nhiều năm nay.

Tiếp đến, theo ông Lâm, cần "tập trung hoàn thiện và tổ chức triển khai có hiệu quả thể chế phòng, chống lãng phí ; xử lý nghiêm các cá nhân, tập thể có hành vi, việc làm gây thất thoát, lãng phí tài sản công".

Nhà lãnh đạo này thúc giục "đổi mới mạnh mẽ công tác xây dựng, hoàn thiện và thực thi pháp luật" và cần coi đây là "yếu tố quan trọng để phòng, chống lãng phí".

Ông Lâm cũng chú trọng việc cần phải "cải cách triệt để, giảm tối đa thủ tục hành chính, chi phí tuân thủ của người dân, doanh nghiệp" cũng như "chống bệnh quan liêu".

Bên cạnh đó, ông lưu ý cần "tập trung xây dựng, tinh gọn bộ máy tổ chức Đảng, Quốc hội, Chính phủ, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị-xã hội để hoạt động hiệu lực, hiệu quả".

Hồi tháng 7/2023, báo chí nhà nước Việt Nam dẫn một báo cáo của Quốc hội đánh giá rằng lãng phí trong giai đoạn 2016-2021 là "rất lớn", làm thiệt hại "nghiêm trọng" đến nguồn lực của nhà nước và nhân dân, cũng như "làm chậm sự phát triển của xã hội".

Trong 5 năm nêu trên, có gần 3.100 dự án sử dụng vốn nhà nước "có biểu hiện lãng phí", tổng số tiền "thất thoát" trong giai đoạn này là 31.800 tỷ đồng, ngoài ra, gần 74.400 ha đất bị "sử dụng sai mục đích" hoặc "bỏ hoang hóa", bản báo báo cho hay.

Thực trạng đó cho thấy công tác quản lý nhà nước về thực hành tiết kiệm, phòng chống lãng phí "ở nhiều nơi, nhiều cấp, nhiều ngành vẫn còn yếu kém", theo báo cáo, được báo chí trong nước trích đăng.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Mạc Văn Trang, 86 tuổi, nhà phản biện và bình luận thời cuộc được nhiều người biết tiếng, nói với VOA hôm 17/10 rằng Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm hô hào đẩy mạnh chống lãng phí là "rất đúng" và "rất được lòng dân".

Nhưng ông Trang cho rằng nếu Việt Nam vẫn giữ thể chế chỉ có đảng cộng sản nắm toàn quyền lãnh đạo, công cuộc chống lãng phí sẽ "rất khó".

Nêu dẫn chứng là cuộc chiến chống tham nhũng kéo dài hơn 10 năm dưới thời cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, Phó Giáo sư Tiến sĩ Mạc Văn Trang ghi nhận rằng cuộc chiến "rất mạnh", "rất quyết liệt" với một số kết quả chấn động là "cho thôi chức cả chủ tịch nước, chủ tịch Quốc hội, thường trực Ban Bí thư, phó thủ tướng, một loạt bộ trưởng…", rồi ông bình luận :

"Trong đất nước mình, tuy là một đảng, nhưng có người lãnh đạo mạnh mẽ, đứng về phía nhân dân, cũng có thể làm rất hiệu quả. Nhưng có vấn đề là chính cơ chế này đẻ ra tham nhũng, lãng phí, rồi tự đảng lại đi trừng trị tham nhũng, lãng phí, như vậy có gì đó như vòng luẩn quẩn".

Ông Trang nhận định rằng một cơ chế dân chủ hơn cần được áp dụng :

"Làm sao có tam quyền phân lập, có xã hội dân sự, có tự do ngôn luận, được nhân dân giám sát, như vậy việc chống tham nhũng, lãng phí được giám sát thường xuyên, sẽ xử lý thường xuyên, thì không để tồn đọng như ông Nguyễn Phú Trọng giải quyết vừa qua và ông Tô Lâm giải quyết hiện nay. Nó tồn đọng lâu quá".

Với cơ chế hiện nay, tham nhũng, lãng phí bị xử lý từng đợt rồi lại phát sinh, rồi lại xử lý, Phó Giáo sư Tiến sĩ Mạc Văn Trang đưa ra quan sát.

Có chung suy nghĩ như ông Trang, Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Đình Cống, 87 tuổi, người cũng thường xuyên phản biện, bình luận về tình hình Việt Nam, nói với VOA cùng ngày 17/10 về lời hô hào mới đây của ông Tô Lâm :

"Ông ấy có dám dân chủ hóa không, có dám tạo lập nhà nước tam quyền phân lập không, có dám mở rộng tự do ngôn luận cho nhân dân không ? Muốn thay đổi được, phải thực sự xây dựng thể chế dân chủ. Nếu vẫn độc quyền lãnh đạo của đảng, thì rất khó thay đổi".

Về việc cần làm tinh gọn bộ máy mà nhà lãnh đạo Tô Lâm nêu ra, ông Cống nhận xét :

"Khó đấy. Ông ấy có thể làm được nhưng ông ấy phải quyết tâm, phải làm một cuộc cách mạng. Nhà nước Việt Nam quá cồng kềnh vì có 3 cấp, phải đơn giản hóa. Đặt nhà nước của đảng lên trên nhà nước của Quốc hội, của dân, thì làm sao được, cồng kềnh, kém giá trị, đông quá".

Bộ máy chính quyền Việt Nam được nhiều nhà nghiên cứu, nhà phân tích gọi là hệ thống "song trùng" vì cùng một lúc một bên là các ban bệ của đảng và một bên là các bộ ngành của chính phủ chỉ đạo, quản lý hầu hết các lĩnh vực của đất nước. Điều này gây tốn kém, lãng phí, giới phân tích, nghiên cứu đã nhiều lần chỉ ra.

"Ai cũng thấy biên chế cồng kềnh, song trùng lãnh đạo, quản lý. Hiện nay, nhà nước mình sử dụng công nghệ thông tin mà, trước kia một phòng, một vụ có thể hàng chục người bây giờ có khi chỉ cần 3, 4 người, và tăng lương cho họ. Có giảm biên chế mới tăng lương được. Và chọn được người tài thì 1 người làm được bằng 3, 4 người", Phó Giáo sư Tiến sĩ Mạc Văn Trang nói.

Một giải pháp nữa để chống lãng phí, theo Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Đình Cống, là thúc đẩy kinh tế tư nhân. Ông lý giải :

"Người ta lãng phí công quỹ là nhiều. Lãng phí chỉ là lãng phí của công thôi. Của công người ta mới lãng phí. Còn trong nền kinh tế của tư nhân thì lãng phí rất ít. Phải phát triển kinh tế tư nhân, xóa bỏ kinh tế tập thể".

Theo số liệu của Việt Nam, năm 2023, khu vực kinh tế tư nhân chiếm khoảng 46% trong toàn bộ Tổng Sản phẩm Quốc nội (GDP), nộp khoảng 30% trên tổng thu ngân sách nhà nước và thu hút 85% lực lượng lao động.

Để khu vực tư nhân nói riêng và nền kinh tế nói chung phát triển, theo ông Cống, vẫn phải quay lại vấn đề cơ bản là thể chế chính trị. Ông nói thêm :

"Thể chế chính trị mà không bao hàm, thể chế chính trị mà không dân chủ thì rồi kinh tế cũng khó phát triển lắm".

VOA liên lạc với Tổng bí thư, Chủ tịch nước Việt Nam Tô Lâm để tìm hiểu phản ứng của ông về những ý kiến của Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Đình Cống và Phó Giáo sư Tiến sĩ Mạc Văn Trang, nhưng không kết nối được.

Nguồn : VOA, 18/10/2024