Vị cố vấn dự đoán tình hình sẽ bế tắc kéo dài.
Chúng ta luôn nhìn thấy vệ sĩ của ông trước tiên, nhưng đối với một người giữ vai trò trung tâm trong nỗ lực chiến tranh của Ukraine, thật ra Oleksiy Arestovych được bảo vệ ít đến mức đáng ngạc nhiên. "Người khác thấy sợ hãi", ông nói, "nhưng tôi lại phấn khích trước cơ hội này. Điều đó thật tuyệt". Hai tháng kể từ khi cuộc chiến bắt đầu, người đàn ông 46 tuổi này đã trở thành người nổi tiếng trong bất kỳ ngôi nhà Ukraine nào có TV. Các thông báo tình hình chiến sự hàng ngày có chút trào phúng của ông đã giúp xoa dịu một đất nước đang ở vào một trong những thời khắc đen tối nhất, và thậm chí còn tạo ra những tiếng cười. Vài người mô tả ông như một loại ‘thuốc chống trầm cảm’ quốc gia ; số khác xem ông là một biểu tượng tình dục ; trong khi những người thích phê bình gọi ông tay chơi ăn may, hay thậm chí là một kẻ mạo danh.
Oleksiy Arestovych, cố vấn quân sự của Tổng thống Ukraine
Hành trình đến boongke chiến trường của Arestovych cũng khó tin hệt như hành trình cấp trên của ông – Tổng thống Volodymyr Zelensky – người từng là một diễn viên bán thời gian kiêm nhà tâm lý tự đào tạo, nay trở thành một trong những người định hình nên lịch sử đất nước ông. Arestovych xuất thân từ giới tình báo quân sự, và đã chiến đấu ở Donbas hai lần sau cuộc xâm lược đầu tiên của Nga, vào năm 2014. Nhưng ông nổi tiếng nhờ những lời tiên tri lập dị mà đôi khi hóa ra lại đúng. Năm 2019, ông dự đoán Nga sẽ tiến hành một cuộc xâm lược lớn, theo nhiều hướng nhắm vào Ukraine trong năm 2022. Ông đã dự đoán chính xác đến từng chi tiết nhỏ nhất.
Khi ông còn đang trả lời phỏng vấn của tờ Economist, dự đoán của vị cố vấn một lần nữa lại xuất hiện trên các bản tin, với các dòng tít trích dẫn dự đoán mới nhất của ông, rằng chiến tranh với Nga có thể kéo dài đến năm 2035. Ông nói rằng những tin tức đó là "kịch bản xấu nhất" bị tách khỏi ngữ cảnh. Thực tế thì giai đoạn quyết định của cuộc chiến sẽ kéo dài không quá hai đến ba tuần nữa. Các trận chiến quan trọng nhất đang diễn ra ở Donbas, nơi lính Nga đang cố gắng vượt qua quân đội Ukraine tinh nhuệ, bằng cách "điều quân tạo thành những gọng kìm nhỏ và lớn". Ông tin rằng, gọng kìm nhỏ hiện đang cố gắng bao vây các thị trấn Severodonetsk, Lysychansk, Sloviansk và Kramatorsk. Trong khi gọng kìm lớn nhất có thể đưa quân Nga đến gần Dnipro, một thành phố công nghiệp nằm ở miền trung Ukraine.
Nga đã huy động khoảng 25.000 binh sĩ và nhân viên hỗ trợ để đẩy trục tấn công chính của mình qua thị trấn Izyum. Tuy nhiên, lực lượng đó không đủ để vượt qua hàng phòng thủ của Ukraine, Arestovych lập luận – đặc biệt là nếu hàng thủ ấy được củng cố bằng đạn pháo và radar tầm xa mới của phương Tây, vốn đang trên đường vận chuyển đến. Ông dự đoán rằng giai đoạn tiếp theo của cuộc chiến nhiều khả năng sẽ là một sự bế tắc. "Khi cây cối bắt đầu mọc trở lại khắp nơi trên đất Ukraine, chúng tôi sẽ tìm nơi ẩn mình và làm việc mà chúng tôi giỏi nhất : phục kích kẻ thù và giết từng người một".
Vị cố vấn nói rằng giai đoạn này có thể mang lại một cơ hội để giải quyết tình hình nguy cấp ở Mariupol, nơi những người Ukraine bị bao vây đang cố gắng cầm cự suốt hai tháng vừa qua. Có lẽ 2.000 binh sĩ và 1.000 dân thường đang trú ẩn trong thành trì cuối cùng của lực lượng Ukraine, Nhà máy thép Azovstal, một nhà máy công nghiệp trải rộng ở phía đông thành phố. Arestovych không hứa hẹn rằng vòng vây sẽ bị phá vỡ. Quân đội Ukraine đang ở quá xa, còn lực lượng Nga đã tiến vào quá sâu. Thay vào đó, vị cố vấn hy vọng rằng tình hình sẽ trở nên tồi tệ cho quân Nga ở xa hơn về phía bắc, đến mức họ phải đồng ý thiết lập một hành lang nhân đạo từ Mariupol. Tuyên bố của ông mâu thuẫn với tuyên bố của những người lính Ukraine, rằng đạn dược ở thành phố cảng đang bị bao vây có thể hết sau vài ngày. "Họ đã chuẩn bị cho thời khắc này từ nhiều năm trước chiến tranh. Tôi biết rõ là họ có đủ đạn dược, thực phẩm và thuốc men cho những tuần tới".
Ngày 21/04, Tổng thống Nga Vladimir Putin chính thức tuyên bố hủy bỏ chiến dịch tấn công nhà máy Azovstal. Nhưng binh lính trên thực địa của Ukraine nói rằng người Nga vẫn đang tiếp tục một chiến dịch không kích và tấn công trên mặt đất, dù đã ít dữ dội hơn. Nếu Putin tiếp tục không giành được chiến thắng ở Mariupol và các thành phố khác, ông ta có thể đi đến quyết định leo thang, Arestovych nói. "Tôi tin rằng một cuộc tấn công hạt nhân chiến thuật đang được xem xét ở Moscow". Tuy nhiên, bất kỳ cuộc tấn công nào cũng sẽ làm gia tăng quyết tâm của Ukraine và đồng minh nước ngoài – đồng thời khiến Trung Quốc khó duy trì sự ủng hộ với Nga, ngay cả khi đó chỉ là sự ủng hộ nửa vời. Và nó sẽ khiến người Ukraine chiến đấu "điên cuồng". "Luật kịch tính nói rằng nếu ai đó hù dọa chúng ta, thì chúng ta nên cảm thấy sợ. Vậy nếu chúng tôi không sợ hãi, thì họ chẳng thể hù dọa chúng tôi".
Sáu mươi ngày kháng chiến đã mang lại nhiều ví dụ chứng minh sự yếu kém của quân đội Nga khi phải đối mặt với một thử thách mới. Cho đến năm 2014, quân đội Nga và Ukraine đều được ‘tạo ra’ từ cùng một nguyên liệu : hơi mục nát, hơi suy đồi, hơi cứng nhắc theo cách của họ. Nhưng quân đội Ukraine của năm 2022 thì khác, Arestovych nói. Một phần nguyên nhân đến từ khác biệt về chiến thuật : các chỉ huy phải ứng biến ngay tại chỗ với lực lượng mỏng và chuỗi hậu cần đơn giản. Ngoài ra còn có một sự khác biệt về tinh thần. "Chúng tôi có tinh thần của người Cossack. Chúng tôi cười sảng khoái khi bắn trúng xe tăng Nga".. Ông dự đoán rằng việc Nga kiên quyết đi theo các học thuyết lỗi thời, chạy đua với những thời hạn không thực tế được đặt ra bởi một nhà lãnh đạo xa rời thực tế, sẽ dẫn tới sự sa sút của nước này.
Ukraine đương nhiên cũng có những điểm yếu, mà rõ ràng nhất là quân đội của họ nhỏ hơn nhiều so với của Nga. Arestovych không muốn thảo luận về ‘những vết nứt trên chiếc áo giáp’ của Ukraine. Khi bị hỏi dồn, ông nói thách thức lớn nhất mà đất nước của mình phải đối mặt là "giữ được tính người". Ông cho rằng quân Nga đã để lại ‘vết tích’ ở bất cứ nơi nào họ đi qua, quy mô tội ác của họ có lẽ sẽ không bao giờ được báo cáo đầy đủ. Ông nhận định rằng Điện Kremlin không đơn thuần chỉ quan tâm đến lãnh thổ, đến tiềm năng công nghiệp hoặc quân sự. "Họ muốn chúng tôi trở nên giống như họ. Họ muốn biến chúng tôi thành ác quỷ. Chúng tôi đơn giản sẽ không để họ làm được điều đó.
The Economist
Nguyên tác : "An interview with Oleksiy Arestovych, military adviser to Ukraine’s presidency", The Economist, 25/04/2022
Nguyễn Thị Kim Phụng biên dịch
Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 28/04/2022