Thông Luận

Thượng đỉnh Mỹ - Nhật - Philipines : Hỗ trợ Manila trở thành tiền đồn chống Trung Quốc

Anh Vũ, RFI, 09/04/2024

Hôm 09/04/2024, thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida bắt đầu chuyến thăm chính thức cấp Nhà nước tới Washington nhằm thảo luận về tnhững hành động khiêu khích của Trung Quốc ở Thái Bình Dương và sau những rạn nứt trong hợp tác song phương.

Các tàu chiến của Mỹ, Philippines, Nhật Bản và Úc diễn tập trên vùng biển nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines ngày 7/4/2024 - Ảnh : AFP

Trong tuần này, tại Washington liên tiếp diễn ra các cuộc gặp thượng đỉnh giữa tổng thống Mỹ Joe Biden với thủ tướng Nhật Kishida, rồi đến thượng đỉnh ba bên Mỹ - Nhật - Philippines. Trong nỗ lực ngăn chặn đà bành trướng của Trung Quốc trên Biển Đông, mối quan hệ đồng minh Washington - Tokyo và Manila sẽ được củng cố với mục tiêu trọng tâm là biến Philippines thành tiền đồn trong chiến lược Châu Á Thái Bình Dương của Hoa Kỳ.

Mỹ, Nhật Bản và Philippines từng có những mối liên quan với nhau về mặt lịch sử, không phải lúc nào cũng tốt đẹp, thậm chí đã từng là cựu thù của nhau. Nhưng trong hiện tại, ba nước đã trở thành những đồng minh trên tuyến phòng thủ chống Trung Quốc ở khu vực Châu Á Thái Bình Dương.

Cuộc họp thượng đỉnh ba bên tại Nhà Trắng ngày 11/04 có mối quan tâm chung là đe dọa đến từ Trung Quốc. Theo nhiều nguồn thạo tin, sau cuộc họp, lãnh đạo các nước sẽ có những thông báo quan trọng về việc tăng cường hợp tác quân sự ba bên nhằm giúp Manila chống đỡ, với đà bành trướng ngày càng hung hăng của Trung Quốc tại vùng biển, nơi một phần ba lượng hàng hóa trao đổi của thế giới đi qua.

Philippines "không có lựa chọn"

Chuyên gia Greg Poling thuộc Chương trình Đông Nam Á của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (Center for Strategic and International Studies) cho rằng "Philippines cảm thấy không có lựa chọn nào khác ngoài việc tăng cường liên minh an ninh với Mỹ và các đối tác khác. Chính quyền Marcos tin rằng Bắc Kinh sẽ còn tỏ ra hung hãn hơn ở Biển Đông".

Từ năm ngoái đến nay, liên tiếp các vụ va chạm lớn đã xảy ra giữa các tàu hải cảnh hay dân quân biển của Trung Quốc với các tàu của hải quân Philippines làm nhiệm vụ tiếp tế cho binh sĩ đóng trên con tàu đắm "BRP Sierra Madre" tại bãi Cỏ Mây, nằm cách bờ đảo Palawan của Philippines 190 km, nhưng Bắc Kinh đòi chủ quyền. Những hành động khiêu khích gây hấn của Trung Quốc ở chốt tiền tiêu, biểu tượng cho quyết tâm bảo vệ chủ quyền lãnh thổ của Philippine này, gia tăng theo nhịp độ quan hệ đồng minh giữa Manila và Washington. Tại Philippines, dư luận cho rằng các hành động của Trung Quốc ở xung quanh bãi Cỏ Mây gần đây đang vượt quá các hành vi gây rối, chủ yếu nhằm thử phản ứng có thể của các thỏa thuận quốc phòng mà chính quyền Philippines đã ký với Hoa Kỳ.

Philippines và Nhật Bản đều là những đồng minh của Hoa Kỳ trong khuôn khổ hiệp ước quốc phòng. Quân đội Mỹ vẫn duy trì các căn cứ quân sự thường trực tại Nhật và gần đây đã được quyền tiếp cận trở lại một loạt các căn cứ tại Philippines. Theo giới phân tích, những mối đe dọa từ Trung Quốc liên kết ba nước với nhau nằm ở ba vùng biển chủ chốt : Eo biển Đài Loan, Biển Đông và quần đảo Senkaku, nằm đưới sự kiểm soát của Tokyo, trong vùng biển Hoa Đông. Trong trường hợp xảy ra xung đột, Trung Quốc sẽ không thể bỏ qua một trong ba khu vực chỉ cách nhau có vài trăm km.

Đài Loan là điểm nóng có nhiều khả năng nổ ra xung đột hơn cả. Lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận bình đã nhiều lần khẳng định quyết tâm thôn tính hòn đảo và không loại trừ sử dụng vũ lực. Tổng thống Marcos, trong một cuộc trả lời phỏng vấn trang tin Nikkei Asia hồi năm ngoái đã nói : "Nếu thực sự xảy ra xung đột trong vùng này. Rất khó có thể nghĩ ra một kịch bản trong đó Philippines không bị lôi vào theo cách này hay cách khác". Trong khi đó các giới chức Nhật Bản đã nhấn mạnh rằng 90% nhu cầu năng lượng của nước này nhập khẩu đi qua vùng biển gần Đài Loan. Còn đối với Hoa Kỳ thì cuộc cạnh tranh chiến lược không để Trung Quốc soán ngôi cường quốc số 1 thế giới thì ngày càng trở nên không khoan nhượng, trên mọi mặt trận có thể.

Trước khi những hoạt động ngoại giao bắt đầu ở Washington tuần này, hôm Chủ nhật (07/04) lần đầu tiên một cuộc tập trận chung diễn ra ngoài khơi Philippines, của hải quân Mỹ, Nhật Bản, Úc và Philippines. Nhiều chuyên gia thắc mắc liệu không biết các nước tham gia tập trận này trong tương lai có dám hộ tống tàu Philippines đến tiếp viện cho cho chốt tiền tiêu ở bãi Cỏ Mây hay không ? Chắc là không có ai. Chính phủ Nhật Bản mới đây đã từ chối tham gia tuần tra trong vùng eo biển Đài Loan vì không muốn xảy ra rủi ro va chạm với Trung Quốc.

Anh Vũ

Đọc thêm : 

Philippines và Trung Quốc lại cáo buộc nhau gây ra các vụ đụng độ ở Biển Đông

*****************************

Thủ tướng Nhật Bản công du Hoa Kỳ trong bối cảnh lo ngại chung về Trung Quốc

Minh Phương, RFI, 09/04/2024

Hôm nay, 09/04/2024, thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida bắt đầu chuyến thăm chính thức cấp Nhà nước tới Washington nhằm thảo luận về những hành động khiêu khích của Trung Quốc ở Thái Bình Dương và sau những rạn nứt trong hợp tác song phương.

Lễ đón thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida và phu nhân tại sân bay Andrews Air Force Base, Maryland, Hoa Kỳ, ngày 08/04/2024. AP - Susan Walsh

Theo AP, thủ tướng Nhật Bản cùng phu nhân đến thăm phòng Thương mại Hoa Kỳ trước khi tới Nhà Trắng vào tối nay. Lãnh đạo hai nước sẽ có cuộc hội đàm và dự chiêu đãi khách mời cấp Nhà nước vào tối vào ngày mai.

Nhật Bản là đồng minh lâu đời mà tổng thống Biden coi là nền tảng trong chính sách Ấn Độ-Thái Bình Dương của Hoa Kỳ. Thủ tướng Kishida là nhà lãnh đạo thứ năm trên thế giới được tổng thống Mỹ chiêu đãi cấp nhà nước kể từ khi ông nhậm chức.

Theo chương trình nghị sự, thủ tướng Nhật cũng được mời phát biểu tại cuộc họp của Quốc hội lưỡng viện Hoa Kỳ vào thứ Năm 11/04/2024.

Chuyến thăm diễn ra trong bối cảnh, tổng thống Biden tuyên bố phản đối kế hoạch bán công ty Mỹ US Steel cho Nippon Steel của Nhật Bản, dấu hiệu cho thấy sự rạn nứt rõ rệt trong hợp tác song phương.

Tháng 12 năm ngoái, Nippon Steel đã công bố kế hoạch mua US Steel với giá 14,1 tỷ đô la, làm dấy lên lo ngại về tác động tiêu cực đối với việc làm, chuỗi cung ứng và an ninh quốc gia Hoa Kỳ.

Đại sứ Mỹ Rahm Emanuel tại Tokyo ngày hôm qua đã tìm cách hạ thấp tác động của tuyên bố phản đối này với quan hệ song phương và ông thông báo chính quyền Biden đã phê duyệt một kế hoạch mang lại doanh thu hàng tỷ đô la cho một công ty con của công ty Nhật Bản Mitsui có trụ sở tại Hoa Kỳ để sản xuất cần cẩu.

Tổng thống Biden đang tìm cách tập trung chính sách đối ngoại nhiều hơn vào Thái Bình Dương ngay cả khi Hoa Kỳ đang phải đối mặt với chiến tranh Nga-Ukraine và Israel-Hamas. Nguyên thủ Hoa Kỳ hoan nghênh sự ủng hộ của Nhật Bản với Ukraine khi mà Tokyo là một trong những nhà tài trợ lớn nhất cho Kiev kể từ đầu cuộc chiến. Về phần mình, ông Kishida lo ngại rằng tương lai của Đông Á có thể sẽ giống như Ukraine hiện nay vì thái độ không cứng rắn với Nga sẽ khuyến khích Trung Quốc có các hành động tương tự.

Thứ Năm 11/04, thủ tướng Kishida sẽ tham gia cuộc gặp ba bên Nhật-Mỹ-Philippines trong bối cảnh leo thang căng thẳng ở Biển Đông và biển Hoa Đông. Thủ tướng Nhật khẳng định tầm quan trọng của mối quan hệ hợp tác giữa ba nước trong việc duy trì hòa bình và ổn định ở Ấn Độ-Thái Bình Dương cũng như bảo vệ trật tự quốc tế. Các nhà lãnh đạo dự kiến thảo luận kế hoạch nâng cấp cơ cấu chỉ huy quân sự của Mỹ tại Nhật Bản.

Minh Phương

*************************

Philippines - Mỹ - Nhật - Úc tập trận phối hợp đối phó "các tình huống hàng hải" ở Biển Đông

Thu Hằng, RFI, 08/04/2024

Ngày 07/04/2024, Philippines và ba đối tác Mỹ, Nhật Bản và Úc đã hoàn thành cuộc tập trận hàng hải chung đầu tiên ở phía tây đảo Luzon trong bối cảnh Trung Quốc gia tăng hăm dọa ở Biển Đông. Cuộc tập trận đa phương "Hoạt động hợp tác hàng hải" (MMCA) diễn ra vài ngày trước cuộc họp thượng đỉnh ba bên Philippines-Mỹ-Nhật ở Washington.

Tàu hải cảnh Trung Quốc phun vòi rồng tấn công một tầu tiếp liệu của Philippines cho Bãi Cỏ Mây, ở Biển Đông ngày 05/03/2024. AP - Aaron Favila

Theo trang Inquirer, 5 chiến hạm và nhiều chiến đấu cơ tham gia cuộc tập trận. Hải Quân Philippines cử khinh hạm BRP Antonio Luna, tàu tuần tra BRP Valentin Diaz cùng máy bay trực thăng chống ngầm. Mỹ và Úc, mỗi nước điều một tàu tác chiến ven bờ (USS Mobile và HMAS Warramunga) và máy bay tuần tra chống ngầm P-8A Poseidon. Phía Nhật Bản có tàu khu trục JS Akebono. Chiến hạm của bốn nước tiến hành tập huấn liên lạc, chụp ảnh, "chiến thuật phân chia" (division tactics), tức kỹ thuật điều khiển tàu khi di chuyển gần các tàu khác và trong các tình huống khó khăn, và các cuộc tập trận khác ở phía tây đảo Luzon, trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines ở Biển Đông.

Trong thông cáo ngày 07/04, quân đội Philippines cho biết "những hoạt động này được thiết kế để tăng cường khả năng phối hợp hiệu quả giữa các lực lượng trong những tình huống hàng hải khác nhau". Người phát ngôn Bộ Quốc phòng Philippines khẳng định cuộc tập trận MMCA (Multilateral Maritime Cooperative Activity) "thể hiện sự đoàn kết" và được tiến hành trong khuôn khổ "luật pháp quốc tế cho phép".

Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. hy vọng hoạt động diễn tập hàng hải bốn bên vừa kết thúc sẽ làm giảm các sự cố trên biển với Trung Quốc. Phát biểu ngày 08/04, ông cũng kêu gọi Trung Quốc đàm phán để ngăn các sự cố gia tăng, như đâm tàu, sử dụng vòi rồng ở Biển Đông, đặc biệt là ở Bãi Cỏ Mây và bãi cạn Scarborough trong những tháng gần đây.

Một nguồn tin chính phủ cho trang Inquirer biết nhiều tàu chiến Trung Quốc theo dõi các tàu tham gia cuộc tập trận cách đó 4 đến 8 hải lý. Về phía Trung Quốc, trang Hoàn Cầu Thời Báo, đăng một bài xã luận ngày 08/04 chỉ trích "Hành động khiêu khích của Philippines làm suy yếu sự ổn định khu vực" khi lôi kéo một số thế lực bên ngoài để làm gia tăng căng thẳng ở Biển Đông. Trung Quốc lặp lại luận điệu "có chủ quyền không thể tranh cãi đối với Nam Hải Chư Đảo (các quần đảo ở Biển Đông) và các vùng biển lân cận".

Thu Hằng

***************************

Nhật Bản tìm cách bảo vệ lợi ích quốc gia ở Biển Đông

VOA, 05/04/2024

Nhật Bản sắp cải thiện quan hệ đối tác chiến lược với Philippines tại cuộc gặp ba bên sắp tới với Mỹ trong bối cảnh căng thẳng gia tăng giữa Bắc Kinh và Manila.

Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr., (trái) họp thưởng đỉnh với Thủ tướng Nhật Fumio Kishida tại Tokyo, ngày 9/2/2023.

Lãnh đạo ba nước sẽ gặp nhau vào ngày 11/4 tại Washington, dự kiến sẽ thảo luận về các vấn đề an ninh hàng hải vốn đang đưa Nhật vào một vai trò quân sự mạnh mẽ hơn ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.

Tháng trước, Trung Quốc đã sử dụng vòi rồng để cản trở Philippines tiếp tế cho lực lượng đồn trú ở khu vực tranh chấp trên Biển Đông, một cuộc tấn công mà Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. gọi là "bất hợp pháp, uy hiếp" và cần có các biện pháp đối phó.

Theo ông Alexander Vuving, giáo sư tại Trung tâm Nghiên cứu An ninh Châu Á-Thái Bình Dương, bất chấp khoảng cách địa lý của Nhật với Biển Đông, lợi ích quốc gia của Nhật Bản nằm ở việc bảo vệ hòa bình trên toàn khu vực.

"Theo quan điểm của Philippines, Nhật Bản là đối tác quan trọng thứ hai của Manila ở Biển Đông, chỉ đứng sau Hoa Kỳ, vì cam kết cao của Nhật Bản trong việc giữ cho vùng biển này không bị Trung Quốc thống trị ; vì tiềm lực kinh tế và quân sự mạnh mẽ của Nhật Bản ; và vì cự ly của Nhật với Biển Đông," ông nói với đài VOA.

Bảo vệ sự thống trị khu vực

Tự do hàng hải trong khu vực biển này là rất quan trọng đối với Nhật Bản, quốc gia chứng kiến 90% năng lượng và thương mại của họ đi qua Biển Đông. Nhật Bản phụ thuộc nhiều vào việc nhập khẩu dầu thô từ Ả Rập Xê Út và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, trong khi 1/4 tổng thương mại của Nhật trong năm 2019 là từ Liên hiệp Châu Âu và từ các thành viên ASEAN, vốn cũng dựa vào tuyến đường biển này.

Ông Vuving nói thêm rằng Nhật Bản đã thay đổi chiến lược từ việc chỉ phụ thuộc vào liên minh quân sự Mỹ-Nhật sang đóng vai trò chủ động hơn trong việc bảo vệ lợi ích quốc gia của mình.

Ông nói : "Việc bảo vệ các tuyến đường biển kết nối Nhật Bản với phần còn lại của lục địa Á-Âu là điểm nổi bật trong tầm nhìn này bởi vì các tuyến hàng hải này là một trong những huyết mạch chính trong chuỗi cung ứng của Nhật Bản".

Ông Ken Jimbo, giáo sư Đại học Keio chuyên về chính sách quốc phòng và an ninh Nhật Bản, cho biết Nhật Bản đang hướng tới việc kiểm soát sự hiện diện trên biển của Trung Quốc.

Ông nói với VOA : "Về mặt ngoại giao, [kiềm chế Trung Quốc] cho phép Nhật Bản củng cố vị thế của mình ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, thúc đẩy hợp tác an ninh và quốc phòng chặt chẽ hơn với các nước có cùng quan điểm nhằm đối trọng với sự quyết đoán của Trung Quốc".

Nhật Bản tuyên bố vào cuối năm ngoái rằng họ đang đàm phán với Philippines về một hiệp ước quốc phòng được gọi là Thỏa thuận tiếp cận đối ứng (RAA) nhằm cung cấp hỗ trợ an ninh tăng cường.

Ông Jimbo nói : "Việc đàm phán RAA Nhật Bản-Philippines biểu thị sự hợp tác quân sự ngày càng sâu sắc, nhằm nâng cao quan hệ quốc phòng giữa hai nước". "Nhật Bản được coi là đồng minh hùng mạnh của Philippines, không chỉ về trang bị quân sự mà còn ở việc tăng cường khả năng tương tác và liên kết chiến lược trước những thách thức an ninh chung trong khu vực".

Đầu năm ngoái, hai nước đã ký các điều khoản tham chiếu nhằm đơn giản hóa thủ tục để lực lượng Nhật Bản vào Philippines hỗ trợ nhân đạo.

Thêm xích mích với Trung Quốc ?

Việc Nhật Bản đứng về phía Philippines và Mỹ đã tạo ra xích mích trong mối quan hệ Trung-Nhật vốn đôi khi gập ghềnh. Truyền thông nhà nước Trung Quốc đưa tin vào cuối tháng 3 rằng Ngoại trưởng Trung Quốc, Vương Nghị, kêu gọi Nhật Bản "thực hiện các hành động có lợi cho hòa bình và ổn định trong khu vực".

Nguồn gốc của xích mích giữa hai nước bao gồm từ sự tức giận về việc Nhật Bản sử dụng nô lệ tình dục trong Thế chiến Thứ hai cho đến việc xả nước thải từ nhà máy điện hạt nhân Fukushima. Ngoài ra còn có tranh chấp lâu dài về các đảo ở Biển Hoa Đông mà Trung Quốc gọi là Điếu Ngư và Nhật Bản gọi là Senkaku.

Ông Jimbo cho rằng hội nghị thượng đỉnh ba bên ở Washington có thể làm căng thẳng mối quan hệ Trung-Nhật, nhưng lợi ích lớn hơn thiệt hại.

Ông nói : "Đây là một động thái có tính toán trong chiến lược khu vực rộng lớn hơn của Nhật Bản". "Động lực của quan hệ Nhật Bản-Trung Quốc rất phức tạp, với sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế cùng tồn tại với sự cạnh tranh chiến lược, cho thấy cả hai quốc gia đều đã quen với việc quản lý những biến động trong mối quan hệ của mình".

Ông Vuving cho rằng Trung Quốc khó có thể phản ứng bằng cách gia tăng căng thẳng trên quần đảo Điếu Ngư/Senkaku.

Ông nói : "Những căng thẳng như vậy sẽ chỉ củng cố niềm tin của Nhật Bản trong việc tìm kiếm sự hợp tác khu vực nhằm ngăn chặn sự thống trị của Trung Quốc trong khu vực". "Trung Quốc có thể tìm cách gây tổn hại cho Nhật Bản về mặt kinh tế, nhưng đối với Nhật Bản, sự hợp tác ba bên… giúp khắc phục cán cân quyền lực ở Biển Đông về lâu dài…và sẽ vô cùng quan trọng nếu xung đột xảy ra ở Đài Loan".

Trung Quốc hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Nhật Bản và là một trong những đích đến đầu tư lớn nhất của các công ty Nhật Bản. Theo dữ liệu của chính phủ, Nhật Bản xuất khẩu chất bán dẫn và linh kiện điện tử sang Trung Quốc và nhập khẩu thiết bị viễn thông và máy tính từ nước này.

Các chuyên gia cho rằng sau cuộc gặp ba bên, Nhật Bản dự kiến sẽ cử tàu hải quân tuần tra cùng Mỹ và Philippines và có thể sẽ tham gia các cuộc tập trận ở Biển Đông.

Nguồn : VOA, 05/04/2024