Hoa Kỳ đã có thời là tiếng nói lương tâm của nhân loại, và tiếng nói lương tâm đó đã có ảnh hưởng quan trọng cho hòa bình thế giới và uy tín của Hoa Kỳ.
Tổng thống Donald Trump (phải) trò chuyện với Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman trong lần gặp tại Washington, DC, hôm 20 tháng Ba, 2018. (Hình : Kevin Dietsch-Pool/Getty Images)
Trong chuyến viếng thăm Tây Berlin năm 1987, Tổng thống Ronald Reagan, sau khi đã kêu gọi lãnh tụ Liên Xô Mikhail Gorbachev hãy "Hủy bỏ bức tường" Berlin, tiếp "Đứng ở Khải Hoàn Môn Brandenburg này, mỗi người là một người Đức, chia rẽ khỏi đồng hương của họ. Mỗi người là một người Berlin, bị buộc phải nhìn vào vết thương (của bức tường Berlin) này". Và ông lên tiếng kêu gọi ông Gorbachev hãy tham gia thương thảo nghiêm chỉnh để tài giảm vũ khí với Hoa Kỳ. Ông Gorbachev không phá hủy bức tường Berlin nhưng tháng Mười Hai năm đó, hai ông gặp nhau lần nữa và ký kết Hiệp Ước Vũ Lực Hạt Nhân Tầm Trung, hủy bỏ nguyên một loại hỏa tiễn hạt nhân ở Âu Châu.
Hôm thứ Ba, 20 tháng Mười Một vừa qua, Tổng thống Donald Trump đã lên tiếng về vụ sát hại nhà báo Jamal Khashoggi, nhưng tiếc thay tiếng nói của ông không phải là tiếng nói của lương tâm nhân loại nhưng là của thế lực của đồng tiền.
Trong một tuyên bố vừa đáng kinh ngạc vừa tàn nhẫn, tổng thống đã tha thứ hết cho Saudi Arabia và thái tử nước này.
Ông thản nhiên bác bỏ một thẩm định của tình báo Hoa Kỳ cũng như những bằng cớ đầy thuyết phục được Thổ Nhĩ Kỳ cung cấp cho thấy là nhà cầm quyền trên thực tế của vương quốc, Thái tử Mohammed bin Salman, đã ra lệnh cho xử tử nhà báo đối lập bên trong tòa Tổng lãnh sự Saudi Arabia ở Istanbul hôm 2 tháng Mười, 2018.
Tạp chí The New Yorker buồn rầu nhận xét : "Tổng thống Hoa Kỳ nghe như một luật sự biện hộ – hay một lobbyist – cho vương quốc dầu khí hơn là một người bảo vệ cho những giá trị Hoa Kỳ".
Trong tuyên bố hai trang, tổng thống nói : "Nó có thể là thái tử biết về biến cố bi thảm này – có thể ông biết và có thể ông không biết !" Ông lên án vụ ám sát ông Khashoggi là "một tội ác kinh khủng và không chấp nhận được," nhưng rồi nói là Saudi Arabia quá quan trọng trong vai trò quốc gia mua vũ khí của Hoa Kỳ, quá quan trọng là một quốc gia xuất cảng dầu hỏa, và một đồng minh "trong cuộc chiến quan trọng chống lại Iran" để có hành động trừng phạt.
Mặc dầu hành vi tội ác đó tổng thống khẳng định : "Hoa Kỳ quyết định tiếp tục là một partner trung thành với Saudi Arabia để bảo đảm quyền lợi của đất nước chúng ta". Và ông kết luận : "Thật đơn giản, nó được gọi là America First".
Thản nhiên mạ lỵ nhà báo đã chết thảm, tổng thống lập lại luận điệu của Thái tử Mohammad bin Salman, mà ở vùng Trung Đông người ta quen gọi là MbS, nói ông Khashoggi là một người "phản quốc" và là thành viên của tổ chức quá khích Huynh đệ Hồi giáo.
Luận điệu này khó tin đến nỗi mà ngày hôm sau chính quyền vương quốc chính thức bác bỏ nói là họ không có bằng cớ ông có liên hệ với Huynh đệ. Thực sự, trước khi phải đi lưu vong vì chống đối chính sách của thái tử, ông Khashoggi đã nhiều lần là cố vấn cho hoàng gia. Một nhà bình luận ở Trung Đông đã chỉ ra là nếu ông Khashoggi quả đã là một kẻ phản quốc, ông đã ở yên ở Hoa Kỳ nơi ông là một thường trú nhân và an toàn, không tìm về Thổ Nhĩ Kỳ và càng không thản nhiên đi vào tòa Tổng lãnh sự để ít nhất cũng có thể bị bắt.
Tổng thống đã biện minh cho việc lờ đi cái chết của ông Khashoggi, từ chối cả nghe cuốn băng thâu lại khi ông bị giết, nói đó là âm thanh của "đau khổ," bằng những lý do kinh tế. Ông nhắc đến việc vương quốc đã hứa hẹn đầu tư 450 tỷ USD vào Hoa Kỳ, kể cả 110 tỷ USD để mua vũ khí Hoa Kỳ sản xuất.
Theo những kiểm chứng độc lập, không có gì hỗ trợ cho con số 450 tỷ USD của tổng thống, còn về những hợp đồng mua vũ khí 110 tỷ USD thực ra là tập hợp của một lô những thỏa thuận nhỏ từ thời Tổng thống Barack Obama và một số chưa được ký kết, một số chỉ còn trong bàn thảo mơ hồi.
Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ hôm tháng rồi công nhận Saudi Arabia, thực sự, chỉ mới có những hợp đồng mua 14,5 tỷ USD vũ khí và phi cơ. Những thỏa thuận khác chỉ là những văn bản ghi nhớ vốn bao gồm một thập niên nữa chứ không phải ngay bây giờ. Trung tâm nghiên cứu Center for International Policy thêm là nhiều công việc tạo nên bởi bán vũ khí cho Saudi Arabia là ở chính Saudi chứ không phải ở Hoa Kỳ.
Tổng thống cũng biện minh là Saudi có thể làm cho giá dầu tăng vọt lên 150 USD một thùng và cảm ơn Saudi đã giữ cho giá dầu thô xuống. Thực ra Saudi đã làm hết sức, kể cả đồng ý với các thành viên của Hiệp hội các Quốc gia Xuất cảng Dầu hỏa OPEC để giảm sản lượng nhằm tăng giá dầu thô. Giá dầu thô giảm gần đây không phải là nhờ Saudi mà là nhờ cuộc chiến mậu dịch của tổng thống với Trung Quốc khiến cho lo sợ về nền kinh tế toàn cầu sẽ chậm lại và nhu cầu dầu thô sẽ giảm.
Bảo vệ thái tử, tổng thống cũng lý luận là cần thiết cho việc theo đuổi mục tiêu chính sách của Hoa Kỳ ở Trung Đông, đặc biệt việc phong tỏa Iran, mà tổng thống đổ cho đã tạo nên cuộc chiến ở Yemen. Thực ra, chính hành động liều lĩnh của MbS khi lên làm bộ trưởng quốc phòng đưa quân sang Yemen đã khiến một cuộc chiến cục bộ trở thành một cuộc chiến gián tiếp giữa các cường quốc vùng, gây đau khổ cho người dân Yemen và một cuộc khủng hoảng nhân đạo vốn chỉ giúp tạo môi trường cho các nhóm quá khích như al-Qaeda và Islamic State có chỗ hoạt động.
Thực sự, Hoa Kỳ không lệ thuộc vào Saudi Arabia. Cường quốc duy nhất của thế giới không phải là dễ để bị một quốc gia như Saudi bắt địa. Không những Hoa Kỳ không có lý do gì để sợ Saudi Arabia mà phải nói ngược lại thái tử và toàn gia đình dòng họ Saud trông cậy vào sự hỗ trợ quân sự và ngoại giao của Hoa Kỳ để tồn tại. Điều này đúng không phải bây giờ mà ngay từ khi vương quốc hình thành. Chính vì Hoa Kỳ ủng hộ cho Ibn Saud, vị vua sáng lập ra vương quốc Saudi Arabia ngày nay, mà vương quốc có thể tồn tại trong những giai đoạn tranh chấp lúc đầu.
Tiến sĩ William Hartung, giám đốc về vũ khí của Trung tâm Nghiên cứu Chính sách (Center for International Policy), trong một bản phúc trình cho biết chi tiết về "Sự cực kỳ lệ thuộc" vào Hoa Kỳ của Saudi. Ông viết : "Quân đội Saudi trông cậy vào vũ khí của Hoa Kỳ, các bộ phận và bảo trì của Hoa Kỳ để giúp họ thực hiện và tiếp tục cuộc chiến ở Yemen và sẽ không thể tiếp tục cuộc chiến này lâu sau đó nếu sự trợ giúp này bị rút lại".
Chính vì sự hoàn toàn lệ thuộc vào vũ khí Hoa Kỳ khiến lập luận của tổng thống là nếu Hoa Kỳ không bênh vực việc giết người của Saudi Arabia, dầu cho có phải là do lệnh của Thái tử MbS hay ai chăng nữa, thì Saudi sẽ bỏ đi mua vũ khí của Trung Quốc, của Nga, là hoàn toàn vô nghĩa lý. Toàn thể hạ tầng cơ sở quân sự của Saudi, từ quân cụ đến chương trình điện toán đến huấn luyện đều xây dựng trên hệ thống của Hoa Kỳ và các đồng minh Âu Châu. Thay thế toàn thể sẽ là một sự đảo lộn kinh hồn tốn nhiều trăm tỷ đô la và rất nhiều năm. Và ngay cả nếu thái tử MbS có thể có tiền để làm việc đó, ông cũng sẽ chỉ có kỹ thuật lạc hậu hơn và chế độ của họ bấp bênh hơn. Thái tử cũng sẽ phải đối diện với giảm thiểu trực tiếp bảo vệ của quân đội Hoa Kỳ cho chế độ.
Điều làm những lý do tổng thống đưa ra là sai tuy vậy không phải là vì nó không đúng sự thực hay không hợp lý mà là vì nó khẳng định là nếu một nhà độc tài trên thế giới cho đi giết người trên thế giới nhưng họ có nhiều tiền thì tổng thống Hoa Kỳ có thể tha thứ cho việc giết người đó.
Nhà báo Robin Wright của tạp chí The New Yorker viết : "Khi tôi đọc lời tuyên bố của tổng thống, tôi phân vân không biết Khashoggi – một đồng nghiệp và một bạn tốt vốn đã được giáo dục ở Hoa Kỳ, đã có ba con là công dân Hoa Kỳ, và đi lưu vong ở Washington vì ông tin đó là chỗ an toàn nhất trên thế giới cho ông – sẽ nghĩ gì. Tôi đoán là ông ta sẽ kinh sợ và rất buồn".
Ông ta buồn cũng phải bởi Hoa Kỳ không còn là "một thành phố sáng chói trên một đỉnh đồi mà ngọn hải đăng sẽ hướng dẫn những người yêu tự do ở khắp nơi khác," như Tổng thống Ronald Reagan đã từng tuyên bố.
Lê Phan
Người Việt, 24/11/2018