WHO họp Hội đồng Y tế Thế giới về Covid-19, Đài Loan không được mời
Thu Hằng, RFI, 18/05/2020
Dịch Covid-19 buộc 194 nước thành viên của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO/OMS) họp đại hội đồng qua hệ thống viễn thông trong hai ngày 18 và 19/05/2020. Chủ đề chính là đại dịch Covid-19, trong bối cảnh nhiều nước nghi ngờ vai trò của WHO trong cách xử lý khủng hoảng dịch tễ. Đây cũng là một trong những điểm bất đồng làm gia tăng căng thẳng trong quan hệ Mỹ-Trung.
Biểu hiệu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tại trụ sở ở Geneve, Thụy Sĩ. AFP/File
Chính quyền Đài Bắc, từng cảnh báo sớm với WHO về nguy cơ lây nhiễm từ người sang người và có chiến lược chống dịch Covid-19 rất hiệu quả, vẫn không được mời do Bắc Kinh luôn khẳng định Đài Loan là một phần lãnh thổ của Trung Quốc.
Thông tín viên RFI Jérémie Lanche tường trình từ Genève:
Về mặt chính thức, từ "Covid-19" không xuất hiện trên lịch làm việc. Nhưng trên thực tế, Hội Đồng Y Tế Thế Giới sẽ chỉ bàn về vấn đề này. Đầu tiên là văn kiện của Liên Hiệp Châu Âu cùng với khoảng 50 nước thành viên khác, yêu cầu quyền được tiếp cận các biện pháp điều trị một cách phổ quát, nhanh chóng và công bằng cho tất cả các quốc gia trên thế giới.
Hoa Kỳ, nước muốn được độc quyền một loại vac-xin, có thể sẽ không đồng ý về điểm này. Ngược lại, Mỹ lại yêu cầu văn kiện trên đòi Tổ chức Y tế Thế giới phải giải trình rõ ràng về cách xử lý khủng hoảng của tổ chức này. Washington từng cáo buộc Tổ chức Y tế Thế giới chịu ảnh hưởng của Trung Quốc.
Cuộc đối đầu giữa Washington và Bắc Kinh sẽ là một hồ sơ khác được theo dõi, với yêu cầu mời Đài Loan trở lại Tổ chức Y tế Thế giới. Đài Bắc bị mất tư cách quan sát viên vào năm 2016, do Bắc Kinh gây áp lực.
Cuối cùng, bài phát biểu của phía Mỹ cũng rất được trông đợi, vì một số nước lo ngại rằng Washington sẽ rút hẳn khỏi Tổ chức Y tế Thế giới".
Thu Hằng
*******************
Virus corona : Tại sao Đài Loan sẽ không được dự đàm phán về đại dịch
Saira Asher, BBC, 17/05/2020
Lần đầu tiên kể từ khi đại dịch virus corona bắt đầu, các quan chức y tế sẽ gặp nhau (qua mạng) tuần tới tại Hội đồng Y tế Thế giới để quyết định thế giới nên giải quyết khủng hoảng như thế nào.
Tổng thống Thái Anh Văn đắc cử đầu năm nay
Nhưng một trong những nước thành công nhất trong việc bảo vệ người dân khỏi bị nhiễm này sẽ không được mời tham dự cuộc họp của cơ quan ra quyết định của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
Đài Loan đã được quốc tế hoan nghênh vì đã ngăn chặn được nhanh chóng và có hiệu quả sự lây lan của virus và nói rằng họ nên có một nền tảng để chia sẻ kinh nghiệm của mình với thế giới.
Nhưng Trung Quốc - nơi nói Đài Loan là một phần của lãnh thổ - đã chặn sự tham dự của Đài Loan kể từ năm 2016.
Trong những tuần gần đây, Mỹ, EU, Nhật Bản và một số quốc gia khác đã ủng hộ Đài Loan tham dự cuộc họp vào ngày 18/5 với tư cách quan sát viên.
Trung Quốc - đối mặt với chỉ trích quốc tế vì là nguồn gốc của đại dịch, và cũng vì sử lý sai lầm trong những ngày đầu của sự lây lan - đã phản ứng rất mạnh mẽ.
Tranh chấp Trung Quốc Đài Loan xảy ra đã lâu, nhưng Shelley Riggers, giáo sư khoa học chính trị tại Davidson College và nhà nghiên cứu lâu năm về Đài Loan, nói rằng bây giờ có thể đang có "sự giảm dần kiên nhẫn" từ một số quốc gia trước sự phản đối từ Trung Quốc, một phản đối "cảm thấy rất trừu tượng và ý thức hệ trong khoảnh khắc, bạn biết đấy, thảm họa toàn cầu ".
Tại sao sự tham dự của Đài Loan gây tranh cãi ?
Đài Loan đã tự trị kể từ khi chính quyền đại lục bị Đảng Cộng sản lật đổ năm 1949 và trốn sang đảo.
Theo chính sách Một Trung Quốc của mình, Bắc Kinh khẳng định họ là nhà cai trị hợp pháp của Đài Loan và đảo quốc này một ngày nào đó sẽ được đưa trở lại dưới sự lãnh đạo của đại lục, bằng vũ lực nếu cần.
Chính phủ hiện tại ở Đài Loan được coi là ủng hộ độc lập và kể từ khi Đảng Tiến bộ Dân chủ của bà Thái Anh Văn lên nắm quyền, quan hệ với Bắc Kinh đã trở nên tồi tệ.
Đài Loan có quân đội và tiền tệ riêng và được một số chính phủ công nhận đó là một quốc gia thực sự.
"Trung Quốc khá kiên định về việc ngăn cản Đài Loan tham dự cuộc họp vào cuộc đàm phán ngày 18/5, và điều đó không dính dáng gì đến sức khỏe cộng đồng mà chỉ liên quan đến mối quan hệ của Trung Quốc với Đài Bắc, và với Tổng thống Thái Anh Văn, người từ chối công nhận chủ quyền của Trung Quốc đối với Đài Loan", Drew Thompson, cựu Hoa Kỳ nói Bộ quốc phòng chịu trách nhiệm về Trung Quốc, Đài Loan và Mongolia, nói.
Dưới áp lực của Trung Quốc, tất cả trừ 15 quốc gia đã cắt đứt quan hệ ngoại giao với Đài Loan. Nhưng Đài Loan đã hết sức vận động để được các tổ chức đa phương như WHO và các tổ chức khác công nhận, trong nỗ lực tìm kiếm tính hợp pháp trên trường quốc tế.
Và nó đã không luôn bị bỏ rơi. Theo chính phủ trước đây - vốn muốn có quan hệ tốt hơn với Trung Quốc - họ có tư cách quan sát viên tại WHO dưới cái tên "Đài Bắc Trung Hoa". Nhưng kể từ năm 2017, sau khi bà Thái Anh Vă đắc cử, Đài Loan đã không được mời trở lại.
Kể từ đó, hàng năm Đài Loan đã vận động các nước thành viên để được tham gia. Nhưng trước cuộc họp năm nay, tiếng nói hỗ trợ đã lớn và rõ ràng hơn.
Trước đó Đài Loan được tham dự cuộc họp cửa WHO
Các chuyên gia cho biết trong khi trước đây các quốc gia khác có thể không nghĩ rằng việc ủng hộ Đài Loan đáng để làm phiền lòng Trung Quốc, tính toán đó đã thay đổi với Covid-19.
Covid-19 thay đổi mọi thứ như thế nào ?
Đài Loan đã có thành công đáng kinh ngạc trong việc chiến đấu chống virus corona. Nó chỉ ghi nhận 440 trường hợp bị nhiễm và bảy trường hợp tử vong trong dân số 23 triệu người, chủ yếu là do kiểm soát biên giới sớm, cấm du khách nước ngoài và kiểm dịch bắt buộc đối với tất cả người dân Đài Loan trở về nước.
Điều này đã tạo cho nó một động lực mới và biện minh để được đưa vào việc ra quyết định về sức khỏe toàn cầu.
Vào ngày 8/5, các nhà lãnh đạo của Ủy ban Đối ngoại Quốc hội Hoa Kỳ đã gửi thư tới gần 60 quốc gia nói rằng "chưa bao giờ quan trọng hơn để chúng ta đảm bảo tất cả các quốc gia ưu tiên an toàn và sức khỏe toàn cầu hơn chính trị".
Ủy ban này nói rằng "chiến thuật bắt nạt" của Trung Quốc đã "làm suy yếu khả năng của Đài Loan trong việc đóng góp cho các nỗ lực đáp ứng quốc tế" và khiến mọi người gặp rủi ro cao hơn, vì vậy họ phải được phép tham dự cuộc họp.
Một số cường quốc bao gồm EU, Nhật Bản, Canada, Úc và New Zealand, đã phản ứng, mặc dù không nước nào đề nghị từ bỏ chính sách Một Trung Quốc, khiến Đài Loan có vị thế mơ hồ.
Đài Loan cũng đã giành được sự khen ngợi toàn cầu về tính minh bạch trong việc chia sẻ thông tin về các trường hợp nhiễm virus corona cũng như giúp đỡ các quốc gia khác với các nguồn cung cấp như khẩu trang, ngay cả những nước không công nhận Đài Loan là một quốc gia.
Hoa Kỳ đã có chính sách hỗ trợ lâu dài cho Đài Loan, với tư cách là đồng minh chủ chốt. Vì vậy, virus corona có thể chỉ là một cách mới để tranh luận về việc đưa nó vào WHO.
Nhưng đối với các quốc gia khác, những nước luôn mâu thuẫn về vấn đề chủ quyền lâu dài của Trung Quốc và Đài Loan, có những cân nhắc chính trị mới, Alexander Huang, giáo sư khoa học chính trị chuyên về chính sách đối ngoại và quốc phòng Đài Loan nói.
Họ đã chứng kiến mối quan hệ Mỹ-Trung trở nên tồi tệ trong những tuần gần đây, nhưng họ cũng lo lắng về sự lan tỏa từ đại dịch toàn cầu cũng như những nghi ngờ về việc Trung Quốc có chia sẻ thông tin đầy đủ trong những ngày đầu hay không, ông nói.
Drew Thompson, giáo sư thỉnh giảng tại trường Chính sách công Lee Kuan Yew ở Singapore, nói rằng dư luận toàn cầu đối với Trung Quốc "đã chuyển sang tiêu cực. Và đó là kết quả của sự khăng khăng của Trung Quốc đối với chính sách của mình ; và ngoại giao nặng tay của nó ".
Trung Quốc phản ứng thế nào ?
Trung Quốc luôn nổi giận với những gì họ gọi là sự can thiệp của nước ngoài vào các vấn đề nội bộ. Nhưng lần này, Bắc Kinh đã thực sự tăng độ tức giận và các mối đe dọa, định vị mục tiêu của Đài Loan trong việc có mặt tại WHO như một nỗ lực để giành độc lập.
Truyền thông nhà nước Tân Hoa Xã đã đăng một loạt các bài báo đặc biệt tấn công Mỹ.
"Chỉ có một Trung Quốc trên thế giới. Chính phủ Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa là chính phủ hợp pháp duy nhất đại diện cho toàn Trung Quốc, và Đài Loan là một phần không thể thay đổi của Trung Quốc", Tân Hoa Xã nói.
Eo biển Đài Loan rộng 180km ngăn cách Trung Quốc và Đài Loan
Tớ báo này cũng kêu gọi Hoa Kỳ ngừng chính trị hóa các phản ứng quốc tế đối với đại dịch.
Hoàn cầu Thời báo, một tờ báo nhà nước thường hô hào tinh thần dân tộc của Trung Quốc, đã đăng một bài xã luận nói rằng điều này có thể đặt Trung Quốc vào vị trí sử dụng vũ lực - một mối đe dọa được nước này lặp đi lặp lại.
"Hậu quả duy nhất có thể xảy ra là đại lục xét việc kết thúc trò chơi vô nghĩa này, bằng cách giải quyết câu hỏi Đài Loan một lần và mãi mãi thông qua các biện pháp không hòa bình", tờ báo này viết.
Ngay cả trước khi đại dịch xảy ra, sự hiện diện quân sự đã gia tăng ở Biển Đông và eo biển Đài Loan rộng 180km ngăn cách hai nước, nhưng sự phô trương sức mạnh đã biến thành cảnh báo.
"Trong ba tháng qua, Trung Quốc đã gửi thêm nhiều loại máy bay ném bom, máy bay trinh sát và máy bay chiến đấu trên không, đội tàu hải quân của họ đã thực hiện nhiều cuộc tập trận hơn trước trong cùng khoảng thời gian", ông Huang nói.
Trung Quốc đã có những mối đe dọa kinh tế với những nước khác.
Khi New Zealand ủng hộ đề nghị tham dự cuộc đàm phán của của Đài Loan, Trung Quốc đã phản ứng giận dữ khi nói rằng điều này có thể làm tổn hại mối quan hệ song phương.
Nhưng Bộ trưởng Ngoại giao Winston Peters nói trong một cuộc họp báo : "Chúng tôi phải đứng lên tự bảo vệ mình".
"Và tình bạn thực sự dựa trên sự bình đẳng".
Giáo sư Alexander Huang cho biết trong những năm gần đây, quan hệ đối ngoại của Trung Quốc đã trở nên có khuynh hướng dân tộc hơn rất nhiều và nhằm bảo vệ hình ảnh bản thân của nước này, và không khoan nhượng với bất kỳ lời chỉ trích nào.
"Vì đại dịch, Trung Quốc đã trở nên nhạy cảm hơn với những lời chỉ trích từ [thế giới] bên ngoài và mặt khác, giờ đây, Trung Quốc đã tận hưởng nhiều năng lực hơn để thể hiện sức mạnh và quyền lực của mình".
Vậy WHO có thể mời Đài Loan ?
WHO đã nói rằng tư cách thành viên hoặc tham dự của Đài Loan hoàn toàn phụ thuộc vào các quốc gia thành viên. Tổ chức này cũng nói rằng đã liên lạc với các quan chức y tế Đài Loan và thông tin đang được chia sẻ.
Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ Mike Pompeo gần đây nói, Tổng giám đốc của WHO có quyền mời Đài Loan, nhưng ông Steven Solomon thuộc văn phòng pháp lý chính của WHO nói rằng các tổng giám đốc chỉ mở rộng lời mời khi các quốc gia thành viên rõ ràng ủng hộ, vì vậy đây không phải là trường hợp thông thoáng.
Nhưng như bà Riggers chỉ ra, Đài Loan trước đây đã có thể tham dự và các diễn viên phi nhà nước khác như Chính quyền Palestine và Vatican cũng có tư cách quan sát viên.
"Chúng ta đang nói về một quốc gia vì một lý do rất cụ thể đã bị loại trừ", bà nói.
Ngoài cuộc họp kéo dài hai ngày, đại dịch đã đưa khiến câu hỏi về sự tham gia của Đài Loan trên sân khấu toàn cầu có sự liên quan mới.
Chừng nào tình trạng của nó còn mơ hồ, rất có thể vấn đề chủ quyền sẽ tiếp tục là một chiến trường ủy nhiệm trong các tranh chấp với Trung Quốc đại lục, ngay cả sau khi đại dịch đã qua đi.
Saira Asher
Nguồn : BBC, 17/05/2020
***********************
Covid-19 : WHO họp đại hội trong bầu không khí căng thẳng Mỹ - Trung
Minh Anh, RFI, 17/05/2020
Ngày 18/05/2020, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) họp đại hội đồng Y tế Thế giới trong vòng hai ngày nhằm tìm cách phối hợp đối phó với dịch virus corona chủng mới. Căng thẳng gay gắt giữa Mỹ và Trung Quốc rất có thể sẽ phá hỏng các cuộc tranh luận.
Tổng giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO/OMS) Tedros Adhanom Ghebreyesus, trong một buổi họp báo về virus corona ngày 29/01/2020, tại trụ sở WHO ở Geneve, Thụy Sĩ. Reuters - Denis Balibouse
Trong tình hình dịch bệnh hiện nay, các cuộc hội thảo trong khuôn khổ cuộc họp thường niên của WHO năm nay với sự tham gia của 194 quốc gia thành viên được tổ chức trực tuyến.
Mục tiêu của cuộc họp là đạt được một đồng thuận cho dự thảo nghị quyết yêu cầu lãnh đạo WHO, Tedros Adhanom Ghebreyesus phải "sớm khởi động một quy trình đánh giá nhằm xem xét khả năng ứng phó dịch tễ của cộng đồng quốc tế cũng như là các biện pháp do WHO đưa ra".
Hơn nữa, việc "xác định nguồn gốc bệnh truyền nhiễm của virus từ động vật sang người và tìm hiểu rõ đường lây nhiễm của virus trong dân chúng" là điều cấp thiết.
Lãnh đạo chiến dịch Y sĩ Không Biên giới Gaelle Krikorian nhấn mạnh rằng nghị quyết cũng nên kêu gọi "các sản phẩm y tế phải được phân phối rộng rãi, nhanh chóng và công bằng nhất có thể" thì công cuộc chống virus mới có hiệu quả.
Làm thế nào đạt được một đồng thuận chung cho những câu hỏi trên trong khi các chủ đề gây bất đồng không phải là ít : Từ việc cải cách tổ chức, sự gia nhập của Đài Loan, phân phối vác-xin, cho đến việc gởi chuyên gia đến Trung Quốc… trong đó nguồn gốc dịch bệnh hiện đang là tâm điểm của cuộc khẩu chiến giữa Mỹ và Trung Quốc.
AFP nhắc lại thời gian gần đây Hoa Kỳ liên tiếp cáo buộc Trung Quốc che giấu tầm mức của dịch bệnh và chỉ trích mạnh mẽ Tổ chức Y tế Thế giới đã đi theo lập trường của Trung Quốc, phớt lờ lời cảnh báo của Đài Loan, gây đại họa cho thế giới. Chính quyền Washington, với sự ủng hộ của một số nước kêu gọi WHO nên mời Đài Loan tham gia cuộc họp đại hội đồng năm nay, bất chấp sự phản đối của Trung Quốc.
Minh Anh
***********************
"Chống Covid-19, chế độ chuyên chế Trung Quốc khó thể minh bạch"
Ngô Chiêu Tiếp, RFI, 16/05/2020
Trước những thành công chống dịch Covid-19 mà không cần thiết lập lệnh phong tỏa hà khắc như tại Trung Quốc, ngày càng có nhiều nước lên tiếng ủng hộ Đài Loan gia nhập Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
Ngoại trưởng Đài Loan, Ngô Chiêu Tiếp (Joseph Wu), trong một cuộc trả lời phỏng vấn đài RFI. Pang Chia-Shan / Ministère des Affaires étrangères de Taïwan
Nhân sự kiện cuộc họp đại hội đồng của WHO sắp diễn ra tại Genève, Thụy Sĩ, từ ngày 17-21/05/2020, mục Tạp chí Thế Giới Đó Đây tuần này, giới thiệu một số quan điểm của ông Ngô Chiêu Tiếp (Joseph Wu), ngoại trưởng Đài Loan về cuộc chiến chống dịch Covid-19, khả năng gia nhập WHO và mối quan hệ giữa Trung Quốc - Đài Loan hiện nay, khi trả lời phỏng vấn nhà báo Adrien Simorre, ban tiếng Pháp đài RFI.
RFI : Tổng giám đốc WHO, ông Tedros Adhanom Ghebreyesus, người Ethiopia, gần đây lên án Đài Loan có những lời lẽ phân biệt chủng tộc nhắm vào cá nhân ông ấy. Ngoại trưởng có quan điểm ra sao trước những cáo buộc này ?
Ngô Chiêu Tiếp : Quả thật chúng tôi có nghe Tiến sĩ Tedros cáo buộc thẳng thừng Đài Loan là phân biệt chủng tộc và đã khởi xướng những lời lăng nhục kỳ thị nhắm vào ông ấy. Chúng tôi lấy làm tiếc trước những kiểu tấn công như thế. Nhưng tôi có thể bảo đảm với quý vị rằng chính phủ Đài Loan không làm như vậy và chúng tôi cũng chưa bao giờ khuyến khích bất kỳ người dân Đài Loan nào hành động như vậy cả.
Đài Loan từ lâu đã bị gạt ra khỏi cộng đồng quốc tế và chúng tôi hiểu hơn bất kỳ ai khác tâm trạng bị đối xử kỳ thị. Kể từ khi được dân chủ hóa, Đài Loan luôn lên án mọi hình thức phân biệt đối xử, và cam kết của chúng tôi trên phương diện này mạnh hơn bất kỳ nước nào khác, chỉ vì chính bản thân chúng tôi đã bị gạt ra khỏi cộng đồng quốc tế.
RFI : Những lời cáo buộc này của ông Tedros được đưa ra ngay sau khi có nhiều quan chức chính phủ Đài Loan lên tiếng chỉ trích cách thức Tổ chức Y tế Thế giới xử lý cuộc khủng hoảng dịch tễ. Ông có nghĩ rằng chính việc Trung Quốc gây ảnh hưởng (với WHO) đã dẫn đến hậu quả là thế giới chậm trễ phản ứng trước dịch bệnh ?
Ngô Chiêu Tiếp : Thứ nhất, quả thật Đài Loan cũng nằm trong số những nước lên tiếng cho rằng một số quyết định của WHO có thể là sai lầm. Ví dụ như trường hợp người ta đã thấy rõ là khi dịch bệnh đã trở nên nghiêm trọng ở Trung Quốc, thì Tổ chức Y tế thế giới lại khẳng định rằng giao thương quốc tế hay du lịch quốc tế vẫn nên tiếp tục. Đài Loan đã có lập trường riêng, nhưng chúng tôi không phải là những người duy nhất. Trên trường quốc tế, có rất nhiều chỉ trích về cách xử lý cuộc khủng hoảng của WHO và những chỉ trích của Đài Loan cũng giống với những gì các nước khác đưa ra.
Điểm thứ hai, đó là những gì tự bản thân chúng tôi nhận thấy được. Ví dụ như bức thư mà chúng tôi gởi đến WHO hồi cuối năm 2019 để báo động nguy cơ lây nhiễm giữa người với người xung quanh thành phố Vũ Hán. Bức thư này vẫn không được hồi âm. Đây không phải là phương pháp làm việc phù hợp, nếu muốn hành động một cách minh bạch liên quan đến căn bệnh truyền nhiễm này.
Hệ quả là cộng đồng quốc tế gánh lấy dịch bệnh một cách nặng nề, không chỉ có Trung Quốc, mà cả Châu Âu, Hoa Kỳ và giờ là Châu Phi nữa. Vì lý do này mà chúng tôi cho rằng Tổ chức Y tế Thế giới lẽ ra đã có thể làm được nhiều hơn để hiểu rõ hơn nguồn gốc và sự phát triển của dịch bệnh, và cho phép tất cả các nước trên thế giới chuẩn bị tốt hơn để đối phó với đại dịch.
RFI : Đài Loan đã phản ứng rất nhanh ngay từ những dấu hiệu đầu tiên của dịch bệnh. Điều gì giải thích cho phản ứng sớm này ?
Ngô Chiêu Tiếp : Năm 2003, Đài Loan đã bị dịch SARS tấn công nặng nề, làm hàng ngàn người bị nhiễm bệnh và có số ca tử vong đáng kể. Đây là một bài học đau đớn cho chúng tôi, và từ đó chúng tôi hiểu rằng phải luôn sẵn sàng để đối mặt với một nguy cơ dịch bệnh mới.
Ngày 31/12/2019, tức đúng vào ngày chúng tôi gởi thư báo động cho WHO cũng như là nhiều thư điện tử cho chính phủ Trung Quốc, chúng tôi đã bắt đầu cho kiểm soát tất cả các chuyến bay đến từ Vũ Hán để xác định những hành khách nào có những triệu chứng viêm phổi không điển hình.
Đến tháng Giêng năm 2020, vào lúc các báo cáo xung quanh một căn bệnh truyền nhiễm tại Vũ Hán tiếp tục được gởi về, Đài Loan đã cử các chuyên gia của mình đến tiến hành các cuộc điều tra tại chỗ. Dù rằng họ không thể thu thập được hết các thông tin cần thiết cho cuộc điều tra, nhưng họ hiểu rằng có điều gì đó không bình thường đang diễn ra. Khi các nhà điều tra về đến Đài Loan, chúng tôi đã bắt đầu chuẩn bị cho khả năng có một đợt dịch bệnh. Trung tâm chỉ huy chống dịch bệnh được kích hoạt cho phép áp dụng cách tiếp cận liên chính phủ để đối phó với dịch.
Rồi vào trung tuần tháng Giêng, ngay sau khi có xác nhận ca nhiễm Covid-19 đầu tiên ở Đài Loan, chúng tôi đã đình chỉ mọi chuyến bay đến từ Vũ Hán và đưa ra một loạt biện pháp nhằm ngăn chận những dòng du khách đến từ những vùng bị nhiễm dịch nặng có thể vào Đài Loan. Chúng tôi cũng quyết định ngưng xuất khẩu khẩu trang y tế và khởi động dây chuyền sản xuất hàng loạt trong nước để bảo đảm mỗi công dân Đài Loan đều được bảo vệ.
Cuối cùng, chúng tôi cho thiết lập một cơ chế để có thể truy tìm được tất cả các điểm tiếp xúc của các ca nhiễm được xác nhận. Giới lái xe taxi đã được huy động sao cho việc vận chuyển một số người bệnh đến các trung tâm cách ly một cách an toàn, và chính quyền địa phương chăm lo cho những người bị cách ly.
Nhờ vào chiến lược này mà dịch bệnh ngày nay dường như trong tầm kiểm soát của Đài Loan. Tuy nhiên, chúng tôi sẽ không được an toàn chừng nào cộng đồng quốc tế chưa khống chế được dịch bệnh. Chính vì lý do này mà chúng tôi rất mong muốn được chia sẻ những kinh nghiệm của mình với cộng đồng quốc tế.
RFI : Nhìn vào phản ứng có hiệu quả này, ông có nghĩ rằng tình hình thế giới có thể sẽ khác đi, nếu như Đài Loan là thành viên của WHO hay không ?
Ngô Chiêu Tiếp : Thật khó hình dung được chuyện gì có thể xảy ra nếu như Đài Loan là thành viên, hay đơn giản chỉ là quan sát viên của Tổ chức Y tế Thế giới. Trước tiên, tôi nghĩ rằng Đài Loan phải có quyền tiếp nhận tất cả các thông tin cần thiết từ phía WHO, ngay khi chúng tôi cần đến. Bởi vì, lúc này đây, quả thật là Đài Loan hầu như không thể tiếp cận các thông tin kịp thời từ phía WHO.
Một điểm khác nữa là chính những thông tin mà Đài Loan mong muốn chia sẻ với cộng đồng quốc tế đã không được truyền đi. Chúng tôi chỉ biết gửi các thông tin tới bộ phận phụ trách "Các quy định y tế quốc tế (IHR)", nhưng không biết là sau đó chúng đi đâu.
Cuối cùng, chúng tôi nghĩ rằng chúng tôi cũng có nghĩa vụ đến giúp đỡ những nước nào cần đến sự hỗ trợ của Đài Loan, nhất là bởi vì chúng tôi có những chuẩn mực về y tế cao hơn rất nhiều so với các nước khác trong khu vực. Cơ chế tốt nhất có lẽ là thông qua WHO để đến giúp đỡ những nước đó, nhưng điều này vẫn chưa thể làm được trong hoàn cảnh hiện nay.
Tôi có thể đưa ra một ví dụ cụ thể : Năm 2019, chúng tôi nhận thấy cuộc chiến chống virus Ebola rất quan trọng, và chúng tôi đã đề nghị một khoản hỗ trợ cho WHO để chống dịch. Thế nhưng, WHO đã bác đề nghị của chúng tôi.
Tình trạng này cho thấy Đài Loan cần phải tham gia vào WHO một cách trực tiếp hơn nữa, bất kể với tư cách là thành viên chính thức hay quan sát viên. Như vậy chắc chắn mới có lợi cho Tổ chức Y tế Thế giới.
RFI : Hội đồng Y tế Thế giới của WHO sẽ diễn ra từ ngày 17 - 21/05/2020. Liệu ông có mong là sẽ có những tiến bộ thật sự cho việc Đài Loan gia nhập WHO hay không ?
Ngô Chiêu Tiếp : Có hai cấp độ quan sát. Một mặt, điều này phụ thuộc vào thái độ của WHO, và nhất là từ ông tổng giám đốc, tiến sĩ Tedros. Nhìn vào các phản ứng và bình luận của ông ấy, chúng tôi không hy vọng lập trường của WHO có chút thay đổi nào về sự tham gia của Đài Loan. Chúng tôi cũng hình dung ra rằng Bắc Kinh tiếp tục gây áp lực, không cho Đài Loan gia nhập. Trong những điều kiện này, khả năng Đài Loan có thể được cấp quy chế quan sát viên xem như rất hạn hẹp, nếu không muốn nói là không tồn tại.
Tầm mức thứ hai, chính là sự ủng hộ của quốc tế. Chắc chắn là có một nước từ chối sự tham gia của chúng tôi, nhưng còn có nhiều nước khác ủng hộ, đặc biệt là từ những nước mà chúng tôi cùng chia sẻ những giá trị chung. Gần đây, chính phủ Mỹ, Úc, New Zealand, Canada và Nhật Bản đã lên tiếng ủng hộ mạnh mẽ Đài Loan tham gia WHO.
Chúng tôi nhận thấy các nước Châu Âu kín đáo bày tỏ là họ sẽ ủng hộ Đài Loan vào WHO. Tôi không thể nói với quý vị những gì họ đang trao đổi trong hậu trường, nhưng tôi có thể bảo đảm với quý vị rằng số các nước Châu Âu sẵn sàng viết thư yêu cầu WHO để Đài Loan tham gia vào tổ chức này là khá lớn. Ngay cả tại Châu Mỹ Latinh, khu vực mà chúng tôi chỉ còn lại một đồng minh ngoại giao duy nhất, nhiều nước cũng sẵn sàng làm tương tự.
Khi gộp tất cả những tiếng nói này, người ta có thể nói là việc tán đồng Đài Loan gia nhập WHO như là một quan sát viên hiện nay đang lên đến đỉnh điểm. Kể từ giờ chúng tôi có một cơ sở tinh thần để yêu cầu WHO cấp cho chúng tôi quy chế thành viên quan sát.
RFI : Chính quyền Donald Trump mới đây thông báo rút đóng góp tài chính của Mỹ cho WHO. Ông vẫn luôn tin vào tầm quan trọng và năng lực của định chế để tổ chức phối hợp y tế thế giới ?
Ngô Chiêu Tiếp : WHO vẫn là tổ chức quốc tế duy nhất xử lý các vấn đề dịch tễ thế giới. Lẽ đương nhiên là có nhiều người lấy làm tiếc rằng WHO do một tác nhân duy nhất chi phối, và cho rằng WHO lẽ ra phải được cải tổ để vận hành một cách hiệu quả hơn. Quan điểm này chúng tôi cũng đồng tình, và chúng tôi nghĩ rằng cải cách đầu tiên mà WHO lẽ ra phải tiến hành là cho phép Đài Loan gia nhập.
Tiếp đến, mỗi nước có phương pháp riêng của mình thử suy nghĩ tìm cách để khuyến khích hay thúc đẩy WHO cải tổ một cách nghiêm túc, do vậy tôi sẽ không bình luận quyết định của tổng thống Trump. Những gì tôi thấy, đó là cả một nỗ lực của quốc tế để tìm hiểu, điều tra về nguồn gốc dịch Covid-19 và suy nghĩ một phương cách chung nhằm chống dịch bệnh. Tất cả những nỗ lực đều đáng quý cả, và điều quan trọng nhất đối với Đài Loan là có thể được tham gia vào nỗ lực này.
RFI : Trung Quốc dường như đang lao vào một chiến lược quảng bá về hiệu quả của mô hình chuyên chế trong việc xử lý dịch bệnh. Nền dân chủ Đài Loan thể hiện một mô hình phản biện không thể chối cãi. Phải chăng hệ thống dân chủ của Đài Loan đã giúp các ông chống chọi được với dịch bệnh ?
Ngô Chiêu Tiếp : Vì quý vị đang ở Đài Loan, đương nhiên quý vị cũng có theo dõi các buổi họp báo của trung tâm chỉ huy của chúng tôi và thấy rõ cách thức các buổi họp báo diễn ra đều trên cơ sở một sự minh bạch toàn diện ! Quý vị có thể đưa ra bất cứ câu hỏi gì và giám đốc trung tâm chỉ huy sẽ tiếp tục trả lời các câu hỏi cho đến khi mối nghi ngờ nhỏ nhất được xóa tan. Sự minh bạch toàn diện này chỉ có thể tồn tại trong một hệ thống dân chủ. Điều này cho phép đáp ứng mong muốn tạo dựng niềm tin mạnh mẽ giữa người dân và chính phủ.
Còn ở bên kia, hệ thống của Trung Quốc cộng sản rất khác biệt, một hệ thống chuyên chế được ghi trong Hiến Pháp, không thể nào minh bạch, trung thực về tình hình dịch bệnh, bởi vì mục tiêu của họ là sự ổn định chế độ và củng cố quyền lực. Đây là một mối liên hệ với quyền lực rất khác biệt.
Kể từ khi tình hình đã được cải thiện ở trong nước, Trung Quốc quả thật bắt đầu cung cấp trang thiết bị y tế, bằng cách phô trương điều này dưới hình thức trao tặng và tìm cách đòi các nước tiếp nhận phải ca ngợi mô hình của Trung Quốc. Nhưng có nhiều quốc gia nhận thấy đó không phải là những khoản ban tặng mà là những là đợt giao hàng được bán với mức giá cao hơn thị trường rất nhiều, và một số nước cũng nhận thấy một phần trang thiết bị gởi đến đã bị hư hỏng. Do vậy, tôi nghĩ là Trung Quốc đã cố gắng "rao bán" mô hình của mình với cộng đồng quốc tế và tìm cách chứng tỏ tính ưu việt của mô hình đó, chẳng hạn so với mô hình của Đài Loan, thế nhưng cộng đồng quốc tế chối bỏ.
Tôi tin chắc rằng những nước chia sẻ cùng những giá trị với chúng tôi, nếu họ chú ý đến kinh nghiệm của Đài Loan, họ sẽ nhận thấy rằng các phương pháp dân chủ vẫn là tốt nhất để xử lý dịch bệnh, hơn là một cách tiếp cận chuyên chế.
RFI : Trong những thông báo gần đây, Trung Quốc bóng gió rằng Đài Loan rất có thể tận dụng dịch bệnh để tiến đến tuyên bố độc lập. Ông có thể cho biết rõ hơn lập trường của Đài Loan về vấn đề này hay không ?
Ngô Chiêu Tiếp : Vào một thời điểm dịch bệnh đổ ập đến Đài Loan cũng như những nơi khác trên thế giới, điều duy nhất mà chúng tôi lo lắng là làm sao có khả năng đối phó với tình hình này và hỗ trợ tốt nhất phần còn lại của thế giới.
Nếu lấy ví dụ chiến dịch để gia nhập WHO, chúng tôi đã tiến hành việc này hàng năm kể từ những năm 2000, và năm nay chúng tôi chẳng làm gì hơn ngoài những gì chúng tôi đã làm trước đây.
Năm nay, còn có một sự khác biệt, đó là Đài Loan đã chứng tỏ được khả năng kềm hãm dịch bệnh, và vì lý do này, đã có một sự công nhận mạnh mẽ hơn cho việc Đài Loan gia nhập WHO. Và điều đó chẳng có liên hệ gì với việc Đài Loan mong muốn tuyên bố hay đòi độc lập.
Dù Trung Quốc khẳng định mạnh mẽ rằng Đài Loan thuộc về Trung Quốc thì ai cũng biết điều đó là sai, thực tế không phải như thế. Thực tế chính là Đài Loan đã tự thân tồn tại, rằng Trung Quốc và Đài Loan là khác nhau, và hai bên bờ eo biển Đài Loan được quản lý bởi hai chính phủ khác biệt.
Cho nên, cần cẩn trọng trước những gì Trung Quốc đang làm cho một số nước phải tin, thậm chí trước những gì Trung Quốc buộc những nước đó phải nói công khai, nhất là khi Bắc Kinh muốn làm cho mọi người tin rằng Đài Loan thuộc về Trung Quốc.
Tuy nhiên, tôi có cảm giác rằng ngày càng có nhiều nước hiểu rõ tình hình thực tế của Đài Loan, rằng chúng tôi không phải là một phần của Trung Quốc. Và những gì chúng tôi mong muốn chính là duy trì nguyên trạng hiện nay sao cho mối quan hệ giữa đôi bờ eo biển có thể tiếp tục trong hòa bình và ổn định.
Minh Anh dịch
Nguồn : RFI, 16/05/2020