Thời Tổng thống Barack Obama, Nghị sĩ Mitch McConnell đã nhiều lần bó tay không cho ông Obama cựa quậy. Ông McConnell, được dân Kentucky bầu lên bảy lần từ năm 1985 ; biết cách sử dụng các thủ tục lập pháp, lúc tiến, lúc lui, khi nhanh, khi chậm, chỉ cần đạt các mục tiêu của đảng Cộng hòa.
Nghị sĩ Joe Manchin (trái) và nghị sĩ Chuck Schumer.
Chính nhờ ông mà Tối cao Pháp viện có thêm hai thẩm phán bảo thủ. Năm 2016 một thẩm phán tối cao bảo thủ chết bất ngờ, ông Obama đề cử người thay thế. Ông McConnell, trưởng khối đa số ở Thượng viện lúc đó, nắm quyền quyết định chương trình nghị sự. Ông bảo cứ chờ, còn 11 tháng nữa nước Mỹ sẽ bầu tổng thống, chờ coi dân muốn gì. Ông Donald Trump đắc cử, đưa ra một ứng viên khác, được Thượng viện thông qua ngay. Năm 2020 một thẩm phán tối cao cấp tiến qua đời, hai tháng trước khi dân đi bầu. Nhưng ông McConnell tiến hành ngay cho nhanh, công nhận ứng viên do ông Trump đề nghị. Nhật báoThe Wall Street Journal gọi ông là một "đại chiến lược gia" chính trị ! Nhưng tuần này, chính tờ báo vừa mới chê ông McConnell "mắc hỡm" bị ông Joe Manchin qua mặt !
Joe Manchin là căn bịnh nhức đầu của Tổng thống Joe Biden từ khi nhậm chức. Cùng trong đảng Dân chủ nhưng ông nghị sĩ đã cản đường ông tổng thống nhiều lần trong Thượng viện.
Trong năm đầu tiên, ông Biden muốn Quốc hội thông qua dự luật BBB (Build Back Better), với các chương trình ông đã hứa hẹn khi tranh cử. Hạ viện có thể thông qua dễ dàng. Nhưng hai nghị sĩ Joe Manchin (West Virginia) và bà Kyrsten Sinema (Arizona) không chịu, chê ngân khoản 3 ngàn tỷ mỹ kim quá lớn. Ông Biden đành phải bỏ rơi đứa con cưng.
Ông Biden lại muốn thay đổi luật bầu cử để giúp các sắc dân thiểu số, đen, nâu, vàng đi bỏ phiếu dễ dàng hơn ; bị cả 50 nghị sĩ Cộng hòa chống. Một dự luật không thuộc vấn đề ngân sách cần được 60 nghị sĩ đồng ý cho bỏ phiếu, gọi là thủ tục "nói không ngừng", fillibuster (cản trở). Chỉ cần 51 phiếu để Thượng viện tạm ngưng fillibuster. Nhưng hai nghị sĩ Manchin và Sinema không chịu bỏ, ông Biden đành thua.
Nhiều chương trình của ông Biden đã hứa khi tranh cử không thực hiện được chỉ vì ông Manchin không ưng, chê là cấp tiến quá. Các dự luật về quyền phá thai, bảo vệ khí quyển, cấm súng máy, vân vân, cũng đều bị gác vì hai nghị sĩ trên không muốn xóa bỏ fillibuster. Cánh tả Dân chủ trong Hạ viện, các nghị sĩ Elizabeth Warren (Massachusetts), Bernie Sanders (Vermont) rất giận nhưng đành chịu. Ông Manchin bị tẩy chay, có người gọi ông là "Cộng hòa nằm vùng !" Cũng có nghị sĩ Cộng hòa khen ông, coi là "người phe ta !"
Nhưng Joe Manchin vẫn "đường ta ta cứ đi". Được tiếng là "chống Biden", cử tri West Virginia càng thích ông hơn. Ông Donald Trump đã thắng ở tiểu bang này với 69% số phiếu, ông Biden chỉ được 29%.
Một đại biểu Dân chủ đắc cử trong một tiểu bang nghiêng hẳn về phía Cộng hòa, cần tất cả các chiến thuật chính trị có thể sử dụng. Nhưng Joe Manchin chủ trương rất đơn giản. Ông không bàn những vấn đề rộng lớn, các lý thuyết, ý thức hệ, chỉ bàn những chuyện thực tế. Khẩu hiệu của ông là "Bất cứ cái gì ích lợi cho dân West Virginia thì tôi ủng hộ ; nếu không, tôi chống !"
Vì thế, mỗi khi ủng hộ một dự luật ông đều đòi ghi thêm các khoản trợ cấp xã hội, y tế, tai nạn lao động cho dân tiểu bang mình. Trong dự luật ông vừa thỏa hiệp với Nghị sĩ Chuck Schumer (New York), có khoản bảo vệ môi trường rất mạnh, ông Manchin yêu cầu không được đụng tới một ống dẫn khí dài 340 dặm, đưa khí đốt từ West Virginia qua Virginia. Ống dẫn khí này, sẽ bắc qua hàng ngàn con suối và các đầm nước, bị tất cả những người vận động bảo vệ môi trường và đảng Dân chủ trong tiểu bang chống đối từ bao năm nay. Nhưng ông Manchin đã yêu cầu các ông Biden, Schumer và bà Nancy Pelosi, chủ tịch Hạ viện, không được đụng tới, và họ phải đồng ý, theo nhật báoNew York Times.
West Virginia là tiểu bang nghèo hạng nhất nước Mỹ, chỉ thua Mississippi, Louisiana và New Mexico. West Virginia và New Mexico đứng hàng đầu nhận tiền trợ cấp của liên bang, chiếm 27% và 26% ngân sách. Ngân sách tiểu bang, trong tài khóa 2017 chi 16 tỷ mà chỉ thâu được 5 tỷ tiền thuế.
Manchin sinh tại làng Farmington, chỉ có 389 dân theo cuộc kiểm tra năm 2020. Dân làng phần lớn làm công nhân mỏ than, lợi tức bình quân 15.990 đô la/năm, bằng một phần tư so với con số 63.416 đô la/năm cho cả nước Mỹ. Ông bước vào chính trị 40 năm trước đây, theo đảng Dân chủ vì ủng hộ chính sách giúp đỡ người nghèo. Ông đắc cử thống đốc năm 2005, làm nghị sĩ từ năm 2010.
Joe Manchin mới làm các nghị sĩ Cộng hòa lên ruột, vì cùng với Nghị sĩ Chuck Schumer, trưởng khối đa số Dân chủ, công bố dự luật "Chống Lạm Phát". Nội dung dự luật này thực hiện tất cả các chương trình của đảng Dân chủ.
Dự luật sẽ giảm bớt giá thuốc men cho người về hưu, giảm chi phí cho người mua bảo hiểm y tế, đánh thuế 15% trên các công ty kiếm lợi tức trên 1 tỷ mỹ kim, tăng số thu lên 739 tỷ , trong đó 14 tỷ nhờ lấp các "lỗ hổng" trong luật, nhưng sẽ giảm được 300 tỷ mỹ kim khiếm hụt ngân sách. Luật mới sẽ chi 369 tỷ để bảo vệ môi trường, hỗ trợ công nghiệp "năng lượng xanh", sẽ giảm bớt 40% khí thải xấu trước năm 2030, không khác những điều ông Joe Biden đã công bố năm ngoái.
Các nghị sĩ Cộng hòa tưởng ông Manchin thuộc "phe ta" bị một cú bất ngờ ! Trong gần 2 năm, họ nghĩ rằng ông Manchin sẽ không bao giờ chấp nhận tăng thuế hoặc chi tiền bảo vệ môi trường nhiều như vậy. Giờ ông hiện nguyên hình của một người thuộc đảng Dân chủ. Người cay đắng nhất là Nghị sĩ Mitch McConnell (Cộng hòa - Kentucky), trưởng khối thiểu số.
Khi Manchin và Schumer đang thảo luận với nhau về dự luật mới này, McConnell đã báo trước nếu họ tiến tới thì các nghị sĩ Cộng hòa sẽ không ủng hộ dự luật chi 280 tỷ trợ cấp cho ngành sản xuất chất bán dẫn, giúp công nghiệp Mỹ không phải mua "chip" rẻ hơn của Trung Quốc.
Nghe ông McConnell dọa, ngày 14 tháng 7, hai ông Manchin và Schumer ngưng không bàn về dự luật mới nữa. Trong tuần trước, dự luật 280 tỷ được thông qua, với 17 nghị sĩ Cộng hòa bỏ phiếu thuận. Theo gương đó, 24 dân biểu Cộng hòa ở Hạ viện cũng bỏ phiếu thuận. Ông Biden được cơ hội ký một đạo luật "của cả hai đảng !". Nhật báoThe Wall Street Journal, khuynh hướng bảo thủ và đảng Cộng hòa, trách rằng nếu ông McConnell không vội vã, đợi 4 tháng nữa phe ta sẽ kiểm soát Quốc hội ; lúc đó đưa dự luật này ra, viết theo ý mình, lại được kể công cho đảng mình ! Sau 30 tháng Chín là sang tài khóa mới, thủ tục dành cho ngân sách không được áp dụng nữa ; dự luật của Manchin và Schumer chỉ có 51 phiếu thuận, sẽ dùng fillibuster đánh chìm luôn !
Hơn nữa,The Wall Street Journal vạch ra : Đảng Cộng hòa không cần chấp nhận chi 280 tỷ này để được thêm phiếu trong cuộc bầu cử tới. Cứ tấn công bằng nạn lạm phát, kinh tế suy yếu, giá xăng dầu lên cao, là đủ vũ khí chiếm lại đa số rồi. Trong số 17 nghị sĩ Cộng hòa bỏ phiếu thuận, chỉ có 2 người năm nay phải bầu lại ; 15 người kia, trong đó có ông McConnell, không cần phải làm gì để o bế cử tri hết ! Tờ báo cho rằng họ bỏ phiếu thuận chỉ vì thấy có dịp tiêu tiền !
Nhật báoPhố Wallkể lại những bước đi "hớ" của ông McConnell. Năm ngoái, ông Manchin vận động lãnh tụ Cộng hòa chấp nhận đạo luật 1 ngàn tỷ đô la xây dựng hạ tầng cơ sở của ông Biden. Ông Manchin chịu xóa các khoản tăng thuế trong dự luật này, cũng chịu bỏ không cho cơ quan thâu thuế IRS thêm tiền, vì đảng Cộng hòa xưa nay vẫn chống. Người ta đã tính rằng nếu IRS tuyển thêm nhân viên, họ có thể thâu được thêm 400 triệu tiền thuế từ các công ty và những người giàu nhất, hai giới rất giỏi luồn lách qua kẽ hở luật thuế vụ. Năm nay dự luật Manchin và Schumer sẽ tang 80 tỷ cho IRS ! Và sẽ thâu thêm 327 tỷ đô la tiền thuế nữa rồi còn đòi kiểm soát giá dược phẩm ! Ông McConnell đã giúp chính phủ Biden chi tiêu 1,28 ngàn tỷ đô la không thuộc ngân sách quốc phòng, bây giờ họ tính chi thêm 433 tỷ nữa.
Mitch McConnell thấy bị mắc lỡm, không nén được cơn giận. Nghị sĩ John Cornyn (Cộng hòa -Texas) nói cuộc chiến tranh chính trị đã bắt đầu. Đảng Cộng hòa sẽ không thỏa hiệp để thông qua các dự luật khác nữa. Dự luật Cải tổ thể thức bầu cử sẽ bế tắc. Dự luật công nhận hôn nhân đồng tính, đã được Hạ viện đưa lên, cũng khó thông qua.
Trong lúc nóng lòng muốn trả đũa, các nghị sĩ Cộng hòa đã "giận cá chém thớt !". Họ bác bỏ một dự luật giúp các cựu chiến binh chữa những vết thương bị bỏng ở các chiến trường gần đây. Có 25 người trong số 41 phiếu chống đã đồng ý trong lần bỏ phiếu trước, nay bỏ phiếu bác. Mấy người còn vui vẻ bắt tay khen ngợi nhau sau khi đánh bại dự luật. Ngay hôm sau nhiều đại diện cựu chiến binh đã biểu tình phản đối. Trong tuần này được bỏ phiếu lại, chắc sẽ được thông qua.
Đúng như báo Wall Street nhấn mạnh, ông McConnell không thể biện hộ rằng họ bị đánh lừa ! Vì trước sau ông Manchin chưa bao giờ nói ông sẽ không theo đuổi dự luật chi tiêu và tăng thuế của ông Schumer ! Ngược lại, ông ta luôn luôn nói đang tiếp tục thảo luận !
Joe Manchin và Chuck Schumer đã thắng Mitch McConnell trong cuộc đấu trí sử dụng các thủ tục nghị trường.
Người hài lòng nhất là Tổng thống Joe Biden vì Dự luật "Giảm Lạm Phát" thể hiện hầu hết các chương trình ông đã hứa khi tranh cử. Không may, tỷ số người dân tin tưởng ông tổng thống vẫn không lên cao được chút nào !
Những dự luật mới khi được thông qua, sẽ giúp các ứng cử viên Dân chủ thêm thành tích để phô trương với cử tri hơn trong ba tháng tới. Tuy nhiên, không có gì bảo đảm là họ sẽ tiếp tục chiếm đa số ở Hạ viện, vì hiện có 30 người đang bị lung lay. Ở Thượng viện đảng Dân chủ có hy vọng sẽ giữ được đủ 50 ghế ; nhiều ứng cử viên Cộng hòa đang chạy sau các đối thủ vì họ được cựu Tổng thống Donald Trump ủng hộ.