Việt - Ấn tăng cường quan hệ quốc phòng, đối phó với sức ép từ Trung Quốc
Vào thời điểm toàn bộ khu vực Đông Nam Á đang xôn xao trước những nghi ngờ về động thái của Trung Quốc trong việc mở rộng và cải tạo căn cứ Hải quân Ream của Campuchia, nằm trên Vịnh Thái Lan, Bộ trưởng Quốc phòng Ấn Độ Rajnath Singh đã có chuyến thăm ba ngày tới Việt Nam nhân dịp hai nước kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao.
Bộ trưởng Quốc phòng Ấn Độ Rajnath Singh (trái) và Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam Phan Văn Giang tại Hà Nội hôm 8/6/2022 - AFP
Trong chuyến thăm Việt Nam từ ngày 7-10/6 của Bộ trưởng Quốc phòng Ấn Độ, hai bên đã ký Tuyên bố Tầm nhìn chung về quan hệ quốc phòng song phương đến năm 2030. Thỏa thuận này ra đời trong bối cảnh Ấn Độ tăng cường hiện diện ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương cũng như tăng cường liên kết quốc phòng với Đông Nam Á (1).
Ngoài ra, hai nước còn ký kết bản Thỏa thuận Ghi nhớ (MoU) về hỗ trợ hậu cần quân sự (thỏa thuận đầu tiên kiểu này của Việt Nam), cho phép quân đội hai nước sử dụng các căn cứ của nhau để sửa chữa và tiếp tế. Kể từ năm 2016, Ấn Độ đã ký sáu hiệp ước hậu cần khác như vậy với các quốc gia như Nhật Bản, Australia, Pháp, Singapore, Hàn Quốc và Mỹ. Đây là một thỏa thuận mang tính bước ngoặt, vì nó cho phép các tàu chiến -bao gồm cả máy bay quân sự của quốc gia ký kết tiếp nhiên liệu và cập cảng các căn cứ của nhau (2).
Chuyến thăm Việt Nam của Bộ trưởng Quốc phòng Ấn Độ diễn ra chỉ bốn tháng sau khi Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ Jaishankar thăm Philippines, một quốc gia khác trong ASEAN. Điều đáng chú ý là cả Việt Nam và Philippines đều rất mạnh mẽ trong việc lên tiếng trước các tranh chấp với Trung Quốc ở Biển Đông, còn quân đội Ấn Độ cũng đang phải đối mặt với Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc (PLA) hiếu chiến trên biên giới Himalaya.
Chuyến thăm của Bộ trưởng Quốc phòng Ấn Độ thể hiện lòng tin chiến lược của cả hai bên. Bộ trưởng Quốc phòng Ấn Độ đã đến thăm các cơ sở huấn luyện quân sự của Việt Nam và bàn giao 12 tàu tuần tra cao tốc cho hạm đội hải quân của các quốc gia ASEAN được đóng bằng khoản tín dụng và hỗ trợ kỹ thuật trị giá 100 triệu USD từ Ấn Độ và dự kiến sớm được triển khai dọc Biển Đông. Năm 2016, Ấn Độ đã mở rộng cho Việt Nam một hạn mức tín dụng 500 triệu USD để cung cấp hoặc cùng sản xuất vũ khí quốc phòng với New Delhi. Việt Nam được cho là đang tìm cách mua tên lửa siêu thanh tầm trung Brahmos do Ấn Độ sản xuất.
Bộ trưởng Singh đảm bảo sự hỗ trợ đầy đủ của Ấn Độ đối với quân đội Việt Nam và ký văn kiện quan trọng nhằm nâng cao phạm vi và quy mô hợp tác quốc phòng giữa hai nước có tiêu đề "Tuyên bố Tầm nhìn chung về quan hệ Đối tác Quốc phòng Ấn Độ-Việt Nam đến năm 2030". Kể từ năm 2016, với hợp tác an ninh là trụ cột quan trọng và cũng là một thành phần quan trọng trong chính sách "Hành động hướng Đông" cũng như tầm nhìn Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Ấn Độ.
Cùng mối đe dọa chung
Một mối đe dọa chung đã gắn kết hai quốc gia Việt - Ấn với nhau khi Trung Quốc ngày càng đe doạ các khu vực lân cận. Mỹ, phương Tây tố cáo dự án căn cứ hải quân do Trung Quốc tài trợ ở Campuchia là dành cho "mục đích sử dụng độc quyền" của hải quân Trung Quốc, điều mà cả Trung Quốc và Campuchia đều phủ nhận. Nhưng dù sự thật thế nào thì tin tức này cũng có ảnh hưởng rất nhiều đến chính sách an ninh quốc gia của Việt Nam, có lẽ nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào trong khu vực.
Sự hiện diện mới của Trung Quốc ở Vịnh Thái Lan, nếu thành hiện thực, đồng nghĩa với việc mở rộng đáng kể phạm vi hoạt động của lực lượng hải quân, cung cấp một chỗ đứng chiến lược quan trọng cho Bắc Kinh trong vùng biển tranh chấp ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Các tàu đánh cá và tàu thăm dò dầu khí của Việt Nam thường xuyên đối đầu với Trung Quốc ở Biển Đông, đặc biệt là gần Quần đảo Hoàng Sa. Cảnh sát biển Trung Quốc và các nhóm được gọi là "dân quân biển" của Trung Quốc cũng đã áp đặt "lệnh cấm bất hợp pháp" đối với tàu thuyền Việt Nam đi vào vùng biển mà họ tuyên bố chủ quyền và liên tục quấy rối tàu thuyền của ngư dân Việt Nam. Các chuyên gia chiến lược hy vọng rằng Hà Nội cũng có thể là một khách hàng tiềm năng của tên lửa hành trình siêu thanh BrahMos do Ấn Độ sản xuất trong tương lai, giống như Manila. Khả năng này còn được tăng cường nhờ sự chào đón nồng nhiệt tại Việt Nam đối với Bộ trưởng Quốc phòng Ấn Độ.
Theo quan điểm của Ấn Độ, việc tăng cường hợp tác quốc phòng với Việt Nam, quốc gia có bờ biển dài 3.260 km ở Biển Đông, có nghĩa là Việt Nam có vai trò ngày càng tăng trong bối cảnh an ninh của Đông Nam Á và rộng lớn hơn là Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Hơn nữa, khoảng 55% thương mại hàng hải của Ấn Độ đi qua khu vực này, nên hợp tác quốc phòng trở thành vấn đề cốt yếu có tầm quan trọng về thương mại và kinh tế đối với Ấn Độ, cùng với các ý nghĩa chiến lược và an ninh. Ngoài ra, trong bối cảnh sự hiện diện rộng khắp của hải quân Mỹ trong khu vực, vai trò trung tâm của ASEAN ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương khiến Việt Nam trở thành một bên quan trọng ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, điều mà Ấn Độ không thể bỏ qua, đặc biệt là trong bối cảnh địa chính trị thay đổi.
Tàu tuần tra cao tốc do Ấn Độ đóng cho Việt Nam được bàn giao cho Bộ đội Biên phòng tỉnh Quảng Bình hôm 17/5/2022. Hình : Tiền Phong
Tương lai phát triển của quan hệ Việt - Ấn
Việc Ấn Độ triển khai các tàu chiến ở Biển Đông, hay nói cách khác là vùng lân cận trên biển của Trung Quốc, đã được hơn hai thập kỷ tính từ năm 2001. Sức mạnh và khả năng sẵn sàng hoạt động của một lực lượng hải quân giàu kinh nghiệm như Hải quân Ấn Độ là tài sản lớn nhất mà New Delhi có thể sử dụng để bảo vệ các lợi ích quốc gia quan trọng trong khu vực, được thúc đẩy thêm bởi hiệp ước hậu cần được ký kết gần đây. Các nhà chiến lược quân sự Ấn Độ nhận thức rõ những hậu quả tiềm ẩn về việc Trung Quốc kiểm soát hoàn toàn Biển Đông, tức là kéo dài đến Eo biển Malacca, nơi về cơ bản có thể giúp hải quân Trung Quốc đến gần các quần đảo Andaman và Nicobar và đến Ấn Độ Dương.
Ngày nay, khả năng quân sự ngày càng tăng của Ấn Độ, bao gồm cả tiềm năng hạt nhân, có đủ sức mạnh để tạo niềm tin cho các nước trong khu vực đối với Ấn Độ với tư cách là một đối tác có trách nhiệm và đáng tin cậy có thể đóng góp vào an ninh khu vực ở Đông Nam Á.
Ông Rajiv Bhatia, một chuyên gia tại tổ chức Gateway House, nói rằng chuyến thăm Việt Nam của Bộ trưởng Rajnath Singh rất đáng chú ý. Theo ông, "trong khi quan hệ hợp tác giữa Ấn Độ và Việt Nam trước kia tập trung vào các lĩnh vực kinh tế và chính trị, thì quan hệ hợp tác quốc phòng sâu sắc hơn giữa hai nước đã trở thành trọng tâm trong vài năm trở lại đây". Ông nhận định : "Sẽ có một cuộc đối thoại toàn diện nhằm thúc đẩy quan hệ Ấn Độ - Việt Nam. Trong bối cảnh cuộc cạnh tranh Mỹ - Trung đang diễn ra tại Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, Việt Nam đóng vai trò đặc biệt quan trọng đối với cả Ấn Độ và Mỹ. Điều đó cũng chỉ ra mong muốn chung nhằm buộc Trung Quốc phải tuân theo các nguyên tắc và quy định của luật pháp quốc tế" (3).
Các nguồn tin quốc phòng dự đoán rằng Ấn Độ cũng có thể tặng Việt Nam tàu hộ tống lớp Khukri có khả năng là tàu INS Kirpan - phương tiện hiện đang phục vụ trong Hải quân Ấn Độ. Điều này minh chứng cho sự tin cậy và gắn bó giữa hai nước.
Một quan chức quốc phòng Ấn Độ nêu rõ : "Tuy nhiên, tuyên bố tầm nhìn giữa hai nước kéo dài 10 năm và thỏa thuận hậu cần - hiệp định lớn đầu tiên như vậy được Việt Nam chọn ký kết với Ấn Độ, đã phản ánh quan hệ hợp tác ngày càng sâu sắc giữa hai nước" (4).
Bộ Quốc phòng Ấn Độ cho biết, chuyến thăm Việt Nam của Bộ trưởng Rajnath Singh nhằm mục đích củng cố hơn nữa quan hệ quốc phòng song phương cũng như quan hệ đối tác chiến lược toàn diện. Việt Nam, một quốc gia quan trọng của ASEAN, có tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc trong khu vực chiến lược Biển Đông (5).
Ấn Độ, Mỹ và một số cường quốc khác trên thế giới đã thảo luận về sự cần thiết phải đảm bảo một Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do, rộng mở và phát triển mạnh trong bối cảnh Trung Quốc hoạt động quân sự mạnh mẽ trong khu vực mặc dù Đài Loan, Philippines, Brunei, Malaysia và Việt Nam đều tuyên bố chủ quyền. Bắc Kinh đã xây dựng các đảo nhân tạo và các cơ sở quân sự ở Biển Đông. Ấn Độ có các dự án thăm dò dầu khí trong vùng biển của Việt Nam ở Biển Đông. Ấn Độ và Việt Nam đang đẩy mạnh hợp tác an ninh hàng hải trong vài năm gần đây để bảo vệ lợi ích chung. Chuyến thăm của Bộ trưởng Quốc phòng nhân dịp kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Ấn Độ - Việt Nam và 75 năm Độc lập của Ấn Độ sẽ củng cố hơn nữa quan hệ song phương.
Lý Vạn Xuân
Nguồn : RFA, 24/06/2022
Tham khảo :
1. https://www.thedefensepost.com/2022/06/09/india-vietnam-military-pact/
5. https://indianexpress.com/article/india/india-vietnam-defence-partnership-rajnath-singh-7958663/