Xã Đồng Tâm, huyện Mỹ Đức và xã Xuân Dương, huyện Thanh Oai đều là những vùng nông thôn thuần nông thuộc tỉnh Hà Tây cũ (nay là thành phố Hà Nội) và đều là những địa phương có truyền thống văn hóa lâu đời và lối sống ổn định.
Ảnh minh họa
Từ khoảng chục năm trở lại đây, do những mâu thuẫn bất công trong thực hiện dồn điền đổi thửa và nhiều sai phạm trong quản lý đất đai, hai nơi này đã trở thành những điểm nóng về khiếu tố kéo dài.
Sự việc người dân ở Đồng Tâm bắt nhốt cảnh sát cơ động liên quan đến giải quyết khiếu kiện đất đai đang nhận được sự quan tâm chú ý của dư luận. Để hiểu thêm về vụ này tôi xin cung cấp thông tin về vụ ở Xuân Dương mà trực tiếp tôi tham gia để mọi người tham khảo.
Nhiều điểm giống nhau
Nguyên nhân chính dẫn đến khiếu tố kéo dài ở Xuân Dương là việc người dân bị bất công trong phân chia ruộng. Những vi phạm trong quản lý sử dụng đất đai mà huyện Thanh Oai đã có kết luận thanh tra chỉ ra một loạt sai phạm giao cấp đất trái thẩm quyền của xã Xuân Dương.
Việc xử lý sai phạm sau thanh tra không rõ ràng cộng với thái độ quan liêu hách dịch cửa quyền của tầng lớp cán bộ các cấp, sự yếu kém năng lực và kém đạo đức công vụ khiến cho nguyện vọng chính đáng của người dân không được đáp ứng.
Cũng đã xảy ra vụ án chống người thi hành công vụ mà ba người dân bị xử tù do đã có hành vi xô đẩy níu kéo nhân viên công an xã và huyện. Nhiều vụ người dân tập trung đông người đòi quyền lợi thì bị quy cho là gây rối trật tự công cộng. Những vấn đề này y hệt với những gì xảy ra trong sự việc ở Đồng Tâm.
Ý kiến người dân
Một yêu cầu của người dân là được giao đủ diện tích đất cho mỗi hộ gia đình bằng với mức đất canh tác của họ trước khi dồn điền đổi thửa, thay vì bị trừ đi mỗi sào 20,5 mét vuông để làm giao thông thủy lợi nội đồng.
Họ đưa ra ý kiến rằng trước dồn điền đổi thửa cánh đồng cũng có bờ lớn bờ nhỏ, xe máy công nông vẫn đi được, nay dồn ô đổi thửa số ruộng ít đi thì diện tích bờ cũ thừa đủ cho làm bờ mới, sao còn lấy đất ruộng của dân ? Theo số liệu do xã và huyện cung cấp thì diện tích đất ruộng bị lấy vào làm giao thông thủy lợi dao động từ 85 nghìn đến 100 nghìn m2 tức là khoảng từ 8,5ha đến 10 ha, đây là con số không hề nhỏ.
Họ cũng cho rằng việc tranh thủ lấy bớt đất của dân khi dồn điền đổi thửa là nhằm tạo lập quỹ đất công do chính quyền quản lý và hưởng lợi với nhau ở đó. Nếu lấy đất ruộng làm giao thông nội đồng thì xin hỏi diện tích đất bờ cũ, diện tích đất giao thông nội đồng cũ được đem đi đâu, dùng làm gì ?
Đất không có chân nên không chạy đi đâu được, mà nó chỉ chuyển mục đích sử dụng và chuyển chủ thể nắm quyền sử dụng. Lấy đất ruộng do người dân sử dụng ra làm bờ là chuyển đất tư thành đất công, lấy ra không bồi thường người dân không chịu.
Nếu nhà nước thu hồi vì bất cứ mục đích gì như an ninh quốc phòng hay phát triển kinh tế xã hội cũng đều phải bồi thường. Tài sản gắn liền với lợi ích của người dân, với truyền thống cần kiệm người dân hoàn toàn chính đáng khi giữ gìn bảo vệ khối tài sản của mình. Thử hỏi tài sản của mình có ai lại dễ để người khác lấy đi không ?
Người dân cho rằng chính sách dồn điền đổi thửa là một chính sách lớn, nhằm tạo lập một cơ cấu đồng đất thuận lợi để gia tăng hiệu quả canh tác, người dân hoàn toàn ủng hộ. Vấn đề là cách làm ra sao ?
Đây là chính sách lớn động chạm quyền lợi rộng khắp, cho nên nhà nước hẳn thận trọng và cân nhắc trong việc thực thi sao cho đạt thành công mà tránh những hệ quả phát sinh từ quá trình thực hiện. Do vậy hẳn nhà nước không có ý tranh thủ lấy bớt đất của dân thông qua dồn điền đổi thửa.
Nếu nhà nước có ngầm ý lấy bớt đất của dân thông qua dồn điền đổi thửa, hành vi này dù được đưa ra vì bất cứ mục đích lý do gì (như làm giao thông nội đồng) cũng sẽ không lọt qua được tai mắt của ngàn vạn người dân, chính sách này sẽ bị phản đối, sẽ thất bại giống như thất bại đã xảy ra tại xã Xuân Dương, huyện Thanh Oai.
Người dân cho rằng nhà nước không vì ham lợi nhỏ mà làm hỏng đi chính sách lớn, cho nên xác định rằng việc lấy bớt đất ruộng của người dân với lý do làm giao thông nội đồng là toan tính lợi ích có tính địa phương của xã Xuân Dương và huyện Thanh Oai chứ không phải là chủ trương của nhà nước trung ương.
Họ cho rằng đây là toan tính thủ lợi thiển cận hẹp hòi của chính quyền địa phương, việc làm đó không vì lợi ích chung của nhà nước, không vì thành tựu chung của chính sách dồn điền đổi thửa. Xã Xuân Dương và huyện Thanh Oai coi trọng tính toán quyền lợi của mình hơn là sự thành công chung của chính sách quốc gia.
Ý kiến luật sư
Tôi được bà con cho biết họ đang canh tác trên phần diện tích đất nông nghiệp mà địa phương dự định phân chia cho họ khi gắp thăm nhận ruộng, nhưng vì còn đang khiếu tố cho nên mấy chục hộ dân cùng nhau canh tác tập thể.
Trong điều kiện hiện tại thì đó cũng là một giải pháp tạm thời chấp nhận được nhưng về lâu dài thì không đảm bảo lợi ích tốt nhất cho các hộ dân vì không được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất riêng cho mỗi hộ gia đình.
Nhiều hộ dân canh tác tập thể (hình minh họa)
Từ thực tế đó tôi đề nghị các cấp chính quyền cân nhắc tiếp tục thực hiện hoàn tất việc phân chia ruộng cho các hộ nhưng giao đủ mà không lấy bớt đất để làm giao thông thủy lợi nội đồng. Tính toán xem với diện tích quỹ đất còn lại có thể giao đủ ruộng cho các hộ không, nếu không thì giữ nguyên hiện trạng để bà con canh tác tập thể, tránh làm xấu hơn tình trạng hiện nay.
Đánh giá về người dân tôi thấy trước khi xảy ra việc dồn điền đổi thửa họ đều là những người dân lao động chăm chỉ, vốn không có vi phạm pháp luật. Với hơn 80 hộ dân và vài trăm nhân khẩu, đó là một số lượng công dân đông đảo mà chính quyền có trách nhiệm chăm lo đảm bảo đời sống an sinh, nếu không sẽ gây ra các vấn đề xã hội lớn cho địa phương.
Tôi cũng thấy các hộ dân đã cứng cỏi khi chịu đựng gian khó đấu tranh khiếu nại kéo dài, họ là những người không dễ khuất phục bằng bạo lực. Họ đòi hỏi lẽ phải và sự công bằng, ý kiến của họ xứng đáng được lắng nghe tiếp thu.
Đánh giá về chính quyền thì tôi thấy, địa phương cũng có cái sai như trong kết luận thanh tra đã nêu. Trong công vụ thì do hạn chế trình độ năng lực cán bộ nên làm công tác dân vận không tốt, không thuyết phục được người dân. Trong giải quyết công việc thì còn quan liêu cứng nhắc, không được khôn khéo uyển chuyển, từ đó khiến cho chính quyền và người dân ngày càng xa nhau không tìm được tiếng nói chung.
Tôi khuyến cáo rằng nên nhớ trong cộng đồng dân chúng với hàng nghìn hàng vạn con người thì không phải ai cũng như ai, mà sẽ có những người vượt trội hơn lên nhờ năng lực tri thức hiểu biết và sự quả cảm. Khi đó trước những thay đổi do chính sách sẽ dẫn đến có những lối cư xử khác nhau, có người cam chịu chấp nhận, có người kiên cường chống đối.
Đó là điều tất yếu về quần chúng mà những người làm chính sách và thực thi công vụ cần tính lường đến để ứng xử cho phù hợp. Trong sự việc của bà con ở thôn Trường Xuân, tuy người khiếu nại cho tới nay chỉ là thiểu số ít ỏi nhưng với những gì họ đã cho thấy thì họ xứng đáng được một cách đối xử khác.
Tôi khuyến nghị chính quyền các cấp nên cầu thị khiêm nhường, cần nhìn ra những điểm còn thiếu khuyết của mình, để từ đó biết lắng nghe hơn, lùi bước chấp nhận những yêu cầu chính đáng của người dân.
Tuy vậy, rốt cuộc bỏ qua sự thiệt chí chân thành, xã và huyện vẫn tìm đủ mọi cách bất chấp để cô lập phân hóa buộc người dân phải tuân theo chính sách của họ.
Ngô Ngọc Trai
Nguồn : BBC, 18/04/2017
Luật sư Ngô Ngọc Trai, gửi cho BBC Tiếng Việt từ Hà Nội.