Cuộc chiến xâm lược Ukraine của Nga đặt ra vấn đề về thay đổi trong ý thức hệ

Phạm Quý Thọ, RFA, 05/04/2022

Thế giới loài người cần có các thái cực theo đó các quốc gia tập hợp lại dựa trên hệ tư tưởng nhất định, hình thành phe phái đối lập để cạnh tranh và phát triển. Thế kỷ 20 ghi đậm thời kỳ lịch sử lưỡng cực với các vệ tinh xoay quanh : chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội. Năm 1917 với cuộc cách mạng tháng 10 Nga ghi dấu mốc của sự hình thành mô hình Xô – Viết với ý thức hệ chủ nghĩa xã hội, tồn tại hơn 70 năm cho đến khi sụp đổ vào đầu những năm 1990. Còn lại đơn cực phương Tây do Mỹ dẫn đầu với các giá trị phổ quát về tự do, dân chủ và nhân quyền khiến thế giới rơi vào trạng thái bất ổn thường xuyên ở nhiều khu vực, lãnh thổ và quốc gia. Đây là sự thách đố loài người nói chung, các quốc gia, giới tinh hoa, các nhà tư tưởng nói riêng tìm kiếm các phương thức khỏa lấp khoảng trống ý thức hệ mênh mông và kéo dài tới nay nhưng vẫn không thể.

Lính Ukraine mang quan tài của một người lđồng đội hy sinh trong cuộc chiến chống Nga xâm lược hôm 3/4/2022 - Reuters

Cuộc chiến tranh với Ukraine do Vladimir Putin phát động ngày 24/2/2022, một sự kiện nổi bật hiên nay, mang tầm quốc tế phản ánh tham vọng của cường quốc đòi lại vị thế đã mất khi mô hình Xô-viết sụp đổ, bởi vì ông ta hiểu rằng đứng sau cuộc xâm lược Ukraine, một quốc gia đang trong quá trình tìm bản sắc hướng tới dân chủ, là những đòi hỏi về an ninh, nhưng thực chất là đối đầu với NATO và EU, Mỹ và phương Tây. Tuy nhiên, tham vọng này không thể khỏa lấp khoảng trống ý thức hệ vốn có nguồn gốc từ thời chiến tranh lạnh, nhưng đang làm bộc lộ rõ hơn những gì cần thay đổi để hướng tới trật tự thế giới mới và cho Việt Nam.

Trước hết, khát vọng quyền lực được nuôi dưỡng ở những cá nhân trong những cường quốc và dựa trên sự kích động chủ nghĩa dân tộc thường là khởi nguồn của các cuộc chiến tranh và, đối với cuộc xâm lược vào Ukraine là Putin và nước Nga.

Như đã biết, sau khi Liên Xô sụp đổ năm 1991 Boris Yeltsin (1931– 2007, tiếng Nga : Борис Ельцин), cố Tổng thống Liên bang Nga đầu tiên, không ủng hộ mô hình Xô-viết, nhưng đã ấp ủ khát vọng vị thế "xứng đáng" của nước Nga trong trật tự thế giới mới. Sau các thử nghiệm về sự kế vị năm 1999, Vladimir Putin, xuất thân từ Cơ quan An ninh KGB, đã được lựa chọn, "hội tụ" khả năng để thực hiện "sứ mệnh" cường quốc Nga. Trong thời gian nắm quyền, Putin đã có quá trình chuẩn bị mọi mặt, từ tiềm lực kinh tế và quân sự, cũng như thử thách phương Tây trước khi phát động xâm lược Ukraine. Ông ta thể hiện sức mạnh khi đè bẹp ly khai ở cộng hòa Chechnya năm 2000, chiếm Nam Ossetia năm 2008, cho đến việc sáp nhập bán đảo Crimea (tiếng Nga : Крым) năm 2014. Ngày 2/3 ở Moskva, Putin vừa rầm rộ tổ chức kỷ niệm tám năm sự kiện này trong khi chiến tranh vẫn đang diễn ra khốc liệt !

Kích động chủ nghĩa dân tộc dẫn đến sự thù hằn dân tộc và, nguy hiểm hơn khi nó dựa vào lý thuyết mang tư tưởng cực đoan và mang nguồn gốc ý thức hệ. Âm mưu và hành động của Putin chịu ảnh hưởng bởi lý thuyết về nền tảng của một "đế chế Âu-Á", mà Alexander Dugin (tiếng Nga : Александр Дугин) là đại diện nổi bật "hiếu chiến", một chính trị gia cực hữu thân cận với Putin. Dugin tán thành quan điểm của chủ nghĩa phát xít và đã xây dựng lý thuyết này, được cho là nền tảng tư tưởng của các hành động có khả năng chống lại thế giới phương Tây do Hoa Kỳ lãnh đạo. Tư tưởng này của Dugin chịu ảnh hưởng bởi các lý thuyết địa chính trị "cực đoan" và dự đoán về quan hệ phức tạp Nga – Ukraine không tránh khỏi dẫn tới xung đột, tất cả đều hướng tới sự thống nhất của các dân tộc nói tiếng Nga trong một quốc gia duy nhất thông qua việc cưỡng bức chia cắt lãnh thổ của các nước cộng hòa trước đây thuộc Liên bang Xô-Viết. Nó "phù hợp với khoảng trống ý thức hệ" sau sự sụp đổ của chủ nghĩa cộng sản". Về cuộc chiến tranh Nga – Ukraine, Dugin thẳng thừng tuyên bố đó "chính xác là "cuộc chiến với trật tự tự do".

Hai là, sự phản kháng của Ukraine, sự thống nhất của EU, Mỹ và phương Tây nói chung, sự phản đối của cộng đồng quốc tế là những "bất ngờ", không lường hết đối với Putin, phản ánh về mức độ và tính chất phi nghĩa của cuộc xâm lược.

Về Ukraine, Putin khăng khăng rằng ở đó chính phủ tham nhũng và thối nát, đang quân sự hóa, phát xít hóa và "bài Nga", ông ta sẽ được "chào đón" và, hơn thế với sức mạnh quân sự ông ta sẽ nhanh chóng đè bẹp Kyiv. Thực tế sau hơn một tháng tiến hành "chiến dịch quân sự đặc biệt" cho thấy quân đội Nga đang sa lầy. Sự thiệt hại về quân lực, phương tiện chiến tranh, bế tắc chiến lược khiến mục tiêu xâm lược thu hẹp. Sự kháng cự của quân đội Ukraine được ca ngợi, Tổng thống Zelensky từ "diễn viên hài" đã trở thành anh hùng…

Liên Âu (EU), Mỹ và phương Tây trong con mắt Putin là sự áp đặt các giá trị tự do cho các nước khác và sự ngạo mạn của Mỹ, chia rẽ vì lợi ích và yếu đuối, chậm chạp quyết định các vấn đề hệ trọng vì bản chất dân chủ. Bởi vậy, Putin đã răn đe vũ khí hạt nhân nếu can thiệp vào cuộc chiến do ông ta khởi xướng. Trái với suy nghĩ này, các nước EU, lúc đầu bị bất ngờ, nhưng đã "thức tỉnh" về cách "ứng xử" với cuộc xâm lược. Phương Tây, Mỹ, các nước G7 và NATO đã thống nhất hơn, "chấp nhận rủi ro" không chỉ về kinh tế, nhanh chóng hơn trong quyết định trừng phạt "chưa từng thấy" với nước Nga và Putin, viện trợ vũ khí, cứu trợ nhân đạo, tăng cường phòng thủ chung, đối phó với đe dọa hạt nhân và ngừng mua khí đốt, dầu từ Nga… Ngày 1/4 ba nước Baltic, từng là các nước cộng hòa trong Liên Xô trước đây, đã tuyên bố không nhập hoàn toàn khí đốt từ Nga và muốn các thành viên khác trong EU noi gương.

Ngoài ra, các giá trị tự do, dân chủ và nhân quyền vẫn được đề cao trong các tuyên bố. Tổng thống Mỹ Joe Biden từng phát biểu : "Vì Chúa, người đàn ông này (Putin) không thể tiếp tục nắm quyền". Đây có thể phản ánh một cảm xúc không thể kiềm chế sau khi ông ấy chứng kiến thảm cảnh hàng triệu người Ukraine phải rời bỏ đất nước để tị nạn sang nước láng giềng Ba Lan. Tuy nhiên, Biden đã không xin lỗi sau đó về điều này mặc dù Nhà trắng phải thanh minh rằng chính sách của Mỹ không thể hiện việc lật đổ chế độ ở Nga.

Về phản ứng của thế giới, đại đa số các quốc gia thành viên Liên Hiệp Quốc, 141/193 sau hai lần bỏ phiếu lên án cuộc xâm lược của Nga, yêu cầu Putin rút quân khỏi Ukraine và viện trợ nhân đạo. Nghị quyết này của Liên Hiệp Quốc tuy không có chế tài thực thi nhưng mang ý nghĩa chính trị quan trọng cho thấy Nga bị cô lập hơn trên trường quốc tế và cảnh báo "tinh thần" đối với những cường quốc có ý đồ xâm lăng các nước nhỏ, khuyến cáo tôn trọng chủ quyền quốc gia của các dân tộc.

Ba là, sự liên kết "không giới hạn" của Putin với Tập Cận Bình. Họ đã "hứa hẹn" với nhau trước thềm Olympic mùa đông ở Bắc Kinh đầu tháng 2/2022, tuy nhiên, Nga và Trung Quốc, từng có chung ý thức hệ đối nghịch các giá trị tự do, dân chủ phương Tây nhưng ngày nay cả hai nước đã khoác trên mình hệ tư tưởng, chủ thuyết phát triển khác nhau. Trung Quốc từng nổi lên như mô hình "mẫu" cho các quốc gia đang phát triển khi sự tăng trưởng nhanh và kéo dài đảm bảo duy trì sự lãnh đạo chuyên chế. Một logic thực dụng là thị trường với vai trò khởi nguồn và thúc đẩy kinh doanh đã tạo ra động lực tăng trưởng kinh tế như một điều kiện quan trọng đảm bảo tính chính danh cho chế độ đảng cộng sản toàn trị. Ý thức hệ cộng sản bị "bẻ cong" trong nhận thức xã hội thông qua chính sách thực dụng để lợi dụng "lòng tham" và sự độc lập tương đối với chính phủ của các nhà tư bản.

Tuy nhiên, phản ứng trước cuộc xâm lược của Putin vào Ukraine các tập đoàn, các công ty nước ngoài lớn nhỏ cũng đã lần lượt rời bỏ thị trường Nga, giàu tài nguyên thiên nhiên và "đói" hàng tiêu dùng để "hưởng ứng" các biện pháp trừng phạt kinh tế. Một Trung Quốc thực dụng đến "tàn nhẫn" không thể không nghĩ cho lợi ích của chính nền kinh tế của họ. Mỹ và EU đang dõi theo tính thực dụng của Trung Quốc trong trường hợp này để ngăn ngừa cũng như có những giải pháp đối phó. Vẫn phải tập trung dồn sức đương đầu với Putin nhưng phương Tây và Mỹ vẫn coi Trung Quốc với chế độ chuyên quyền được che phủ tinh vi bởi ý thức hệ cộng sản phức tạp là đối thủ nguy hiểm hơn.

Sau cùng, cuộc chiến xâm lược Ukraine của Putin đã không chỉ là chiến tranh, xung đột do mâu thuẫn đơn thuần mà mang tầm quốc tế. Không hoàn toàn phụ thuộc vào việc Nga rút quân như thế nào, liệu sẽ chiếm đóng lãnh thổ hay sáp nhập Donbas, Lugansk bao lâu, nhưng hậu quả của cuộc chiến này đánh dấu sự thay đổi lớn về trật tự thế giới mới.

Trong bối cảnh như vậy, một chút liên hệ với Việt Nam, một quốc gia có liên quan "sâu sắc", không chỉ với Nga và Ukraine về cuộc chiến, mà còn cả với Trung Quốc có nguồn gốc tương đồng ý thức hệ như cầu nối của sự tin cậy. Chính phủ Việt Nam đã nêu quan điểm phản đối chiến tranh, chấm dứt bằng đối thoại hòa bình, nhưng không chỉ đích danh kẻ xâm lược không phải chỉ bởi ở "thế kẹt". Tuy nhiên, từ góc nhìn "khoảng trống ý thức hệ" cũng cần thay đổi chính sách cho thích hợp với tình hình thực tế, "bớt cực đoan" hay bị níu kéo bởi ý thức hệ giáo điều không chỉ trong quan hệ quốc tế mà còn trong quá trình cải cách thể chế. Sự níu kéo này đang khiến nỗ lực tìm kiếm chủ thuyết cho sự phát triển trở nên thách đố và, không phải ngẫu nhiên, còn một bộ phận không nhỏ người dân trên mạng xã hội tỏ thái độ "cuồng" Putin và "coi thường" Zelensky một cách cảm tính, thiếu khách quan. Sự thay đổi ý thức hệ giáo điều đang là đòi hỏi cấp thiết không chỉ trong cải cách thể chế mà còn cho sự phát triển của đất nước.

Phạm Quý Thọ

Nguồn : RFA, 05/04/2022

**********************

Tổng thống Zelensky phát biểu trực tuyến trong cuộc họp Hội đồng Bảo an

Trọng Nghĩa, RFI, 05/04/2022

Theo thông báo của Anh Quốc, nước hiện là chủ tịch luân phiên Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc, định chế này sẽ họp lại vào hôm 05/04/2022 để bàn về cuộc tấn công Ukraine của Nga, đặc biệt là những vụ thảm sát thường dân tại những khu vực bị lực lượng Nga chiếm đóng. Lần đầu tiên từ ngày Nga khởi động cuộc chiến hôm 24/02, tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky phát biểu trước Hội Đồng thông qua cầu truyền hình.

Hàng trăm thi thể được phát hiện trong cảnh tan hoang tại Bucha, vùng Kiev, Ukraine, ngày 02/04/2022.  © Stringer / Reuters

Trong một video được phát đi vào khuya hôm qua, rạng sáng hôm nay, tổng thống Zelensky cho biết là trong bài phát biểu của mình, ông sẽ kêu gọi quốc tế tăng cường các biện pháp trừng phạt đối với Nga và trang bị thêm vũ khí cho Ukraine. Ông cũng sẽ đề cập đến các vụ thảm sát thường dân mà ông cáo buộc là do lính Nga tiến hành. Theo ông Zelensky : "Sẽ đến lúc tất cả những người Nga đều biết được toàn bộ sự thật về việc ai trong số những đồng hương của họ là kẻ sát nhân, ai đã ra lệnh".

Trước đó, trong ngày hôm qua, tổng thống Ukraine đã đích thân đến thị sát thị trấn Bucha, nằm cách thủ đô Kiev khoảng 30 km về phía tây bắc, nơi hàng chục thi thể thường dân Ukraine được phát hiện sau khi lực lượng Nga rút đi.

Trên mạng Twitter, phái bộ Anh tại Liên Hiệp Quốc xác nhận phát biểu được dự trù của tổng thống Ukraine, và khẳng định thêm là trong tư cách chủ tịch Hội đồng Bảo an, Anh Quốc sẽ bảo đảm sao cho "sự thật về các tội ác chiến tranh của Nga tại Ukraine" được nghe thấy.

Nga đã kiên quyết bác bỏ những tố cáo của Ukraine. Trong cuộc họp báo tại Liên Hiệp Quốc hôm qua, đại sứ Nga Vasily Nebenzia đã cáo buộc Ukraine "dàn dựng" thi thể của những thường dân thiệt mạng ở Bucha, gọi những hình ảnh và video được công bố về vụ này là các bằng chứng "giả mạo và dối trá". Đại sứ Nga hứa sẽ cung cấp bằng chứng "thật" vào hôm nay.

Trả lời câu hỏi của một nhà báo, đại sứ Nga tại Liên Hiệp Quốc cũng cho rằng "không thể loại trừ việc thường dân bị chết trong chiến tranh". Theo hãng AFP, việc đại diện Nga sử dụng từ "chiến tranh" đáng chú ý vì cho đến nay, Moskva luôn luôn gọi cuộc chiến Ukraine là "chiến dịch quân sự đặc biệt" ở Ukraine.

Cuộc họp của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc hôm nay là một sự kiện đã được lên kế hoạch từ trước đây với sự tham dự của Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc, Antonio Guterres. Nga đã từng yêu cầu triệu tập khẩn cấp một phiên họp của Hội đồng Bảo an vào hôm qua, 04/04 để bàn về điều mà Moskva gọi là "hành động khiêu khích" của Ukraine ở Bucha, nhưng đòi hỏi của Nga đã bị Anh Quốc bác bỏ với lý do là đã có cuộc họp được dự trù vào hôm nay, với một chương trình nghị sự bao quát hơn.

Cũng liên quan đến các vụ thảm sát thường dân tại Ukraine, tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden hôm qua cho biết rằng ông muốn thấy một "phiên tòa xét xử tội ác chiến tranh" được mở ra sau vụ phát hiện các thi thể trong quần áo dân sự ở Bucha. 

Một lần nữa, tổng thống Mỹ đã gọi đồng nhiệm Nga Vladimir Putin, là một "tội phạm chiến tranh", một con người "tàn bạo… phải chịu trách nhiệm" về thảm cảnh đang diễn ra.

Trọng Nghĩa

**********************

Nhiều nước Tây Âu trục xuất hơn 100 nhà ngoại giao Nga

Thụy My, RFI, 05/04/2022

Hôm 05/04/2022, ngoại trưởng Ý thông báo trục xuất 30 nhà ngoại giao Nga vì lý do "an ninh quốc gia", đồng Mạch cũng cho biết sẽ trục xuất 15 nhân viên sứ quán Nga vì "làm gián điệp". Quyết định của hai nước trên được đưa ra sau khi Pháp và Đức hôm qua ra lệnh trục xuất tổng cộng 75 nhà ngoại giao Nga, còn Litva thì yêu cầu đại sứ Nga phải ra đi.

Nhiều nước Liên Hiệp Châu Âu, trong đó có Pháp, Đức, Ý và Litva thông báo trục xuất các nhà ngoại giao Nga. AP - Jean-Francois Badias

Đối với Bộ Ngoại giao Pháp, 35 nhân viên ngoại giao Nga bị trục xuất vì "những hoạt động đi ngược lại với lợi ích của họ". Phía Đức loan báo trục xuất "một số lượng lớn" nhà ngoại giao Nga - mà theo AFP là 40 người - vì là "mối đe dọa cho những người đang tìm kiếm sự bảo vệ" của nước Đức, và "không thể tiếp tục dung thứ". Được biết hiện có 300.000 người Ukraine đang tị nạn tại Đức. Moskva nói rằng hành động "không thân thiện" này sẽ làm "xấu đi" mối quan hệ với Nga, và đe dọa sẽ "đáp trả tương xứng".

Cũng trong ngày hôm qua, Litva loan báo trục xuất đại sứ Nga nhằm "đáp trả việc xâm lăng quốc gia Ukraine có chủ quyền, và những hành vi man rợ của lực lượng vũ trang Nga". Từ Litva, thông tín viên Marielle Vitureau cho biết thêm chi tiết :

"Trên đường ‘Các anh hùng Ukraine’, giờ ra đi đã đến. Được đặt lại tên sau khi cuộc chiến khởi động, con đường này chỉ có một tòa nhà là đại sứ quán Nga. Alexei Isakov, nhậm chức cách đây hơn một năm, được chính phủ Litva yêu cầu rời khỏi nước này.

Đối với ngoại trưởng Gabrilius Landsbergis, sự tàn bạo của lực lượng Nga chiếm đóng đã vượt quá mọi chuẩn mực của văn minh. Những gì mà thế giới chứng kiến ở Bucha, đáng buồn thay, chỉ mới là khởi đầu.

Đây không phải là quyết định đầu tiên của Litva. Để phản ứng lại việc gây chiến với Ukraine, bốn nhân viên đại sứ quán Nga đã bị trục xuất vào giữa tháng Ba, vì có những hoạt động không phù hợp với tư cách ngoại giao. Nói cách khác, họ là gián điệp. Lãnh sự quán Nga ở Klaipeda ở vùng duyên hải Baltic cũng bị đóng cửa.

Nhưng để buộc Nga phải nhường bước, ưu tiên vẫn là một loạt trừng phạt mới. Quyết định tốt nhất là từ chối mua dầu lửa của Nga. Đối với ngoại trưởng Litva, đòn đánh vào ngân sách Nga sẽ rất mạnh mẽ".

Thụy My

**********************

Châu Âu chuẩn bị loạt trừng phạt mới nhắm vào Nga

Thụy My, RFI, 05/04/2022

Chưa đầy hai tuần lễ sau cuộc họp thượng đỉnh Châu Âu về chiến tranh ở Ukraine, người đứng đầu ngành ngoại giao Châu Âu, ông Josep Borrell hôm 04/04/2022 cho biết 27 nước Liên Hiệp Châu Âu (EU) đang khẩn cấp thảo luận về các biện pháp trừng phạt mới, sau khi phát hiện việc thảm sát hàng loạt thường dân tại Bucha.

Cuộc họp thượng đỉnh Liên Hiệp Châu Âu bàn về cuộc chiến tranh Ukraine do Nga phát động. Cung điện Versailles, ngoại ô Paris, ngày 10/03/2022.  AP - Ludovic Marin

Ông Borrell tuyên bố, EU cực lực lên án những hành động tàn bạo tại nhiều thành phố Ukraine bị chiếm đóng. Một loạt trừng phạt mới đang được bàn thảo, nhưng cần có sự nhất trí để thông qua.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron hôm thứ Hai nêu ra việc trừng phạt cá nhân và các biện pháp liên quan đến "than đá, dầu lửa", nhưng không nêu ra việc mua khí đốt, chủ đề gây bất đồng tại Châu Âu.

Trước đó thủ tướng Đức Olaf Scholz cũng đòi hỏi phải có những biện pháp trừng phạt mới, sau khi phát hiện hơn 400 xác thường dân ở Bucha, ngoại ô Kiev, được cho là bị quân Nga chiếm đóng sát hại, mà theo ông Scholz là "tội ác chiến tranh". Tuy nhiên Đức và Áo luôn từ chối đánh vào lãnh vực khí đốt Nga, với lý do trước mắt chưa có nguồn thay thế.

Cũng trong hôm qua, chủ tịch Nghị Viện Châu Âu, bà Roberta Metsola kêu gọi lãnh đạo các quốc gia thành viên có những "cấm vận mang tính cách ràng buộc" về nhập khẩu năng lượng từ Nga. Trong buổi khai mạc phiên họp toàn thể tại Strasbourg, bà tuyên bố Châu Âu phải đẩy nhanh chính sách zero lệ thuộc vào Kremlin, ngưng "gián tiếp tài trợ cho những quả bom".

Trong lá thư hôm Chủ nhật 03/04 gởi đến Ủy Ban Châu Âu và Hội Đồng Châu Âu, 207 nghị sĩ Châu Âu thuộc mọi đảng phái đòi hỏi triệu tập lập tức một hội nghị thượng đỉnh đặc biệt, cấm vận toàn bộ dầu khí và than đá Nga, cấm tàu và hàng hóa Nga vào các cảng Châu Âu, loại tất cả các ngân hàng Nga khỏi hệ thống SWIFT, kéo dài thêm danh sách các tài phiệt Nga bị trừng phạt.

Về phía tổng thống Mỹ Joe Biden cũng ủng hộ có những "trừng phạt bổ sung" đối với Nga. Hôm qua ông tuyên bố muốn có một "phiên tòa xử tội ác chiến tranh", sau vụ hàng loạt thường dân ở Bucha bị thảm sát.

Thụy My

********************

Nga đẩy mạnh chiến dịch thao túng thông tin để chống lại cáo buộc thảm sát thường dân Ukraine

Trọng Nghĩa, RFI, 05/04/2022

Đúng theo những kịch bản đã trở thành quen thuộc, ngay sau khi những cáo buộc đầu tiên nhắm vào lính Nga về những vụ thảm sát thường dân tại những khu vực ở miền bắc Ukraine bị lực lượng Nga tạm chiếm được tung ra, Nga đã cực lực lên tiếng phủ nhận.

Thành phố Bucha, gần Kiev, Ukraine, sau khi quân Nga rút đi, ngày 04/04/2022.  AP - Efrem Lukatsky

Trong lúc guồng máy ngoại giao Nga lớn tiếng đổ lỗi cho phía Ukraine là đã ngụy tạo và dàn dựng các bằng chứng, mạng lưới internet thân Nga ở trong nước cũng như ngoài nước đã đồng loạt phát tán những "sự thật" về các hình ảnh thường dân bị giết hại, quy trách nhiệm về các vụ này cho các thành phần "quốc xã" tại Ukraine.

Ngay từ hôm 03/4, Nga đã yêu cầu Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc họp khẩn để thảo luận về các "hành động khiêu khích của các phần tử cực đoan Ukraine". Trong một họp báo tại trụ sở Liên Hiệp Quốc, đại sứ Nga Vasily Nebenzia lớn tiếng tố cáo Ukraine "dàn cảnh" các thi thể của thường dân thiệt mạng ở Bucha. Theo ông hình ảnh và video về các vụ thảm sát chỉ là những "đồ giả thô thiển".

Riêng tại Nga, theo ghi nhận của nhật báo Pháp Le Monde ngày 04/04, Ủy ban Điều tra, một cơ quan tư pháp đầy uy lực trực thuộc Điện Kremlin, đã kêu gọi mở điều tra về hành vi "cố ý phổ biến thông tin thất thiệt" của Ukraine. Moskva "cực lực" bác bỏ những cáo buộc nhắm vào Nga, xem đó là "tin giả" và kêu gọi mọi người tham khảo giải thích từ các "chuyên gia" thuộc Bộ Quốc phòng Nga.

Cũng ngay từ ngày 03/04, bộ này đã phát tán các lập luận của một tổ chức bán chính thức mang tên "Cuộc chiến chống tin giả", khẳng định rằng các đoạn video về các thi thể được phát hiện cho thấy những xác chết không nằm yên hoàn toàn - với tay của một cái xác đã động đậy, trong lúc một cái xác khác đã ngồi dậy khi ống kính quay qua chỗ khác.

Theo Le Monde, lập luận kể trên đã nhanh chóng bị chứng minh là sai lệch và đã bị loại bỏ, thay vào đó là một lập luận khác, đặt nghi vấn về những gì xẩy ra trong khoảng thời gian giữa lúc binh sĩ Nga rời các địa phương phía bắc Kiev - chính thức vào ngày 30 tháng 3 - và sự xuất hiện của những hình ảnh và cáo buộc thảm sát đầu tiên nhắm vào Nga chỉ xuất hiện trên mạng ngày 01/04, cụ thể là trên trang Telegram của một nhóm cư dân thị trấn Irpin. Ý đồ của lập luận này là khiến cho mọi người nghĩ rằng các vụ thảm sát do chính phía Ukraine tiến hành hay dựng lên khi lính Nga đã rút đi. 

Vấn đề đặt ra là chính đài truyền hình quân đội Nga, Zvezda, vẫn chiếu cảnh các đơn vị của Nga hôm 1 tháng 4 "đã ngăn chặn thành công các lực lượng đối phương trên chiến tuyến Hostomel-Bucha-Ozera". Hãng tin chính thức của Nga là Interfax cùng ngày, cũng trích dẫn một sĩ quan thủy quân lục chiến Nga cho biết là lực lượng Nga đang trong quá trình tiến hành chiến dịch "thanh lọc" để củng cố một số địa phương trong khu vực Kiev (không được nêu tên).

Mặt khác, nhật báo Mỹ The New York Times ngày hôm qua phân tích một số hình ảnh vệ tinh do hãng Maxar Technologies cung cấp, cho thấy là đã có "ít nhất 11 thi thể nằm trên đường phố Bucha từ ngày 11 tháng 3, khi Nga chiếm đóng thị trấn này". Điều đáng nói là những vật thể đó nằm đúng ngay ở vị trí các thi thể được tìm thấy sau khi lực lượng Ukraine tái chiếm Bucha, như được ghi lại trong một đoạn video ngày 2 tháng 4 do một thành viên hội đồng thị chính Bucha quay được.

Theo ghi nhận của thông tín viên Le Monde tại Moskva, hệ thống truyền hình trong tay nhà nước Nga cũng khuếch đại các lập luận chính thức, công bố hình ảnh các thi thể được tìm thấy, ngoại trừ ảnh những nạn nhân bị trói, tố cáo phương tây góp phần ngụy tạo các hình ảnh thảm sát. 

Các lập luận này đã được các kênh không chính thức, các mạng xã hội trong nước Nga hay các mạng thân Nga hay theo thuyết âm mưu ở nước ngoài lấy lại, kèm theo những luận điểm mới khẳng định rằng chính các phần tử "phát xít" tại Ukraine là thủ phạm các vụ thảm sát.

Báo Pháp Le Monde lưu ý đây không phải là lần đầu tiên mà Nga sử dụng các thủ đoạn lũng đoạn thông tin kiểu này. Gần đây, sau vụ đánh bom vào một bệnh viện phụ sản Ukraine, Moskva đã ra sức tố cáo chính quyền Ukraine dàn dựng mọi chuyện khi nhấn mạnh sự kiện một phụ nữ mang thai là một nữ diễn viên.

Trọng Nghĩa