Cái xóm nhỏ của tôi gồm có 16 nóc nhà tọa lạc trên một ngõ cụt. Ngoại trừ 2 gia đình trẻ có con còn trong tuổi cắp sách đến trường, hầu hết đều trong tình trạng mà người Úc gọi là "tổ trống" (empty nest). Nằm cách trục lộ giao thông chính, phía sau lại tựa lưng vào một dãy núi thuộc lâm viên quốc gia cho nên cái xóm nhỏ của tôi rất yên ắng. Không bị ô nhiễm về âm thanh đã đành, cư dân trong xóm của tôi cũng rất hiếu hòa. Tôi chưa từng nghe có tiếng cãi cọ, gấu ó nào vang ra từ bất cứ gia đình nào. Nhưng gần đây, đất bằng lại dậy sóng. Và sóng gió lại nổi lên từ nóc nhà của người đàn bà mà tôi thường gọi là bà Tàu. Bà đã từng sống trong một khu phố giàu gần Sydney. Nhưng sau khi ly dị ông chồng người Úc nghiện ngập cờ bạc và rượu chè, bà dắt hai cậu con trai về cái xóm nhỏ của chúng tôi. Cả hai đều đã bước vào đại học, nhưng sống rất âm thầm và kín đáo.
Cái xóm nhỏ của tôi gồm có 16 nóc nhà tọa lạc trên một ngõ cụt.
Trong những năm đầu mới dọn về đây, bà Tàu sống rất cởi mở và chan hòa với mọi người trong xóm. Nhưng không rõ do đâu, sức khỏe của bà ngày càng sa sút. Thị lực ngày càng giảm. Sự giao tiếp của bà với người hàng xóm cũng ngày càng thưa thớt và dĩ nhiên, sự tương tác của bà với người xung quanh cũng ngày càng chua chát và gay gắt. Lúc đầu bà chỉ trút hết cơn giận dữ và những lời thóa mạ lên ông phát thơ, vì ông cứ tỉnh bơ cho chiếc xe gắn máy của ông cày xéo trên thảm cỏ trước nhà bà. Kế đó là những người hàng xóm nào vô tình để cho các cô cậu chó của mình phóng uế bừa bãi trên thảm cỏ đó. Tiếng Anh ăn đong của tôi chưa đủ để hiểu hết sự cộc cằn và thô tục trong những tràng chửi rủa của người đàn bà gốc Hong Kong và có chồng Úc này, nhưng phải nói đó là những lời lẽ có sức khơi dậy một cơn phẫn nộ khủng khiếp nơi những người hàng xóm của tôi.
Mắt mũi ngày càng yếu kém, bà Tàu ngày càng nghi ngờ tất cả mọi người và giam mình vào cô đơn. Gần đây, được nhìn nhận như một người mù (legally blind), bà Tàu được chính phủ cho người tới giúp đỡ trong mọi sinh hoạt hàng ngày, từ cắt cỏ, dọn rác, đi chợ, nấu ăn và dọn dẹp trong nhà. Hai cậu con trai, từ ngày ra trường và đi làm ăn ở xa, không bao giờ về thăm mẹ. Bà Tàu lại lủi thủi trong nhà suốt ngày. Có lúc tôi cứ tưởng bà được đưa vào một viện dưỡng lão hoặc ngay cả không chừng đã yên nghỉ ở một nơi nào đó không chừng. Cư dân trong cái xóm nhỏ của tôi chỉ biết bà vẫn còn hiện hữu nhờ vào những lúc bà chửi đổng. Đúng là "tôi chửi, vậy tôi hiện hữu" ! Cứ năm ba bữa một lần, bà Tàu hé cánh cửa sổ trước nhà, hướng ra đường và chửi. Cũng có điều lạ : ai cũng là kẻ thù của bà cả, ngoại trừ gia đình tôi. Bà nói chuyện rất lịch sự và vui vẻ với chúng tôi. Lễ tết đều gọi sang chúc mừng.
Nhưng cách đây 2 tuần, khi nhịp độ chửi đổng của bà gia tăng, nhà tôi gọi điện thoại sang khuyên nhủ và giải thích rằng mọi người trong xóm đều là những người tốt hết. Thế là bà liền đưa ra một loạt các "thuyết âm mưu" cho từng người hàng xóm để biện minh cho hành vi của mình. Cuối cùng bà nổi cơn tam bành vì cho rằng chúng tôi cũng đứng về "phía kẻ thù" để chống bà. Chúng tôi là những người cuối cùng trong xóm trở thành kẻ thù của bà. Mỗi lần nghe bà chửi, mọi người trong xóm tôi đều ngao ngán lắc đầu : "Bà ta bị bệnh tâm thần" rồi !
Tuy không phải là một chuyên gia tâm lý, nhưng tôi tin rằng tôi không chẩn đoán sai khi bảo rằng bà Tàu đang mắc chứng hoang tưởng, vì bà nhìn đâu cũng nghi ngờ, cũng thấy kẻ thù. Cái xóm nhỏ của tôi sẽ yên hàn biết chừng nào nếu không có một người hoang tưởng như bà Tàu ! Cũng may không ai trong xóm tôi tin những cáo buộc hoang tưởng mà bà gán cho người khác. Không thì chắc "hòa bình" sẽ bỏ xóm tôi mà đi.
Từ cái xóm nhỏ tôi nhìn ra ngôi làng lớn là thế giới ngày nay và cũng nhận ra rằng ngôi làng lớn này có bất ổn và ngay cả trở thành một nơi ngày càng nguy hiểm để sống là bởi vì thời nào cũng có những con người hoang tưởng do thời thế đưa lên vị trí lãnh đạo. Tất cả các bạo chúa trong lịch sử nhân loại đều là những kẻ hoang tưởng. Từ Tần Thủy Hoàng, Nero đến Stalin, Hitler, Mao Trạch Đông, Pol Pot và ngay cả Hồ Chí Minh... nhân loại có khốn khổ là bởi đã có những con người hoang tưởng như thế. Ngày nay, ngay giờ phút này đây, hiện thế giới đang khốn đốn vì một bạo chúa hoang tưởng có lẽ còn khủng khiếp hơn nhiều.
Khi Vladimir Putin đưa vũ khí hạt nhân ra đe dọa, tôi không nghĩ đó là một lời đe dọa suông. Đã hoang tưởng lại bị dồn vào chân tường, con người này sẽ không từ bất cứ một phương tiện nào miễn là để không tỏ ra mình là kẻ thua cuộc. Ông ta đã từng sử dụng vũ khí sinh học để đầu độc kẻ thù của ông tại Salisbury, Anh Quốc. Ông cũng đã sử dụng chất độc nguyên tử để tiêu diệt Alexander Litvinenko, một cựu nhân viên KSB, người đã dám lên tiếng chỉ trích ông, cũng tại Anh Quốc.
Khi Vladimir Putin đưa vũ khí hạt nhân ra đe dọa, tôi không nghĩ đó là một lời đe dọa suông.
Hiện Putin đang giống như một con chuột bị dồn vào chân tường. Hình ảnh con chuột bị dồn vào chân tường đã được chính ông sử dụng để nói về một kinh nghiệm của tuổi thơ. Putin lớn lên trong một khu phố nghèo ở St Petersburg. Đây là một khu phố đầy tội phạm và chuột. Năm 2000, ông chia sẻ về tuổi thơ của mình : "Lối vào chung cư đầy chuột. Các bạn tôi và tôi dùng gậy gộc để xua đuổi chúng. Lần nọ, tôi nhìn thấy một con chuột cống bự. Tôi đã rượt theo nó cho đến khi dồn nó vào một chân tường. Nó không còn lối thoát nào. Thình lình nó nhảy vào người tôi. Tôi ngạc nhiên và lo sợ. Bây giờ chính con chuột là kẻ săn đuổi tôi. Nó nhảy lên nhảy xuống trên các bậc thang. Cũng may, tôi nhanh tay hơn cho nên đóng sầm cửa vào mũi nó".
Ngày nay có thể Putin thấy mình cũng giống như con chuột bị dồn vào chân tường đó (1). Nhưng vì hoang tưởng ông không muốn và cũng không thể chấp nhận thực tế đó. Nếu như trong tự điển của Nã Phá Luân không có từ "Không thể" (impossible) thì trong đầu của Putin, hai tiếng "thất bại" và "thua cuộc" cũng không bao giờ được nghĩ tới, mặc dù cuộc xâm lăng Ukraine đã cho thấy rốt cuộc, con người mà một Donald Trump của Mỹ đã bái phục và xưng tụng như một "thiên tài" (genius) và là người có óc phán đoán chín chắn (savvy) chỉ là một "ông vua ở truồng" hoang tưởng, cô đơn và ngày đêm sống trong sợ hãi.
Trạng thái hoang tưởng của Putin có lẽ đã hiển hiện qua chính những cái bàn dài hơn 5 thước thường được ông dùng để tiếp các nhà lãnh đạo nước ngoài cũng như hội họp với bộ sậu của ông. Để mình trần cỡi ngựa, bắn cung, câu cá, đánh vật... Putin lúc nào cũng muốn tỏ ra mình là một con người dũng mạnh, nhưng lúc nào cũng sống trong cô đơn và sợ hãi. Sợ Covid-19 đã đành, ông cũng sợ tất cả mọi người, ngay cả những cận thần trung thành nhứt như ngoại trưởng Sergei Lavrov, các tướng lãnh, hội đồng an ninh quốc gia (2).
Putin lúc nào cũng muốn tỏ ra mình là một con người dũng mạnh, nhưng lúc nào cũng sống trong cô đơn và sợ hãi.
Hoang tưởng và bị dồn vào chân tường, Putin có thể làm bất cứ điều gì để tỏ ra mình không bao giờ là một kẻ yếu nhược phải thua cuộc. Cuộc chiến ở Ukraine không chỉ cho thấy cảnh máu đổ thịt rơi của một dân tộc, mà còn là một mối đe dọa về một hiểm họa khủng khiếp có thể xảy ra bất cứ lúc nào vì sự hoang tưởng của một bạo chúa.
Không một bạo chúa nào tự sức mình vươn lên và có đủ ba đầu sáu tay để làm điều ác. Lịch sử thế giới từ Thế kỷ 20 đến nay cho thấy rõ điều đó. Hitler đã được chính người dân Đức bầu lên. Hitler gây chiến tranh khắp nơi, sát hạt người Do Thái và ngay cả đồng bào ruột thịt của mình nhờ chính bàn tay của không biết bao nhiêu người tung hô và ái mộ ông. Chúng ta cũng có thể nói như thế về những đồ tể khác như Stalin, như Mao Trạch Đông, như Polpot và ngay cả Hồ Chí Minh. Đồ tể nào cũng là một kẻ hoang tưởng được chính những kẻ hoang tưởng dựng lên.
Hoa Kỳ, dưới thời Tổng thống Joe Biden đã liên kết được các nước đồng minh và thế giới tự do để chống lại một bạo chúa hoang tưởng ở cách xa nửa vòng thế giới. Nhưng ngay trong biên giới của mình, cái bóng của hoang tưởng có lẽ vẫn đang rập rình che khuất một phần của đất nước này. Các chuyên gia trong Hội Chuyên gia Tâm lý Trị liệu của Mỹ (The American Psychiatric Association) bị buộc phải tuân thủ một "Luật Nước Vàng" (Goldwater Rule) không cho phép họ chẩn đoán về sức khỏe tâm thần của những "người của công chúng" (public figures), cụ thể là của một tổng thống đương nhiệm. Nhưng cứ qua hành động và các phát biểu của ông Donald Trump lúc còn tại vị, thật khó có thể chối cãi rằng ông có vấn đề về sức khỏe tâm thần. Một người tự nhận mình là một "thiên tài ổn định" và "chỉ mình tôi có thể sửa sai" mọi sự, chỉ có thể được xếp vào hạng hoang tưởng như Putin mà thôi.
Có nên ngạc nhiên không, khi Trump xem Putin như thần tượng và ngay cả giáo chủ ? Nước Mỹ đã bầu một người như thế làm tổng thống và mặc dù ông đã bị đánh bại trong một cuộc bầu cử tự do và công bình, hiện vẫn còn cả khối người ở Mỹ và ngay cả ở Việt Nam tôn thờ và sùng bái ông. Hoang tưởng vẫn còn là một căn bệnh nguy hiểm của thời đại. Nhiều người đã chấp nhận khuất phục trước những lãnh tụ hoang tưởng vì cho rằng họ sẽ giúp mình đạt những ước muốn hoang tưởng, ngông cuồng.
Năm 1992, khi chủ nghĩa cộng sản đã cáo chung tại cái nôi của nó là Nga, nhà chính trị học nổi tiếng là ông Francis Fukuyama đã cho xuất bản tác phẩm có tựa đề "Sự chấm dứt của lịch sử và Người cuối cùng" (The End of History and the Last Man). Trong cuốn sách, tác giả lập luận rằng sự lan rộng của các nền dân chủ và chủ nghĩa tư bản trên khắp thế giới và sự cáo chung chủ nghĩa cộng sản ở chính cái nôi của nó báo hiệu rằng, nhân loại đang bước đến điểm đến của quá trình tiến hóa của văn hóa xã hội. Thế nhưng, lịch sử trong 30 năm qua và nhứt là sự xuất hiện của các chế độ dân túy, những chế độ tìm cách khơi dậy những bất mãn của những người cho rằng họ bị thua thiệt, không chấp nhận một xã hội dân chủ, bình đẳng và hòa đồng. Những người muốn quay về thời "hoàng kim" của quá khứ. Đặc biệt sự ngự trị của các bạo chúa hoang tưởng mà thế giới đang chứng kiến, cho thấy những lời "tiên tri" của tác giả Fukuyama đã không được ứng nghiệm. Lịch sử vẫn cứ tiếp diễn bằng những hành động ngông cuồng của những kẻ hoang tưởng lãnh tụ và những người chạy theo để tung hô.
Từ cái xóm nhỏ nhìn ra thế giới xung quanh, tôi cho rằng hoang tưởng vẫn là một trong những căn bệnh trầm kha của loài người. Không phải ai cũng bị hoang tưởng hay tâm thần. Nhưng thống kê cho thấy tại Úc này (mà cũng có thể tương tự ở các nước phát triển) cứ 5 người thì có một người đã từng bị tâm thần một thời gian nào đó trong đời của họ. Nếu có một thứ thuốc để phòng cho căn bệnh hoang tưởng này thì đó chỉ có thể là luôn giữ một cái nhìn chính trực, công bằng, khoan dung và vị tha về người khác, không xem người khác như phương tiện để đạt cứu cánh của mình, mà đối xử với sự tôn trọng và nhứt là cảm thông.
Chu Văn
(16/03/2022)
Chú thích :
1.Jamie Seidel, Sign Putin could use Russia’ s nuclear weapons on Ukraine
2. Philip Bump, The bizarre, literal isolation of Vladimir Putin