Tình huống mới trên Biển Đông
Lê Trường Sa, RFA, 23/12/2022
Trung Quốc lại lén lút bồi lấp ở Trường Sa
Tờ Bloomberg mới gần đây cho hay Trung Quốc đang tiến hành hoạt động xây dựng trên một số thực thể không có người ở trên Biển Đông [1] . Bốn thực thể mà Trung Quốc đang cho xây dựng một cách lén lút, bao gồm đá Ba đầu, đá Tri Lễ, đá An Nhơn và đá Én đất.
Hình chụp đá Subi thuộc quần đảo Trường Sa - AMTI
Đá Ba Đầu (tên tiếng Anh : Whitsun Reef) là một phần của hệ thống rạn san hô được gọi là cụm Sinh Tồn bao gồm khoảng 20 cấu trúc địa hình thuộc quần đảo Trường Sa đang có tranh chấp. Các cấu trúc địa hình trong cụm Sinh Tồn là đối tượng của các tranh chấp chủ quyền giữa Trung Quốc, Việt Nam và Philippines.
Năm 2020, Philippines đã tố cáo Trung Quốc điều rất nhiều tàu cá xung quanh Đá Ba Đầu.
Về mặt pháp lý, nếu đá Ba Đầu là một đảo nổi trên mặt nước khi thủy triều lên, thì nó sẽ được coi là một đá với lãnh hải riêng rộng 12 hải lý. Nếu đá Ba Đầu là bãi cạn lúc chìm lúc nổi và nằm trong lãnh hải rộng 12 hải lý của một hòn đảo tranh chấp thuộc cụm Sinh Tồn, thì nó sẽ thuộc về nước có lãnh hải bao trùm nó.
Hiện nay, đảo Sinh Tồn Đông (do Việt Nam quản lý) được cho là một đảo nổi trên mặt nước khi thủy triều lên. Đá Ba Đầu dường như nằm trong lãnh hải rộng 12 hải lý của đảo Sinh Tồn Đông đang có tranh chấp chủ quyền. Do đó, chủ quyền đối với đá Ba Đầu sẽ thuộc về quốc gia cuối cùng có chủ quyền đối với đảo Sinh Tồn Đông.
Việt Nam đã quản lý liên tục trên cụm đảo Sinh Tồn từ năm 1974 (đối với đảo Sinh Tồn) và năm 1978 (đối với đảo Sinh Tồn Đông), 2 đảo này đều là các thực thể nổi được phép mở lãnh hải 12 hải lý bao gồm toàn bộ cụm đảo Sinh Tồn.
Do đó, Việt Nam hoàn toàn có đủ căn cứ pháp lý khẳng định chủ quyền và quyền chủ quyền, quyền tài phán đối với các thực thể trong cụm đảo Sinh Tồn.
Tên gọi tiếng Anh của đá Tri Lễ chưa rõ ràng. Theo trang Nghiencuubiendong thì tên tiếng Anh của đá Tri Lễ là Sandy Cay [2] . Nhưng theo một tài liệu của Philippines thì Sandy Cay lại là tên tiếng Anh của đá Hoài An - cũng là một thực thể gần đó [3] .
Sandy Cay nằm trong cụm Thị Tứ, trong đó Thị Tứ là thực thể lớn nhất, đang nằm dưới sự kiểm soát của Philippines.
Sandy Cay là một phần của Cụm Thị Tứ ở khu vực tây bắc của quần đảo Trường Sa. Cụm Thị Tứ bao gồm hai đảo san hô vòng. Đảo san hô phía đông bao gồm hai rạn san hô hoàn toàn chìm dưới nước. Đảo san hô phía tây bao gồm đảo Thị Tứ và một số bãi cát, một trong số đó là Sandy Cay. Đảo Thị Tứ và Sandy Cay là những thực thể nổi lên kể cả khi thủy triều lên cao. Các bãi cát khác hoặc là các thực thể ngập nước hoàn toàn hoặc là các bãi nổi khi thủy triều xuống thấp. Về mặt pháp lý, Sandy Cay được coi là một đá.
Tình hình đáng báo động khi các báo cáo xuất hiện vào tháng 8 năm 2017 cho biết các tàu Trung Quốc đã xuất hiện gần đó và dường như sẵn sàng chiếm giữ thực thể này [4] . Nhưng Đại sứ Trung Quốc tại Philippines Zhao Jianhua đảm bảo với Tổng thống Duterte vào thời điểm đó rằng Trung Quốc "không xây dựng bất cứ thứ gì" trên bãi cát.
Tuy nhiên, vào tháng 9/2017, Đại sứ Zhao tuyên bố, không giải thích chi tiết, rằng vụ việc đã "được giải quyết thành công thông qua các kênh ngoại giao".
Sau đó vào tháng 11/2017, Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana tiết lộ rằng Philippines trên thực tế đã cố gắng xây dựng nơi trú ẩn cho ngư dân trên đảo Sandy Cay vào đầu năm đó. Trung Quốc phản đối nỗ lực này và Philippines đã rút binh lính khỏi bãi cát. Không có cấu trúc nào được xây dựng, nhưng nỗ lực này có thể đã khiến Trung Quốc triển khai các cuộc tuần tra tới Sandy Cay, dẫn đến việc các tàu Trung Quốc nhìn thấy gần bãi cát vào tháng 8/2017 [5] .
Vào tháng 4/2019, Đại sứ Philippines tại Trung Quốc Jose Santiago Sta. Romana cũng tiết lộ rằng Philippines và Trung Quốc trước đó đã đạt được một "thỏa thuận tạm thời" để giữ cho Sandy Cay không có người ở. Đây có thể là thỏa thuận mà hai nước đạt được vào tháng 9/2017 [6] .
Năm 2019, Philippines lại tố cáo 275 tàu Trung Quốc xuất hiện gần Thị Tứ, nhưng chủ yếu nhắm vào Sandy Cay [7] .
Năm 2021, Thẩm phán Carpio đã cáo buộc chính quyền Duterte để mất Sandy Cay vào tay Trung Quốc giống như số phận của Bãi cạn Scarborough trước đó [8] . Tuy nhiên, chính quyền Philippines đã phủ nhận vấn đề này.
Đá An Nhơnhoặc có tên gọi khác là cồn san hô Lan Can (tên tiếng Anh là Lankiam Cay). Đá An Nhơn là một thực thể nằm trong cụm Loại Ta. Hiện nay Philippines đang chiếm hữu Loại Ta. Theo Sáng kiến Minh bạch Hàng hải (AMTI) thì Loại Ta chỉ là đá [9] , theo Trung tâm Luật quốc tế của đại học Quốc gia Singapore thì đá An Nhơn là một trong 3 đụn san hô luôn chìm dưới mực nước biển và không có công trình gì ở đó, tính đến năm 2014 [10] .
Đá Én Đất (tên tiếng Anh là Eldad Reef) là một rạn san hô thuộc cụm Nam Yết của quần đảo Trường Sa. Đá này có kích thước lớn nhất cụm, nằm tại cực đông của cụm và cách đá Núi Thị khoảng 7 hải lý (13 km) về phía đông-đông nam.
Theo thông tin của Trung tâm Luật quốc tế NUS dựa trên quan sát hình ảnh vệ tinh năm 2015 thì đá Én Đất dường như là bãi lúc chìm lúc nổi, và chưa có xây dựng gì bên trên [11] .
Báo chí Việt Nam trích dẫn lại từ báo Philippines cho biết, năm 2014 Trung Quốc đã có hành động cải tạo và bồi lấp Én Đất [12] .
Một bài báo Việt Nam cho biết : Trung Quốc đã thực hiện nhiều hoạt động xâm phạm đá Ba Đầu từ các năm 1992 (dự định đổ bộ) cho đến 2014 (thả vật thể lạ đóng vai trò phao chủ quyền), 2016 (neo đậu tàu lớn và thả các tốp ngư dân đi thuyền nhỏ vào đánh bắt hải sản) nhưng đều bị Hải quân Việt Nam cử các xuồng chủ quyền ra xua đuổi, thu hồi vật thể lạ. Việt Nam còn duy trì động thái chống tiếp cận các đảo không người như vậy ở đá Én Đất, bãi Bàn Than..., qua đó thấy rõ các thủ đoạn tái diễn từ phía Trung Quốc [13] .
Với các thông tin về hành động bồi lấp của Trung Quốc tại Trường Sa như vậy, đây là động thái chưa từng có nằm trong mưu đồ lâu dài của Bắc Kinh hòng củng cố các yêu sách đối với lãnh thổ tranh chấp tại khu vực giao thương toàn cầu trọng yếu này.
Trong khi Trung Quốc trước đây đã xây dựng các rạn san hô, đảo và khối đất tranh chấp ở khu vực mà họ đã kiểm soát từ lâu — và quân sự hóa chúng bằng các cầu cảng, đường băng và cơ sở hạ tầng khác. Nhiều quan chức phương Tây đã cảnh báo rằng hoạt động xây dựng mới nhất của Bắc Kinh cho thấy âm mưu thúc đẩy việc lập một nguyên trạng mới, cho dù còn quá sớm để biết liệu Trung Quốc có tìm cách quân sự hóa chúng hay không.
Một số trong tổng số hơn 200 tàu Trung Quốc neo đậu ở khu vực gần đảo Đá Ba Đầu ngày 7/3/2021
Philippines lo ngại lên tiếng
Bộ Ngoại giao Philippines đã lập tức đưa ra tuyên bố : "Chúng tôi hết sức lo ngại vì những hoạt động như vậy trái với cam kết tự kiềm chế của Tuyên bố Ứng xử về Biển Đông và Phán quyết Trọng tài năm 2016" [14] .
Tuy nhiên, Đại sứ quán Trung Quốc tại Philippines lại cho rằng bài báo trên Bloomberg là "tin giả" và viện dẫn trang web SCS Probing Initiative (SCSPI) - một dự án của Bắc Kinh để tuyên truyền về Biển Đông, để chứng minh quan điểm của mình.
SCSPI đã mô tả hoạt động cải tạo bị cáo buộc của Trung Quốc tại ít nhất bốn thực thể ở Biển Đông là "tin giả 100%".
"Thứ nhất, trong số bốn thực thể được đề cập (trong bài báo của Bloomberg), tất cả đều là các bãi cát và hình dáng của 4 thực thể này đều tự nhiên thay đổi hàng năm", SCSPI cho biết. "Thứ hai, Sandy Cay đang bị Việt Nam chiếm đóng. Thật nực cười khi đổ lỗi cho Trung Quốc" [15] .
Tuy nhiên, đây chỉ là cách giải thích vụng về từ phía các chuyên gia Trung Quốc. Trên bài báo của Bloomberg, họ đã kèm theo cả hình ảnh chụp từ vệ tinh đối với các thực thể này, sự thay đổi cấu trúc của các thực thể này có thể thấy rõ là có bàn tay của con người, chứ không phải dấu vết của tự nhiên. Ngoài ra, không biết các chuyên gia của SCSPI không có kiến thức hay là "lập lờ đánh lận con đen" khi khẳng định Việt Nam đang chiếm hữu Sandy Cay. Như đã trình bày ở trên, Sandy Cay là thực thể không có người nào ở trên đó. Còn thực thể mà Việt Nam đang chiếm hữu là Sơn Ca (tiếng Anh là Sand Cay).
Chưa kể, hồi đầu tháng 12, hàng chục tàu Trung Quốc được cho là do lực lượng dân quân biển của họ điều khiển ở Biển Tây Philippines đã di chuyển gần hơn đến Palawan trong những tháng gần đây, bao gồm cả vùng biển gần các địa điểm của kế hoạch thăm dò năng lượng chung Philippines-Trung Quốc bị hủy bỏ, một quan chức quân sự hàng đầu của Philippines đã cho biết [16] .
Tàu cá của Trung Quốc tại đá Ba Đầu, quần đảo Trường Sa hôm 23/3/2021. Ảnh Maxar/AP
Việt Nam cần làm gì ?
Với các hành động này cho thấy Trung Quốc đang muốn thay đổi hiện trạng theo cách có lợi cho họ. Chính vì vậy, Việt Nam cần phải cùng Philippines và các quốc gia Biển Đông khác "giữ nguyên hiện trạng" thông qua các hoạt động ngoại giao, công luận quốc tế, cũng như sức mạnh sẵn có, không thể xảy ra việc thay đổi hiện trạng các thực thể này. Vì điều này sẽ dẫn đến các bất lợi cho tất cả các quốc gia, ngoại trừ Trung Quốc.
Thứ hai, Việt Nam cũng cần có kế hoạch cụ thể cho việc đặt tên cho các thực thể trên biển Đông thuộc quần đảo Trường Sa, đồng thời công bố rộng rãi các tên gọi này để thống nhất cũng như khẳng định chủ quyền của Việt nam ở đây. Có rất nhiều tên gọi và cách gọi không thống nhất với nhau đối với các thực thể này.
Thứ ba, Việt nam cần công bố rộng rãi các thông tin về các thực thể này, để cho công chúng trong nước và thế giới hiểu rõ vấn đề. Điều này sẽ có lợi cho Việt Nam nhiều hơn. Cho đến nay, mặc dù phía Philippines đã chính thức lên tiếng về vấn đề này, nhưng Việt Nam thì vẫn đang "án binh bất động".
Lê Trường Sa
Nguồn : RFA, 23/12/2022
[1] https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-12-20/china-accused-of-building-on-unoccupied-reefs-in-south-china-sea ?leadSource=uverify wall
[2] https://nghiencuubiendong.vn/quan-dao-truong-sa.44068.anews
[3] https://maritimereview.ph/the-controversy-surrounding-sandy-cay-examining-the-public-evidence/
[4] https://www.philstar.com/headlines/2017/08/19/1730865/carpio-china-virtually-occupying-sandy-cay
[5] https://maritimereview.ph/the-controversy-surrounding-sandy-cay-examining-the-public-evidence/
[6] https://maritimereview.ph/the-controversy-surrounding-sandy-cay-examining-the-public-evidence/
[7] https://www.eurasiareview.com/27052019-the-standoff-at-sandy-cay-in-the-south-china-sea-analysis/
[8] https://opinion.inquirer.net/140175/tiny-sandy-cay-reveals-the-big-lie
[9]https://amti.csis.org/dao-loai-ta/?lang=vi
[10] https://cil.nus.edu.sg/wp-content/uploads/2016/06/Loaita-Bank-Lankiam-Reef-Final.pdf
[11] https://cil.nus.edu.sg/wp-content/uploads/2017/08/Tizard-Bank-Eldad-Reef-Final.pdf
[12] https://soha.vn/quoc-te/philippinesbao-cao-mat-ve-hoat-dong-trai-phep-cua-tq-o-truong-sa-20140613130247535rf20140613130247535.htm
[13] https://congan.com.vn/tin-chinh/thay-gi-qua-viec-trung-quoc-dua-luc-luong-dan-quan-bien-tien-vao-bien-dong_109436.html
[14]https://www.philstar.com/headlines/2022/12/21/2232369/philippines-concerned-over-report-chinas-construction-activities-spratlys?utm_medium=twitter&utm_source=dlvr.it
[15] https://www.manilatimes.net/2022/12/22/news/ph-concerned-over-china-reclamation/1871204
[16]https://globalnation.inquirer.net/208965/chinese-militia-vessels-coming-closer-to-palawan
****************************
CSIS : Việt Nam mở rộng ‘đáng kể’ Trường Sa
VOA, 15/12/2022
Việt Nam đã tiến hành mở rộng đáng kể công việc nạo vét và bồi đắp tại một số tiền đồn ở Biển Đông trong nửa cuối năm nay, cho thấy ý định củng cố thêm nhiều các tuyên bố chủ quyền của mình ở vùng Biển Đông có tranh chấp, theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (CSIS).
Hình ảnh vệ tinh của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (CSIS) của Mỹ cho thấy việc mở rộng các đảo mà Việt Nam chiếm giữ ở Trường Sa.
Báo cáo mới đưa ra của CSIS, có trụ sở ở Washington DC của Mỹ, nói rằng việc mở rộng của Việt Nam ở quần đảo Trường Sa, nơi Trung Quốc và các nước khác trong khu vực cũng có tranh chấp chủ quyền, đã tạo ra khoảng 170ha đất mới và nâng tổng diện tích mà Việt Nam đã mở rộng trong thập kỷ qua lên gần 220ha.
Dựa trên các hình ảnh chụp từ vệ tinh thương mại, chương trình Sáng kiến Minh bạch Hàng hải châu Á (AMTI) của CSIS cho biết các hoạt động mà Việt Nam tiến hành bao gồm mở rộng công việc bồi đắp tại bốn thực thể và nạo vét tại năm thực thể khác.
"Quy mô của hoạt động bồi đắp, mặc dù vẫn còn kém xa so với hơn 3.200 mẫu (gần 1.230ha) đất do Trung Quốc mở rộng từ năm 2013 đến 2016, đã lớn hơn đáng kể so với những nỗ lực trước đây của Việt Nam và cho thấy một động thái lớn nhằm củng cố vị thế của Việt Nam ở Trường Sa",báo cáo viết.
Việt Nam chưa có phản ứng gì trước những thông tin từ bản báo cáo của trung tâm nghiên cứu Mỹ. VOA đã gửi yêu cầu bình luận tới Bộ Ngoại giao Việt Nam.
Báo cáo cho biết phạm vi của hoạt động bồi đắp tại 4 đảo Nam Yết, Phan Vinh, Sơn Ca và Tiên Nữ "đã mở rộng đáng kể" kể từ khi AMTI ghi nhận hồi tháng 7.
Việt Nam bắt đầu nạo vét và bồi đắp mới tại Nam Yết, Phan Vinh và Sơn Ca từ tháng 10/2021, theo AMTI. Phát hiện của AMTI trong báo cáo mới cho thấy các tiền đồn cỡ vừa của Việt Nam tại ba đảo này đang được mở rộng với quy mô lớn, với một cảng nạo vét có khả năng tiếp nhận các tàu lớn hơn được thiết lập tại Nam Yết và Phan Vinh.
Cả Nam Yết, rộng 47ha, và Phan Vinh, rộng 48ha, đều lớn hơn đảo Trường Sa 39ha, nơi từng là tiền đồn lớn nhất của Việt Nam. Theo AMTI, Đá Tiên nữ, nơi trước đấy chỉ có hai cấu trúc đặt ụ súng nhỏ, hiện có 26ha đất nhân tạo.
Báo cáo nói rằng Việt Nam đã dùng tàu nạo vét vỏ sò để xúc các phần của rạn san hô nông và lắng đọng trầm tích để bồi đắp, một quá trình, mà theo AMTI, ít gây phá hoại hơn so với việc nạo vét bằng máy cắt-hút mà Trung Quốc sử dụng để xây dựng các đảo nhân tạo.
"Tuy nhiên, các hoạt động nạo vét và bồi đắp của Việt Nam trong năm 2022 là đáng kể và cho thấy ý định củng cố lớn các thực thể mà nước này chiếm đóng ở Trường Sa", AMTI nói trong báo cáo.
Viện nghiên cứu của Mỹ cho rằng còn phải xem các tiền đồn mở rộng này sẽ có những cơ sở hạ tầng gì.
"Liệu Trung Quốc và các bên có tuyên bố chủ quyền có phản ứng hay không và ở mức độ nào sẽ còn phải chờ xem", báo cáo của AMTI viết.
Trung Quốc tuyên bố chủ quyền hầu hết Biển Đông với cái gọi là "đường 9 đoạn" mà nước này đơn phương đưa ra nhưng đã bị Tòa Trọng tài Quốc tế ở La Haye bác bỏ trong vụ kiện của Philippines cách đây 6 năm. Trung Quốc đã thiết lập nhiều tiền đồn quân sự trên các đảo nhân tạo mà nước này xây dựng. Việc quân sự hóa Biển Đông của Trung Quốc đã bị Mỹ, Việt Nam và nhiều nước phản đối.
Ngoài Việt Nam và Trung Quốc, các nước trong khu vực, gồm Đài Loan, Malaysia, Philippines và Brunei cũng có tuyên bố chủ quyền chồng lấn trên vùng biển giàu tài nguyên và có tuyến đường thủy quan trọng của thế giới.
Một khảo sát của CSIS đưa ra trước đây nói rằng Việt Nam đã âm thầm nâng cấp việc xây dựng các cơ sở vật chất ở quần đảo Trường Sa nhưngkhông có ý định quân sự hóa trên vùng Biển Đông như Trung Quốc.
Việt Nam hiện đang chiếm cứ khoảng 50 tiền đồn trải rộng trên 27 thực thề xung quanh quần đảo Trường Sa. Trong số đó, theo AMTI, chỉ có 10 có thể được gọi là đảo nhỏ trong khi phần còn lại là các bãi đá ngầm nằm bên dưới mặt nước.
Nguồn : VOA, 15/12/2022
******************************
Philippines quan ngại tàu Trung Quốc ‘tràn ngập’ Đá Khúc Giác và Bãi Sa Bin ở Biển Đông
Reuters, VOA, 14/12/2022
Bộ trưởng Quốc phòng Philippines hôm thứ Tư (14/12) nói báo cáo về sự hiện diện của hàng chục tàu Trung Quốc trong vùng biển tranh chấp ở Biển Đông là hành động "không thể chấp nhận được" và vi phạm chủ quyền của nước này.
Lực lượng Tuần Duyên Phillipines theo dõi các Trung Quốc ở Bãi Sa Bin vào ngày 27/4/2021.
"Mệnh lệnh của tổng thống đối với bộ rất rõ ràng, là chúng tôi sẽ không từ bỏ một tấc vuông nào của lãnh thổ Philippines", ông Jose Faustino, quan chức phụ trách tại Bộ Quốc phòng cho biết trong một tuyên bố.
Ông nói thêm rằng nước này "rất quan ngại" đối với "báo cáo về sự xuất hiện dày đặc của các tàu Trung Quốc ở Đá Khúc Giác và Bãi Sa Bin ở Biển Đông.
Phát biểu của ông Faustino được đưa ra sau một bài báo tuần trước trên tờ Philippine Daily Inquirer, trong đó một chỉ huy quân đội Philippines xác nhận sự hiện diện của các tàu Trung Quốc được cho là do dân quân điều khiển ở khu vực bãi đá trên kể từ đầu năm nay.
"Các đường dây để đối thoại của chúng tôi vẫn mở", ông Faustino nói. "Tuy nhiên, chúng tôi khẳng định rằng các hoạt động vi phạm chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của chúng tôi cũng như phá hoại hòa bình và ổn định của khu vực là không thể chấp nhận được".
Philippines đã thắng vụ kiện trọng tài mang tính bước ngoặt vào năm 2016, làm mất hiệu lực các yêu sách bành trướng của Bắc Kinh ở Biển Đông, nơi có giá trị thương mại hằng năm khoảng 3 nghìn tỷ USD.
Phán quyết tuyên bố rằng Philippines có quyền chủ quyền để khai thác trữ lượng năng lượng bên trong Vùng đặc quyền kinh tế 200 dặm của mình, nơi có cả Đá Khúc Giác và Bãi Sa Bin. Trung Quốc từ chối công nhận phán quyết này.
Đá Khúc Giác cách đảo Palawan của Philippines 127 hải lý trong vùng biển tranh chấp, nơi mà Phó Tổng thống Hoa Kỳ Kamala Harris đã đến thăm vào tháng trước để nhắc lại các cam kết quốc phòng của Washington đối với Manila và sự ủng hộ của nước này đối với phán quyết trọng tài năm 2016.
Tổng thống Philippines, Ferdinand Marcos Jr, sẽ tới Bắc Kinh vào tháng tới trong chuyến thăm cấp nhà nước.
Nguồn : VOA, 14/12/2022