Số hóa và Nhân bản hóa là điều kiện cần và đủ để đưa nhân loại đi vào nền văn minh mới.
Cách mạng Kỹ-thuật Số khoét sâu thêm hố giàu - nghèo toàn cầu. Ngay tại Mỹ, những gã khổng lồ như Google, Facebook, Microsoft, Amazon… giàu sụ, còn phần đông dân thường chỉ khoác cái ‘mác’ văn-minh khi chúi đầu sử dụng internet, facebook, twitter, iphone, egame, youtube, video…
Từ đầu năm 2020 Covid-19 lan nhanh, gây chết chóc nhiều, vẫn chưa có hồi kết. Cuối năm thêm vụ tranh cử Tổng thống Mỹ, ‘chia rẽ, hạ nhau, tung tin giả, phóng thuyết âm mưu’…
Đối phó đại dịch lúng túng không hiệu quả, cộng thêm những chiêu trò vận động kiểu giang hồ dao búa ở một nước có nền văn minh Tây phương hàng đầu, khiến nhiều người chưng hửng, khủng hoảng niềm tin, mất phương hướng, hòai nghi những giá trị tự do - dân chủ. Trong lễ khai mạc Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc tháng 9- 2020 Tổng thư ký cảnh báo thế giới đang đi vào "hướng đi nguy hiểm", và ông nói tới sự đổ vỡ do "hai nền kinh tế lớn nhất" tạo ra và rằng Covid-19 không chỉ là lời kêu gọi làm ta thức tỉnh mà nó còn là một cuộc tập dượt để thế giới đối diện với các thách thức sắp diễn ra". Hình như văn minh Tây phương đang có gì không ổn ?
Đầu đuôi là Sự ra đời của Cơ học Lượng tử (1927) dẫn đến Cách mạng Số như www, smartphone, AI, robot…
Cuối thế kỷ XX khám phá hình thành đại vũ trụ là do vụ nổ Big Bang mà ra. Cái toàn thể là Vũ trụ Năng. Phần tạo ra con người là Sinh năng. Cơ học Lượng tử chỉ ra Tinh thần & Vật chất là 2 mặt của Sinh năng. Sinh năng là 1 phần của Vũ Trụ Năng và Vũ Trụ Năng trực tiếp ảnh hưởng trên Sinh năng. Tinh thần & Vật chất hỗ tương tác động và có thể hoán chuyển qua Sinh năng. Chứ không phải cái nọ có trước & ‘đẻ’ ra cái kia theo duy vật hay duy tâm. Khi ý thức con người trong xã hội đổi, cả xã hội trong đó có chính trị và tôn giáo phải đổi, tỷ lệ thuận với thức tỉnh quần chúng. Khi Covid-19 truyền vào Mỹ, sinh hoạt cộng đồng mới chỉ trì trệ cục bộ, mà tuyên truyền ‘tự bốc thơm’ đã hết ‘linh’. Quay ra đổ lỗi cho nhau ! Nội bộ chia rẽ ! Lý do : Đỉnh cao nền văn minh hoàn toàn ‘đuối sức’.
Đại dịch Covid-19 còn kéo dài dài, ở qui mô toàn cầu, làm tê liệt sự vận hành của xã hội lòai người, từ kinh tế, y tế, giáo dục, du lịch, buôn bán, đầu tư đến cách ly tại nhà, học online, họp - làm việc online, giãn cách xã hội, đeo khẩu trang… Chưa từng có !
Xã hội đình trệ có nghĩa là tác động của xã hội lên con người giảm về 0, giống như lúc mới đẻ, chưa bị lấm bụi trần. Chỉ cần một thoáng ‘mây mù’ tan, Sinh năng phản ảnh đúng sự thực của thực tại : Hóa ra, bấy lâu nay bát nháo chạy theo tiêu dùng, vật chất ; bị ‘yếu’ đi, không còn là mình nữa, bởi giới chính trị và tôn giáo. Ai đã từng băn khoăn sự thực là gì ? Hốt nhiên đại ngộ : Bản chất đích thực con người là Sinh năng. Sinh năng là một phần của Vũ trụ năng, mới là phổ quát (universal) ; chứ không phải thứ mà chính trị và tôn giáo thường rao giảng.
Covid-19 tạo cho nhân loại một ‘trải nghiệm gây thức tỉnh do tác dụng điều kiện hóa ngưng. Bản chất cội nguồn (lúc ra chào đời) nay hiện ra nơi người có tuổi đời, có hiểu biết, có kinh nghiệm sống… Đó chính là tự lột xác, tự nhân-bản-hóa mình ! Một khi đã thức tỉnh, đã ngộ thì người đó khó trở lại u mê và có sức lan tỏa. Covid-19 đã phát triển thành lực đẩy chính trị quan yếu từ hạ tầng làm thay đổi xã hội lòai người. Chính trị thượng tầng phải thích ứng theo.
Phục chỉnh hậu Covid-19, nhân loại và thế giới không thể trở lại như xưa vì tư bản lẫn cộng sản đều khập khiễng về tính người ; và quan hệ quốc tế cũng khác rồi, đi theo với các cơ chế kinh tế - chính trị toàn cầu đang xoay chuyển. Hừng đông ló rạng Nhân bản hơn, cân bằng hơn giữa Tinh thần và Vật chất : Văn minh Đông phương (hướng nội, chủ về tinh thần, đời sống bên trong) và văn minh Tây phương (hướng ngoại, chủ về khoa học, về vật chất) là hai mặt của nền văn minh mới.
Tóm lại, Số hóa và Nhân bản hóa là điều kiện cần và đủ để đưa nhân loại đi vào nền văn minh mới.
Sinh hoạt chính trị toàn cầu trong tương lai mang tính Nhân bản Kỹ trị, có đặc trưng :
1) Xã hội hóa toàn bộ nền kinh tế và văn hóa để mỗi cá nhân nắm trong tay điều kiện phát triển cân bằng và tối đa cả 2 mặt tinh thần lẫn vật chất.
2) Vai trò của nhà nước là điều hòa phối hợp giữa các khu vực của nền kinh tế quốc dân ; và giữa các ngành nghệ thuật của văn hóa dân tộc. Chứ không phải là quản lý.
3) Nền giáo dục Nhân Bản phát huy Sinh năng, vì Sinh năng mới là tự do tối thượng, mới là tình yêu đích thực, mới là nền tảng luân lý và đạo đức của xã hội.
4) Về thể chế chính trị mỗi quốc gia :
- Hạ tầng : Số hóa và Kỹ nghệ hóa + con người Nhân bản hơn.
- Hạ tầng này quyết định thượng tầng mới (nhà nước) đi vào vừa cạnh tranh vừa hợp tác thuận hơn.
Các nước giàu (1/3 dân số, ở Bắc bán cầu) làm Cách mạng Số. Cách mạng Kỹ-nghệ-hóa được chuyển giao cho các nước nghèo (2/3 dân số ở Nam) thông qua đầu tư vốn, kỹ thuật, quản lý để lấp hố xa cách giàu - nghèo, mâu thuẫn chính.
Tất cả các nước, kể cả những Siêu cường Số như Mỹ - Trung - Nhật - Đức - Nga, đều thấy cần phải có hành động phối hợp, bất chấp kết quả 3-11 ở Mỹ, mới có thể giải quyết những thách thức đa dạng vượt xa khả năng của bất cứ một siêu cường nào, như : hố xa cách giàu - nghèo, biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường sống, sử dụng không gian, phân chia tài nguyên đáy biển, chiến tranh mạng, giải trừ vũ khí nguyên tử, nạn khủng bố, phân biệt chủng tộc, chống các đại dịch như Covid-19…
Tóm lại, thế giới đang tiến đến Hợp tác kinh tế Bắc - Nam và Giao hòa Đông - Tây về văn hóa. Hướng đúng, hợp lòng người !
Nguyễn Đan Quế
(14/10/2020)