Thông Luận

Bộ trưởng quốc phòng Hoa Kỳ công du Châu Á (RFA, 23/10/2017)

Vấn đề Bắc Hàn sẽ là chủ đề quan trọng trong lịch trịch chuyến thăm của Bộ trưởng quốc phòng Mỹ James Mattis tới Châu Á tuần này.

Bộ trưởng quốc phòng James Mattis (bên trái) nói chuyện cùng với Bộ trưởng quốc phòng Nam Hàn Han Min-Koo (bên phải) trước cuộc họp tại Bộ quốc phòng Nam Hàn ở Seoul hôm 3/2/2017. AFP

Nói với báo giới hôm 23/10 trên máy bay tới cuộc họp an ninh với Bộ trưởng quốc phòng các nước ASEAN ở Philippines, Bộ trưởng James Mattis cho biết các bên sẽ thảo luận làm thế nào để duy trì hòa bình bằng cách giữ cho quân đội các nước luôn được báo động trong khi các nhà ngoại giao Nhật Bản, Nam Hàn và Mỹ sẽ cùng làm việc với các quốc gia để phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên.

Tại diễn đàn an ninh khu vực ở Philippines, Bộ trưởng quốc phòng Mỹ có cuộc thảo luận ba bên với các nước Nam Hàn và Nhật Bản là các đồng minh của Mỹ ở Châu Á, trước khi ông lên đường tới Nam Hàn dự các thảo luận quốc phòng hàng năm.

Trước đó, bản tuyên bố chung của Bộ trưởng quốc phòng các nước ASEAN cũng lên án Bắc Hàn về những vụ phóng thử tên lửa và hạt nhân của nước này, bày tỏ quan ngại trước căng thẳng đang lên tại bán đảo Triều Tiên.

Bộ trưởng quốc phòng Hoa Kỳ James Mattis nhân dịp này cũng ca ngợi Philippines về những thắng lợi đã đạt được trong việc chống lại những kẻ ủng hộ Nhà nước Hồi giáo IS.

Bộ trưởng James Mattis nói một trong những việc đầu tiên ông sẽ làm khi tới Philippines là khen ngợi quân đội Philippines đã giải phóng thành phố Marawi ở miền Nam Philippines khỏi quân khủng bố.

Hồi tuần trước Tổng thống Philippines Rodriggo Duterte tuyên bố quân đội Philippines đã giải phóng thành phố Marawi sau 5 tháng chiến đấu khiến khoảng hơn 1.000 người thiệt mạng.

Những tay súng của quân khủng bố thề trung thành với IS đã chiếm giữ nhiều phần của thành phố Marawi , thủ phủ của người Hồi giáo ở miền Nam Philippines hôm 23/5 nhằm thiết lập một nhà nước Hồi giáo ở Đông Nam Á.

Cuộc chiến tại thành phố đã có sự trợ giúp về quân sự của Mỹ. Theo quân đội Philippines, cuôc chiến đã làm ít nhất 920 phiến quân và 165 quân chính phủ thiệt mạng. Hơn 400.000 người đã phải rời đi do các vụ không kích hàng ngày vào thành phố và những trận chiến khốc liệt trên bộ.

Mặc dù Tổng thống Philippines đã tuyên bố thành phố được giải phóng nhưng trên thực tế chiến sự vẫn tiếp diễn khiến nhiều người đặt câu hỏi là liệu thành phố có thực sự được giải phóng khỏi những tay súng Hồi giáo.

*********************

Mỹ cam kết duy trì ảnh hưởng tại khu vực Đông Nam Á (RFI, 23/10/2017)

Hôm nay 23/10/2017, Hội nghị Bộ trưởng quốc phòng Đông Nam Á ADMM tại Philippines. Theo Associated Press, Bộ trưởng quốc phòng Mỹ James Mattis được kỳ vọng sẽ lên tiếng kêu gọi các nước Đông Nam Á đoàn kết chống sự bành trướng của Trung Quốc.

(Ảnh minh họa) - Bộ trưởng quốc phòng James Mattis (trái) tại bang Virginia, ngày 20/10/2017. Reuters/Yuri Gripas

Trong một cuộc họp với báo giới tại Philippines, dù không nhắc đích danh Trung Quốc, song tướng Mattis nhấn mạnh rằng mối quan hệ giữa các quốc gia cần phải được xây dựng trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau, mà không phải dựa trên tiềm lực kinh tế hay quy mô quân sự. Người đứng đầu Lầu Năm Góc cũng tái khẳng định là Hoa Kỳ vẫn luôn kiên quyết ủng hộ các nước Đông Nam Á trong vấn đề tự do hàng hải, đồng thời, coi sự đoàn kết của của khối ASEAN giống như một thành lũy chống lại tham vọng bành trướng của chính quyền Bắc Kinh.

Đông Nam Á, với vùng Biển Đông giàu tài nguyên và khoáng sản, luôn là nơi mà cả Washington và Bắc Kinh tranh giành tầm ảnh hưởng. Song quyết định rút Hoa Kỳ khỏi Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) của chính quyền tổng thống Donald Trump đã làm suy giảm phần nào ảnh hưởng của Washington với vùng biển này. Thêm vào đó, việc Trung Quốc theo đuổi chính sách đối thoại song phương với từng thành viên ASEAN khiến nội bộ khối này bị chia rẽ. Trong bối cảnh trên, phát biểu của Bộ trưởng quốc phòng Mỹ có thể được xem như một lời trấn an và cam kết duy trì ảnh hưởng của Mỹ tại khu vực Đông Nam Á nói riêng và Châu Á-Thái Bình Dương nói chung.

Duy Anh

***********************

Đài Loan hướng nam, giảm lệ thuộc vào Trung Quốc (VOA, 23/10/2017)

Đài Loan đang áp dụng miễn thị thực nhập cảnh và mở các văn phòng đầu tư nước ngoài ở các quốc gia phía nam trong khu vực được xem là những động thái mới nhất đẩy mạnh nỗ lực tái cân bằng quan hệ kinh tế, nhằm giảm lệ thuộc vào Trung Quốc, quốc gia thù nghịch chính trị với Đài Loan.

Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn nói trong một bài diễn văn Quốc khánh : "Mục đích của Chính sách hướng Nam Mới là để chúng ta giữ một vị thế thuận lợi hơn trong cộng đồng quốc tế", ngày 10/10/2017.

Các quan chức ở Đài Loan hy vọng sẽ đẩy mạnh hơn nữa hợp tác du lịch, thương mại và giáo dục đại học với 18 quốc gia bao gồm hầu hết các nước Nam và Đông Nam Á, cũng như với Australia và New Zealand. Mối quan hệ mạnh mẽ hơn với các quốc gia này sẽ làm giảm vai trò của Trung Quốc, đối tác thương mại hàng đầu của Đài Loan hiện nay, khi hai bên đối mặt với những khác biệt chính trị.

Trong nỗ lực gần đây của Đài Loan, được gọi là Chính sách hướng Nam Mới, bắt đầu thí điểm vào tháng tới cho đến hết tháng 7/2018, các công dân Philippines có thể lưu lại Đài Loan trong 14 ngày mà không cần thị thực. Vào tháng 8/2016, Đài Loan cũng đã tuyên bố miễn thị thực cho công dân Brunei và Thái Lan.

Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn nói trong một bài diễn văn Quốc khánh vào đầu tháng này : "Mục đích của Chính sách hướng Nam Mới là để chúng ta giữ một vị thế thuận lợi hơn trong cộng đồng quốc tế".

Bất ổn với Trung Quốc

Bà Thái đã công bố Chính sách hướng Nam Mới sau khi nhậm chức vào tháng 5/2016 để tái cân bằng các mối quan hệ của nền kinh tế trị giá 529 tỷ đôla của Đài Loan.

Theo truyền thống, doanh nhân Đài Loan chọn Trung Quốc để đầu tư vì chi phí tương đối thấp, lực lượng lao động lành nghề và có cùng nền văn hoá. Từ năm 1988 đến năm 2016, theo Hiệp hội các nhà quan sát Mỹ về Quan hệ Đối ngoại, có hơn 93.000 doanh nghiệp Đài Loan đầu tư vào Trung Quốc.

Nhưng Trung Quốc tuyên bố chủ quyền đối với Đài Loan, bất chấp nền tự trị dân chủ của hòn đảo. Chính quyền của Tổng thống Thái Anh Văn đã phẫn nộ trước động thái đó của Trung Quốc, và ngừng đối thoại với Bắc Kinh.

Chính sách hướng Nam Mới

Bộ Ngoại giao Đài Loan đã thành lập các văn phòng đầu tư tại Indonesia, Myanmar, Thái Lan, Việt Nam và Philippines để giúp các nhà đầu tư tìm các dự án ở những nước này, dựa trên nhu cầu của từng địa phương.

Chính phủ Đài Loan đang cung cấp tín dụng cho các doanh nghiệp nhỏ hơn hướng tới thị trường Đông Nam Á, nơi viện trợ từ Đài Bắc sẽ giúp phát triển cơ sở hạ tầng và các dự án lớn khác. Ngoài ra, việc miễn thị thực sẽ tạo điều kiện phát triển ngành du lịch Đài Loan, một lợi thế khác cho nền kinh tế.

Vào năm ngoái, Ủy ban Đầu tư của Đài Loan đã phê duyệt 252 đơn lập dự án ở Trung Quốc, giảm 21,5% so với năm 2015.

Một quan chức kinh tế của Đài Loan cho hay hồi đầu năm rằng Indonesia là một điểm sáng để tìm kiếm các dự án đầu tư mới, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp. Từ năm 2010 đến năm 2015, Thái Lan đã chấp thuận 274 đơn xin đầu tư của Đài Loan, trị giá 1,39 tỷ đôla.

Khoảng 3.500 nhà đầu tư Đài Loan đã đầu tư vào Việt Nam vào đầu năm 2011 do chi phí ở Trung Quốc gia tăng trong khi Việt Nam đang có ưu đãi để thu hút vốn nước ngoài.

Theo ông Liang Kuo-yuan, Chủ tịch Viện nghiên cứu Polaris có trụ sở ở Đài Bắc, việc khởi động lại nhà máy thép Formosa Việt Nam vào tháng 5 có thể thu hút một "cụm" các công ty liên quan đến Đài Loan. Trước đó, nhà máy đã ngừng hoạt động do nghi ngờ thải chất độc ra biển làm chết cá hàng loạt.

Ông Jonathan Ravelas, chiến lược gia thị trường thuộc ngân hàng Banco de Oro UniBank tại Manila nói Philippines cũng đang tích cực tìm kiếm các công ty Đài Loan.

Ông Ravelas nói các công ty điện tử Đài Loan xem Philippines như là một cơ sở sản xuất hàng xuất khẩu, trong khi các công ty y tế có thể tìm được các đối tác như các bệnh viện.

Ông Ravelas cho biết : "Chúng tôi biết các doanh nhân từ Đài Loan đang tìm kiếm cơ hội làm ăn ở Philippines, vì đó là một thị trường bán lẻ rất lớn".

*********************

Mỹ muốn thúc đẩy ASEAN đoàn kết chống Trung Quốc (RFI, 23/10/2017)

Bộ trưởng quốc phòng Mỹ tìm cách thúc đẩy ASEAN đoàn kết thành một khối thống nhất để chống Trung Quốc, nhân hội nghị Bộ trưởng quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM plus). Giới chuyên gia đặt câu hỏi làm thế nào hàn gắn được những rạn nứt cho chính Washington tạo ra, trong bối cảnh ASEAN cũng bị chia rẽ trước mối lợi do Bắc Kinh mang đến.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) và Bộ trưởng quốc phòng James Mattis tại Nhà Trắng, Washington, ngày 05/10/2017. Reuters/Yuri Gripas

Tuyên bố với giới báo chí trước khi đến dự hội nghị Bộ trưởng quốc phòng ASEAN mở rộng tại Philippines, ngoại trưởng Mỹ Jim Mattis nhấn mạnh, ASEAN phải là nơi tập hợp "những quốc gia muốn có các mối quan hệ song phương dựa trên nền tảng tôn trọng lẫn nhau, chứ không phải bằng sức mạnh kinh tế hay quân sự. Hoa Kỳ cam kết ủng hộ hết mình khối ASEAN".

Lời tuyên bố này của ông Jim Mattis nhắc lại lập trường của Hoa Kỳ đã được ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson đưa ra hôm thứ Tư 14/10/2017, trình bày một tầm nhìn mới về Ấn Độ, xem quốc gia đông dân và dân chủ này có thể là một đối trọng với Trung Quốc trong tương lai.

Phát biểu của cả hai Bộ trưởng quốc phòng và Ngoại Giao Mỹ được trình bày trong bối cảnh ảnh hưởng của Hoa Kỳ trong khu vực Đông Nam Á đang suy giảm kể từ khi tổng thống Donald Trump dường như từ bỏ chính sách "xoay trục sang Châu Á" của người tiền nhiệm Barack Obama, qua việc hủy bỏ Hiệp Ước Đối Tác Thương Mại Xuyên Thái Bình Dương (TPP), mmt hiệp ước mà Hoa Kỳ và các nước tham gia trong đó có Việt Nam đã tốn mất nhiều năm để thương lượng.

Cho đến nay, Hiệp Hội Các Quốc Gia Đông Nam Á (ASEAN) thường xuyên bị chia rẽ trước sự tranh giành ảnh hưởng giữa hai cường quốc Hoa Kỳ và Trung Quốc. Sự chia rẽ này được thể hiện rõ nét qua những vụ tranh chấp các hòn đảo nhân tạo trên Biển Đông mà Trung Quốc chiếm đóng và cho xây dựng thành những tiền đồn quân sự.

Tờ Financial Times nhắc lại, Bắc Kinh đã khôn khéo theo đuổi chính sách phát triển quan hệ song phương riêng rẽ với từng nước thành viên hòng chia rẽ khối ASEAN. Và Trung Quốc phần nào đã thu được những kết quả nhất định.

Từ việc ASEAN không đề cập đến phán quyết của La Haye năm 2016 liên quan đến các tranh chấp lãnh hải, cho đến việc dần lôi kéo một số quốc gia thành viên rơi vào quỹ đạo của Trung Quốc. Ban đầu là Cam Bốt, Lào, nay những quốc gia đồng minh của Mỹ như Thái Lan, Philippines cũng bắt đầu bị lung lay. Tổng thống Philippines năm rồi có những lời ca ngợi "tình bạn mới" với Trung Quốc.

Trong trước mắt nguy cơ xảy ra đối đầu giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ là rất thấp, nhưng giới chuyên gia không loại trừ khả năng một sự leo thang bất ngờ giữa hai đại cường. Bởi vì, còn có một vài nước trong khu vực vẫn xem Hoa Kỳ như là một đối trọng trước việc Trung Quốc gia tăng bành trướng sức mạnh kinh tế và quân sự.

Theo nhận định của ông Michael Vatikiotis, tác giả tập sách nói về Đông Nam Á có tựa đề "Blood and Silk" (tạm dịch là Máu và Lụa), "việc ông Mattis đến Châu Á là tốt, nhưng những gì người ta thật sự muốn thấy là sự gắn bó lâu dài" . Vẫn theo chuyên gia này, nếu như Hoa Kỳ đã sao nhãng và để cho Trung Quốc mở rộng được ảnh hưởng trong khu vực, thì Washington chỉ còn biết than thân trách phận mà thôi.

Do vậy, tham vọng thúc đẩy ASEAN đoàn kết chống Trung Quốc không phải là công việc dễ dàng gì đối với Bộ trưởng quốc phòng Mỹ.

Minh Anh

************************

Bộ Trưởng quốc phòng các nước ASEAN kêu gọi đảm bảo tự do hàng hải ở Biển Đông (RFA, 23/10/2017)

Bộ trưởng quốc phòng các nước ASEAN hôm 23 tháng 10 ra tuyên bố chung khẳng định tầm quan trọng của an toàn tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông, kêu gọi các bên kiềm chế các hoạt động, không để phức tạp thêm tình hình.

Bộ trưởng quốc phòng các nước ASEAN và Tổng Thư ký ASEAN Lê Lương Minh bắt tay nhau trong lễ ký và bàn giao Tuyên bố chung bên lề ADMM 11 ở thành phố Clark, Philippines hôm 23/10/2017 - AFP

Tuyên bố chung được đưa ra tại Hội nghị Bộ trưởng quốc phòng các nước ASEAN (ADMM 11) diễn ra ở thành phố Clark, Philippines, cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì và thúc đẩy hòa bình, ổn định trong khu vực, kêu gọi các bên theo đuổi các giải pháp giúp giải quyết tranh chấp hòa bình, phù hơp với luật quốc tế, bao gồm Công ước về Luật biển của Liên Hiệp Quốc năm 1982.

Tại hội nghị, các đại biểu khẳng định cam kết của tất cả các bên trong việc thực hiện đầy đủ Tuyên bố về ứng xử của các bên ở biển Đông (gọi tắt là DOC), bộ Nguyên tắc Sáu điểm ở Biển Đông của ASEAN và thúc đẩy việc sớm hoàn thiện Bộ Quý tắc ứng xử ở Biển Đông (COC).

Biển Đông là nơi đang có các tranh chấp về chủ quyền giữa Trung Quốc, Đài Loan và một số nước ASEAN bao gồm Việt Nam, Philippines, Malaysia, Brunei. Trung Quốc là nước đòi chủ quyền đến 90% diện tích khu vực biển Đông qua đường đứt khúc 9 đoạn mà nước này tự vạch ra trên biển.

Hồi năm 2002, ASEAN và Trung Quốc đã ký DOC với hy vọng sớm đạt được một COC có tính ràng buộc hơn về pháp lý nhưng mãi cho đến đầu tháng 8 năm nay, Bộ trưởng Ngoại giao các nước ASEAN và Trung Quốc mới thông qua một bộ khung bản thảo COC với hy vọng sẽ đạt được một COC trong năm nay.

*********************

ASEAN : Chống khủng bố, chủ đề chính cuộc họp Bộ trưởng quốc phòng (RFI, 23/10/2017)

Hôm 23/10/2017, trong khuôn khổ cuộc họp cấp Bộ trưởng quốc phòng các nước Đông Nam Á (ADMM), lãnh đạo quốc phòng các nước ASEAN bắt đầu cuộc hội đàm kéo dài hai ngày tại Clark, một căn cứ quân sự cũ của Mỹ tại Philippines. "Chống khủng bố" là nội dung chính chương trình nghị sự.

Bộ trưởng quốc phòng các nước Đông Nam Á chụp ảnh lưu niệm tại Clark, Philippines, ngày 23/10/2017. Reuters/Dondi Tawatao

Theo phát biểu của Bộ trưởng quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana tại phiên khai mạc, các bên tập trung thảo luận vào việc tìm kiếm những sáng kiến và phương cách mới nhằm phát triển hợp tác quốc phòng, trong đó, đối phó với những thách thức khủng bố và tình trạng bạo lực cực đoan tại Đông Nam Á là một trong những ưu tiên.

Phiên họp các Bộ trưởng dự kiến thông qua một tuyên bố chung vào chiều cùng ngày.

Ngoài ra, theo Bangkok Post, tình hình căng thẳng Biển Đông do những tranh chấp chủ quyền lãnh thổ giữa một số quốc gia thành viên ASEAN với Trung Quốc và Đài Loan, chương trình tên lửa đạn đạo và hạt nhân Bắc Triều Tiên cũng sẽ được các bên đề cập đến.

Thứ Ba 24/10/2017, các Bộ trưởng quốc phòng có phiên họp mở rộng với các đối tác khác (ADMM plus) như Úc, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, New Zealand, Hàn Quốc, Nga và Hoa Kỳ.

Minh Anh