Việt – Miên – Lào : Thần thiêng nhờ bộ hạ

Hoàng Trường, VOA, 01/10/2021

"Mini cấp cao" Việt – Miên – Lào diễn ra hôm Chủ nhật 26/9, theo yêu cầu của Hà Nội. Sự kiện này rất đáng được phân tích, tuy nó bị nhấn chìm bởi cao trào "chọc ngoáy mũi dân" đang lan rộng và do sự ra đời của liên minh AUKUS gần đây.

Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đón Tổng bí thư, Chủ tịch nước Lào Thongloun Sisoulith. Ảnh : Trí Dũng / TTXVN

Như thường lệ, bạn đọc sẽ không tìm thấy bất cứ một "bít" thông tin nào từ truyền thông nhà nước. Giữa mùa Virus Covid bung nở, đọc tin trên các báo Việt Nam, người ngây thơ có thể trộm nghĩ, mấy ông lãnh đạo không có việc gì làm, rủ nhau sang Hà Nội thưởng lãm trà Việt chắc ? Dẫu cả ba nhà lãnh đạo : Chủ tịch Campuchia Hun Sen, Chủ tịch Lào Thongloun Sisoulith và Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đều biết trà Việt không thể sánh được với trà Trung Quốc (Nguyên văn lời ông Trọng nói với ông Tập hồi nào).Báo chí và các trang mạng quốc doanh nhất loạt đưa tin cùng một nội dung y chang, tất nhiên không đề cập đến vụ "trà đạo". Điều lạ lẫm là ngay cả trong những report từ các bỉnh bút cũng hiếm những nhát cắt "sát ván".

"Thần thiêng nhờ bộ hạ" trong văn cảnh này có hai nghĩa. Thứ nhất, ông Nguyễn Phú Trọng quyền lực ngút trời – ba nhiệm kỳ Tổng bí thư và củi khô củi tươi ông đều đốt thành than hết…, lại vừa được bảo lãnh trực tiếp bởi "Sếp Nhớn" là Tập Chủ tịch – mà không gọi được "hai ông em" sang nhà để truyền lệnh, thì cũng chưa thể gọi là "lên đỉnh". Nhưng nghĩa thứ hai còn quan trọng hơn nhiều. "Sếp Nhớn" Tập được Hiến pháp Trung Quốc bảo lãnh làm Chủ tịch suốt đời thì "oách hơn xà-lách", mà lại không được "ba ông em" dưới Miệt vườn tiền hô hậu ủng thì Tập Hoàng đế cũng chưa phỉ chí tang bồng. Phản ứng dây chuyền ở đây rất dễ nhận ra. Sáng ngày 24/9, từ Bắc Kinh, ông Tập Cận Bình có lẽ là bên chủ động,đã gọi điện cho Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, thì lập tức chỉ sau đó một ngày, sáng 26/9 "Mini cấp cao" gấp rút được/bị triệu tập. Căn cứ tình trạng sức khoẻ ông Trọng, độc giả khó tính nhất chắc cũng đồng ý, ông Trọng cho gọi "hai ông em". Cuộc "truyền chỉ" thật cấp bách và bất thường.

Tại sao lại cấp bách ? Bởi vì tình hình Đông Dương gấp gáp lắm rồi ! Cuộc họp của các "nguyên thủ đảng" vào ngày Chủ nhật trước hết phản ánh nỗ lực của Việt Nam nhằm thay đổi tư duy và củng cố các mối quan hệ lâu đời của Việt Nam với Lào và Campuchia vào thời điểm đế chế Trung Hoa đang trỗi dậy. Việc trỗi dậy không mấy hoà bình của Trung Quốc cộng với việc bao năm nay họ gậm nhấm và lấn sâu vào hai sân sau của Việt Nam là căn nguyên của những va đập ngày càng tăng giữa Hà Nội và Bắc Kinh. Cuộc họp bất thường của những người đứng đầu mỗi đảng nói lên mối quan ngại đang gia tăng ở Hà Nội rằng, "hai ông em" của họ đang bị thu hút từ từ vào quỹ đạo ngày càng mở rộng của Trung Quốc. Trong những năm gần đây, Lào và Campuchia đã trở thành những thỏi nam châm cực mạnh hút vốn và doanh nhân Trung Quốc ở các mức độ khác nhau. Chính giới doanh nhân này đã thiết lập mối quan hệ gắn bó với giới tinh hoa cầm quyền tương ứng của hai nước. Điều này đã được thể hiện rõ ràng bởi mối quan hệ ngày càng chặt chẽ với chính phủ Trung Quốc,vốn đã dành cho Campuchia và Lào những khoản tài chính và phát triển cơ sở hạ tầng "không ràng buộc".

Bên cạnh lý do cấp bách, Đcộng sản Việt Nam còn nhận ra một thực tế bất thường khác. Lào và Campuchia đang áp dụng rất tốt bài học "đu dây" của ban lãnh đạo Việt Nam. Chỉ khác nhau ở chỗ trong khi Việt Nam "đu" giữa Mỹ và Trung Quốc, thì Lào/Campuchia lại "đu" giữa Trung Quốc và Việt Nam. Tuy nhiên, ở đây có sự khác nhau cơ bản giữa Lào và Campuchia đối với Hà Nội. Nước Lào của Kaysone Phomvihane thuở nào, những năm 90 thế kỷ trước, từng là bên "dẫn lối đưa đường" cho Lê Đức Anh đến với "Mật ước Thành Đô" (3 – 4/ 9/1990). Nước Lào của Thongloun ngày nay thực lòng muốn bang giao Việt – Trung được cải thiện, đơn giản là để khỏi phải giữ thăng bằng giữa "hai ông anh lớn". Nhưng Campuchia của Hun Sen thì không đơn giản như vậy ! Hun Sen không muốn cạnh tranh với bất cứ ai và e ngại mình sẽ mất giá trong con mắt Bắc Kinh một khi quan hệ Việt – Trung được cải thiện. Vì thế, Hun Sen hành động rất mau lẹ để cho hoàn tất các căn cứ quân sự Trung Quốc,cả bí mật lẫn công khai, trên đất Chùa Tháp.

Một thực tế đau đầu khác đang đến từ từ là sang năm 2022, Campuchia sẽ đảm nhận vị trí Chủ tịch luân phiên hàng năm của ASEAN. Rất nhiều quan ngại được dấy lên, Phnom Penh có thể sử dụng vị trí này để phục vụ lợi ích của Bắc Kinh. Việt Nam và một số nước tích cực trong ASEAN đặc biệt lo lắng trước viễn cảnh này, nhất là khi có tin đa số thành viên Hiệp hội dường như đã đồng ý với Bộ Quy tắc ứng xử (COC) với Bắc Kinh, liên quan đến Biển Đông. Nếu Phnom Penh đặt lợi ích của Bắc Kinh lên trên lợi ích của các nước láng giềng ASEAN, đặc biệt là Việt Nam, thì điều đó có thể làm thay đổi đáng kể động lực của các tranh chấp trên biển. Theo Bộ Ngoại giao Trung Quốc, trong cuộc họp với Vương Nghị ngày 12/9, Hun Sen đã cam kết Phnom Penh sẽ cùng với Bắc Kinh "ngăn chặn, không cho các thế lực bên ngoài làm gián đoạn công việc nội bộ của khu vực" và Campuchia sẽ tiếp tục "kiên định ủng hộ lập trường chính đáng của Trung Quốc" trên những vấn đề liên quan đến lợi ích cốt lõi của Trung Quốc. Chính điều này dẫn tới khả năng các nước ASEAN tại khu vực biển Đông sẽ bị thiệt hại nặng nề,nếu nhượng bộ trước Trung Quốc và Campuchia.

Để giữ chân "hai ông em", Việt Nam cũng đã cố gắng chi tiền bạc. Từ năm 2016 đến năm 2020, Việt Nam là nhà đầu tư lớn thứ ba ở Lào và vốn đầu tư của Hà Nội đã tăng lên 130% so với cùng kỳ năm 2020, theo số liệu chính thức. Thương mại song phương giữa hai nước láng giềng này đạt giá trị 570 triệu Mỹ kim trong 5 tháng đầu năm nay, tăng 39% so với cùng kỳ năm 2020. Việt Nam cũng là nhà đầu tư quan trọng ở Campuchia, với kim ngạch thương mại song phương đạt 6 tỷ đô trong 7 tháng đầu năm 2021, gần gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái. Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp, thành viên cấp cao của Viện ISEAS-Yusof Ishak ở Singapore, cho biết : "Vì ba nước đều quan trọng đối với nhau, nên sự phối hợp chặt chẽ của họ trong các vấn đề khác nhau, đặc biệt là hợp tác kinh tế, là điều cần thiết cho nền kinh tế và an ninh quốc gia của mỗi nước". Tuy nhiên, "con voi ở trong phòng" (elephant in the room) thì không phải lúc nào cũng được nói tới, đó chính là Trung Quốc.

Trên thực tế, từ giữa thập niên 2010, Trung Quốc đã trở thành nhà đầu tư bên ngoài lớn nhất ở cả Campuchia và Lào, đồng thời là một đồng minh chính trị ngày càng quan trọng của hai nước này. Trung Quốc đã đầu tư tổng cộng khoảng 16 tỷ đô la vào Lào kể từ năm 1989, theo một tuyên bố gần đây của Bộ Kế hoạch và Đầu tư Lào. Các dự án "Sáng kiến Vành đai Con đường" (BRI) của Trung Quốc tuy bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19 nhưng chỉ ở mức độ có thể kiểm soát được. Các dự án BRI trọng điểm ở Campuchia, đặc biệt là đường cao tốc Phnom Penh-Sihanoukville, các sân bay quốc tế mới ở Siem Reap, Phnom Penh và Lào, đặc biệt là đường cao tốc dự án đường sắt tiếp tục giữ được tiến độ. Dòng đầu tư tiếp tục của Trung Quốc và mối quan hệ thương mại ngày càng tăng giữa Trung Quốc với Lào và Campuchia sẽ mở rộng sự hiện diện và ảnh hưởng kinh tế của Trung Quốc trong khu vực,định hình một trật tự kinh tế với Trung Quốc là trung tâm.

Ngoài ra, các nhà chức trách Việt Nam ngày càng lo ngại về những diễn biến trên các đoạn sông Mekong chung của Trung Quốc và Lào, đặc biệt là khi việc xây đập quy mô lớn ở thượng nguồn, gây ra những rủi ro tiềm tàng đối với các ngành công nghiệp ven sông của Việt Nam. Hạn hán đang trở nên phổ biến hơn và người ta lo ngại rằng, việc Lào và Trung Quốc xây dựng hàng trăm đập thủy điện có thể hủy hoại ngành đánh cá của Việt Nam, cũng như tàn phá ngành nông nghiệp của nước này. Nhưng Việt Nam và Thái Lan, một đồng minh lịch sử khác của Lào, cho đến nay vẫn chưa thuyết phục được chính quyền Viêng Chăn xem xét lại tác động của Lào đối với sông Mekong. Các nhà phân tích cho rằng, Hà Nội có thể sớm mất toàn bộ ảnh hưởng ở Viêng Chăn, vì Bắc Kinh không chỉ trở thành đối tác tin cậy nhất của Lào, mà các công ty Trung Quốc còn chính thức phụ trách các tài sản chiến lược của đất nước này.

Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp được trích dẫn tiếp : "Đối với Việt Nam, các cuộc gặp ba bên là một cơ chế quan trọng để gắn kết hai nước láng giềng và duy trì ảnh hưởng truyền thống của Việt Nam đối với họ". Nhưng Tiến sĩ Hiệp băn khoăn : "Liệu Việt Nam có thể thành công trong nỗ lực này hay không, vẫn còn phải xem xét. Bởi vì, các nhà lãnh đạo Campuchia và Lào rất thực dụng". Theo các phân tích trên Tạp chí "Asia Times", Việt Nam hiểu rõ những hạn chế của mình, nên không tìm cách gây áp lực, buộc Campuchia và Lào phải lựa chọn bên nào. Tuy nhiên, trên thực tế, Việt Nam ngày này vẫn loay hoay tìm lời giải cho nan đề, nếu không còn bộ hạ thì "thần" Miệt vườn Nguyễn Phú Trọng làm thế nào có được chất thiêng như thuở "đoàn kết Đông Dương là quy luật thép" của cách mạng mỗi nước ?

Hoàng Trường

Nguồn : VOA, 01/10/2021

*********************

Mật nghị cấp cao ba quốc gia : Việt Nam có thể thành công gây ảnh hưởng lên Campuchia và Lào ?

Thanh Trúc, RFA, 01/10/202

Một cuộc họp thượng đỉnh, được gọi là mật nghị giữa nguyên thủ Việt Nam, Lào, Campuchia, diễn ra vào khi Hà Nội đang vất vả chống dịch trong lúc bóng đen ảnh hưởng của Trung Quốc bao phủ ngày càng nhiều lên hai nước bạn gần nhất này. Đó là nội dung bài viết trên mang báo The Diplomat hôm 26/9 vừa qua.

Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, Tổng bí thư Đảng Nhân dân Cách mạng Lào Thongloun Sisoulith và Chủ tịch Đảng Nhân dân Campuchia Hun Sen tại cuộc gặp. (Ảnh : TTXVN)

Đối với phóng viên Sebastian Strangio, thượng đỉnh ba bên, do Việt Nam khởi xướng hôm 26/9 tại Hà Nội, là cuộc mật đàm hay mật nghị hiếm có giữa ba nước hữu nghị từng cùng nhau chia sẻ lịch sử chiến tranh lạnh và những vấn đề khó khăn tế nhị khi chiến tranh Việt Nam kết thúc 46 năm trước.

Ngồi vào bàn mật đàm là Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng, Thủ tướng Hun Sen - người đứng đầu Đảng đương quyền Nhân dân Campuchia, Chủ tịch Thongloun Sisoulith - Đảng Nhân dân Cách mạng Lào.

Hà Nội không còn ngạc nhiên và ngày càng ý thức được mưu đồ của Bắc Kinh muốn bành trướng thế lực của mình Lào và Campuchia là hai lân bang truyền thống trước giờ của Việt Nam, là nhận định tiếp của ông Sebastian Strangio.

Nội dung chi tiết vòng mật đàm có sự kiểm soát nghiêm ngặt này, vẫn lời ký giả Sebastian Strangio, không được tiết lộ ngoại trừ một thông báo khái quát và quen thuộc là lãnh đạo ba đảng đương quyền ba quốc gia tái khẳng định tư thế hữu nghị truyền thống, lập trường đoàn kết vững chắc, nhìn nhận các thử thách mỗi nước phải đương đầu, trong đó có cuộc chiến chống Covid-19.

Theo tin từ báo Nhà nước Vietnam Times, được ký giả Sebastian Strangio trích dẫn lại, nguyên thủ ba nước đã thảo luận về sự hợp tác trong những năm qua cũng như đường hướng hợp tác trong tương lai.

Nhà nghiên cứu Trần Thị Bích, chương trình Đông Nam Á Viện Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế CSIS ở Washington DC, nói với RFA qua điện thư :

"Trong những năm vừa qua Việt Nam quá bận tâm vào quan hệ với các nước lớn mà có phần bỏ bê hai nước láng giềng Cambodia và Lào. Đến giờ thì quan hệ của hai nước này với Trung Quốc đã quá thân rồi. Tôi nghĩ Việt Nam không thể cạnh tranh với Trung Quốc về mặt tài trợ và đầu tư vào Phnom Penh cũng như vào Vientiane (Viêng Chăn - Lào)".

"Tuy nhiên thông qua cuộc gặp gỡ giữa ba vị lãnh đạo, Việt Nam đang cố gửi một thông điệp tới hai nước bạn này rằng Việt Nam vẫn là một nước láng giềng quan trọng đối với họ. Campuchia và Lào sẽ nhân cơ hội này để dành được nhiều hơn nữa những khoản tài trợ và đầu tư từ cả Trung Quốc và cả Việt Nam".

Thạc sĩ Đinh Kim Phúc, tác giả tập sách "Biển Đông : Chiến Lược và Sự Kiện", cho rằng cuộc họp thượng đỉnh giữa ba nước anhem Lào, Việt Nam, Campuchia theo tin chính thức là nhằm thảo luận về hợp tác phát triển an ninh và hòa bình trong khu vực :

"Thường chúng ta hay nghe là Việt Nam, Campuchia, Lào là ba nước anh em trên bán đảo Đông Dương trước đây có cùng kẻ thù chung vân vân… Nói như vậy thì phải đặt vấn đề ba nước thì ai anh, ai em ?"

Hiện nay sự phát triển của Lào và Campuchia trong một số mặt rất đáng để Việt Nam phải học tập. Tôi nghĩ trong thời điểm này Việt Nam không dại gì chứng tỏ tư cách đàn anh đối với Campuchia và Lào. Thông qua các hội nghị thượng đỉnh của ASEAN, cũng như các hội thảo quốc tế trong các vấn đề toàn cầu, ta thấy Campuchia và Lào có những quan điểm, những quyết sách hết sức là độc lập chứ không hoàn toàn phụ thuộc vào ý muốn của Việt Nam"

"Chính vì vậy tôi nghĩ Đảng cộng sản Việt Nam muốn thỏa thuận những nội dung cốt lõi nhất với các đảng cầm quyền ở Lào và Campuchia để mà đối phó với tình hình Đông Nam Á và Châu Á Thái Bình Dương hiện nay. Tập trung vào sự đối đầu chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc ; hay là vấn đề Biển Đông trở thành chiến trường cạnh tranh chiến lược Mỹ Trung thì Việt Nam sẽ là nước bị tác động, bị thiết hại nhiều nhất nếu như Việt Nam không chủ động có những kế hoạch thích ứng cho hoàn cảnh mới".

Thực tế là như vậy, còn thực sự Việt Nam có thành công trong việc tăng cường ảnh hưởng của mình lên hai nước bạn truyền thống lâu đời này là câu hỏi trước mắt. Nhà nghiên cứu Đinh Kim Phúc nói :

"Mà cuộc họp cấp cao này diễn ra khi chỉ còn ba tháng nữa thì Campuchia sẽ là chủ tịch luân phiên của ASEAN, và ASEAN năm 2022 phải đàm phán dứt điểm để ký kết được COC (Bộ Quy tắc về ứng xử của các bên ở Biển Đông) theo mong muốn của Trung Quốc"

"Chúng ta nhớ hồi năm 2012, Campuchia làm chủ tịch luân phiên ASEAN, đã không ra được thông cáo chung từ thượng đĩnh của lãnh đạo 10 nước ASEAN. Do đó trong bối cảnh hiện nay của khu vực Đông Nam Á và Châu Á Thái Bình Dương, tôi nghĩ đề xuất của đảng Cộng sản Việt Nam gặp lảnh đạo hai nước Lào và Campuchia, chủ yếu là tìm sự thỏa thuận nhằm đối phó các nhân tố tác động từ Trung Quốc mà tôi thấy là khó".

Mối quan hệ giữa ba quốc gia Đông Dương Campuchia, Lào và Việt Nam và Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa không thể được hiểu một cách chính xác, chỉ đơn giản là một trò chơi tổng bằng không để giành ảnh hưởng giữa Bắc Kinh và Hà Nội, là quan điểm của chuyên gia Đông Nam Á và Việt Nam, Giáo sư Carl Thayer, Học viện Quốc phòng Australia :

"Trung Quốc và Việt Nam không phải là những quốc gia duy nhất hoạt động tại Lào và Campuchia mà Thái Lan, Nhật Bản và Hoa Kỳ cũng đều có những lợi ích quan trọng của họ những nơi đó" .

"Ba quốc gia có chung biên giới trên bộ và cũng là các quốc gia ven sông Mekong, có lợi ích kinh tế và địa-chính trị đáng kể. Vì có biên giới chung nên có chung mối quan tâm trong việc kiểm soát sự lây lan của vi-rút Covid-19".

Việt Nam là đối tác quan trọng của Campuchia và Lào do mối quan hệ lịch sử giữa các đảng cầm quyền ba nước, và vì nền kinh tế đang phát triển mạnh, Giáo sư Thayer phân tích. Ông nói các sĩ quan quân đội Campuchia và quân đội Lào là những người nước ngoài tham gia kế hoạch đào tạo quân sự chuyên nghiệp lớn nhất tại Việt Nam :

"Phải nói Việt Nam đã gắn bó với các nước láng giềng từ rất lâu, nghĩa là trước khi kinh tế Trung Quốc trỗi dậy. Từ giữa năm 1991, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX đã ưu tiên mối quan hệ hữu nghị với Campuchia và Lào lên hàng đầu, đẩy mạnh sự phát triển cho điều gọi là ‘tam giác Phnom Penh, Vientiane, Hà Nội"

Về góc độ lịch sử, trong khuôn khổ cuộc họp thượng đĩnh ba bên tại Việt Nam như The Diplomat loan tin ở đây, Việt Nam đang thực hiện chính sách được phê duyệt tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 13 năm nay.

"Báo cáo Chính trị tuyên bố rằng Việt Nam cần "coi trọng việc phát triển các mối quan hệ truyền thống, hữu nghị và hợp tác với các nước láng giềng, Giáo sư Thayer nói tiếp, đại hội đảng lần thứ XIII cũng đã nhấn mạnh tầm quan trọng, đặc biệt để giải quyết các vấn đề chung trong tinh thần đa phương"..

Chính vì thế cuộc họp ba bên của các nhà lãnh đạo Đảng cộng sản vào ngày 26 tháng 9, dù được cho là hiếm, vẫn là chuyện Việt Nam phải thực hiện ngay trong lúc này, theo Giáo sư Carl Thayer :

"Lập luận cho rằng Việt Nam đang đánh mất "những người bạn tốt nhất" vào tay Trung Quốc cần được chứng minh bằng những bằng chứng chứ không phải giả thiết. Trung Quốc tìm cách phát triển quan hệ huynh đệ với Việt Nam và Lào trên cơ sở chung tư tưởng xã hội chủ nghĩa".

"Năm 2021, đầu tư Việt Nam vào Vientiane tăng vọt 130% so với cùng kỳ năm 2020. Thương mại song phương Việt Nam Lào tăng 39% trong năm nay so với cùng kỳ năm ngoái"

"Campuchia là điểm đến lớn thứ hai trong số 178 quốc gia nhận đầu tư của Việt Nam. Việt Nam đổ 2,8 tỷ USD vào 188 dự án đầu tư ở Xứ Chùa Tháp".

Đơn cử thí dụ như vậy, Giáo sư Thayer nói ông muốn khẳng định rằng nếu Trung Quốc đang cố gắng đẩy Việt Nam ra khỏi Lào và Campuchia, thì làm thế nào để giải thích rằng Việt Nam đầu tư vào Lào và Campuchia nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào khác ?

Thanh Trúc

Nguồn : RFA, 01/10/2021

********************

Việt Nam lôi kéo Campuchia, Lào từ Trung Quốc

David Hutt, VNTB, 29/09/2021

Cuộc họp gần đây của lãnh đạo các quốc gia Đông Nam Á cho thấy Hà Nội đang cố khôi phục mối quan hệ bền chặt với các đồng minh láng giềng cũ

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Tổng Bí thư Đảng Nhân dân Cách mạng Lào Thongloun Sisoulith và Chủ tịch Đảng Nhân dân Campuchia Hun Sen chụp ảnh chung (Ảnh : TTXVN)

Lần đầu tiên sau nhiều năm, Bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng hội đàm ba bên vào ngày 26/9 với Tổng Bí thư Đảng Nhân dân Cách mạng Lào Thongloun Sisoulith và Thủ tướng Campuchia Hun Sen.

Các nhà phân tích và quan sát coi cuộc hội đàm do Hà Nội chủ trì là một động thái quan trọng khi Việt Nam cố gắng khẳng định lại ảnh hưởng đối với hai đồng minh lịch sử đang ngày càng quay sang Trung Quốc trong những năm gần đây.

Đảng cộng sản Việt Nam từ lâu tự coi mình là ân nhân và là "anh cả" của đảng cầm quyền ở Campuchia và Lào, ĐCSVN đã đều giúp cho cả hai đảng này lên nắm quyền vào những năm 1970. Việt Nam gần như hoàn toàn ủng hộ chính phủ xã hội chủ nghĩa của cả hai nước cho đến khi họ mở cửa vào những năm 1990.

Carl Thayer, giáo sư danh dự từ Đại học New South Wales ở Úc, nói với Asia Times rằng cuộc gặp gỡ ba bên này "là một dấu ấn quan trọng cho nỗ lực của Việt Nam trong việc đảm bảo rằng họ không bị Trung Quốc gạt qua một bên".

Hun Sen, đại diện cho Đảng Nhân dân Campuchia (ĐNDC) và Thongloun, chủ tịch nước Lào đã gặp Chủ tịch nước Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc. Hun Sen được cho là cũng đã gặp Thủ tướng Việt Nam, Phạm Minh Chính.

Đảng Nhân dân Campuchia lên nắm quyền vào năm 1979 sau khi một số người đào tẩu Khmer Đỏ như Hun Sen, trở lại lật đổ chế độ diệt chủng với sự hỗ trợ của quân đội Việt Nam. Trung Quốc, một ân nhân chính của Khmer Đỏ, sau đó đã tiến hành chiến tranh biên giới với Việt Nam, cuộc xung đột cuối cùng mà cả hai nước đã tham chiến.

Việt Nam ủng hộ chế độ xã hội chủ nghĩa Phnom Penh bị quốc tế tẩy chay cho đến cuối những năm 1980, khi các cuộc đàm phán hòa bình bắt đầu đưa Campuchia trên con đường tiến tới một nền dân chủ hợp hiến, và Đảng Nhân dân Cách mạng Kampuchia khi đó đổi tên thành Đảng Nhân dân Campuchia.

Đảng cộng sản Việt Nam cũng là ân nhân chính của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào (LPRP) hiện đang cầm quyền, ĐCSVN đã giúp Đảng Nhân dân Cách mạng Lào lên nắm quyền vào năm 1975 sau nhiều thập niên nội chiến.

Cả ba quốc gia này cũng được định hình bởi lịch sử chung của sự chiếm đóng của Pháp, khi họ được gộp lại với nhau thành một phần của Đông Dương thuộc Pháp. Cải thiện hợp tác với các đồng minh thời Chiến tranh Lạnh là mục tiêu chính của Đảng cộng sản Việt Nam trong những năm gần đây.

Tại Đại hội đại biểu toàn quốc hồi tháng 1, Báo cáo chính trị đã tuyên bố rằng Việt Nam cần "coi trọng việc phát triển các mối quan hệ truyền thống, hữu nghị và hợp tác với các nước láng giềng".

Chủ tịch nước mới đắc cử của Việt Nam, cựu Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, đã có chuyến công du nước ngoài đầu tiên tới Lào vào tháng 8 năm nay. Thongloun được bầu làm tổng bí thư đảng LPRP và chủ tịch nước Lào ở hồi tháng Giêng, đã đến thăm Việt Nam vào tháng 6.

Ba ngày trước cuộc họp ba bên của các nhà lãnh đạo vào cuối tuần, các phiên họp chung đã được tổ chức giữa Ủy ban Đối ngoại Quốc hội của hai quốc gia lục địa Đông Nam Á, để thảo luậnchủ yếu về đại dịch và phục hồi kinh tế.

Ông Thayer cho biết : "Sáng kiến của Việt Nam trong việc triệu tập cuộc họp ba bên này dựa trên chính sách đối ngoại đã được Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 13 tán thành là tầm quan trọng của chủ nghĩa đa phương".

Ông nói thêm : "Việt Nam dường như đang nỗ lực hướng tới khôi phục hợp tác ba bên trong thời kỳ hậu Covid.

Cải thiện quan hệ giữa ba quốc gia Đông Nam Á lục địa có ý nghĩa đặc biệt khi các liên kết kinh tế hiện đang trên đà phát triển.

Di cư giữa ba nước phổ biến và vẫn là nguyên nhân chính gây ra các ca nhiễm Covid-19 nhập khẩu ở cả ba quốc gia hiện vẫn đang phải chật vật kiểm soát số lượng ca nhiễm.

Cả ba quốc gia Đông Nam Á đều có chung đường biên giới không rõ ràng, trong khi các vấn đề như buôn bán trái phép hàng hóa và buôn người, cũng như các tội phạm xuyên quốc gia khác, đã trở thành những vấn đề cấp bách hơn kể từ khi đại dịch bắt đầu.

Theo số liệu chính thức từ năm 2016 đến năm 2020, Việt Nam là nhà đầu tư lớn thứ ba tại Lào và vốn đầu tư tăng 130% so với cùng kỳ vào năm 2020. Thương mại song phương đạt giá trị 570 triệu USD trong 5 tháng đầu năm nay, tăng 39% so với cùng kỳ năm 2020.

Việt Nam cũng là nhà đầu tư quan trọng tại Campuchia, với kim ngạch thương mại song phương đạt 6 tỷ USD trong 7 tháng đầu năm 2021, gần gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái.

Ông Lê Hồng Hiệp, thành viên cấp cao của ISEAS-Yusof Ishak Singapore cho biết : "Vì ba nước đều quan trọng đối với nhau, nên sự phối hợp chặt chẽ của họ trong các vấn đề khác nhau, đặc biệt là hợp tác kinh tế, là điều cần thiết cho nền kinh tế và an ninh quốc gia của mỗi nước".

Trung Quốc vẫn hiện hữu rõ nhưng không được đề cập rõ ràng mấy khi ba lãnh đạo nhà nước Đông Nam Á gặp nhau vào cuối tuần qua.

Kể từ giữa những năm 2010, Trung Quốc đã trở thành nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất đồng thời là một đồng minh chính trị ngày càng quan trọng ở cả Campuchia và Lào

Theo một tuyên bố gần đây của Bộ Kế hoạch và Đầu tư Lào, Trung Quốc đã đầu tư tích lũy khoảng 16 tỷ USD vào Lào kể từ năm 1989.

Nhiều đập thủy điện gây tranh cãi của Lào đã được Bắc Kinh xây dựng và chi trả, và các tỉnh phía bắc Lào hiện phụ thuộc nhiều vào vốn của Trung Quốc.

Bắc Kinh trở thành nhà đầu tư chính vào Campuchia vào khoảng năm 2014, giúp phát triển phần lớn cơ sở hạ tầng yếu kém và mang lại sự đoàn kết quốc tế cho chính phủ ngày càng độc tài ở Phnom Penh.

Đầu năm 2017, chính quyền Campuchia đã đơn phương đình chỉ các cuộc tập trận quân sự chung với Hoa Kỳ, nhiều tháng sau, Campuchia buộc đảng đối lập lớn nhất phải giải tán với cáo buộc âm mưu đảo chính do Mỹ hậu thuẫn.

Quan hệ Campuchia-Mỹ xấu đi rõ rệt sau đó và vẫn căng thẳng vì những cáo buộc của Washington rằng Campuchia có kế hoạch cho phép quân đội Trung Quốc tiếp cận căn cứ hải quân lớn nhất, về cơ bản sự việc sẽ làm thay đổi cán cân chiến lược ở Biển Đông.

Trong nhiều năm, Việt Nam thường xuyên có các tranh chấp lãnh thổ căng thẳng với Trung Quốc ở Biển Đông, mà một số chuyên gia cho rằng một ngày nào đó có thể châm ngòi cho một cuộc xung đột vũ trang.

Hơn nữa, chính quyền Việt Nam ngày càng lo ngại về những diễn biến trên các đoạn sông Mekong chung của Trung Quốc và Lào, đặc biệt là khi các đập nước quy mô lớn ở thượng nguồn gây ra những rủi ro tiềm tàng đối với các ngành sản xuất ven sông của Việt Nam.

Hạn hán ngày càng nhiều hơn và người ta lo ngại rằng việc Lào và Trung Quốc xây dựng hàng trăm đập thủy điện có thể hủy hoại ngành thủy sản cũng như tàn phá nông nghiệp của Việt Nam.

Nhưng Việt Nam và Thái Lan, một đồng minh lịch sử khác của Lào, cho đến nay vẫn không thuyết phục được chính phủ Viêng Chăn xem xét lại tác động của họ đối với sông Mekong.

Các nhà phân tích cho rằng Hà Nội có thể sớm mất toàn bộ ảnh hưởng ở Viêng Chăn vì Bắc Kinh không chỉ trở thành đối tác tin cậy nhất mà còn vì các công ty Trung Quốc chính thức nắm giữ các tài sản chiến lược của Lào.

Vào tháng 9 năm ngoái, chính phủ Vientiane về cơ bản đã giao quyền kiểm soát lưới điện Lào cho một công ty Trung Quốc nhằm ngăn chặn tình trạng vỡ nợ, hiện Trung Quốc là chủ nợ lớn nhất của Lào.

Với việc Campuchia đảm nhận vị trí chủ tịch luân phiên hàng năm của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) vào năm 2022, cũng có những lo ngại rằng Phnom Penh có thể sử dụng vị trí này để thúc đẩy lợi ích của Bắc Kinh.

Việt Nam nên đặc biệt lo ngại về viễn cảnh này, nhất là khi ASEAN được cho là cuối cùng đã đồng ý với Bộ Quy tắc ứng xử Biển Đông với Bắc Kinh vào năm 2022.

Nếu Phnom Penh đặt lợi ích của Bắc Kinh lên trên lợi ích của các nước láng giềng ASEAN, đặc biệt là Việt Nam, thì điều đó có thể làm thay đổi đáng kể động lực của các tranh chấp trên biển.

Ông Hiệp nói : "Đối với Việt Nam, các cuộc gặp ba bên là một cơ chế quan trọng để gắn kết hai nước láng giềng và duy trì ảnh hưởng truyền thống đối với họ" và cho biết thêm rằng điều này đặc biệt quan trọng vì Bắc Kinh gần đây cố gia tăng ảnh hưởng chiến lược ở hai quốc gia này với vói cái giá Việt Nam phải trả.

"Tuy nhiên, vẫn còn phải xem xét liệu Việt Nam có thể thành công trong nỗ lực này hay không. Lãnh đạo Campuchia và Lào rất thực dụng, "ông Hiệp nói thêm.

Theo các nhà phân tích từng nói chuyện với Asia Times, Việt Nam hiểu rõ những hạn chế của mình và không tìm cách gây áp lực buộc Campuchia và Lào phải lựa chọn bên nào.

Hầu hết các quốc gia Đông Nam Á hiện đã được tập dượt tốt nghệ thuật phòng ngừa địa chính trị, đặc biệt là bằng cách để Hoa Kỳ và Trung Quốc đối đầu nhau và không bao giờ đứng về phía nào để thu được lợi về kinh tế và chính trị từ cả hai.

Tương tự, Lào và Campuchia hiện cũng đang rào cản giữa đồng minh lịch sử Việt Nam với đối tác siêu cường mới Trung Quốc.

Ông Hiệp nói : "Họ có thể làm việc với Việt Nam trong một số vấn đề để giải quyết các mối quan tâm của Việt Nam trong khi vẫn cởi mở với các hoạt động kinh tế và ngoại giao của Trung Quốc để phục vụ tốt nhất cho lợi ích quốc gia của họ. Suy cho cùng, cuộc cạnh tranh ảnh hưởng giữa Việt Nam-Trung Quốc ở hai nước này mang lại lợi ích nhiều hơn tác hại".

Đối với Việt Nam, ông Thayer cho rằng Việt Nam hiểu các đồng minh lịch sử của mình đang tham gia cuộc chơi. Ông nói : "Việt Nam không coi quan hệ với Lào và Campuchia là trò chơi được mất với Trung Quốc".

David Hutt

Nguyên tác : Vietnam bids to woo Cambodia, Laos from China, asiatimes, 27/09/2021

Anh Khoa dịch

Nguồn : VNTB, 29/09/2021