Kênh đào Phù Nam : Việt Nam kêu gọi chia sẻ thông tin, Mỹ lo ngại, Campuchia quyết tâm làm
VOA, 12/04/2024
Việt Nam hôm 11/4 lên tiếng kêu gọi Campuchia chia sẻ thông tin về dự án kênh đào Phù Nam Techo, trong một động thái cho thấy mối lo ngại của Hà Nội, tương tự như Washington, về khả năng dự án cơ sở hạ tầng mới nhất do Trung Quốc hậu thuẫn ở Campuchia có thể được sử dụng cho mục đích quân sự.
Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính bắt tay Thủ tướng Campuchia Hun Manet tại Hội nghị thượng đỉnh ASEAN ở Jakarta, Indonesia, vào ngày 5/9/2023. Ông Phạm Minh Chính cũng đã từng nêu vấn đề kênh đào Phù Nam Techo khi ông Hun Manet công du Việt Nam từ ngày 11-12/12/2023.
Trong cùng ngày, Thủ tướng Hun Manet khẳng định quyết tâm của Campuchia trong việc thúc đẩy dự án gây tranh cãi do Trung Quốc hậu thuẫn này, theo AFP.
"Việt Nam rất quan tâm đến dự án kênh Phù Nam Techo và cũng đã đề nghị phía Campuchia phối hợp chặt chẽ với Việt Nam và Ủy hội sông Mekong quốc tế trong việc chia sẻ thông tin và đánh giá tác động của công trình này đối với tài nguyên nước và môi trường sinh thái của khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long để đảm bảo hài hòa lợi ích của các quốc gia ven sông và người dân sinh sống trong khu vực", phó phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Đoàn Khắc Việt nói trong cuộc họp báo ngày 11/4.
Ông Việt nói thêm rằng Việt Nam ủng hộ nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của các nước sông Mê Kông, nhưng "cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường hợp tác để quản lý và sử dụng hiệu quả, bền vững nguồn nước sông Mekong" vì sự phát triển bền vững của lưu vực, lợi ích của các cộng đồng người dân, tương lai của các thế hệ mai sau và tình đoàn kết giữa các quốc gia ven sông.
Dự án kênh đào Phù Nam Techo, ước tính trị giá khoảng 1,7 tỷ USD, là một kênh đào nhân tạo nối các cảng biển của Campuchia ở phía Tây Nam với sông Mê Kông.
Theo thông tin từ phía Campuchia được VOV trích dẫn, kênh dài 180km đi qua 4 tỉnh với tổng số dân 1,6 triệu người sing sống hai ven bờ sông. Theo thiết kế, kênh Phù Nam Techno sẽ rộng 100m ở thượng nguồn, 80m ở hạ lưu và có độ sâu nhất quán là 5,4m, có nghĩa là có thể có hai luồng giao thông thủy vận chuyển hiệu quả đồng thời.
Kênh Phù Nam được cho là sẽ tạo ra một tuyến đường thủy nối thủ đô Phnom Penh với bờ biển và quan trọng hơn là cảng nước sâu duy nhất của Campuchia tại Sihanoukville. Dự án lớn này nằm trong số các dự án cơ sở hạ tầng ưu tiên được chính phủ Hun Manet ban hành kể từ khi nhậm chức vào tháng 8. Nghiên cứu khả thi của dự án hiện đã được hoàn thành và chính phủ Campuchia ước tính sẽ mất 4 năm để xây dựng.
Đây là dự án cơ sở hạ tầng mới nhất do Trung Quốc tài trợ ở Campuchia khiến Hoa Kỳ lo ngại.
Washington kêu gọi Campuchia minh bạch hơn về dự án kênh đào mà một số nhà quan sát cho rằng có thể được sử dụng để tăng cường sự hiện diện quân sự của Trung Quốc tại quốc gia Đông Nam Á, gây ra mối đe dọa an ninh tiềm tàng cho các nước láng giềng trong khu vực như Việt Nam, theo Bloomberg.
Việc xây dựng kênh đào Phù Nam Techo dự kiến sẽ bắt đầu vào cuối năm nay sau khi Tập đoàn Cầu đường Trung Quốc thuộc sở hữu nhà nước đạt được thỏa thuận phát triển nó trong khuôn khổ Hội nghị thượng đỉnh Vành đai và Con đường hồi tháng 10.
"Người dân Campuchia – cùng với người dân ở các nước láng giềng và khu vực rộng lớn hơn – sẽ được hưởng lợi từ sự minh bạch trong bất kỳ cam kết quan trọng nào có tác động tiềm tàng đối với việc quản lý nước, sự bền vững nông nghiệp và an ninh trong khu vực", Wesley Holzer, giới chức chuyên trách về ngoại giao công chúng tại Đại sứ quán Mỹ ở Phnom Penh, nêu quan điểm khi trả lời các câu hỏi của Bloomberg về dự án.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc không trả lời lập tức yêu cầu bình luận của hãng tin Mỹ.
Trước đó, hôm 9/4, Cựu thủ tướng Campuchia Hun Sen lên tiếng bác bỏ cáo buộc cho rằng dự án kênh đào Phù Nam sẽ là cửa ngõ tạo điều kiện thuận lợi cho hải quân Trung Quốc tiếp cận biên giới Việt Nam.
"Campuchia cần binh sĩ Trung Quốc để làm gì ?" ông Hun Sen, hiện là người đứng đầu Thượng viện Campuchia, viết trên nền tảng X hôm 9/4 trong một bài viết phản hồi về những thông tin mà ông nói là "vu khống về sự hiện diện của quân Trung Quốc tại căn cứ hải quân Ream" và câu chuyện "bịa đặt" về kênh đào Phù Nam Techo và "đề cập sai rằng kênh đào này sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho hải quân Trung Quốc gần biên giới Việt Nam ngay cả khi kênh đào này vẫn đang được xây dựng".
"Tại sao Campuchia lại đưa quân Trung Quốc vào đất nước mình để vi phạm hiến pháp ? Và tại sao Trung Quốc lại đưa quân sang Campuchia, điều này trái với nguyên tắc tôn trọng nền độc lập của Campuchia ?", ông Hun Sen nói thêm.
Cựu thủ tướng Campuchia và con trai ông, Thủ tướng Hun Manet, đều tuyên bố kênh đào sẽ chỉ được sử dụng để thúc đẩy hoạt động kinh tế và không gây ra mối đe dọa an ninh nào cho các quốc gia khác.
Trước đó, một số nhà quan sát Việt Nam bày tỏ quan ngại kênh đào có thể tạo điều kiện thuận lợi cho việc đi lại của các tàu chiến Trung Quốc gần bờ biển Việt Nam, theo AFP.
Thủ tướng Hun Manet hôm 11/4 bác bỏ những lo ngại đó trong bài phát biểu tại tỉnh Takeo, nơi tuyến đường thủy dài 180 km được đề xuất sẽ đi qua.
"Chúng tôi sẽ không cho phép (bất kỳ quốc gia nào) sử dụng đất nước của chúng tôi làm căn cứ chống lại quốc gia khác, chứ đừng nói đến căn cứ quân sự", AFP dẫn lời ông Hun Manet nói.
Thủ tướng Campuchia nói thêm rằng kênh đào Phù Nam Techo quá nông đối với tàu chiến.
Dự án gây tranh cãi này được thúc đẩy giữa bối cảnh ông Hun Manet đang nỗ lực tăng cường mối quan hệ vốn đã chặt chẽ với Bắc Kinh kể từ khi lên nắm quyền từ cha ông chưa đầy một năm trước.
Trong khi đó, mối quan hệ của Campuchia với Mỹ hiện vẫn đang gặp nhiều trắc trở và căng thẳng về một loạt vấn đề bao gồm nhân quyền, tự do báo chí và tình trạng đàn áp phe đối lập chính trị ở Campuchia.
Vào tháng 12, hai tàu chiến Trung Quốc đã có chuyến thăm đầu tiên tới căn cứ hải quân Campuchia mà từ lâu Washington lo ngại sẽ tăng cường ảnh hưởng của Bắc Kinh ở Vịnh Thái Lan.
Các quan chức Campuchia nhiều lần phủ nhận để cho bất kỳ thế lực nước ngoài nào sử dụng căn cứ gần thành phố cảng Sihanoukville.
Sau khi Campuchia dỡ bỏ các cơ sở tại căn cứ, vốn được xây dựng một phần bằng nguồn tài trợ của Mỹ và là nơi tổ chức các cuộc tập trận quân sự của Mỹ trước đây, Trung Quốc bắt đầu tài trợ cho việc cải tạo căn cứ này.
Năm ngoái, các quan chức Campuchia phủ nhận việc xây cầu tàu mới dài 363m tại Ream nhằm mục đích làm nơi neo đậu cho hàng không mẫu hạm.
Nguồn : VOA, 12/04/2024
******************************
Kênh đào Phù Nam Techo : Campuchia quyết tâm làm, Việt Nam phản ứng
BBC, 12/04/2024
Chính phủ Việt Nam lần đầu tiên chính thức lên tiếng công khai về việc Campuchia xây kênh đào Phù Nam Techo.
Thủ tướng Campuchia Hun Manet và người đồng cấp Phạm Minh Chính tại Hà Nội ngày 11/12/2023
Ông Đoàn Khắc Việt, Phó phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam, nói với các phóng viên hôm trong cuộc họp báo hôm 11/4 : "Việt Nam rất quan tâm đến dự án kênh Funan Techo".
Ông Việt cũng cho hay Việt Nam "đã đề nghị phía Campuchia phối hợp chặt chẽ với Việt Nam và Ủy hội sông Mekong quốc tế trong việc chia sẻ thông tin và đánh giá tác động của công trình này đối với tài nguyên nước và môi trường sinh thái của khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long".
Động thái của Việt Nam được đưa ra trong bối cảnh lãnh đạo Campuchia liên tục phát biểu về dự án kênh đào Phù Nam Techo (tức Funan Techo) trên các kênh chính thống và mạng xã hội, cho thấy quyết tâm của giới cầm quyền Phnom Penh.
Dự án kênh Phù Nam được Campuchia phê duyệt tháng 5/2023, với kinh phí 1,7 tỷ USD, dự kiến được khởi công vào quý bốn năm 2024 và sẽ hoàn thành sau bốn năm.
Tuy nhiên, giới quan sát độc lập vẫn nghi ngờ vào tính chắc chắn của thời điểm khởi công. Mức độ minh bạch thông tin của Campuchia đối với dự án này đến nay cũng được đánh giá là rất hạn chế.
Quyết tâm của Campuchia
Ngày 11/4, phát biểu tại tỉnh Takeo, nơi kênh đào Phù Nam Techo dự kiến đi qua, Thủ tướng Hun Manet bác bỏ các quan ngại về dự án này.
Ông khẳng định đây là "một dự án lịch sử, sẽ mang lại lợi ích cho nhân dân chúng ta".
Thủ tướng Campuchia cũng bác bỏ các ý kiến cho rằng nước này có thể cho phép Trung Quốc sử dụng kênh đào Phù Nam Techo và căn cứ hải quân Ream vào mục đích quân sự.
Ông Manet nói hiến pháp Campuchia không cho phép đặt căn cứ quân sự nước ngoài trên lãnh thổ của mình và Campuchia không có tham vọng hay ý định vi phạm hiến pháp của chính mình.
"Chúng ta không cho phép bất kỳ nước nào đặt căn cứ quân sự trên lãnh thổ Campuchia", ông nói.
Ông cũng nói thêm rằng thiết kế của kênh đào Phù Nam Techo không phù hợp để tàu chiến lưu thông.
Ông nhấn mạnh kênh này chỉ dành cho tàu chở hàng.
"Chúng tôi không cho phép nước mình bị sử dụng làm căn cứ cho nước khác, chứ đừng nói đến căn cứ quân sự", ông nói.
Ông cũng nhắc lại kênh đào sẽ được Trung Quốc xây theo phương thức xây dựng-vận hành-chuyển giao (BOT).
Ông nói Campuchia "tuân thủ Hiệp định Mekong năm 1995" và "đã thông báo cho Ủy hội sông Mekong về dự án".
Cùng ngày, hôm 11/4, trên Facebook cá nhân, cựu Thủ tướng Hun Sen đã gay gắt phản đối những nhận định về khả năng nước này mở đường cho Trung Quốc tiếp cận quân sự thông qua dự án kênh đào Phù Nam Techo, đồng thời tái khẳng định Việt Nam, Campuchia là "láng giềng tốt".
Hồi tháng 3/2024, cả ông Hun Manet và ông Hun Sen đều lặp lại tuyên bố dự án kênh đào Phù Nam Techo sẽ mang lại lợi ích cho 1,6 triệu người dân sống dọc công trình.
Trước đó, hồi tháng 12/2023, trong chuyến thăm chính thức Việt Nam, ông Hun Manet đã xoa dịu lo ngại về kênh Phù Nam Techo khi nói với người đồng cấp Phạm Minh Chính rằng "không có gì bí mật" trong dự án này, đồng thời đảm bảo "sẽ không tác động đến hạ lưu dòng Mekong".
Việt Nam từng một số lần phản ứng về việc Campuchia xây kênh đào Phù Nam Techo, nhưng chỉ qua các kênh như báo chí, viện nghiên cứu.
Một trong số những phản ứng "không chính thức" đáng chú ý của Việt Nam có thể kể đến bài viết của các tác giả Đình Thiện và Thanh Minh thuộc Viện Nghiên cứu Phát triển phương Đông. Trong bài viết, các tác giả nhận định rằng kênh Phù Nam Techo có thể tạo điều kiện thuận lợi cho sự hiện diện quân sự của Trung Quốc sâu trong lãnh thổ Campuchia, gần biên giới Việt Nam.
Phát biểu của của Thủ tướng Hun Manet hôm 11/4 được đưa ra là để xoa dịu các quan ngại mà bài viết nói trên đưa ra.
Tuyến kênh đào Phù Nam Techo
Quan ngại từ các nhà khoa học
BBC đã nhận được ý kiến từ một số nhà khoa học Việt Nam và quốc tế, bày tỏ quan ngại về dự án kênh đào Phù Nam Techo, chủ yếu là tác tác động về môi trường.
Ông Brian Eyler, Giám đốc Chương trình Năng lượng, Nước và Tính Bền vững của Trung tâm Stimson, mới đây chia sẻ với BBC News tiếng Việt rằng cần phải dừng dự án này cho đến khi có những đánh giá đầy đủ về tác động kinh tế và môi trường đối với Đồng bằng sông Cửu Long.
Theo ông, dự án kênh đào Phù Nam Techo có thể tạo ra những tác động môi trường và xã hội cho Đồng bằng Sông Cửu Long, nhưng "không theo cách đang được thảo luận rộng rãi tại Việt Nam".
Các tác động thật sự sẽ làm giảm dòng chảy từ Campuchia về Việt Nam qua vùng đồng bằng bồi đắp và có thể làm sụt giảm lượng nước hiện có một cách nghiêm trọng ở Campuchia, phía nam kênh đào và đồng thời tại các tỉnh An Giang và Kiên Giang.
Nhà nghiên cứu độc lập Rim Sokvy, Campuchia, nói rằng trong chuyến thăm của ông Hun Manet đến Việt Nam, Campuchia đã trình bày kết quả của nghiên cứu về kênh đào Phù Nam Techo đến Việt Nam.
Nghiên cứu này không cho thấy tác động về môi trường đối với sông Mekong.
Nếu kết quả nghiên cứu mà phía Việt Nam khác với Campuchia thì điều này có thể khiến Việt Nam thách thức Campuchia liên quan đến dự án này, ông Rim Sokvy nói.
Chia sẻ với BBC News Tiếng Viêt, PGS-TS Văn Phạm Đăng Trí, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Biến đổi Khí hậu (DRAGON-Mekong), Đại học Cần Thơ, nói rằng Bassac là một dòng tách ra từ sông Mekong và có vai trò quan trọng trong việc duy trì hệ sinh thái tự nhiên của một phần rộng lớn của đồng bằng sông Mekong, bao gồm cả phần diện tích trên lãnh thổ của Campuchia và của Việt Nam.
Kênh đào Phù Nam khi được triển khai sẽ làm thay đổi dòng chảy tự nhiên trên sông Bassac, ảnh hưởng rất đáng kế đối với hệ sinh thái tự nhiên vvà sinh kế của cộng đồng địa phương, theo ông Trí.
Ông cũng cho biết hiện tại thông tin kỹ thuật về kênh đào này cũng như đánh giá tác động môi trường của kênh đào còn chưa được công bố rộng rãi, làm hạn chế sự tham gia đánh giá từ cộng đồng khoa học và các bên liên quan khác.
Giáo sư Chung Hoàng Chương, nhà nghiên cứu độc lập về sông Mekong, cũng chia sẻ băn khoăn của mình :
"Sông Bassac khi chảy vào Việt Nam được gọi là sông Hậu, đi qua đi qua 7 tỉnh, trong đó có An Giang, Hậu Giang, Sóc Trăng và Cần Thơ.
"Câu hỏi của tôi là khi hoàn tất kênh Phù Nam thì bao lâu mới đầy nước để đưa con kênh vào vận hành được. Nước thì phải nhờ đến hai nguồn, một nguồn là từ sông Bassac, nguồn thứ hai là nước mưa".
Theo Giáo sư Chương, trong 7 tỉnh mà con sông Hậu đi qua thì có bốn tỉnh có những thành phố rất lớn, như Châu Đốc, Long Xuyên (thuộc An Giang), Cần Thơ và Sóc Trăng. Dân số tại đó là trên 5 triệu người, tương đương khoảng 25% dân số của Đồng bằng sông Cửu Long.
"Liệu nước suy giảm sẽ ảnh hưởng như thế nào đến cuộc sống người dân tại đây ?" ông đặt câu hỏi.
Giáo sư Chương cũng nêu một vấn đề khác, đó là phía bên kia bờ của sông Hậu tiếp giáp với sông Tiền. Sông Tiền và sông Hậu nối với nhau bằng sông Vàm Nao thì dự án Phù Nam Techo sẽ làm thay đổi diện mạo của con sông này như thế nào, nhiều nước hay ít nước hơn chảy xuống.
"Ngoài ra khi làm kênh Phù Nam Techo thì họ sẽ làm hai bên bờ là lối đi bằng xi măng, dài 180 km, lượng cát dùng cho hai bên bờ kênh rất lớn, theo tính toán riêng của tôi. Câu hỏi của tôi là lượng cát đó sẽ lấy ở đâu, vùng nào, có tác động ra sao ? Hiện nay tôi chưa thấy ai làm nghiên cứu về vấn đề đó", ông nói.
"Bề ngang của kênh đào là gần 100 m, do đó tàu di chuyển có thể lên đến 3.000 tấn, rồi có làn di chuyển, nếu chỉ dùng để di chuyển thì lượng nước có thể không thay đổi. Tuy nhiên, nếu con kênh này còn được dùng cho mục đích tưới tiêu, dẫn thủy nhập điền, thì lượng nước sẽ còn cao hơn. Chúng ta vẫn chưa rõ về mục đích đầy đủ con kênh".
Giáo sư Chương cho rằng cần phải có đối thoại giữa các chuyên gia độc lập từ Việt Nam và cả Campuchia, để nghiên cứu về dự án, đề xuất những thay đổi trước khi tiến hành động thổ.
Nguồn : BBC, 12/04/2024
***********************
Hun Sen bác việc kênh đào Funan Techo cho phép tàu chiến Trung Quốc hiện diện, Việt Nam yêu cầu thêm thông tin
RFA, 11/04/2024
Bộ Ngoại giao Việt Nam hôm 11/4 lên tiếng khẳng định đã yêu cầu Chính phủ Campuchia chia sẻ thông tin về kênh đào mới Funan Techo của xứ Chùa tháp, đồng thời cho biết Hà Nội ủng hộ nhu cầu phát triển kinh tế quốc nội của các quốc gia ven sông Mekong.
Sơ đồ dự án kênh đào Funan. Ảnh chụp từ Google Map, RFA vẽ minh họa sơ lược, dựa theo thông số kĩ thuật của dự án. Google Map/RFA
Phó phát ngôn nhân Bộ Ngoại giao Việt Nam Đoàn Khắc Việt, tại cuộc họp báo thường kỳ ở Hà Nội, cho biết : "Việt Nam rất quan tâm đến dự án kênh Funan Techo và đã đề nghị phía Campuchia phối hợp chặt chẽ với Việt Nam, Ủy hội sông Mekong và quốc tế trong chia sẻ thông tin, đánh giá tác động của công trình đối với tài nguyên nước, môi trường sinh thái của khu vực đồng bằng sông Cửu Long nhằm đảm bảo hài hòa lợi ích của các quốc gia ven sông và người dân sống trong khu vực".
Kênh đào Funan Techo có chiều dài 180 km, nối cảng sông Phnom Penh với vịnh Thái Lan ở tây nam Campuchia, đi qua các tỉnh Kandal, Takeo, Kampot và Kep. Kênh được dự kiến sẽ đi vào hoạt động vào năm 2028. Chính phủ Campuchia cho biết kênh đào sẽ giúp phục vụ giao thông thủy nội địa.
Đây là dự án hợp tác giữa Campuchia và Trung Quốc với tổng kinh phí 1,7 tỷ đô la.
Tuy nhiên, vào ngày 9/4 vừa qua, Chủ tịch Thượng viện Campuchia – ông Hun Sen – đã có bài đăng trên Facebook cá nhân bác bỏ thông tin về việc kênh đào sẽ cho tàu hải quân Trung Quốc hiện diện ngay sát biên giới với Việt Nam, đồng thời khẳng định không có việc Trung Quốc đang phát triển căn cứ hải quân Ream ở tỉnh Sihanoukville.
Ông Hun Sen khẳng định, kênh đào chỉ nhằm phục vụ các lợi ích kinh tế - xã hội khi cung cấp thêm nước cho vùng tây nam Campuchia.
Nhà nghiên cứu Nguyễn Khắc Giang tại Viện Yusof Ishak thuộc Singapore nhận định với RFA rằng mối lo ngại về nguy cơ của việc sử dụng kênh đào Funan Techo bắt nguồn từ mối lo ngại về khả năng của sự hiện diện của quân đội Trung Quốc tại Campuchia nhiều hơn là một dự đoán chắc chắn về việc kênh đào này sẽ được sử dụng cho mục đích quân sự.
Theo ông Giang, mối lo ngại lớn hơn là về ảnh hưởng về môi trường của kênh đào lên đồng bằng Sông Cửu Long của Việt Nam và khả năng Campuchia đang rời xa quỹ đạo ảnh hưởng về kinh tế của Việt Nam vào khi Hà Nội đang ra sức đầu tư vào việc duy trì quan hệ ba nước Việt Nam – Lào – Campuchia.
RFA, 11/04/2024
*************************
Ông Hun Sen kịch liệt bác bỏ khả năng kênh đào Phù Nam Techo và Ream phục vụ hải quân Trung Quốc
Cựu Thủ tướng Hun Sen đã lên tiếng gay gắt liên quan đến những nhận định về khả năng nước này đang mở đường cho Trung Quốc tiếp cận quân sự thông qua căn cứ Ream và dự án kênh đào Phù Nam Techo.
Hình ông Hun Sen và bản đồ phác họa dự án kênh đào Phù Nam Techo
Ông Hun Sen gọi những ý kiến cho rằng dự án kênh đào Phù Nam Techo có thể bị biến thành tuyến giao thông quân sự để hải quân Trung Quốc tiếp cận biên giới Việt Nam là "vu khống" và "bịa đặt".
Ông Hun Sen tiếp tục khẳng định Campuchia và Việt Nam là hai quốc gia láng giềng tốt, hợp tác tốt trong mọi lĩnh vực.
Trong bài viết đăng trên trang Facebook chính thức hôm 9/4, ông Hun Sen nhấn mạnh việc có một căn cứ cho lực lượng quân sự của Trung Quốc đồn trú ngay trên lãnh thổ Campuchia là đi ngược lại với hiến pháp của quốc gia này.
Ông đồng thời gọi những nhận định trước đó về việc Campuchia có thể trao cho Trung Quốc quyền tiếp cận và sử dụng căn cứ quân sự Ream là "sự bịa đặt".
Về dự án kênh đào Phù Nam Techo, ông Hun Sen cũng khẳng định kênh đào này chỉ "thuần túy phục vụ lợi ích kinh tế xã hội".
Hồi tháng 3, Thủ tướng Hun Manet, con trai và cũng là người kế nhiệm ông Hun Sen trên ghế thủ tướng, đã lặp lại tuyên bố dự án kênh đào Phù Nam Techo sẽ mang lại lợi ích cho 1,6 triệu người dân sống dọc công trình có kinh phí dự kiến 1,7 tỷ USD này và bác bỏ khả năng Phnom Penh sẽ vay nợ Bắc Kinh.
Cựu Thủ tướng Campuchia Hun Sen đã được các thượng nghị sĩ bầu làm Chủ tịch Thượng viện vào hôm 3/4.
Giới phân tích cho rằng cương vị mới sẽ càng giúp ông Hun Sen trong việc tiếp tục thống trị chính trường Campuchia và đây là động thái mới nhất trong việc củng cố quyền lực gia đình Hun Sen.
Bác bỏ mục đích 'quân sự' của kênh đào Phù Nam Techo
Theo báo Khmer Times ngày 10/4, những tuyên bố cũng ông Hun Sen trên Facebook là nhằm đáp trả một bài viết do báo Straits Times của Singapore đăng tải hôm 9/4.
Bài viết trên Straits Times dẫn một ý chính từ bài báo "Dự án kênh đào Funan Techo lợi ích và hệ lụy" của hai tác giả Đình Thiện và Thanh Minh, được đăng trên Tạp chí Phương Đông, Viện Nghiên cứu Phát triển Phương Đông, số 63 tháng 3/2024.
Bài viết của Đình Thiện và Thanh Minh cũng đã được đăng trên trang web Học viện Chính trị Công an Nhân dân, trực thuộc Bộ Công an Việt Nam vào ngày 18/3/2024.
Viện Nghiên cứu Phát triển Phương Đông (ORDI) là một đơn vị trực thuộc Liên hiệp các Hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam, được thành lập năm 2001.
Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam là tổ chức chính trị - xã hội đại diện cho trí thức khoa học và kỹ thuật Việt Nam. ORDI có trụ sở tại Thành phố Hồ Chí Minh và chi nhánh tại Hà Nội.
Tổng Biên tập Tạp chí Phương Đông là Thượng tướng Nguyễn Văn Hưởng, cựu Thứ trưởng Bộ Công an Việt Nam.
Dù được giới thiệu là tổ chức phi chính phủ, nhưng thành phần lãnh đạo ORDI, cùng với việc các hoạt động của viện này được báo điện tử Chính phủ Việt Nam và báo điện tử Đảng Cộng sản đưa tin đều đặn, có thể hiểu đây là một tổ chức vệ tinh của chính quyền.
Từ đó, có thể hiểu bài viết về dự án kênh đào Phù Nam Techo được đăng tải trên Tạp chí Phương Đông ít nhiều phản ánh góc nhìn và mối bận tâm của chính phủ Việt Nam.
Cụ thể bài viết đã đưa ra nội dung về khả năng "lưỡng dụng" của kênh đào Phù Nam Techo, tức là có thể vừa mang mục đích kinh tế-xã hội, vừa quân sự.
"Nhiều chuyên gia quân sự đặt ra khả năng khi các cửa cống trên Kênh đào Funan Techo đóng lại có thể tạo độ sâu cần thiết, đủ để cho tàu quân sự đi từ Vịnh Thái Lan, hay từ căn cứ Ream, vào sâu trong nội địa Campuchia và tiến đến gần về phía biên giới nước này", theo nội dung bài viết.
Nhận định về khả năng "lưỡng dụng" này của kênh đào Phù Nam Techo trong bài viết của hai tác giả trên đã được trích dẫn lại trên tờ Strait Times hôm 9/4. Khi lên tiếng chỉ trích, ông Hun Sen nhằm chủ yếu vào ý này, do đó, có thể hiểu là ông gián tiếp phản ứng bài báo của Việt Nam.
Trước đó, trong bài viết trên Diplomat ngày 2/1/2024, tác giả Sothearak Sok, nhà nghiên cứu từ Trung tâm Nghiên cứu Đông Nam Á và giảng viên Đại học Hoàng gia Phnom Penh, Campuchia, nêu một bình luận cho rằng Trung Quốc có thể sử dụng kênh đào này để thúc đẩy tham vọng quân sự trong khu vực, tuy nhiên không nêu chi tiết cụ thể.
'Không ảnh hưởng dòng chảy sông Mekong'
Một điều chú ý ông Hun Sen nêu trong tuyên bố trên Facebook là "kênh đào này [Phù Nam Techo] không có tác động đối với dòng chảy của sông Mekong vì không kết nối trực tiếp đối với sông Mekong mà là con sông Bassac".
Sông Bassac là một phân lưu của sông Mekong chảy qua địa phận Campuchia. Từ thủ đô Phnom Penh chảy xuống Việt Nam, sông Mekong tách thành 2 nhánh là Bassac River (sông Hậu) và Trans-Bassac River (sông Tiền) rồi chảy vào Việt Nam.
Phó Giáo sư Tiến sĩ Văn Phạm Đăng Trí, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Biến đổi Khí hậu (DRAGON-Mekong), Trường Đại học Cần Thơ, chia sẻ với BBC News tiếng Việt nhận định của ông về dự án vào hôm 17/3 :
"Bassac là một dòng tách ra từ sông Mekong và có vai trò quan trọng trong việc duy trì hệ sinh thái tự nhiên của một phần rộng lớn của đồng bằng sông Mekong, bao gồm cả phần diện tích trên lãnh thổ của Campuchia và của Việt Nam".
"Do vậy, kênh đào Phù Nam Techo khi được triển khai sẽ làm thay đổi dòng chảy tự nhiên trên sông Bassac sẽ có ảnh hưởng rất đáng kế đối với hệ sinh thái tự nhiên bản địa của đồng bằng cũng như sinh kế của cộng đồng địa phương".
Vùng Đồng bằng sông Cửu Long đang trải qua kỳ hạn mặn khốc liệt, khiến nước sạch trong tháng qua được xem "quý hơn vàng", ảnh hưởng đến 50.000 hộ dân.
Ngày 9/4, trước câu hỏi của BBC News tiếng Việt về nguyên nhân hạn hán nghiêm trọng trong năm nay và nhận định về diễn biến tiếp theo, Tiến sĩ Lê Anh Tuấn đưa ra quan ngại của ông bao gồm dự án kênh đào Phù Nam Techo dự kiến được Campuchia khởi công trong quý 4 năm nay.
Theo ông, điều cần nhất hiện nay là các chuyên gia Việt Nam phải tiếp cận được chi tiết dự án để có số liệu thì mới có thể đưa ra đánh giá đầy đủ về tác động của dự án này.
Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, Cố vấn khoa học cho Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu Đại học Cần Thơ, cho biết ông lo lắng về dự án kênh đào Phù Nam Techo sẽ tác động đến nguồn nước của Đồng bằng sông Cửu Long trong bối cảnh tình hình hạn mặn tiếp tục diễn biến ngày càng khốc liệt hơn.
Ông Hun Sen tiếp tục khẳng định dự án kênh đào Phù Nam Techo sẽ tuân theo Hiệp định sông Mekong 1995.
"Hãy vui lòng hỏi Ủy hội sông Mekong (MRC) bởi vì chúng tôi đã thông báo cho MRC…".
Trong khi đó, Ủy hội sông Mekong ngày 10/4 chia sẻ với BBC News tiếng Việt rằng họ vẫn chưa nhận được nghiên cứu khả thi của Campuchia, tài liệu đóng vai trò quan trọng trong việc thẩm định dự án.
Cho đến nay, Campuchia chỉ mới cung cấp cho Ủy hội sông Mekong bản tài liệu dài 14 trang vào ngày 8/8/2023 mà BBC News tiếng Việt có thể tiếp cận được.
Tập đoàn Cầu đường Trung Quốc (China Road and Bridge Corporation), một tập đoàn nhà nước Trung Quốc, được xác nhận là công ty thực hiện nghiên cứu khả thi dự án kênh đào Phù Nam Techo và cũng là công ty đầu tư vào kênh đào này.
Vào ngày 17/10/2023, Campuchia đã ký một hợp đồng với tập đoàn này để nghiên cứu khả thi dự án kênh đào Phù Nam Techo trong 8 tháng, sau khi Phnom Penh cho biết đã tiến hành nghiên cứu dự án này trong 26 tháng.
Về tầm quan trọng của bản nghiên cứu khả thi dự án, các chuyên gia từ Việt Nam mà BBC News tiếng Việt trao đổi đều mong muốn có thêm số liệu để có thể có thẩm định về tác động của siêu dự án này đối với vùng Đồng bằng sông Cửu Long, nơi đang bị bủa vây bởi hạn hán và xâm nhập mặn.
Trao đổi với BBC ngày 9/4, Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, Giảng viên cao cấp, Cố vấn khoa học cho Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu Đại học Cần Thơ, cho biết vấn đề lớn nhất là ông và các chuyên gia khác đều không có số liệu đầy đủ dự án này, để từ đó có thể đánh giá mùa khô Đồng bằng sông Cửu Long sẽ bị mất bao nhiêu nước, ngoài hơn 10 trang tài liệu về con kênh hiện tại.
Trước đó, vào ngày 1/4, Giáo sư Chung Hoàng Chương, một nhà nghiên cứu độc lập về sông Mekong và đang tham gia cùng với Viện nghiên cứu Biến đổi khí hậu, Đại học Cần Thơ, cho biết vẫn rất nhiều câu hỏi chưa được giải đáp, xét về góc độ khoa học liên quan đến dự án. Ông nêu yêu cầu phải có một cuộc nghiên cứu độc lập trước khi kênh đào được khởi công, có thể gồm chuyên gia từ Campuchia và cả Việt Nam.
Ông Hun Sen viết trên Facebook : "Chúng tôi yêu cầu quý vị không vu khống chúng tôi nhằm mục đích chống Trung Quốc vì chiến lược địa chính trị. Chúng tôi cũng suy nghĩ cho lợi ích quốc gia của mình như quý vị thôi, điều này không đồng nghĩa quý vị có bộ não tốt hơn chúng tôi. May mắn là quý vị được sinh trong một quốc gia giàu có và chúng tôi thì lại trong một quốc gia nghèo. Đó là lý do quý vị khinh thường chúng tôi".
Ngày 4/4, Khmer Times dẫn lời ông Sun Chanthol, Phó Thủ tướng kiêm Phó Chủ tịch Hội đồng Phát triển Campuchia (CDC), một lần nữa trấn an rằng kênh đào Phù Nam Techo sẽ "không làm thay đổi dòng chảy của sông Mekong như một số người quan ngại".
Tuyên bố của ông Sun Chanthol được đưa ra trong khuôn khổ hội nghị Cambodia-ASEAN Business Summit 2024 được tổ chức tại Phnom Penh.
Bác bỏ khả năng Ream là tiền đồn của Trung Quốc
Căn cứ hải quân Ream của Campuchia. Ảnh chụp ngày 26/7/2019.
Liên quan đến những thông tin Trung Quốc có thể nắm quyền tiếp cận độc quyền đối căn cứ quân sự Ream, nằm cách đảo Phú Quốc của Việt Nam chỉ khoảng 30 km, Bộ Quốc phòng Campuchia thường xuyên bác bỏ, nhấn mạnh Điều 53 của Hiến pháp có nội dung ngăn cấm Campuchia cho nước ngoài lập căn cứ quân sự trên lãnh thổ của mình.
Điều 55 của Hiến pháp Campuchia nêu sẽ không có bất kỳ hiệp ước và thỏa thuận nào không bảo đảm nền độc lập, chủ quyền, tính toàn vẹn lãnh thổ, tính trung lập và thống nhất quốc gia của Vương quốc Campuchia.
Tuy nhiên, các tuyên bố của ông Hun Sen và ông Hun Manet không khiến các nước phương Tây, cụ thể là Mỹ, và cả Việt Nam bớt đi quan ngại về khả năng Ream có thể trở thành một tiền đồn nước ngoài của Trung Quốc.
Phản ứng mới nhất từ phía Mỹ liên quan đến Ream là từ ông Daniel Kritenbrink, Trợ lý Ngoại trưởng Hoa Kỳ là vào ngày 7/3.
"Hoa Kỳ và một số quốc gia trong khu vực đã bày tỏ quan ngại sâu sắc về mục đích, tính chất và phạm vi xây dựng xung quanh căn cứ hải quân [Ream], cũng như vai trò của quân đội Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa trong quá trình này và trong việc sử dụng cơ sở này trong tương lai", vị cựu đại sứ Mỹ tại Việt Nam tuyên bố.
BBC News tiếng Việt đã liên lạc với Bộ Ngoại giao Mỹ để có thêm bình luận nhưng nhận được phản hồi từ phía Washington hôm 19/3 rằng đây là tuyên bố mà họ có vào thời điểm hiện tại.
Thời gian gần đây, đã có ít nhất hai tàu chiến Trung Quốc xuất hiện tại căn cứ quân sự Ream của Campuchia. Lần gần nhất là vào ngày 20/3, theo trang Nikkei Asia.
Theo hình ảnh mà Nikkei Asia có được thì con tàu cập cảng ở Ream có thể là tàu hộ vệ Văn Sơn, mang quốc kỳ Trung Quốc và cờ của Lực lượng Quân đội Giải phóng nhân dân Trung Hoa (PLA).
Trước đó, vào ngày 3/12/2023, trên Facebook, Bộ trưởng Quốc phòng Campuchia Tea Seiha, cùng với cha mình là cựu Bộ trưởng Quốc phòng Tea Banh, đã chia sẻ thông tin và hình ảnh chuyến thăm các tàu chiến của Trung Quốc cập căn cứ Ream.
Một số chuyên gia nhận định bước đầu với BBC News tiếng Việt về Ream, nếu Trung Quốc có thể tiếp cận hoặc thiết lập cơ sở hạ tầng tại căn cứ quân sự này, Bắc Kinh sẽ tiến hành do thám dễ dàng các nước lân cận Campuchia gồm Thái Lan, Việt Nam, Philippines.
Và quan trọng hơn, trong kịch bản Trung Quốc tiếp cận độc quyền được Ream, Việt Nam sẽ bị lập thế bao vây ba mũi gồm từ biên giới phía bắc, từ Biển Đông với các đảo nhân tạo mà Trung Quốc đã tôn tạo và nắm quyền kiểm soát và vùng biển Tây Nam, theo hai chuyên gia về an ninh quốc tế nói với BBC News tiếng Việt.
Nguồn : BBC, 10/04/2024