Thông Luận

Một yếu tố trong chiến lược Mỹ tại Biển Đông được cho là đã trở thành rõ ràng : Đó là sẽ tiến hành những chiến dịch tuần tra bảo vệ quyền tự do hàng hải – thuật ngữ tiếng Anh là FONOPS - một cách đều đặn thường xuyên. Chuyển biến mới này đã lập tức được nhiều nhà quan sát hoan nghênh, và đã có ý kiến cho rằng Washington nên áp dụng chiến lược cả cho vùng eo biển Đài Loan, nơi mà quyền tự do hàng hải cũng đang bị Bắc Kinh khống chế.

Khu trục hạm Mỹ USS Stethem đã tiến vào tuần tra bên trong vùng 12 hải lý quanh đảo Tri Tôn ở Hoàng Sa (Biển Đông) đầu tháng 07/2017. Wikipédia

Quyết định sẽ tiến hành các chiến dịch FONOPS tại Biển Đông trên cơ sở thường xuyên, đều đặn vừa được Bộ Tư Lệnh Thái Bình Dương của Mỹ PACOM chính thức loan báo. Đối với đô đốc Harry Harris, việc tiến hành tuần tra thường xuyên, theo một lịch trình cụ thể, sẽ có tác dụng biến mỗi chiến dịch thành một điều thường lệ, tránh được tình trạng là mỗi lần có một chuyến tuần tra là mỗi lần bị Trung Quốc xem là một hành vi khiêu khích.

Ngay trước khi được PACOM xác nhận, trên hiện trường, Hải Quân Mỹ đã bắt đầu áp dụng chiến lược mới này, với ba chiến dịch cho chiến hạm đi vào hoạt động bên trong vùng 12 hải lý quanh một số đảo nhân tạo của Trung Quốc, hai lần tại vùng Đá Vành Khăn (Mischief Reef) ở Trường Sa, và một lần sát đảo Tri Tôn (Triton Island) ở Hoàng Sa. Nhịp độ thường xuyên và đồn dập này là điểm mới so với thời chính quyền Clinton, chỉ tiến hành vỏn vẹn 4 chiến dịch FONOPS trong vòng 2 năm 2015-2016.

Yếu tố mới thứ hai là nội dung của các chuyến tuần tra, có thể gọi là chiến dịch thực sự, với đầy đủ các hoạt động bình thường trên một tàu chiến, chứ không phải là những chuyến hải hành theo thủ tục qua lại vô hại (innocent passage), được áp dụng khi một chiến hạm đi vào vùng lãnh hải của nước khác.

Đối với giới phân tích, thời Obama, khi áp dụng thủ tục qua lại vô hại trong các chuyến đi vào bên trong vùng 12 hải lý của các đảo Trung Quốc tại Biển Đông, Hoa Kỳ đã vô hình chung thừa nhận thay vì thách thức, các yêu sách chủ quyền quá lố của Trung Quốc

Trên trang mạng tạp chí The Diplomat của Nhật Bản ngày 07/09/2017, chuyên gia phân tích Joseph Bosco, nguyên giám đốc phụ trách Trung Quốc tại bộ Quốc Phòng Mỹ trong hai năm 2005/2006, đã cho rằng với chuyển biến mới nói trên, Hải Quân Mỹ kể như đã tái lập lại luật biển quốc tế ở Biển Đông, và cũng nên áp dụng cùng một cách tiếp cận để đi qua eo biển Đài Loan, một trường hợp điển hình khác về việc quyền tự do hàng hải bị Trung Quốc giới hạn, nhưng Mỹ trong quá khứ lại ngần ngại, không dám thách thức.

Theo chuyên gia Bosco, trước năm 1972, Hạm Đội 7 vẫn hoạt động tại vùng eo biển Đài Loan mà không gặp bất kỳ cản trở nào. Thế nhưng từ năm 1972, sau khi tổng thống Mỹ Nixon quyết định tỏ thiện chí với Mao Trạch Đông bằng cách cho triệt thoái tàu Mỹ khỏi khu vực eo biển Đài Loan, Hải Quân Mỹ hầu như vắng bóng ở nơi này cho đến tận năm 1995.

Vào năm ấy, Trung Quốc hai lần bắn tên lửa về phía Đài Loan để thị uy, và tổng thống Mỹ thời đó là Bill Clinton đã hai lần loan báo phái tàu sân bay đến eo biển Đài Loan. Nhưng trong cả hai lần, sau khi bị Bắc Kinh phản đối dữ dội, thậm chí đe dọa "biển lửa bùng lên" nếu tàu Mỹ đi vào eo biển, Washington đã lùi bước, qua đó thừa nhận trong thực tế là cần được Trung Quốc cho phép khi sử dụng eo biển. Trong cả thập kỷ tiếp theo, tàu hải quân Mỹ hầu như tránh khu vực này.

Theo Joseph Bosco, chính quyền Obama đã ngần ngại không dám thách thức yêu sách bất hợp pháp của Trung Quốc tại Biển Đông, do đó rất có thể là cũng đã hạn chế hoạt động của Hải Quân Mỹ tại eo biển Đài Loan, dù đó là một vùng biển quốc tế.

Chuyên gia này kết luận : Với chính sách tuần tra của Hải Quân Mỹ tại Biển Đông đã rõ ràng với chính quyền Trump, đã đến lúc Mỹ cần khẳng định các lợi ích của Hoa Kỳ ở eo biển Đài Loan, bảo đảm an ninh và hậu thuẫn cho nền dân chủ Đài Loan.

Trọng Nghĩa

WSJ : Mỹ lên lịch tuần tra hàng hải thường xuyên hơn ở Biển Đông (VOA, 02/09/2017)

Lầu Năm Góc lần đầu tiên định ra lịnh trình tuần tra hải quân ở Biển Đông trong một nỗ lực tạo một thái độ nhất quán hơn để chống lại những yêu sách lãnh hải của Trung Quốc ở đây, báo Wall Street Journal loan tin hôm thứ Sáu.

Khu trục hạm USS John S. McCain di chuyển trong vùng biển ven bờ biển của Việt Nam trong một bức hình chụp ngày 13 tháng 8, 2017.

Dẫn lời một số quan chức Mỹ, nhật báo này cho biết Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương Hoa Kỳ đã phát triển một kế hoạch tiến hành các cuộc tuần tra được gọi là hoạt động tự do hàng hải (FONOP) trong vài tháng tới, củng cố sự thách thức của Mỹ đối với điều mà Mỹ cho là những đòi hỏi chủ quyền thái quá của Trung Quốc trong tranh chấp Biển Đông.

Kế hoạch này đánh dấu một sự khác biệt đáng kể trong các hoạt động quân sự như vậy trong khu vực dưới thời chính quyền Obama, khi mà các quan chức đôi khi vất vả đưa ra quyết định tiến hành những cuộc tuần tra này khi nào, như thế nào và ở nơi nào. Chúng đã bị hủy bỏ hoặc bị dời lại dựa vì nhiều yếu tố chính trị khác nhau sau những cuộc tranh luận nội bộ gay gắt, tờ Journal cho biết.

Ý tưởng đằng sau việc định ra một lịch trình tương phản với phương thức tiếp cận tùy theo tình hình đối với việc tiến hành các cuộc tuần tra FONOP, và thiết lập sự đều đặn trong các cuộc tuần tra. Làm như vậy có thể giúp làm suy yếu lập luận của Bắc Kinh rằng những cuộc tuần tra này ngang như một khiêu khích gây bất ổn mỗi lần chúng diễn ra, các quan chức Mỹ được dẫn lời nói.

Tờ Journal nói giới chức Trung Quốc không phản ứng ngay tức thì về yêu cầu bình luận về các kế hoạch mới nhất của Mỹ. Bắc Kinh đã cáo buộc Mỹ quân sự hóa hàng hải trong khu vực bằng cách tiến hành các cuộc tuần tra quân sự. Tính tới giờ đã có ba cuộc tuần tra hàng hải dưới thời Tổng thống Donald Trump, và bốn dưới thời chính quyền Obama, theo Sở Nghiên cứu Quốc hội.

Cuộc tuần tra FONOP gần đây nhất được tiến hành vào ngày 10 tháng 8 bởi khu trục hạm USS John S. McCain, chiếc tàu mà sau đó đã va vào một tàu chở hàng làm thiệt mạng 10 thủy thủ.

Cuộc tuần tra quanh bãi Đá Vành Khăn - một trong bảy đảo nhân tạo được Trung Quốc bồi đắp cải tạo chế tạo trong ba năm qua ở quần đảo Trường Sa đang tranh chấp - cũng bao gồm hoạt động trên không.

Theo các quan chức Mỹ, hai chiếc máy bay thám sát P-8 Poseidon đã bay bên trên tàu McCain trong một phần hoạt động mà trước đó không được tiết lộ. Họ nói nhiều cuộc tuần tra hàng hải sử dụng tàu chiến có phần chắc sẽ bao gồm máy bay bay trên không.

Các quan chức Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương không bình luận gì về việc này, theo báo Journal.

Các quan chức mô tả kế hoạch mới là một cách tiến hành các cuộc tuần tra mang tính ấn định từ trước nhiều hơn so với trước đây, dù không phải là bất biến. Kế hoạch này nhất quán với lối tiếp cận của chính quyền Trump đối với các hoạt động quân sự, là cho các chỉ huy có quyền hạn hơn để xác định thái độ của Mỹ. Tuân thủ các chính sách không loan báo các hoạt động quân sự trước khi chúng diễn ra, các quan chức từ chối tiết lộ địa điểm và thời gian mà các cuộc tuần tra FONOP sẽ diễn ra, tờ nhật báo nói.

Áp lực quân sự tăng thêm đối với Trung Quốc diễn ra trong khi Mỹ đang tìm kiếm sự hợp tác lớn hơn từ Bắc Kinh trong việc kiềm chế chương trình phi đạn và vũ khí hạt nhân của Bắc Triều Tiên. Chính quyền Trump phàn nàn rằng Bắc Kinh vẫn chưa làm hết sức để thúc ép những đồng minh của mình ở Bình Nhưỡng ngưng phát triển vũ khí hoặc ngưng đe dọa Mỹ, lãnh thổ và các đồng minh của Mỹ.

*****************

Biển Đông : Hoa Kỳ muốn tuần tra đều đặn hơn (RFI, 02/09/2017)

Nhật báo Mỹ The Wall Street Journal số ra ngày 02/09/2017 tiết lộ, bộ Quốc Phòng Hoa Kỳ muốn tiến hành đều đặn hơn các chuyến tuần tra trên vùng Biển Đông, với nhịp độ 2 hoặc 3 chuyến mỗi tháng, để bảo đảm tự do hàng hải tại vùng biển đang tranh chấp nhưng Trung Quốc khẳng định chủ quyền gần như toàn bộ.

Khu trục hạm US John S.McCain tuần tra Biển Đông, ảnh ngày 22/01/2017. Reuters

Theo nhật báo Mỹ, mục tiêu của chính quyền Donald Trump là tỏ một thái độ kiên định hơn đối với những yêu sách chủ quyền của Trung Quốc thay vì tiếp tục đối phó theo từng trường hợp như chính sách của chính quyền Barack Obama trước đây.

Tuy không nói rõ là các chuyến tuần tra mới sẽ diễn ra khi nào và tại đâu, nhưng các quan chức được The Wall Street Journal trích dẫn cho biết bộ tư lệnh lực lượng Thái Bình Dương của Mỹ dự trù là trong những tháng tới, mỗi tháng sẽ tiến hành 2 hoặc 3 chuyến tuần tra bảo đảm tự do hàng hải ở Biển Đông. Tham gia các chuyến tuần tra này sẽ có các máy bay tiêm kích cùng với các chiến hạm của Hoa Kỳ.

Kể từ khi tổng thống Trump lên cầm quyền vào tháng 1/2017 cho đến nay, Hoa Kỳ đã tiến hành tổng cộng ba chuyến tuần tra bảo đảm tự do hàng hải ở Biển Đông.

Chuyến tuần tra cuối cùng là của khu trục hạm USS John S. McCain vào ngày 10/08/2017 trước khi chiến hạm này gặp tại nạn với một tàu chở dầu ở eo biển Singapore ngày 21/08/2017 khiến 10 thủy thủ Mỹ thiệt mạng.

Trong cuộc tuần tra ngày gần đây nhất, khu trục hạm USS John S. McCain đã tiến đến sát Đá Vành Khăn, mà Trung Quốc đã bồi đắp thành đảo nhân tạo và một chiến hạm của Trung Quốc đã phát lời cảnh cáo qua vô tuyến đến chiến hạm Mỹ, theo lời một quan chức Hoa Kỳ. Ngay hôm sau, Bắc Kinh đã lên tiếng phản đối Washington về vụ này.

Hoa Kỳ cho tới nay vẫn lên án Trung Quốc về việc xây các đảo nhân tạo ở Biển Đông và quân sự hóa các đảo này. Washington đồng thời vẫn tuyên bố tiếp tục đưa máy bay và tàu chiến đến bất cứ nơi nào mà luật pháp quốc tế cho phép, kể cả ở vùng Biển Đông.

Thanh Phương