 | Tổng quan: | 3601000 |
Nhà sáng lập Alibaba đã bị "thổi bay như một đám mây".
Trên thực tế, Jack Ma, người đồng sáng lập Alibaba, đã bị đuổi khỏi Ant Group, công ty tài chính mà ông đã dành cả đời để gây dựng. Kỷ nguyên của Chủ tịch Tập Cận Bình khác hẳn so với những người tiền nhiệm. (Nikkei/Reuters/Ken Kobayashi)
Mức tăng trưởng ít ỏi chỉ 3% của Trung Quốc trong năm 2022 đã báo hiệu hồi kết của thời kỳ hoàng kim kéo dài 30 năm của nền kinh tế nước này.
Ngoại trừ mức tăng trưởng 2,2% vào/2020, vốn là giai đoạn đỉnh điểm của đại dịch Covid-19, đây là thành tích kinh tế tồi tệ nhất của Trung Quốc kể từ năm 1976, khi Cách mạng Văn hóa kéo tăng trưởng xuống mức âm.
Việc đột ngột từ bỏ chính sách zero-covid – và đợt bùng dịch theo sau nó – không phải là lý do duy nhất khiến tăng trưởng đạt kết quả kém. Các chính sách kinh tế của Chủ tịch nước kiêm Tổng bí thư Đảng cộng sản Trung Quốc Tập Cận Bình là một nguyên nhân khác. Trong thập niên vừa qua, dưới sự cai trị của Tập Cận Bình, ý thức hệ đã được đặt lên trên tư duy lý tính về kinh tế.
Một sự cố mang tính biểu tượng đã xảy ra hồi tuần trước.
Ngày 10/1, một đoàn xe của chính quyền thành phố Hàng Châu, tỉnh Chiết Giang, đã tiến vào khuôn viên của Tập đoàn Alibaba, gã khổng lồ thương mại điện tử do Jack Ma đồng sáng lập.
Trong số những người bước ra khỏi xe có Lưu Tiệp (Liu Jie), Bí thư Thành ủy Hàng Châu. Ngày hôm đó, chính quyền Hàng Châu và Alibaba đã đồng ý tái khởi động mối quan hệ đối tác chiến lược đã có từ lâu của họ.
Khoảng ba tuần trước đó, Dịch Luyện Hồng (Yi Lianhong), Bí thư Tỉnh ủy mới được bổ nhiệm của Chiết Giang, cũng đã đến thăm Alibaba. Ông vừa trở về sau chuyến đi đến Bắc Kinh để tham dự Hội nghị Công tác Kinh tế Trung ương của Đảng cộng sản, một cuộc họp nhằm thảo luận các chính sách kinh tế của Trung Quốc cho/2023.
Ngay sau khi trở về, ông liền đến trụ sở chính của Alibaba.
Ngay sau khi trở về Hàng Châu sau chuyến đi Bắc Kinh, Dịch Luyện Hồng, Bí thư Tỉnh ủy mới được bổ nhiệm của Chiết Giang, đã đến thăm trụ sở của Alibaba. ©AP
Thoạt tiên, các chuyến thăm dường như báo hiệu sự nồng ấm trở lại của quan hệ giữa chính phủ và Alibaba, chuyển từ đàn áp công nghệ và áp đặt ý muốn của ban lãnh đạo trung ương sang hợp tác với nền tảng công nghệ để hồi sinh nền kinh tế suy yếu của Trung Quốc.
"Người ta đã hiểu tình hình sai hoàn toàn," một nguồn tin Trung Quốc chuyên về các vấn đề kinh doanh ở Chiết Giang cho biết.
Bối cảnh của các chuyến thăm sẽ trở nên rõ ràng hơn nếu ta xem xét chúng cùng với một diễn biến khác. Ngày 7/1, Ant Group, công ty tài chính trực thuộc Alibaba, ra thông báo rằng nhà sáng lập Jack Ma sẽ từ bỏ quyền kiểm soát công ty.
Việc tái cấu trúc công ty khiến Ma chỉ còn hơn 6% quyền biểu quyết tại Ant dù trước đó ông đã nắm giữ hơn 50%.
Sự kiện này có thể được so sánh với sự sụp đổ không đổ máu của Lâu đài Edo ở Nhật Bản. Sự kiện năm 1868 đã kết thúc chế độ Mạc phủ Tokugawa, trao trả quyền lực cho hoàng gia, và mở ra thời đại Minh Trị. Edo theo đó cũng được đổi tên thành Tokyo.
Giờ đây, Ma đã đầu hàng ở "Lâu đài Alibaba" mà không kháng cự. Ông đến Nhật Bản từ trước đại hội toàn quốc của đảng vào tháng 10 năm ngoái, và không thể trở về Trung Quốc.
Chuyến thăm của Bí thư Hàng Châu Lưu Tiệp diễn ra ba ngày sau đó.
"Lâu đài Alibaba" nhìn từ trên không vào ngày 24/3/2021, tại thành phố Hàng Châu, tỉnh Chiết Giang. © Getty Images
Nắm giữ trong tay dữ liệu của hơn 1 tỷ người dùng Alipay, nền tảng thanh toán di động phổ biến của Trung Quốc, Ant Group có ảnh hưởng vô cùng lớn. Ma là người có đóng góp quan trọng trong việc phổ biến Alipay ra toàn thế giới.
Ant Group thực ra không có bất kỳ vấn đề nghiêm trọng nào về khâu quản lý. Thay vào đó, chính thành công của tập đoàn, và ảnh hưởng đi kèm với thành công đó, đã khiến họ bị chính quyền Tập Cận Bình giám sát chặt chẽ hơn. Ma cuối cùng đã bị tước quyền kiểm soát công ty.
Cũng trong khoảng thời gian Ant Group ra thông báo ngày 7/1, những bức ảnh chụp Ma ở Bangkok đã lan truyền trên mạng xã hội. Kể từ khi chuyển đến Nhật Bản, Ma thỉnh thoảng cũng ra nước ngoài. Nhưng sau mỗi lần, ông đều trở lại Nhật chứ không về Trung Quốc, và luôn luôn hành động kín đáo.
Sau khi Ma mất quyền kiểm soát Ant Group, một công ty đầu tư liên kết với chính quyền Hàng Châu đã trở thành cổ đông lớn tại tập đoàn.
Đột nhiên, Ant trở thành một công ty chịu ảnh hưởng trực tiếp của đảng và chính phủ Trung Quốc thông qua quyền biểu quyết. Điều này cũng sẽ giúp họ có ảnh hưởng lên Alibaba, và việc chính quyền Hàng Châu và Alibaba trở thành đối tác chiến lược cũng đóng vai trò quan trọng. Bị tước mất quyền tự quyết, Alibaba và Ant Group sẽ phải đối mặt với một rào cản rất lớn trong việc tăng trưởng nhanh chóng.
Một khách du lịch Trung Quốc sử dụng Alipay để mua hàng tại một cửa hàng bách hóa ở Osaka, Nhật Bản, vào/2019. Jack Ma là người có công trong việc toàn cầu hóa ứng dụng thanh toán này. (Ảnh của Tomoki Mera)
Ngày 2/11/2020, một kiệt tác của Kaii Higashiyama, nghệ sĩ đương đại nổi tiếng nhất Nhật Bản, đã được sử dụng để ám chỉ tình huống nguy hiểm mà Ma hiện đang gặp phải.
Tài khoản WeChat của Tân Hoa Xã do nhà nước điều hành đã đăng một bài viết có kèm theo một bức tranh phong cảnh của Higashiyama trong đó vẽ một đám mây trắng hình con ngựa trên bầu trời xanh.
Jack Ma tên khai sinh là Mã Vân, nghĩa đen là "ngựa" và "mây".
Trên thực tế, Tân Hoa Xã đã cảnh báo rằng đám mây hình con ngựa trong bức tranh chắc chắn sẽ biến mất vì bị gió cuốn.
Bài báo được xuất bản sau khi Ma bị chính quyền Trung Quốc triệu tập để thẩm vấn. Một ngày sau khi bức tranh gây tranh cãi được đăng tải, Ant Group thông báo hoãn phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng.
Ma có lẽ đã xem bài báo như một chiêu của Tập Cận Bình nhằm phô diễn quyền lực cá nhân, hoặc như một hình thức bắt nạt được thực hiện bởi đảng và nhà nước. Nhưng giờ đây, sau hai năm hai tháng, rõ ràng là việc công bố bức tranh của Higashiyama không phải chuyện đùa. Đó là một tuyên bố bày tỏ ý định.
Tháng 11/2020, tài khoản WeChat của Tân Hoa Xã đã đăng một bức tranh vẽ một đám mây trắng hình con ngựa trên bầu trời xanh. Jack Ma tên khai sinh là Mã Vân, có nghĩa là "ngựa mây" trong tiếng Trung Quốc. (Ảnh chụp màn hình từ Tân Hoa Xã)
Việc đế chế Alibaba bị phá hủy ngay sau cái chết của cựu chủ tịch Giang Trạch Dân vào tháng 11 không thể nào là trùng hợp ngẫu nhiên.
Ma thành lập Alibaba ở tỉnh Chiết Giang vào năm 1999, khi Giang là lãnh đạo cao nhất của Trung Quốc. Một năm sau, Giang công bố chính sách cho phép các doanh nhân thuộc khu vực tư nhân tham gia đảng, nơi vốn được coi là lãnh địa của công nhân và nông dân.
Nhờ "Thuyết Ba Đại diện" sáng tạo của Giang – đưa các doanh nhân thuộc khu vực tư nhân vào đảng – các nhà quản lý doanh nghiệp với những ý tưởng lớn đã giành được sự tự do và mở rộng phạm vi hoạt động của họ. Trong đó, Ma chính là người tiên phong.
Nền kinh tế Trung Quốc khi ấy còn đang mắc kẹt trong tình trạng ảm đạm sau cuộc đàn áp đẫm máu tại Quảng trường Thiên An Môn ngày 4/6/1989, nhắm vào những sinh viên biểu tình ủng hộ dân chủ.
Sau chuyến "Nam tuần" của nhà lãnh đạo tối cao Đặng Tiểu Bình vào đầu năm 1992, Trung Quốc đã chuyển hướng, quay trở lại "cải cách và mở cửa". Với việc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới vào cuối/2001, dưới thời Giang, nền kinh tế Trung Quốc bắt đầu phát triển.
Chân dung của cố Chủ tịch Trung Quốc Giang Trạch Dân, người qua đời vào ngày 30/11/2022 vừa qua, hưởng thọ 96 tuổi, được trưng bày gần di hài hỏa táng của ông trong lễ tưởng niệm được tổ chức tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh vào ngày 6/12/2022. © Tân Hoa Xã/AP
Động lực chính của sự phát triển kinh tế là các doanh nhân thuộc khu vực tư nhân, bao gồm cả Ma. Các công ty nhà nước – mà chế độ Tập coi trọng – chỉ đóng vai trò hỗ trợ.
Nhưng dưới các chính sách của Tập Cận Bình, kỷ nguyên mà những cá nhân thuộc các công ty tư nhân lớn có thể ngẩng cao đầu đã chấm dứt.
Việc quản lý nền kinh tế thị trường tại Trung Quốc dường như đã trở về những ngày trước thời Giang Trạch Dân, quay lưng lại với thời kỳ hoàng kim mà gần ba thập niên tự do hóa mang lại.
Thật ra, từ trước cuộc đàn áp Thiên An Môn năm 1989, chính quyền Trung Quốc đã không hạn chế quyền tự do của những người đứng đầu doanh nghiệp tư nhân, cũng không tịch thu tài sản cá nhân có được một cách hợp pháp của họ.
Những gì đã xảy ra với Ant Group – vốn diễn ra bên ngoài khuôn khổ các biện pháp pháp lý – rõ ràng là một sự chuyển hướng khỏi con đường mà Trung Quốc đã theo đuổi kể từ khi chính sách cải cách và mở cửa được giới thiệu vào cuối những năm 1970.
Dù cụm từ tuyên truyền "ngăn chặn sự bành trướng tư bản một cách vô trật tự" không còn được sử dụng thường xuyên như trước đây, về cơ bản, tư duy vẫn không thay đổi dưới sự lãnh đạo của Tập Cận Bình.
Nền kinh tế Trung Quốc hiện đang phải đối mặt với một thử thách khác : dân số suy giảm. Cục Thống kê Quốc gia hôm thứ Ba (17/1/2023) đã công bố dân số Trung Quốc lần đầu tiên giảm trong 61 năm. Nếu xu hướng này tiếp tục, nó sẽ trở thành nhân tố chính gây áp lực kéo nền kinh tế đi xuống.
Sau cái chết của Giang Trạch Dân, đảng và chính phủ đã tổ chức một lễ tưởng niệm quy mô lớn cho vị cố lãnh đạo tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh vào ngày 6/12.
Khi thi hài của Giang được đưa đến thủ đô từ Thượng Hải, cơ sở quyền lực của ông, đồng thời cũng là trung tâm kinh tế của đất nước, một bài hát tiễn biệt đã được cất lên. Nó dường như đã gióng lên hồi chuông báo tử cho kỷ nguyên tự do kinh tế vốn đã tồn tại từ lâu ở Trung Quốc.
Katsuji Nakazawa
Nguyên tác : Jack Ma downfall spells end of China’s golden age," Nikkei Asia, 19/01/2023
Nguyễn Thị Kim Phụng biên dịch
Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 30/01/2023
Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda/2014.
Khôn ngoan và tham vọng, Jack Ma đã tự dựng nên một trong những đế chế kinh doanh lớn nhất Trung Quốc từ con số không, tạo ra hàng tỷ đô la của cải và giới thiệu cuộc sống đổi mới kỹ thuật số cho hàng trăm triệu người Trung Quốc. Dĩ nhiên Jack Ma không phải kiểu người như Jeff Bezos, Elon Musk hay Bill Gates của Trung Quốc. Nhưng sau cú vươn vai và giàu có ấy, Jack Ma trở thành đồng nghiệp, sánh vai cùng những người đó.
Jack Ma giới thiệu với Tập Cận Bình về sự vận hành của Alibaba trong Hội chợ Ánh sáng của Internet tổ chức tại Wuzhen ngày 13/11/2020 (Ảnh Tân Hoa Xã)
Thế nhưng giờ đây, ông ta đã biến mất gần như hoàn toàn khỏi tầm nhìn của công chúng ở Trung Quốc, Thật kỳ lạ. Những gì thuộc về Jack Ma từng được báo chí nhà nước ca ngợi không ngừng, coi là động lực hữu ích để Trung Quốc bắt kịp phương Tây, nay lại được báo chí trở mặt, đúc kết lại như một mối đe dọa đối với Đảng cộng sản cầm quyền.
Tập Cận Bình, nhà lãnh đạo quyền lực nhất của Trung Quốc trong nhiều thập kỷ, đang viết lại các quy tắc kinh doanh cho nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Theo những người hiểu ông Tập, đã nhận định rằng hậu quả hiện thời, do Jack Ma đã không bắt kịp với những quan điểm chính trị đang thay đổi của Bắc Kinh. Có người bình luận rằng trong ảo mộng về một thứ tự do không có thật ở đế quốc cộng sản, Jack Ma quên, và cư xử giống một doanh nhân Mỹ.
Jack Ma đột nhiên mất dần khỏi sân khấu thế giới cũng như tại quê nhà, sau một vài phát biểu thẳng thắn, kể từ tháng 10/2020. Ông ta lên tiếng chỉ trích các cơ quan quản lý Trung Quốc vì đã kìm hãm sự đổi mới tài chính. Có vẻ đó là những nhận định trở thành nguy hiểm, nhất là khi Ma đang trở thành một hình mẫu thần tượng của hàng trăm triệu người ở Trung Quốc. Tập Cận Bình đã đích thân can thiệp vài ngày sau đó để chặn đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng kỷ lục trị giá hơn 34 tỷ đô la của Ant Group, công ty công nghệ tài chính đầu não của Jack Ma. Kể từ đó, Ant Group buộc phải cơ cấu lại hoạt động kinh doanh của mình, khiến các nhân viên và nhà đầu tư của công ty rơi vào tình trạng lơ lửng, không biết số phận của mình rồi sẽ ra sao.
Từ đầu năm nay, Bắc Kinh đã ra tay đàn áp khu vực giới tài chính tư nhân của Trung Quốc, trong đó nổi bật là phạt tiền và tiến hành các cuộc điều tra nhằm buộc các công ty của ông Ma, cũng như các công ty cho thuê xe Didi Global Inc. và chủ sở hữu của TikTok là ByteDance Ltd., buộc các nơi này phải tuân thủ chặt chẽ hơn các quy định lợi ích chính trị từ nhà nước ban hành. Các công ty ấy, hiện nắm giữ rất nhiều vốn và dữ liệu người dùng, đã phát triển quá mức để kiểm soát, khiến Bắc Kinh lo ngại.
Ông Jack Ma, chỉ mới 56 tuổi, nhưng lại có quá nhiều chuyến đi cá nhân gặp gỡ các nhà lãnh đạo thế giới, chỉ để chơi golf hay trò chuyện về triết học Trung Hoa. Phong thái của Jack Ma bắt đầu giống như một lãnh tụ ở tầm quốc tế khi thuê họa sĩ riêng để học vẽ sơn dầu, phong cách trừu tượng, rồi cả học hát. Điều đáng nói, trong các công việc của Jack Ma, ông ta cũng có những chuyến lui tới Bắc Kinh để dàn xếp nhiều thứ cao hơn chuyện kinh doanh bình thường. Các quan chức giấu tên nói cho biết là Ma đã đi lạc quá xa khỏi làn đường của mình rồi. Tham vọng và bản tính thoải mái bộc lộ của ông, trở thành những đặc điểm thu hút sự theo dõi mạnh mẽ của nhiều người ở Trung Quốc. Nhưng yếu tố đó, nay sẽ không còn được dung thứ trong vòng tay siết chặt của ông Tập và đảng cầm quyền.
Việc Jack Ma bị "trừng phạt" bởi đảng cộng sản Trung Quốc, có vẻ không còn là chuyện hình sự hay sai sót bình thường, tờ Washington Post từng thử gửi thư đặt câu hỏi với các cơ quan chính phủ Trung Quốc liên quan đến việc quản lý các công ty của ông Ma, bao gồm Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, Ủy ban Quản lý Ngân hàng và Bảo hiểm Trung Quốc và Cục Quản lý Nhà nước về Quy chế Thị trường… nhưng không có nơi nào trả lời yêu cầu bình luận. Văn phòng thông tin của Quốc vụ viện, Nội các Trung Quốc cũng không trả lời các câu hỏi bằng văn bản.
Những nhà bình luận thời sự nói lẽ ra, Jack Ma chỉ nên tập trung vào việc "ủng hộ Đảng thay vì chỉ tập trung vào lợi ích của riêng mình". Một quan chức Bắc Kinh cũng xác nhận điều này. Đây thật sự là một bài học của những người làm giàu trong chế độ cộng sản : Phải luôn biết cách tạo ra một hình ảnh khiêm tốn hơn đảng cầm quyền, và phải luôn giữ một cách sống ít bị chú ý nhất. Thường thì giới tư bản đỏ vẫn hay thể hiện điều đó bằng cách luôn ra mặt hỗ trợ các doanh nghiệp chính phủ, nói như vẹt về chính trị và chia sẻ nhiều lợi nhuận hơn của công ty với các hoạt động xã hội.
Những người bênh vực Jack Ma nói rằng ông ta đang bị trừng phạt cũng vì hành động hay bỏ tiền ra cho các tập đoàn công nghệ, kinh tế phương Tây – như một cách thúc đẩy đổi mới, tìm kiếm sự thống trị thị trường, tạo ra sản phẩm mới, vận động hành lang để nới lỏng quy định và kiếm tiền. Tuy đây là cách làm hợp lý và sự năng động đã dẫn đến sự thành công của Ant và gã khổng lồ thương mại điện tử Alibaba Group Holding Ltd.
Một người quen thuộc với quan điểm của ông Tập cho biết nhà lãnh đạo đầy quyền lực này "chắc chắn không vui" với một công dân của mình, như Jack Ma, lại được Tổng thống Barack Obama mời tới một bữa trưa riêng tại Nhà Trắng ở Washington, trò chuyện riêng về thương mại điện tử với Tổng thống Pháp François Hollande tại Điện Élysée ở Paris.
Đầu năm 2017, ông Ma lại gặp gỡ Tổng thống đắc cử Donald Trump. Khung hình trực tiếp cho thấy cả hai bước vào sảnh Trump Tower ở Manhattan, và ông Trump ca ngợi vị khách của mình là "một doanh nhân vĩ đại, vĩ đại".
Vào sinh nhật lần thứ 18 của tập đoàn Alibaba năm đó, Jack Ma đã hóa trang thành Michael Jackson và nhảy theo bài hát "Billie Jean" trước khoảng 40.000 nhân viên, một màn trình diễn được hàng triệu người xem trên YouTube – điều làm cho các quan chức tuyên giáo của Trung Quốc phải cau mày, và có thể tự hỏi vì sao cuộc vui đó không phải là hình ảnh của Tôn Ngộ Không.
Hình ảnh của Jack Ma ở nước ngoài càng khởi sắc bao nhiêu, thì cổ phiếu của ông ở quê nhà lại sụt giảm. Những thư từ gợi ý của Ma tới lãnh đạo Trung Quốc thông qua một văn phòng trong Ủy ban Trung ương Đảng cộng sản bắt đầu không có hồi âm. Sự lạnh nhạt bắt đầu từ năm ngoái, và Ant Group, công ty công nghệ tài chính của của Jack Ma bắt đầu có hồ sơ báo cáo mật trên bàn của nhiều lãnh đạo, bao gồm cả công an.
Các quan chức Trung Quốc đã báo cáo khẩn về sự cần thiết phải quản lý các rủi ro tài chính tiềm ẩn từ các hệ thống tư nhân, mà Ant Group là một trong những ví dụ. Chính quyền cũng tìm cách ngăn cản các tỷ phú và những nhân vật quyền lực khác đầu tư vào Ant, thậm chí ngăn cản nguồn tiền lớn tham gia vào nỗ lực quản lý Ant Group.
Ngay cả việc Ant Group tham gia sàn giao dịch chứng khoán Thượng Hải với mã số 688688, một bộ số đặc biệt tốt lành trong văn hóa Trung Quốc, cũng khiến không ít người quyền lực khó chịu, bởi đó được coi là một dấu hiệu cho thấy sức mạnh bao trùm của Ma.
Trước những bài phát biểu hồi tháng 10 của ông Ma, nhằm vào việc chỉ trích các cơ quan quản lý, Jack Ma đã tuyên bố riêng với các nhân viên rằng ông có kế hoạch phát triển mà cũng sẽ chẳng cần phải dựa dẫm gì vào chính quyền. Lập tức báo cáo về chuyện này đã được gửi đi nhiều nơi. Với công an, và đảng cộng sản Trung Quốc, đó chính là biểu hiện đe dọa nền kinh tế Trung Quốc. Ông Tập đã lạnh lùng tự tay cắt bỏ các hồ sơ xin phát triển của Ant Group mà không buồn nói dông dài lý do. Chuyến đi lên đỉnh của ông Ma đã bắt đầu kết thúc.
Câu chuyện của Jack Ma rõ là một bài học - nhưng cũng là lời cảnh báo với tất cả những tay tư bản đỏ trong chế độ cộng sản : Nhà nước độc tài chỉ muốn có các nhà lãnh đạo doanh nhân tỷ phú sánh ngang với đỉnh cao của các huyền thoại công nghệ của Mỹ hay thế giới để nở mày nở mặt cho chính quyền. Nhưng cứ vươn cao quá trong đất nước, sớm muộn gì họ cũng sẽ trở thành cái gai trong mắt giới lãnh đạo tối cao.
Tuấn Khanh
Nguồn : RFA, 12/09/2021 (tuankhanh's blog)
Mai Vân, RFI, 06/01/2021
Vụ ông Lại Tiểu Dân, cựu lãnh đạo tập đoàn tài chính khổng lồ Trung Quốc Hoa Dung vừa bị tuyên án tử hình, trong khi tỷ phú Trung Quốc Jack Ma, nguyên lãnh đạo của tập đoàn Alibaba, đã "mất tích" từ hai tháng nay đã thu hút sự chú ý của báo giới Pháp. Trong bài viết "Vinh quang và ô nhục của các đại gia quá liều lĩnh tại Trung Quốc", báo La Croix ngày 06/01/2020 đã điểm lại một số vụ thanh trừng tiêu biểu thời Tập Cận Bình.
Chủ tịch tập đoàn Alibaba Mã Vân tham dự Hội Nghị Thế Giới về Thông Minh Nhân Tạo (WAIC) tại Thượng Hải (Trung Quốc) ngày 17/09/2018. Reuters - Aly Song
Theo tờ báo Pháp, tại vương quốc của chủ nghĩa tư bản "với đặc thù Trung Quốc", các ông chủ lớn chỉ có một quyền tự do duy nhất : "Đoàn kết chung quanh Đảng cộng sản và nỗ lực phát huy sự phát triển lành mạnh của nền kinh tế", theo lời lẽ được ông Tập Cận Bình sử dụng vào tháng 9 năm ngoái.
Vì không tôn trọng đường lối chính thức này, nhà tỷ phú lừng danh Jack Ma, từng được chế độ tung lên may xanh như biểu tượng của nền công nghệ cao của Trung Quốc, đã bị thất sủng vào tháng 11 vừa qua. Tương tự như một loạt các ông chủ khác trong những tháng gần đây, những người đã dám chỉ trích hoặc có thái độ coi thường chính quyền.
Vì vậy, khi mọi người đang thắc mắc là ông Mã Vân (Jack Ma) đã mất tích từ cách nay 2 tháng đã đi đâu, thì cựu lãnh đạo của tập đoàn tài chính khổng lồ Trung Quốc Hoa Dung (Huaron), ông Lại Tiểu Dân (Lai Xiaomin), đã bị tuyên án tử hình vào hôm 05/01 về tội "tham nhũng và đa thê". Sau khi thực hiện một "lời thú tội trên truyền hình" một năm trước đây - những lời thú tội thường do bị tra tấn hoặc ép buộc - ông bị kết tội nhận hối lộ một khoản tiền hơn 200 triệu euro.
Một giáo sư kinh tế Đại học Phúc Đán (Fudan) ở Thượng Hải giải thích : "Lại Tiểu Dân là hiện thân cho số phận bi thảm của nhiều ông chủ lớn, đảng viên Đảng cộng sản Trung Quốc (Đảng cộng sản Trung Quốc), những người có quyền làm bất cứ điều gì họ muốn miễn là phục vụ lợi ích của chế độ".
Theo vị giáo sư xin được giấu tên này, sự khác biệt giữa các công ty tư nhân và công ty nhà nước rất nhỏ ở Trung Quốc. Họ không thể làm gì nếu không có sự đồng ý của của Đảng cộng sản Trung Quốc. "Nhưng nếu đường lối chính trị đột ngột thay đổi, hoặc nếu bạn dám đặt vấn đề về chính sách đó, thì lưỡi dao máy chém lập tức rơi xuống, Đảng cộng sản Trung Quốc muốn bạn trở thành một tấm gương để khiến người khác sợ hãi".
Tháng 11 năm ngoái, Tôn Đại Ngọ (Sun Dawu), 72 tuổi, ông chủ của một tập đoàn kinh doanh nông sản hùng mạnh, đã bị bắt cùng gia đình vì công khai chỉ trích chính quyền địa phương đã giảm nhẹ mức nghiêm trọng của dịch tả lợn Châu Phi năm 2019. Tập đoàn của ông sau đó đã bị chính quyền địa phương tiếp quản.
Trong "chiến dịch chấn chỉnh" rộng lớn này nhằm giành quyền kiểm soát khu vực tư nhân, tiếp theo chiến dịch chống tham nhũng được phát động từ năm 2012, Đảng cộng sản Trung Quốc nhắm vào các lĩnh vực cụ thể và sinh lợi như ngân hàng, công nghệ cao và kinh doanh nông nghiệp, hoặc bất động sản.
Ông chủ cũ của tập đoàn bảo hiểm khổng lồ Trung Quốc Anbang, Ngô Tiểu Huy (Wu Xiaohui) - người đã mua khách sạn Waldorf Astoria danh tiếng ở New York vào năm 2014 - đã mất tích vài tháng vào năm 2017, trước khi bị kết án một năm sau đó mười tám năm tù về tội "tham ô". Có lẽ vì ông đã đầu tư hơi quá tự do. Theo vị giáo sư của Đại Học Phúc Đán, "Có những lằn ranh đỏ không được vượt qua".
"Tỷ phú đỏ" ngành bất động sản Nhậm Chí Cường (Ren Zhiqiang), 70 tuổi, con trai của một quan chức cao cấp sáng lập ra Đảng cộng sản Trung Quốc, đã bị kết án mười tám năm tù vào tháng 9 năm 2019 vì "vi phạm kỷ luật đảng". Tư cách là "hoàng tử đỏ" đã bảo vệ ông từ lâu, nhưng vô số lời chỉ trích mà ông đưa ra nhắm vào chế độ và lãnh đạo Tập Cận Bình, người mà ông dám gọi là "thằng hề" vào tháng 3 năm ngoái, đã khiến ông hoàn toàn bị thất sủng. Thái độ ngạo mạn của ông đã bị coi là hành vi phản bội Đảng cộng sản Trung Quốc, vốn sẽ kỷ niệm 100 năm thành lập vào tháng 7 tới đây.
Thụy My, RFI, 06/01/2020
Hơn 50 nhà hoạt động dân chủ sáng nay 06/01/2021 đã bị bắt giữ tại Hồng Kông theo luật an ninh quốc gia mới. Đây là đợt trấn áp lớn nhất từ trước đến nay của Bắc Kinh tại đặc khu dựa vào đạo luật khắc nghiệt này.
Phe đối lập họp báo về vụ chính quyền bắt giữ ồ ạt hơn 50 nhà hoạt động dân chủ, ngày 06/01/2021 tại Hồng Kông. AP - Vincent Yu
Cảnh sát xác nhận đã bắt tạm giam 53 người trong đó có một luật sư Mỹ vì "nổi dậy" trong chiến dịch huy động đến 1.000 nhân viên công lực sáng sớm hôm nay.
Bộ trưởng An Ninh Hồng Kông Lý Gia Siêu (John Lee) cho rằng vụ bắt bớ này là "cần thiết", nhắm vào một nhóm người tìm cách "nhấn chìm Hồng Kông xuống vực thẳm". Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh khẳng định "các lực lượng bên ngoài và một số cá nhân ở Hồng Kông kết hợp với nhau để cố làm phương hại đến ổn định và an ninh của Trung Quốc".
Ông Anthony Blinken, người được tổng thống tân cử Joe Biden lựa chọn làm ngoại trưởng nhanh chóng tố cáo "vụ tấn công vào những người can đảm bảo vệ các quyền phổ quát", và hứa hẹn chính quyền Mỹ "sát cánh với nhân dân Hồng Kông chống lại việc Bắc Kinh đàn áp dân chủ".
Thông tín viên Florence de Changy tại Hồng Kông giải thích :
"Tất cả những vụ câu lưu và khám xét nhà sáng nay đều có liên hệ với cuộc bầu cử "sơ bộ" không chính thức, được phe đối lập tổ chức vào ngày 11/07, nhằm chuẩn bị cho bầu cử Nghị Viện vào ngày 06/09 nhưng rốt cuộc đã bị hoãn lại.
Cuộc bầu cử sơ bộ này không bị chính thức cấm đoán, đã diễn ra một cách ôn hòa, đã huy động được 600.000 người tham gia.
Nhưng vào lúc đó, trưởng đặc khu Lâm Trịnh Nguyệt Nga (Carrie Lam) cho rằng sự kiện dân chủ tự phát này "có thể bị coi là hành động nổi dậy", và những người bị câu lưu hôm nay đã bị cáo buộc xúi giục nổi dậy.
Sáng hôm nay Thang Gia Hoa (Ronnie Tong), từng là thành viên của phe đối lập nhưng nay tham gia chính quyền Hồng Kông cho rằng "tổ chức bầu cử sơ bộ không thể bị coi là bất hợp pháp".
Nhưng vấn đề là đạo luật an ninh mới có hiệu lực từ ngày 30/06 mơ hồ đến nỗi tất cả mọi sự đều có thể trở thành bất hợp pháp nếu Bắc Kinh phật lòng".
Những khuôn mặt bị bắt hôm nay rất đa dạng, từ các cựu dân biểu như Đồ Cẩn Thân (James To), Doãn Triệu Kiên (Andrew Wan), Lâm Trác Đình (Lam Cheuk Ting), Mao Mạnh Tĩnh (Claudia Mo) cho đến những nhà đấu tranh trẻ tuổi hơn như cựu nhà báo Hà Quế Lam (Gwyneth Ho), ủy viên hội đồng Viên Gia Úy (Tiffany Yuen). Nhiều người thân cận với lãnh tụ sinh viên Hoàng Chi Phong (Joshua Wong) hiện đang thụ án tù cho biết nhà của anh đã bị khám xét. Cảnh sát cũng bắt giữ và lục soát văn phòng luật sư Mỹ John Clancey - người Mỹ đầu tiên bị bắt giam nhân danh luật an ninh quốc gia – đồng thời khám xét ba tòa soạn báo của Stand News, Apple Daily và Inmediahk.
Thụy My
*********************
Tú Anh, RFI, 06/01/2021
Một năm từ khi đại dịch SARS-CoV-2 bùng phát từ Vũ Hán, công cuộc điều tra tìm nguồn cội siêu vi sẽ còn mất thêm nhiều thời gian nữa. Lẽ ra phái đoàn chuyên gia của Tổ Chức Y tế Thế Giới (WHO) phải tới Trung Quốc ngày 05/01/2021, nhưng Bắc Kinh chưa cấp thị thực nhập cảnh. Trong cuộc họp báo tại Geneve, Thụy Sĩ, tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus bày tỏ "thất vọng" về thông tin này.
Ảnh tư liệu chụp ngày 23/02/2017 : Phòng thí nghiệm của Viện Vi trùng học Vũ Hán, Hồ Bắc, Trung Quốc. Reuters - ALY SONG
Phái đoàn của Tổ chức Y tế Thế gới gồm 10 nhà khoa học của 10 nước (Mỹ, Úc, Nga, Đan Mạch, Anh, Đức, Hà Lan, Nhật Bản, Qatar và Việt Nam). Hai người tiền trạm chưa vào được Trung Quốc, một số chuyên gia khác phải chờ đợi ở một nước thứ ba.
Trong khi đó, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh, hôm nay, 06/01, giải thích với báo chí : "Vấn đề không chỉ đơn thuần là thị thực nhập cảnh, Trung Quốc muốn biết chính xác thời gian viếng thăm và mục đích của phái bộ".
Từ ngày đầu đại dịch đến nay, Bắc Kinh không bao giờ sốt sắng với đề nghị để các chuyên gia độc lập đến Vũ Hán điều tra..
Thông tín viên Stéphane Lagarde tại Bắc Kinh tường thuật :
"17 năm sau khủng hoảng dịch viêm phổi cấp tính SARS-CoV-1 (năm 2003), tình trạng thiếu minh bạch vẫn tồn tại trong việc đối phó với dịch bệnh truyền nhiễm tại Trung Quốc.
Nếu giới y tế Trung Quốc có chia sẻ những hiểu biết cốt yếu của họ cho các nhà nghiên cứu trên thế giới về SARS-CoV-2 thì cội nguồn của siêu vi corona chủng mới này vẫn là chuyện nhạy cảm.
Từ nhiều tuần nay, truyền thông Nhà nước loan tải những lập luận của chính quyền và chuyên gia địa phương hoài nghi về nguồn gốc cũng như về giả thuyết siêu vi xuất phát từ nước ngoài trước rồi mới vào Trung Quốc sau. Chính ngoại trưởng Vương Nghị mới đây tuyên bố : Ngày càng có nhiều yếu tố cho phép nghĩ rằng dịch Covid có thể đã xuất hiện ở nhiều nơi trên địa cầu.
Đối với Trung Quốc, việc khống chế cách diễn giải lịch sử diễn tiến đại dịch là một cuộc đấu tranh chính trị. Báo chí Nhà nước không dùng từ siêu vi SARS-CoV-2 để tránh làm công luận nhớ lại là vào năm 2003, đợt dịch viêm phổi cấp tính đầu tiên cũng đã phát sinh từ Trung Quốc.
Nhiều nhà báo công dân đã bị bắt giam, những người báo động dịch bệnh bị bịt miệng.
Chuyến công tác của phái đoàn chuyên gia Tổ Chức Y tế Thế Giới hoàn toàn không được đề cập đến trên báo chí tiếng Hoa. Và chắc chắn, các chuyên gia quốc tế sẽ được "kèm cặp" chặt chẽ tại Vũ Hán ; bằng mọi giá, thành phố đặt dưới sự kiểm soát này không muốn thấy xuất hiện những trường hợp lây nhiễm mới, làm gợi nhớ lại những gì đã xẩy ra vào mùa đông năm ngoái, như hình ảnh chuyến xe lửa từ Bắc Kinh đến Vũ Hán, các nữ tiếp viên đeo găng tay, khẩu trang hai lớp và kính bảo hộ để tiếp hành khách".
Tú Anh
Bên lề Tuần lễ Cấp cao APEC 2017 diễn ra tại Đà Nẵng vừa qua, sự kiện tỷ phú Jack Ma, người sáng lập và là Chủ tịch tập đoàn Alibaba của Trung Quốc, sang Việt Nam từ ngày 4 – 8/11 đã thu hút sự chú ý rất lớn của dư luận.
Ông chủ Alibaba, Jack Ma.
Với giá trị tài sản lên đến 47,6 tỷ USD tại thời điểm tháng 11/2017, Jack Ma hiện là người giàu nhất Trung Quốc và giàu thứ 11 trên thế giới. Ông ta đã trở thành một biểu tượng toàn cầu về tài năng kinh doanh và tinh thần khởi nghiệp trong kinh doanh, và thậm chí còn đứng thứ hai trong danh sách "50 nhà lãnh đạo ảnh hưởng nhất thế giới" năm 2017 do tạp chí Fortune bình chọn.
Với một hành trang choáng ngợp như thế nên chẳng có gì khó hiểu khi công chúng Việt Nam dành cho vị khách đến từ Trung Quốc này một sự chú ý đặc biệt.
Bệ phóng của hàng giả
Khởi sự Alibaba.com với 60.000 USD cùng 17 nhà đồng sáng lập khác, Jack Ma đã đưa Alibama phát triển với tốc độ khó tin, trở thành một công ty mẹ với 9 công ty con chính là Alibaba.com, Taobao Marketplace, Tmall, eTao, Alibaba Cloud Computing, Juhuasuan, 1688.com, AliExpress.com và Alipay.
Tuy nhiên, bên cạnh tài năng kinh doanh xuất chúng, con đường Jack Ma đưa Alibaba Group trở thành một đế chế kinh doanh hùng mạnh vẫn băng qua những khoảng tối gây nhiều tranh cãi.
Sự phát triển thần tốc của Alibaba luôn gắn với vô số tai tiếng về kinh doanh hàng giả. Tháng 1/2015, Cục Quản lý Nhà nước về Công nghiệp và Thương mại của Trung Quốc đã công bố một nghiên cứu khảo sát, trong đó cho biết chỉ 37% hàng hoá mà họ kiểm tra trên Taobao là hàng chính hãng, 63% còn lại là hàng giả.
Về phần mình, Jack Ma thanh minh rằng vấn đề hàng giả là do luật pháp yếu kém của Trung Quốc. Tuy nhiên, điều đó thật khó thuyết phục được ai. Và tháng 5 vừa qua, Alibaba đã bị đình chỉ tư cách thành viên trong IACC (International AntiCounterfeiting Coalition), một tổ chức quốc tế phi lợi nhuận chuyên chống hàng giả và vi phạm bản quyền.
Trong một báo cáo được công bố ngày 22/6 vừa qua, Tổ chức Cảnh sát Châu Âu (EuroPol) cho biết : Năm 2015, Trung Hoa đại lục và Hong Kong là nơi xuất xứ của 86% hàng giả trên thế giới. Và mỗi năm Trung Quốc kiếm đến 400 tỷ USD từ hàng giả.
Chính phủ Trung Quốc xưa nay vẫn nhắm mắt làm ngơ trước vấn nạn hàng giả ở đất nước này. Và chính sách dung dưỡng hàng giả của Bắc Kinh chắc chắn là một bệ phóng quan trọng cho sự thăng tiến ngoạn mục của Alibaba.
Không quay lưng lại với những gì đã giúp mình thành công, ông chủ Alibaba tỏ ra hồn nhiên : "Hàng giả Trung Quốc còn tốt hơn hàng thật !"
Chưa hết, Jack Ma còn thành lập công ty APN tại "thiên đường thuế" Cayman Islands rồi thông qua APN nắm giữ cổ phần trong Alibaba Group và các công ty con.
"Người Trung Quốc làm gì cũng có tính toán." Chính phủ Trung Quốc đã hậu thuẫn hết mình cho các tập đoàn công nghệ tư nhân như Huawei hay ZTE rồi biến chúng thành những tập đoàn gián điệp nhằm mục đích thu thập tin tức trên khắp thế giới (Việt Nam đã trở thành "sân nhà" của hai tập đoàn này từ lâu). Vì thế, câu hỏi hợp lý đặt ra là : Liệu Alibaba của Jack Ma có sẽ trở thành công cụ chính trị và kinh tế của Bắc Kinh.
Tham vọng của Jack Ma tại Việt Nam
Chuyến thăm Việt Nam công khai và ồn ào của Jack Ma vừa qua có thể khiến một số người nghĩ đây là lần đầu Jack Ma đưa Alibaba đến Việt Nam tìm cơ hội kinh doanh.
Thực ra, Jack Ma đã sang Việt Nam lần đầu cách đây 11 năm. Alibaba cũng đã có một vài đại lý hợp tác kinh doanh ở Việt Nam, nhưng chỉ ở quy mô nhỏ.
Với việc kinh tế Trung Quốc bắt đầu giảm tốc vài năm qua, nhu cầu tìm kiếm tăng trưởng bên ngoài thị trường nội địa của Alibaba ngày càng trở nên cấp thiết. Trong bối cảnh đó, tháng Tư năm ngoái, Alibaba đã chi 1 tỷ USD để sở hữu 51% cổ phần Lazada, sàn thương mại điện tử lớn nhất Đông Nam Á hiện nay và đang hoạt động tại 6 thị trường chủ chốt là Singapore, Malaysia, Thái Lan, Philippines, Indonesia và Việt Nam. Tháng 6/2017, Alibaba lại rót thêm 1 tỷ USD vào Lazada để nâng tỷ lệ sở hữu lên 83%.
Hiện tại, Lazada đã chiếm đến 1/3 thị phần thương mại điện tử của Việt Nam. Tại lễ kỷ niệm 5 năm Lazada Việt Nam hồi tháng Ba vừa qua, đại diện Lazada đã tiết lộ tham vọng của mình : duy trì đà tăng trưởng 2 con số mỗi năm, thu hút 80% người mua sắm trực tuyến sử dụng dịch vụ của mình vào năm 2020, và đạt 100 triệu dollar doanh thu trong ngày Cách mạng mua sắm trực tuyến 11/11/2020.
Rõ ràng, mục tiêu của Lazada là thống lĩnh thị trường thương mại điện tử Việt Nam. Ngày 12/11, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Chủ tịch Tập Cận Bình đã chứng kiến Bộ Công thương Việt Nam và Bộ Thương mại Trung Quốc ký kết bản ghi nhớ về việc thành lập nhóm công tác, hợp tác thương mại điện tử. Con đường đưa Alibaba tiến vào một thị trường mà Jack Ma ví như "mỏ vàng" qua đó trở nên thênh thang hơn bao giờ hết.
Một mũi tên trúng nhiều đích
Trong chuyến thăm Việt Nam vừa rồi, Jack Ma đã ký kết hợp đồng hợp tác giữa Alipay với NAPAS. NAPAS là đơn vị trung gian thanh toán duy nhất được Ngân hàng Nhà nước cấp phép cung ứng dịch vụ chuyển mạch tài chính và dịch vụ bù trừ điện tử tại Việt Nam, với các cổ đông chính là Ngân hàng Nhà nước và 15 ngân hàng thương mại lớn tại Việt Nam.
Còn Alipay là gì ?
Alipay là tiện ích thanh toán điện tử do Alibaba sở hữu và phát triển. Nhiệm vụ chính của Alipay là bảo lãnh thanh toán trong các giao dịch trực tuyến. Khi một đơn hàng giao dịch trực tuyến được khởi tạo, Alipay sẽ đóng vai trò là bên trung gian thứ ba đảm bảo cho đôi bên thực hiện giao dịch. Alipay nhận tiền từ bên mua hàng, đóng băng khoản tiền thanh toán rồi thông báo tới bên bán hàng và đề nghị bên bán hàng xuất hàng tới địa chỉ bên mua hàng như cam kết. Sau khi nhận được hàng và hoàn tất việc kiểm hàng, bên mua sẽ gửi xác nhận tới Alipay để gỡ băng khoản thanh toán ; bên bán lúc này sẽ nhận được tiền và giao dịch hoàn tất.
Năm 2003, khi sàn thương mại điện tử Taobao ra đời, trở ngại lớn nhất đối với sự phát triển của nó là thiếu một cơ chế tạo niềm tin giữa bên mua và bên bán. Hai bên đều lạ lẫm với nhau nên thiếu tin tưởng lẫn nhau. Người mua không muốn trả tiền trước, còn người bán thì không muốn chuyển hàng trước. Sự ra đời của Ailpay đã giúp giải quyết vấn đề này, mở đường cho sự phát triển bùng nổ của Taobao cũng như các sàn thương mại điện tử khác của Alibaba Group.
Tại Trung Quốc, Alipay hiện có khoảng 450 triệu người dùng, chiếm tới 61,5% số giao dịch trên thị trường thanh toán di động, và đang hướng tới mục tiêu 2 tỷ người dùng trên toàn thế giới vào năm 2025.
Hiện nay, với một ví điện tử Alipay trong tay, người ta có thể dễ dàng thanh toán đơn hàng không chỉ trên những website thương mại của Alibaba mà cả nhiều sàn thương mại điện tử khác của Trung Quốc.
Như vậy, thông qua hợp đồng hợp tác giữa Alipay với NAPAS, Jack Ma đã bắn một mũi tên trúng nhiều đích : vừa được tiếng là giúp Việt Nam phát triển thanh toán điện tử và thương mại điện tử như tuyên bố hùng hồn của ông ta, vừa tạo bệ phóng cho sự phát triển của sàn TMĐT thuộc sở hữu Alibaba tại Việt Nam, vừa mở đường cho sự đổ bộ ồ ạt của hàng hoá "made in China" thông qua Lazada cũng như các sàn thương mại điện tử khác của Trung Quốc. Nếu viễn cảnh này trở thành hiện thực, hàng hoá Việt Nam cùng nền sản xuất trong nước không bị bức tử ngay trên sân nhà thì mới lạ.
Kinh tế quyết định chính trị
Thủ tướng Hun Sen từng nói đại ý là ông ta không lo ngại Trung Quốc bởi Campuchia không tiếp giáp nước này. Trở thành đồng minh thân cận nhất của Bắc Kinh trong khối ASEAN, Hun Sen gần như nhắm mắt cho các nhà đầu tư Trung Quốc mặc sức "làm mưa làm gió" khắp đất nước. Và đến giờ thì có lẽ chỉ còn mỗi Hun Sen là vẫn chưa nhận ra một thực tế là hiểm hoạ "Hán hoá" đã nhãn tiền trên xứ sở chùa tháp.
Hạ tầng kinh tế quyết định thượng tầng chính trị. Đó là quy luật mà dường như các ông chủ Trung Nam Hải mới "ngộ ra" thời gian gần đây trong sách lược với Việt Nam.
Một nền kinh tế phát triển cao trong hàng vài chục năm như Trung Quốc dĩ nhiên là có nhiều bài học thành công như Jack Ma. Tuy nhiên, xuất phát từ lịch sử đau thương hàng nghìn năm của dân tộc, cũng những vấn nạn "made in China" đang diễn ra trên khắp đất nước, điều đó không có nghĩa là chính phủ Việt Nam cần mở rộng cửa chào mời họ.
Giống như"mối tình hữu nghị" giữa hai quốc gia láng giềng Toracanxi và Hopantomola, lãnh đạo Việt Nam bên ngoài có thể vẫn phải dành "những lời có cánh" cho Jack Ma hay các ông chủ Trung Quốc tiềm ẩn những hiểm hoạ khó lường khác, nhưng bên trong thì cần phải hành động theo mệnh lệnh của hàng chục triệu đồng bào : Jack Ma, hãy tránh xa Việt Nam !
Lê Anh Hùng
Nguồn : VOA, 17/11/2017
