Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

Thy gì khi Philippines đt li ích quc gia lên đu ?

Trần Đông A, VOA, 08/05/2023

Chuyến thăm Washington va qua cho thy ông Marcos Jr. đã quyn biến như thế nào khi cp nht li ích quc gia trong "bình din đa chính tr" mi ti khu vc. Liu Đng cộng sản Vit Nam có rút ta được kinh nghim gì t chuyn này không ?

myphi1

Chuyến thăm chính thc Washington t 1/5 đến 4/5 ca ông Marcos Jr. là chuyến thăm cp nhà nước đu tiên ca mt Tng thng Philippines ti M trong hơn 10 năm qua.

Tha thun mi nht gia Philippines và Hoa k mang tính đnh hướng các nguyên tc phòng th trong bi cnh Tng thng Marcos Jr. va tuyên b, đt nước ông gi đây đang lâm vào tình trng "phc tp nht trên bình din đa-chính tr, và vì thế điu hoàn toàn t nhiên là Philippines quay sang mt nước mt nước duy nht đã được gn kết vi mình bng mt Hip ước quc phòng". Manila và Washington đã ký mt tha thun mi có tên gi"Hướng dn phòng th song phương". Văn kin đã được công b ngày 3/5 va qua nhm xác đnh c th hóa vai trò ca M trong "Hip ước phòng th chung" (Mutual Defense Treaty-MDT) ký t năm 1951, nhưng trong bi cnh Philippines mun làm sáng rõ hơn khi liên minh đc bit gia hai nước bước vào k nguyên mi.

Ti sao phi có hướng dn mi ?

Chuyến thăm chính thc Washington t 1/5 đến 4/5 ca ông Marcos Jr. là chuyến thăm cp nhà nước đu tiên ca mt Tng thng Philippines ti M trong hơn 10 năm qua. Đây cũng là cuc gp mi nht trong hàng lot cuc gp cp cao gn đây mà Philippines đã tiến hành vi các nhà lãnh đo M và Trung Quc, nhng cường quc đang cnh tranh nhau quyết lit đ giành li thế chiến lược trong khu vc n Đ Dương Thái Bình Dương t do và rng m (FOIP). Theo hãng tin Reuteurs, mc dù Hoa Kỳ đã trn an Philippines rng, quan h đi tác quc phòng ca h là "vng như thép", nhưng Manila li lp lun rng, mt Hip ước có tui đi 7 thp k thì cn phi được cp nht đ phn ánh môi trường an ninh toàn cu đã hoàn toàn thay đi.

Văn bn "hướng dn phòng th song phương" được b Quc Phòng M va công b hôm 3/5 nêu rõ rng, nhng cam kết phòng th chung s được vn dng trong trường hp mt trong hai đng minh b tn công quân s "bt k đâu trên Bin Đông". Mt chi tiết khác được đưa vào văn kin là gi đây các tàu tun duyên cũng thuc đi tượng được bo v bi Hip ước MDT. Đim đáng chú ý khác là văn kin hướng dn ghi nhn hai bên cn phi phi hp vi nhau đ đi phó vi "cuc chiến tranh không cân xng, chiến tranh hn hp và các chiến thut vùng xám". Thut ng quân s "chiến thut vùng xám" thường được M s dng đ ch vic Trung Quc dùng các phương tin phi quân s như tàu tun duyên hay các đi tàu cá nhm khng đnh nhng đòi hi lãnh th trong vùng Bin Đông. Chiến thut này bao gm c nhnghành đng phong ta, hăm da hay nhng bin pháp gây ri các hot đng đánh bt cá hay thăm dò khai thác tài nguyên ca đi phương.

S dĩ Philippines yêu cu M phi cp nht vào thi đim hin nay vì căng thng vi Trung Quc ngày càng gia tăng gn đây. Tháng trước, Philippines đã cáo buc lc lượng bo v b bin Trung Quc thc hin "các thao tác nguy him" và "chiến thut hung hăng" cn tr cuc tun tra ca các lc lượng bo v b bin Philippines gn Bãi C Mây là rn san hô do mt lc lượng hi quân nh ca Philippines chiếm gi và nm cách b bin Philippines 105 hi lý (195 km). Vào tháng 2 trước đó, Philippines cho biết mt tàu Trung Quc đã chiếu tia laser cp đ quân s vào mt trong các tàu tiếp tế ca hi quân nước này trong cùng khu vc. Philippines và mt s nước láng ging trong nhng năm gn đây đã t cáo v hành vi ca lc lượng bo v b bin và ngư dân Trung Quc, sau khi các tàu nh hơn b đâm, chn hoc bn bng vòi rng. Trung Quc, nước tuyên b ch quyn đi vi các đo, rn san hô và vùng bin cách b bin ca h nhng 1.500 km, k c trong vùng đc quyn kinh tế ca năm quc gia láng ging, thường cáo buc cá c tàu khác khiêu khích hoc xâm phm.

Hành đng trong khuôn kh pháp lý

Biết được các tình hung mà Hoa K buc phi can thip theo MDT có th là mt bin pháp ngăn chn khiến Bc Kinh phi suy nghĩ li v mt s chiến lược Bin Đông đ tránh đi đu vi các lc lượng Hoa K, bao gm c cách hành x ca lc lượng bo v b bin nước này. Nhưng Trung Quc cũng có th s dng các tàu ca mình đ kim tra các gii hn trong cam kết quc phòng ca Hoa K và c gng làm suy yếu liên minh, đt Washington vào mt v trí khó x khi h có th min cưỡng can thip do lo ngi v s leo thang hoc tính toán sai lm. Mt s nhà phân tích đã lp lun rng Philippines và Hoa K được phc v tt hơn bi mt Hip ước phòng th chung ít mơ h hơn. Các hướng dn này là ln đu tiên k t khi "Hip ước phòng th chung" (MDT) được ký kết t năm 1951 và tuân theo hàng lot các phn đi ngoi giao ca Philippines trong năm qua v điu mà nước này gi là các hành đng và mi đe da "hung hăng" ca Trung Quc đi vi l c lượng bo v b bin ca nước này.

"Hướng dn phòng th" dài 6 trang đã được nht trí ti Washington hôm 3/5 sau các n lc mi dưới thi Tng thng Ferdinand Marcos Jr. nhm cp nht "Hip ước phòng th chung" (MDT) vi Hoa K, vào thi đim căng thng gia tăng và đi đu trên bin vi Trung Quc. Các hướng dn cho biết các cam kết ti Hip ước song phương s được vin dn nếu mt trong hai bên b tn công c th Bin Đông và nếu các tàu tun duyên là mc tiêu. Nó cũng được cp nht đ bao gm các tham chiếu đến các hình thc chiến tranh hin đi. Cùng vi MDT, vi "Tha thun các lc lượng thăm viếng" (VFA) ký năm 1998 và "Tha thun hp tác quc phòng tăng cường (EDCA) ký năm 2014, tt c to thành mt khuôn kh pháp lý vng chc đ Philippines t nay sn sàng đi phó vi "các mi đe da có th phát sinh trong mt s lĩnh vc bao gm đt lin, trên bin, trên không, vũ tr và không gian mng và dng chiến tranh bt đi xng, kết hp và bt thường và chiến thut vùng xá m, các hướng dn vch ra mt hướng đi đ xây dng kh năng tương tác trong c các lĩnh vc thông thường và phi thông thường",theo tuyên b t Lu Năm Góc.

Trông người mà ngm đến ta

Nhng thành tu Tng thng Marcos Jr. gt hái được nhng qua trên đt M va to bước ngot thc cht, va mang ý nghĩa biu tượng. Gii quan sát Vit Nam nói mt cách khách quan nhìn mà thèm. Tt nhiên, không ai li đi so sánh Philippines vi Vit Nam.

"Trông người đng ngm đến ta

Mt dy mt mng biết là có nên ?"

(Ly Kiu)

Gii cm quyn c hai x hn nhiên lúc nào cũng tuyên b, đt li ích quc gia lên hàng đu trong chính sách đi ngoi. Nhưng kết qu thì như đang thy.Nh xã hi có đa nguyên nên Marcos Jr. lên cm quyn đã gn như đo ngược chính sách ca người tin nhim, ưu tiên đi vi li ích quc gia ch không đt bo v Đng lên đu, nên ông đã có ngay gii pháp cho h sơ hóc búa liên quan đến vn đ Bin Đông. Vit Nam trong khi đó, vn như "gà mc tóc" trong vn đ nâng cp i tác chiến lược" vi Hoa K. Thông thường, không nhà cm quyn nào ngoài ming, không mnh mm nói là chng nô dch ca ngoi bang. Nhưng chng xâm lược đ ri li đt ách nô dch y lên đu lên c người dân, không cho "dân m ming", khác xa vi chng ngoi bang vì li ích quc gia dân tc !

Điu ngc nhiên là chính Tp chí "Quc phòng Toàn dân" ngay trước khi Marcos Jr. trúng c đã có tiên lượng khá chính xác v các bước đi ngon mc trên chính trường Philippines.T báo đánh giá rng, "trong bi cnh M đang trin khai mnh m chiến lược "n Đ Dương Thái Bình Dương t do và rng m" (FOIP) thì vic quan h hai nước tr li nng m như trước có ý nghĩa rt ln…".3

Lượng đnh này đáng quan tâm, vì gia Philippines và Vit Nam, mi đe da t Trung Quc đi vi đc lp, ch quyn, toàn vn lãnh th đi vi mi nước gn như ging ht nhau. Điu khác nhau đây là gì ? Vit Nam "ngm b hòn làm ngt" còn Philippines thì quyết "sánh vai" cùng thi đi. Nhng ngày Tng thng Marcos "tung hoành ngang dc" ti Washington, ngi Hà Ni nghe Bí thư Trung ương Đng Trương Th Mai "t tê" vi Tp Cn Bình v "16 ch" và "4 tt" mà nu c diu !

Trong khi đó, ti Trung tâm Nghiên cu chiến lược và quc tế (CSIS) th đô Washington, Tng thng Marcos Jr. cho rng, hin là thi đim đ nâng cp mi quan h song phương Philippines Hoa Kỳ nhm góp phn ứng phó nhanh hơn vi nhng thách thc hin ti ngày đang ni lên. Ông Marcos cũng đề cập tha thun mà ông ký hi đu năm nay cho phép quân đi M tiếp cn thêm 4 căn c quân sự ti Philippines, ngoài 5 căn c đã được ch đnh trước đó theo "Tha thun hp tác quc phòng tăng cường" (EDCA). Nhà lãnh đạo Philippines nêu rõ việc cho phép quân đi M tiếp cn nhiu căn c quân s hơn Philippines không nhm mc đích s dng cho hành đng tn công bt k quc gia nào. Nhưng trong nhng ngày trên đt M,ông Marcos cũng chng du diếm, các căn c này s hu hiu trong trường hp Đài Loan b tn công.

Trần Đông A

Nguồn : VOA, 08/5/2023

********************************

Phép thử đối với Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng

Nguyễn Nam, VNTB, 04/05/2023

Philippines tìm đến Mỹ – đối tác hiệp ước duy nhất của Manila – trong bối cảnh căng thẳng khu vực gia tăng là "điều tự nhiên" – Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr.

myphi2

Philppines tìm đến Mỹ - Việt Nam tìm đến Tàu ?

Liệu Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng sẽ rút ra bài học gì ở chuyến thăm chính thức của Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. đến Mỹ từ ngày 1-5 vừa qua ?

Nhiều phát biểu của ông Marcos trong chuyến thăm lần này đã nhấn mạnh lập trường không để đất nước bị "lợi dụng trở thành bàn đạp quân sự", chỉ "làm việc vì hòa bình", và cuối cùng sẽ chỉ dựa vào Hiệp hội ASEAN vốn được Mỹ ủng hộ trở thành lãnh đạo chủ chốt ở khu vực.

Điều này không chỉ cho thấy lập trường quyết đoán của Manila, mà còn giúp nhận diện ba bước triển khai nhằm giảm phụ thuộc, tăng khả năng điều phối chủ động của họ, mà bước thứ nhất chính là sự cân bằng chủ động ảnh hưởng giữa Mỹ và Trung Quốc ở các lĩnh vực an ninh nhạy cảm của Philippines.

Tin tức từ báo chí nước ngoài cho biết Tổng thống Mỹ Joe Biden đã khẳng định với người đồng cấp Philippines – ông Ferdinand Marcos Jr. về cam kết "sắt thép" của Washington trong việc bảo vệ đồng minh Philippines, "Mỹ vẫn giữ cam kết bảo vệ Philippines, bao gồm cả Biển Đông" – ông Biden nói.

Ông Biden đưa ra phát biểu nhân chuyến thăm của ông Marcos đến Nhà Trắng – chuyến thăm đầu tiên của một lãnh đạo Philippines sau 10 năm. Chuyến thăm diễn ra vài ngày sau các vụ va chạm giữa lực lượng hải quân Philippines và lực lượng hải quân Trung Quốc trên Biển Đông.

Hai nhà lãnh đạo đã ra một tuyên bố chung, theo đó nhắc lại rằng bất kỳ cuộc tấn công vũ trang nào nhằm vào các lực lượng Philippines ở Thái Bình Dương (kể cả ở Biển Đông) sẽ dẫn đến các phản ứng của Mỹ dựa Hiệp ước phòng thủ chung Mỹ – Philippines năm 1951.

Tuyên bố cũng khẳng định tầm quan trọng của việc "duy trì hòa bình và ổn định trên eo biển Đài Loan như một yếu tố không thể thiếu đối với an ninh và thịnh vượng toàn cầu".

Hai nhà lãnh đạo cũng bày tỏ mong muốn thiết lập các cơ chế hợp tác với Nhật và Úc.

Nói về chuyến thăm, ông Marcos cho biết việc Philippines tìm đến Mỹ – đối tác hiệp ước duy nhất của Manila – trong bối cảnh căng thẳng khu vực gia tăng là "điều tự nhiên".

Với quan điểm chính trị như trên, nên ở bước thứ hai, Philippines đang hoàn thiện dần mạng lưới viễn thám theo chiến thuật "răn đe bằng cách phát hiện".

Trước đây, Philippines củng cố mạng lưới giám sát viễn thám vệ tinh với dịch vụ vệ tinh NovaSAR-1 có liên kết với cơ sở dữ liệu toàn cầu của Trung tâm quan sát Trái đất của Tổ chức Nghiên cứu công nghiệp và khoa học khối thịnh vượng chung (CSIRO) có trụ sở tại Úc. Cùng với bốn hệ thống radar giám sát đường không tầm xa Horizon 2 – ASRS sẽ được Nhật Bản xuất khẩu và chương trình hợp tác sử dụng không gian để nhận thức lĩnh vực hàng hải với Mỹ vừa thiết lập, mạng lưới viễn thám do Philippines điều phối sẽ được kiện toàn.

Ở bước cuối cùng, các cơ chế do Philippines cùng điều phối sẽ được mở rộng.

Sự xác nhận quá trình cùng thiết lập các cơ chế hợp tác ba bên Mỹ – Phi – Nhật, Mỹ – Phi – Úc trong tuyên bố chung sau cuộc gặp thượng đỉnh đã định hình sự mở rộng của nhóm cơ chế hợp tác ba bên mà ban đầu Philippines chỉ xây dựng giữa các nước nhỏ – như tam giác tuần tra chung ở biển Sulu giữa Philippines – Indonesia – Malaysia.

Philippines hôm 28-4 đã cáo buộc Lực lượng bảo vệ bờ biển Trung Quốc có "chiến thuật hung hăng" khi các tàu của Bắc Kinh áp sát tàu tuần tra Philippines (có chở theo phóng viên quốc tế) trên Biển Đông (tại khu vực cách bờ biển Philippines 105 hải lý).

Đáp lại, Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói rằng các tàu Philippines đã xâm phạm vào vùng biển của Trung Quốc và thực hiện các động thái khiêu khích có chủ ý. Bắc Kinh cáo buộc các hành động của phía Philippines "mang tính khiêu khích và có tính toán từ trước" nhằm "gây xích mích, đỗ lỗi cho Trung Quốc và thổi phồng vụ việc".

Bộ Ngoại giao Việt Nam xác nhận, "Việt Nam thu xếp chuyến thăm Mỹ của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng" trong thời gian tới.

Nguyễn Nam

Nguồn : VNTB, 04/05/2023

Additional Info

  • Author Trần Đông A, Nguyễn Nam
Published in Diễn đàn

Tín hiệu tốt hay xấu cho Việt Nam ?

Tình hình Biển Đông có nhiều biến động trong thời gian gần đây, với trọng tâm là Philippines. Manila thắt chặt hợp tác quân sự với Washington, chuẩn bị cuộc tập trận Balikatan lớn nhất, diễn ra từ ngày 11 đến 28/04/2023, chỉ cách phía nam Đài Loan 300 km. Mỹ và Philippines cũng nhất trí nối lại các chuyến tuần tra chung ở Biển Đông. Từ tháng 02/2023, quân đội Mỹ được phép tiếp cận tổng cộng 9 căn cứ của Philippines.

myphi1

Ảnh lưu trữ : Trực thăng của quân đội Philippines tham gia cuộc tập trận Balikatan thường niên với quân đội Mỹ, ngoài khơi Claveria, tỉnh Cagayan, phía bắc Philippines, ngày 31/03/2022. AP - Aaron Favila

Trước việc hai đồng minh thắt chặt quan hệ quân sự và ngoại giao, Trung Quốc liên tục có những động thái đấu dịu. Thứ trưởng ngoại giao Trung Quốc Tôn Vệ Đông (Sun Weidong) công du Manila ngày 23-24/03 để phản đối việc Mỹ mở rộng hiện diện quân sự ở trong vùng, theo một quan chức ngoại giao Philippines tham gia cuộc họp khi trả lời AP. Về mặt chính thức, hai nước nhất trí rằng " các vấn đề hàng hải phải được giải quyết qua đường ngoại giao và đối thoại và không bao giờ bằng cách ép buộc và đe dọa ".

Những biến chuyển trên tác động như thế nào đến Việt Nam ? Nhà nghiên cứu Laurent Gédéon, giảng viên Trường Sư phạm Lyon (École normale supérieure de Lyon), Pháp, trả lời một số câu hỏi của RFI tiếng Việt.

*

RFI : Mỹ và Philippines tổ chức tập trận chung Balikatan có quy mô chưa từng có, từ ngày 11 đến 28/04/2023. Sự kiện này chắc chắn sẽ khiến Bắc Kinh giận dữ. Liệu Trung Quốc viện cớ đó để tỏ ra hung hăng hơn trong phát biểu và hành động ở Biển Đông không ?

Laurent Gédéon : Đợt tập trận Balikatan năm 2023 chắc chắn sẽ không làm giảm căng thẳng giữa Bắc Kinh và Washington, cũng như giữa Bắc Kinh và Manila. Cụm từ "Balikatan" cũng có nghĩa là "vai kề vai" nhắc đến sự gần gũi giữa Mỹ và Philippines.

Tôi nghĩ là cũng cần phải nhắc lại rằng đợt tập trận này diễn ra trong bối cảnh Hoa Kỳ thường xuyên trắc nghiệm khả năng đáp trả của Trung Quốc, đặc biệt là ở Biển Đông. Sự cố gần đây nhất là Trung Quốc, trong thông cáo ngày 23/03, khẳng định đã "đuổi" tàu khu trục Mỹ USS Milius ra khỏi khu vực quần đảo Hoàng Sa. Trước đó còn có nhiều sự kiện như thông báo hôm 21/02 của tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn về tăng cường quan hệ quân sự giữa Đài Bắc và Washington, hoặc đợt tập trận chung Mỹ-Hàn lớn nhất từ 5 năm qua, diễn ra từ ngày 13 đến 23/03.

Balikatan 2023 là cuộc tập trận có quy mô lớn nhất, huy động khoảng 18.000 quân nhân, trong đó có 12.000 người Mỹ. Theo tôi, cần chú ý theo dõi xem Balikatan 2023 diễn ra như thế nào, những đơn vị nào được huy động. Ngoài ra, cũng cần biết rằng Balikatan 2023 nhắm đến hai mục đích lớn : kiểm tra khả năng tương tác của lực lượng Hoa Kỳ và Philippines, đưa ra những kịch bản khủng hoảng trực diện, với các giả thuyết về phòng thủ và tấn công.

Theo tôi, dường như những yếu tố này có ý nghĩa mấu chốt để hiểu được tuyên bố của chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trước Quốc Hội ở Bắc Kinh hôm 06/03 khi ông nhấn mạnh Trung Quốc bị các nước phương Tây, đặc biệt là Hoa Kỳ, bao vây. Phát biểu đó cho thấy rõ Trung Quốc lo lắng về sự hiện diện của Mỹ trong khu vực.

Trước tình hình đó, Bắc Kinh có thể có nhiều cách đáp trả, như kịch liệt phản đối thông qua các thông cáo chính thức, hoặc có thể gây sức ép ngoại giao cũng như ban hành nhiều biện pháp nhắm vào Philippines chẳng hạn. Bắc Kinh cũng có thể tăng cường tuần tra trên không ở các vùng sát với khu vực tập trận. Cũng có thể là Hải quân Trung Quốc lại quấy rối ngư dân Philippines, cấm họ vào các ngư trường đánh bắt như từng làm cách đây vài tháng. Cuối cùng, có thể là Hải quân Trung Quốc tăng cường hiện diện ở Biển Đông để gây sức ép với Philippines.

RFI : Cuộc tập trận Balikatan có thể có ích cho Việt Nam không ?

Laurent Gédéon : Chắc chắn là có. Việt Nam được lợi khi chú ý theo dõi cuộc tập trận này vì bốn lý do. Thứ nhất là phân tích cách Hoa Kỳ sát cánh với một đồng minh. Điều này sẽ mang lại những yếu tố có ích cho Hà Nội về mức độ tin cậy vào Mỹ trong bối cảnh gần đây Washington đưa ra nhiều tín hiệu rất tiêu cực, nhất là rút quân khỏi Afghanistan mà không tham vấn đối tác, bào mòn niềm tin của các đồng minh của Mỹ.

Thứ hai là Việt Nam có thể sẽ phân tích được khía cạnh thuần túy quân sự của cuộc tập trận Balikatan, những vấn đề về mô phỏng chiến lược, thiết bị quân sự được sử dụng. Điều đó sẽ mang lại những yếu tố quý giá về quân sự, chiến lược cho sĩ quan Việt Nam.

Thứ ba là Việt Nam phân tích được cách đáp trả của Trung Quốc. Yếu tố này có ý nghĩa căn bản bởi vì mức độ cứng rắn trong phản ứng của Trung Quốc sẽ cho thấy quyết tâm của Bắc Kinh, các lằn ranh đỏ có thể do Trung Quốc vạch ra, cũng như ý chí bảo vệ chúng. Lý do cuối cùng là phân tích năng lực, những điểm yếu trong tác chiến của quân đội Việt Nam trong giả thuyết xảy ra một cuộc xung đột cường độ cao.

Tôi cho rằng bốn lý do quan trọng này cho thấy Việt Nam tìm cách có được nhiều yếu tố và thông tin nhất liên quan đến cuộc tập trận Balikatan.

RFI : Hoa Kỳ được tiếp cận nhiều căn cứ của Philippines hơn. Điều này có nghĩa là Mỹ tăng cường hiện diện quân sự ở trong vùng, gia tăng tuần tra chung với Philippines ở Biển Đông. Đây có phải là dấu hiệu tốt cho Việt Nam không trong khi Hà Nội cũng tuyên bố chủ quyền đối với nhiều thực thể hiện do Philippines kiểm soát ở quần đảo Trường Sa ?

Laurent Gédéon : Đúng là Hoa Kỳ giữ vững lập trường về việc bảo vệ tự do lưu thông ở những vùng biển chung nơi luật pháp quốc tế cho phép, trong đó có Biển Đông. Ngược lại, Mỹ cũng luôn từ chối nêu quan điểm về tính chính đáng trong những đòi hỏi chủ quyền của các nước liên quan đối với các thực thể ở Biển Đông, dù thuộc quần đảo Hoàng Sa hay Trường Sa.

Đúng là Mỹ và Philippines xích lại gần nhau có thể khiến Việt Nam quan ngại vì Hà Nội và Manila bất đồng cơ bản về chiến lược. Philippines là đồng minh chính thức của Mỹ thông qua nhiều thỏa thuận được ký từ thập niên 1950 trong khi Việt Nam không có bất kỳ thỏa thuận quân sự nào với Mỹ dù hai nước đã xích lại gần nhau từ hai thập niên gần đây. Ngoài ra, có thể thấy là Hà Nội có xu hướng kìm hãm quá trình này dù Washington liên tục đề nghị.

Từ đó có thể đưa ra một giả thuyết là trong trường hợp xảy ra xung đột trực tiếp giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ cùng với các đồng minh của Mỹ ở trong vùng, trong đó có Philippines, giả sử cuộc xung đột dẫn đến thất bại của Trung Quốc hoặc ít ra là làm giảm ảnh hưởng của Trung Quốc và nếu Việt Nam không tham gia vào cuộc xung đột đó, thì có khả năng Philippines sẽ được Washington ủng hộ trong trường hợp đàm phán về quy chế của các thực thể. Tương tự, việc Trung Quốc bị giảm ảnh hưởng cũng khiến Việt Nam mất bớt tầm quan trọng chiến lược đối với Hoa Kỳ.

Hà Nội hiện duy trì chính sách "Bốn Không" : không tham gia liên minh quân sự ; không liên kết với nước này để chống nước kia ; không cho nước ngoài đặt căn cứ quân sự hoặc sử dụng lãnh thổ để chống lại nước khác ; không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc. Tôi cho rằng lập trường đang bảo vệ lợi ích của Việt Nam có thể trở thành phản tác dụng trong trường hợp xảy ra xung đột trực diện Mỹ-Trung và giả sử là cuộc xung đột đó làm giảm ảnh hưởng của Bắc Kinh.

RFI : Dưới thời tổng thống Marcos Jr., Philippines tìm cách tăng cường quan hệ quân sự và ngoại giao với nhiều cường quốc trong vùng (Úc, Nhật Bản) để bảo vệ chủ quyền ở Biển Đông. Việt Nam cũng mở rộng mạng lưới đối tác quốc phòng. Có thể thấy các nước Đông Nam Á có tranh chấp ở Biển Đông vẫn thiếu tinh thần chung chống Trung Quốc ?

Laurent Gédéon : Mối quan hệ giữa Việt Nam và Philippines có gì đó mơ hồ theo nghĩa hai nước tranh chấp lãnh thổ ở quần đảo Trường Sa nhưng lại có một kiểu thỏa thuận ngầm chống Trung Quốc vì Hà Nội và Manila đều coi Bắc Kinh là đối thủ nguy hiểm nhất trong khu vực. Có thể nêu ví dụ chuyến công du Philippines hôm 07/11/2022 của thượng tướng Nguyễn Tân Cương, thứ trưởng bộ quốc phòng Việt Nam. Trong chuyến thăm này, hai bên nhất trí tăng cường hợp tác song phương trong nhiều lĩnh vực như trao đổi phái đoàn cấp cao, hợp tác hàng hải, đào tạo, chia sẻ thông tin và kinh nghiệm chuyên môn, cũng như việc Việt Nam và Philippines ủng hộ nhau tại các diễn đàn đa phương, đặc biệt là ở ASEAN.

Dù có những chuyến thăm như vậy, Việt Nam và Philippines không có thỏa thuận rõ ràng về tranh chấp ở quần đảo Trường Sa. Hai nước vẫn duy trì sự mập mờ và đều cho là phải giải quyết vấn đề với Trung Quốc trước đã, sau đó mới có thể giải quyết được bất đồng giữa hai nước. Nói tóm lại, Hà Nội và Manila không tìm cách hoặc không triển khai được một liên minh rõ ràng. Nhiều nước Đông Nam Á khác thì không có tranh chấp chủ quyền với Trung Quốc, trong đó có một số nước thân Bắc Kinh, như Cam Bốt. Hiện giờ, Trung Quốc đang tận dụng những lục đục này, ví dụ tranh chấp giữa Philippines và Việt Nam ở Biển Đông, để thúc đẩy lợi ích của họ.

Vấn đề đặt ra ở trong vùng hiện nay là Hoa Kỳ có nguy cơ đưa ra một chương trình ngoại giao và chiến lược mới mà trên thực tế sẽ buộc các quốc gia trong khu vực phải thể hiện lập trường. Nếu chiến lược đó dẫn đến hệ quả là gây ra một cuộc khủng hoảng Mỹ-Trung, ví dụ là một cuộc đối đầu trên bộ với giả thuyết là Trung Quốc bị suy yếu, thì có khả năng là những nước thân với Washington nhất sẽ được lợi lớn. Trong bối cảnh đó, lấy ví dụ chiến lược của Việt Nam là xích lại với các nước xa hơn như Ấn Độ, có thể sẽ không phải là một lợi ích địa chiến lược vì Viêt Nam và Philippines phải ý thức được rằng sự cạnh tranh Mỹ-Trung hiện là trọng tâm địa-chính trị chính ở Đông Nam Á và Đông Bắc Á, chí ít là cho thập niên tới.

Bối cảnh này phải được các nước liên quan, các nước cạnh tranh với Trung Quốc, cân nhắc đúng đắn, kể cả trong giả thuyết xấu nhất là xảy ra một cuộc xung đột với Trung Quốc. Bởi vì căn cứ vào những căng thẳng không suy giảm từ 5 năm nay, căng thẳng về Đài Loan, tiếp theo là khủng hoảng ở Ukraine, Nga-Trung xích lại gần nhau, ý đồ của Nga và Trung Quốc muốn làm lung lay thế ưu việt của Mỹ, cũng như những cơ chế liên minh do Mỹ triển khai, như AUKUS, hay các cuộc tập trận với Philippines, Hàn Quốc, Nhật Bản, thì khả năng xảy ra một cuộc xung đột cường độ cao trong khu vực biển Hoa Đông và Biển Đông hay Đài Loan là một giả thuyết xuyên suốt. Giả thuyết đó cũng đáp ứng những mục tiêu mà Mỹ đề ra để ngăn chặn Trung Quốc trước khi sức mạnh hàng hải của nước này trở nên quá lớn.

Dĩ nhiên cũng có giả thuyết ngược lại là ảnh hưởng của Mỹ bị giảm. Nhưng như vậy, Việt Nam sẽ không ở thế tốt vì Trung Quốc càng củng cố yêu sách tối đa ở Biển Đông và loại trừ khả năng đàm phán chia sẻ các vùng ảnh hưởng. Do đó, đây là một bối cảnh nhạy cảm, cần một tầm nhìn hiện thực địa-chính trị từ các nước trong vùng, nhất là từ Việt Nam và Philippines. Hai nước cần có chiến lược tăng cường xích lại gần nhau để cố gắng thu được tối đa lợi ích hoặc giảm thiểu tổn thất trong trường hợp xảy ra xung đột.

RFI : RFI tiếng Việt xin chân thành cảm ơn nhà nghiên cứu Laurent Gédéon, giảng viên Trường Sư phạm Lyon (École normale supérieure de Lyon), Pháp.

Thu Hằng thực hiện

Nguồn : RFI, 27/03/2023

Additional Info

  • Author Laurent Gédéon, Thu Hằng
Published in Châu Á