Thông Luận

Leo thang căng thẳng : Trung Quốc phân tích tại sao Việt Nam ‘xâm phạm’ Biển Đông lúc này (VOA, 14/04/2020)

Truyền thông chính thống của Trung Quốc vừa lên tiếng cáo buộc Việt Nam "xâm phạm" lãnh hải của họ cũng như cảnh báo sự "ủng hộ" của Washington đối với Hà Nội sẽ làm leo thang căng thẳng trên Biển Đông trong khi đưa tàu Hải Dương 8 trở lại vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam.

Binh sì của Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) tuần tra đảo Thị Tứ thuộc quần đảo Hoàng Sa, mà Trung Quốc gọi là Tây Sa. Hoàn cầu Thời báo của Bắc Kinh vừa lên tiếng cảnh báo căng thẳng sẽ leo thang ở Biển Đông.

Tờ Hoàn cầu Thời báo (Global Times) của Đảng Cộng sản Trung Quốc cho rằng tàu cá của Việt Nam đâm vào tàu hải cảnh của Trung Quốc gần đảo Tây Sa hồi đầu tháng này và gửi công hàm phản đối "với mục đích tìm kiếm bồi thường" trước áp lực kinh tế vì đại dịch Covid-19.

Bộ Ngoại giao ở Hà Nội hôm 3/4 cho biết đã "giao thiệp với đại diện Đại sứ quán Trung Quốc và trao công hàm phản đối" cũng như yêu cầu Bắc Kinh "bồi thường thỏa đáng các thiệt hại cho ngư dân Việt Nam" sau khi tàu cá QNg 90617 TS cùng 8 ngư dân Việt bị tàu hải cảnh Trung Quốc đâm chìm trước đó cùng ngày.

Tuy nhiên, Trung Quốc nói rằng tàu cá Việt Nam "đã xâm phạm lãnh hải Trung Quốc và làm hư hại tàu hải cảnh" của họ, theo bài xã luận ra ngày 11/4 của Hoàn cầu Thời báo – một ấn phẩm của Nhân dân Nhật báo (People’s Daily). Tờ báo này cho biết "Trung Quốc có đủ bằng chứng bằng video của những gì đã thực sự xảy ra trong vụ đụng độ để chứng minh sự vô tội của họ".

Nhận định về vấn đề này, Giáo sư Carl Thayer của Đại học New South Wales – người chuyên phân tích về các vấn đề Việt Nam và khu vực – cho rằng tuyên bố của Trung Quốc rằng tàu cá Việt Nam đâm tàu hải cảnh của Trung Quốc là một sự "tuyên truyền và hoàn toàn đánh lạc hướng" dư luận. Theo vị giáo sư của Học viện Quốc phòng Úc, cần phải có thêm chi tiết về vụ đụng độ mà Trung Quốc lại "chưa cung cấp bằng chứng bằng video để hỗ trợ cho tuyên bố của họ".

VOA đã liên lạc với người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam để xin bình luận về những cáo buộc trên của tờ báo Trung Quốc cũng như liệu Hà Nội có yêu cầu Bắc Kinh đưa ra bằng chứng về việc tàu cá Việt Nam đâm tàu hải cảnh Trung Quốc hay không, nhưng chưa nhận được hồi đáp.

Hoàn cầu Thời báo còn cho rằng Việt Nam "tìm kiếm bồi thường" trong vụ đụng độ trên biển Đông giữa lúc có những áp lực về kinh tế khi đưa ra số liệu cho thấy "hơn 300 doanh nghiệp Việt Nam đang tạm ngừng hoạt động và hơn 40.000 người có nguy cơ thất nghiệp" giữa lúc bùng phát dịch Covid-19. Tờ báo của Trung Quốc nhận định Việt Nam dùng vụ đụng độ trên biển Đông lúc này để đánh lạc hướng sự "yếu kém" trong việc đối phó với đại dịch virus corona.

Tuy nhiên, chính phủ Mỹ đã lên tiếng chỉ trích Trung Quốc trong vụ đụng độ với tàu cá Việt Nam diễn ra hôm 3/4 gần quần đảo Hoàng Sa. Bộ Ngoại giao, Bộ Quốc phòng và ít nhất 5 thượng nghị sì Mỹ đã đưa ra các thông cáo chỉ đích danh tàu hải cảnh Trung Quốc là thủ phạm đâm chìm tàu cá Việt Nam. Mỹ nói họ sẽ tiếp tục hỗ trợ đồng minh và các đối tác trong khu vực đảm bảo tự do hàng hải và các cơ hội phát triển kinh tế ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Tháng trước, Mỹ đã đưa một tàu sân bay cập cảng Đà Nẵng.

‘Căng thẳng leo thang’

Trước sự chỉ trích của Mỹ, Hoàn cầu Thời báo cho rằng Washington đang "đứng về phe" với Hà Nội và "đổ trách nhiệm" cho Bắc Kinh.

"Sự ủng hộ ngay tức thì của Mỹ sẽ khích lệ chính phủ Việt Nam và ngư dân Việt Nam tham gia vào hoạt động khai thác IUU (đánh cá bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định)", Hoàn cầu Thời báo nói và cho rằng điều này sẽ xâm phạm lợi ích và quyền lãnh hải của Trung Quốc quanh các đảo ở Tây Sa "một cách trơ tráo".

"Điều này có thể sẽ làm leo thang căng thẳng giữa Trung Quốc và Việt Nam", tờ báo của Bắc Kinh cảnh báo và kết luận rằng "dù gì thì cả Mỹ và Việt Nam đang thổi bùng thêm ngọn lửa nhằm đạt được các mục đích chính trị của họ".

Chỉ vài ngày sau khi Hoàn cầu Thời báo cảnh báo sự leo thang, Trung Quốc đã gửi ngay tàu khảo sát Hải Dương 8 quay trở lại vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam.

Theo dữ liệu hành trình hàng hải mà Reuters trích dẫn, tàu Hải Dương 8 – từng tiến hành khảo sát địa chấn trong lãnh hải Việt Nam nhiều tháng trời vào năm ngoái – hôm 14/4 đã xuất hiện ở khu vực cách bờ biển Việt Nam khoảng 158km và trong vùng đặc quyền kinh tế. Chiếc tàu này được ít nhất một tàu hải cảnh Trung Quốc hộ tống. Cũng theo dữ liệu này, có ít nhất 3 tàu của Việt Nam đang đi theo hướng của tàu Trung Quốc.

Nhận định về việc Trung Quốc đưa tàu khảo sát trở lại Việt Nam, Tiến sì Hà Hoàng Hợp của Viện nghiên cứu Đông Nam Á ISEAS-Yusof Ishak có trụ sở ở Singapore, nói với Reuters rằng đây "là hành động của Bắc Kinh nhằm một lần nữa đưa ra các tuyên bố chủ quyền không có cơ sở trên biển Đông".

"Trung Quốc đang lợi dụng việc đánh lạc hướng vào đại dịch virus corona để tăng cường tuyên bố chủ quyền trên biển Đông giữa lúc Mỹ và Châu Âu đang phải đối phó với loại virus mới", theo TS Hợp.

Để phản đối các yêu sách chủ quyền của Trung Quốc trên Biển Đông, Việt Nam hôm 7/4 nói họ đã gửi công hàm lên LHQ, sau khi Philippines và Malaysia đã có động thái tương tự.

Công hàm do phái đoàn thường trực của Việt Nam tại Liên Hiệp Quốc gửi cho Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres nói rằng các yêu sách chủ quyền của Trung Quốc "vi phạm nghiêm trọng chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam tại Biển Đông".

Nhưng ngày 14/4, Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói rằng các quần đảo Tây Sa –mà Việt Nam gọi là Hoàng Sa – và Nam Sa – là Trường Sa theo cách gọi của Việt Nam – thuộc lãnh thổ Trung Quốc và rằng các tuyên bố chủ quyền của Việt Nam là "phi pháp và không có giá trị".

Người phát ngôn của Bắc Kinh, Triệu Lập Kiên, nói các tuyên bố chủ quyền của Việt Nam "vi phạm luật quốc tế bao gồm Hiến chương LHQ và Công ước LHQ về luật biển".

*******************

Trung Quốc đổi dòng, giữ nước Mekong - Đại sứ quán Mỹ tại Hà Nội ‘quan ngại’ (VOA, 14/04/2020)

Các đập của Trung Quốc trên sông Mekong giữ lại lượng lớn nước trùng vào đợt hạn hán tồi tệ hồi năm ngoái ở các nước vùng hạ lưu, trong đó có Việt Nam, một công ty nghiên cứu của Mỹ cho biết trong một báo cáo vừa công bố.

Đập Đại Triều Sơn trên dòng Mekong ở tỉnh Vân Nam, Trung Quốc

Báo cáo của công ty Eyes on Earth, chuyên nghiên cứu và tư vấn về nước, là kết quả của một cuộc nghiên cứu được chính phủ Mỹ tài trợ qua Sáng kiến Hạ vùng Mekong của Bộ Ngoại giao Mỹ.

Dẫn dữ liệu vệ tinh đo đạc "mức độ ướt trên bề mặt" ở tỉnh Vân Nam, Trung Quốc, nơi thượng nguồn sông Mekong chảy qua, báo cáo cho biết vùng này hồi năm 2019 có lượng mưa và nước tan ra từ băng tuyết "hơi cao hơn mức trung bình" trong giai đoạn từ tháng 5 đến tháng 10, là mùa ẩm ướt.

Nhưng trong cùng thời gian, mực nước đo ở hạ nguồn dọc theo biên giới Thái-Lào cho thấy có những lúc thấp hơn thông thường tới 3 mét, theo Eyes on Earth.

Điều này báo hiệu rằng Trung Quốc "không xả nước vào mùa ẩm ướt, ngay cả khi việc tích nước của Trung Quốc gây tác động rất nghiêm trọng đến nạn hạn hán mà vùng cuối nguồn phải chịu", ông Alan Basist, một nhà khí tượng học và là chủ tịch của Eyes on Earth, nói trong một phóng sự hôm 14/4 của hãng tin Reuters viết về bản báo cáo.

Trung Quốc có 11 đập trên sông Mekong nhưng họ không công bố các con số chi tiết về lượng nước các đập giữ lại trong hồ tích nước. Còn theo Eyes on Earth, tổng dung tích các hồ chứa đó lên đến hơn 47 tỷ mét khối.

Công ty Mỹ tiến hành nghiên cứu bằng cách sử dụng dữ liệu vệ tinh thu thập được với công nghệ Cảm biến kế chuyên dụng vi sóng ghi hình/ghi âm (SSMI/S) để phát hiện nước mưa và nước băng tuyết tan trên bề mặt ở khu vực sông Mekong trên đất Trung Quốc trong giai đoạn từ 1992 đến cuối 2019.

Dữ liệu này tiếp đến được so với các mực nước đo được tại Trạm Thủy văn Chiang Saen của Thái Lan, là trạm gần Trung Quốc nhất, để tạo mô hình mực nước "tự nhiên" khi có mưa hoặc băng tuyết tan ở thượng nguồn.

Trong những năm đầu của giai đoạn được nghiên cứu, mô hình dự báo và các mực nước đo được nhìn chung bám sát nhau.

Nhưng từ năm 2012, khi các đập thủy điện lớn của Trung Quốc ở thượng nguồn Mekong hoạt động, mô hình và mực nước đo được bắt đầu lệch nhau trong hầu hết các năm, cũng là những giai đoạn các hồ chứa của các đập Trung Quốc tích nước vào mùa mưa và xả nước vào mùa khô. Sự khác biệt rõ rệt nhất là vào năm 2019.

Biển Hồ (Campuchia) cạn nước hồi tháng 7/2019

Như VOA đã đưa tin, hồi tháng 7/2019, mực nước sông Mekong xuống đến mức thấp kỷ lục trong vòng 100 năm ở vùng biên giới Thái-Lào-Myanmar.

Khi đó, tiến sĩ Lê Anh Tuấn thuộc Đại học Cần Thơ nói với VOA rằng một trong những nguyên nhân chính là Trung Quốc và Lào tích nước cho các đập thủy điện của họ ở thượng nguồn.

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện, chuyên gia độc lập về sinh thái Mekong, phân tích với VOA rằng tuy không làm thay đổi tổng thể tích nước của dòng sông, song các đập thủy điện có hồ chứa thường gây ra lũ chồng lũ vào những năm có mùa mưa nhiều nước ; và làm tồi tệ thêm nạn hạn hán vì phải tích nước trong những năm rất khô hạn.

Kết quả nghiên cứu mới đây của Eyes on Earth có thể làm phức tạp thêm các cuộc bàn thảo giữa Trung Quốc với các nước khác ven dòng Mekong về cách thức quản trị con sông mang lại sinh kế cho 60 triệu người ở Lào, Myanmar, Thái Lan, Campuchia và Việt Nam, phóng sự hôm 14/4 của Reuters viết.

Bình luận về bản báo cáo, Đại sứ quán Mỹ tại Hà Nội nói trên trang Facebook chính thức của họ cùng ngày 14/4 rằng "Chúng tôi hết sức quan ngại khi được biết kết quả từ cuộc nghiên cứu gần đây của công ty Eyes on Earth cho thấy Trung Quốc đang làm thay đổi nhanh chóng dòng chảy tự nhiên đổ vào Lưu vực Hạ nguồn sông Mekong, mà tình trạng gây gián đoạn dòng chảy lớn nhất cũng trùng với việc xây dựng và vận hành các đập lớn".

Mỹ lâu nay vẫn cho rằng Bắc Kinh về thực chất đã nắm quyền kiểm soát sông Mekong. Về nạn hạn hán mà trong đó Việt Nam cũng bị ảnh hưởng nặng nề, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo hồi năm ngoái, tại Bangkok, đã quy trách nhiệm cho việc "Trung Quốc quyết định đóng nguồn nước lại ở thượng lưu", theo phóng sự của Reuters.

Trung Quốc bác bỏ bản báo cáo của Eyes on Earth, Reuters cho hay. "Lập luận cho rằng việc Trung Quốc xây đập trên sông Lan Thương [tức sông Mekong] gây ra hạn hán ở hạ lưu là lập luận vô lý", Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói trong một tuyên bố gửi đến Reuters.

Bộ này nói tỉnh Vân Nam cũng chịu hạn nặng hồi năm ngoái và mực nước tại các đập của Trung Quốc đã tụt xuống mức thấp kỉ lục.