Tình hình căng thẳng suốt ngày 24/06/2023 ở Rostov và nhiều địa phương khác ở phía tây nam Nga do vụ "binh biến" do ông chủ tập đoàn lính đánh thuê Wagner phát động. Chiến dịch chống khủng bố được triển khai ở Moskva. Từ sáng sớm, các địa điểm quan trọng nhất ở thủ đô Moskva đã được tăng cường bảo vệ. Nhiều chốt kiểm tra được dựng lên gần điện Kremlin và Duma, rà soát gầm xe ô tô. Quảng trường Đỏ bị phong tỏa.
Gian hàng người Việt ế ẩm từ khi Nga thực hiện chiến dịch quân sự ở Ukraine - Ảnh Lê Hồng Phú
Xe ben chở vật liệu xây dựng được huy động về cản đường đoàn xe thiết giáp của Wagner trong trường hợp tiến vào thành phố. Nhưng ngay trong đêm 24 và ngày 25/06, hầu hết các biện pháp an ninh lần lượt được dỡ bỏ tại các vùng Tula, Rostov, Voronezh, Lipetsk sau khi Yevgeny Prigozhin chấp nhận hòa giải của tổng thống Belarus và ra lệnh cho quân trở về căn cứ tại chiến trường Ukraina. Người dân ở Moskva đã trở lại cuộc sống bình thường tuy cửa hàng, công sở vẫn đóng cửa nghỉ thứ Hai 26/06 để tình hình lắng dịu hoàn toàn.
Tuy nhiên, một vụ "binh biến" như vậy chưa bao giờ có thể được hình dung sẽ xảy ra ở Nga, theo nhận định của ông Phi (tên đã được thay đổi vì lý do an toàn), sống từ hơn 30 năm qua ở Moskva, khi trả lời RFI Tiếng Việt ngày 25/06 :
"Sự kiện ngày hôm qua (24/06) thực sự là chưa bao giờ, không ai nghĩ tới bởi vì chuyện nội bộ thì mình không nói, nhưng chuyện kiểu như hôm qua, Wagner nổi dậy như thế thì không ai nghĩ tới bởi vì cùng nhau chiến đấu trên một mặt trận mà tự nhiên trở về phản lại như vậy. Dân thì không ai nghĩ tới chuyện đấy".
Một năm biến động và khó khăn
Sau hơn một năm tổng thống Vladimir Putin phát động "chiến dịch quân sự đặc biệt" để "giải trừ tân phát xít" ở Ukraina, lần đầu tiên người dân ở Moskva cảm thấy bạo lực ở sát sườn. Cũng vì "chiến dịch" này, từ hơn một năm qua, Nga chịu khoảng 10 đợt trừng phạt từ các nước phương Tây, bị cắt đứt giao thương, các tập đoàn phương Tây lần lượt rút khỏi thị trường Nga. Cuộc sống hàng ngày và công việc kinh doanh của cộng đồng người Việt bị tác động như nào từ một năm qua ? Ông Phi cho biết :
"Tất nhiên là tác động rõ ràng, tác động rất là nhiều bởi vì nó hạn chế môi trường đi lại của người dân và tất cả mọi thứ. Nhưng nói chung người Việt mình chịu khó, khịu khổ quen rồi. Nói thật là có khó hơn một tí nhưng nhờ cái trí, cái khôn khéo của người Việt mình nên vẫn xoay sở được, người ta xoay theo chiều hướng đó. Hồi xưa có thể làm được nhiều hơn, nhưng bây giờ người ta làm ít hơn một chút nhưng cuộc sống vẫn thoải mái, vẫn còn hơn ở Việt Nam. Nói thực sự như vậy !
Còn đối với thị trường Nga rất rộng lớn, người dân cũng có khó thêm một chút, nhưng thực sự không đến nỗi như ở ngoài nói vào. Ở trong này mới biết là vẫn thoải mái. Vào cửa hàng, hàng hóa vẫn tràn lan, đầy thịt cá, cái gì cũng có. Sống thoải mái, không có vấn đề gì !"
Về việc truyền thông phương Tây đưa thông tin về tình trạng khan hiếm hàng hóa, những khó khăn của nền kinh tế Nga, ông Phi cho là một số thông tin nói quá sự thật :
"Tôi hay điện hỏi bạn bên Đức, chị em bên Pháp, nên vẫn biết tình hình ở bên Tây với bên Nga, trên thông tin đại chúng không giống nhau mà khác hẳn. Nói chung là bên kia nhiều khi đưa ra nhiều tin không chính xác, cứ đưa tin như thể để mị dân. Bên này cảm thấy bình thường thì bên kia cảm thấy ồn ào, không đúng với thực tế lắm. Người ở trong cuộc mới biết. Những ngày đầu tiên sau sự kiện, chỉ một tuần thôi là hàng hóa hơi khan hiếm. Bởi vì sao ? Vì người dân sợ, đua nhau ôm hàng về nhà hết. Nhưng sau một tuần thì hàng hóa chất đầy trong cửa hàng, không ai mua. Lần đầu thì thế, nhưng sau đó hàng hóa trong cửa hàng thoải mái, không thiếu thứ gì".
Thu hẹp kinh doanh, sản xuất
Theo ông Phi, cộng đồng người Việt ở Nga rất đông, khoảng 80.000 đến 100.000 người, cao hơn nhiều con số thông kê chính thức. Hầu hết làm kinh doanh, lập công ty may mặc, nên ít nhiều gặp khó khăn :
"Về chính sách thì không có gì thay đổi. Người Việt ở Nga chủ yếu là buôn bán, nhưng hiện vấn đề đi lại rất khó, ở vùng xa. Người buôn bán phải hạn chế dòng vốn. Trước đây, người ta bỏ ra 10.000 đô la thì bây giờ chỉ bỏ ra 5.000 đô la để buôn bán, họ giữ lại 5.000 đô la để có việc gì thì phải lường trước được. Cho nên bây giờ buôn bán hạn chế lại, không mở rộng như trước. Ví dụ ngày xưa mở 4-5 cửa hàng thì bây giờ nghĩ đến mở lại khoảng 2 cửa hàng để mình vừa làm việc vừa tồn tại, để vượt qua khó khăn, chứ không thể tung ra một lần cả 5-6 cửa hàng. Đó là ví dụ về một khó khăn".
Về phía các xưởng may mặc, ông Phi giải thích :
"Về may mặc, có người hồi trước có xưởng có 50 công nhân, thì giờ họ hạn chế còn 30 công nhân, giảm 20 công nhân để bớt chi phí. Nói chung để tồn tại, người ta vẫn tồn tại, nhưng để làm ra được nhiều như hồi xưa thì không có bởi vì tiêu thụ giảm. Đồng lương của người Nga có phần hạn chế nên họ tiêu thụ ít đi".
Ông Phi nhớ lại hồi mới đến Nga, sản phẩm may mặc do người Việt sản xuất tại chỗ bán chạy. Ngoài những khó khăn gần đây do tác động từ chiến tranh, các công ty, xưởng may mặc của người Việt hiện còn phải chịu cạnh tranh với hàng Trung Quốc giá rẻ, tràn lan thị trường :
"Bây giờ Trung Quốc và Nga mở cửa nên hàng Trung Quốc sang thoải mái, không thiếu gì hết. Trước đây dân Nga có thể mua một cái áo, cái quần mặc một vài năm, nhưng bây giờ họ không như thế, họ chạy theo mốt. Có thể mùa xuân họ mua cái áo này, mùa đông người ta mua áo khác mặc. Hồi xưa chất lượng vải quần áo kém giờ chất lượng cao lên, chứ không như ngày xưa nữa.
Bây giờ mình (người Việt ở Nga) với Trung Quốc vẫn cạnh tranh nhau nhưng người Việt thông minh ở chỗ, giả sử cùng một mặt hàng như vậy nhưng mầu sắc thay đổi khác nhau. Ví dụ một kiểu áo có 5 mầu, nhưng 5 mầu đó chỉ bán được ở Trung Quốc, còn ở Nga chỉ bán chạy được 3 mầu, thì không thể đưa từ Trung Quốc đủ cả 5 mầu sang Nga trong khi chỉ bán chạy được 3 mầu. Trong khi người Việt Nam thì chỉ may ra 3 mầu bán chạy, làm ra là bán hết ngay lập tức. Người Việt thông minh ở chỗ ấy, ở bên này phải có những kinh nghiệm như thế".
Khó khăn trong di chuyển quốc tế
Một khó khăn khác được ông Phi nhắc đến là việc đi lại giữa Nga và Việt Nam :
"Hồi xưa bay thẳng từ Moskva về Việt Nam chỉ mất 9 tiếng thôi, nói chung rất là thuận lợi với giá cả rất rẻ đối với người Việt, đi về chỉ mất khoảng 1.000 đô la. Bây giờ đi lại vẫn thuận lợi, nhưng giá cả tăng lên vì phải đi qua một công ty vận tải khác của nước ngoài, của UAE (Các Tiểu vương quốc Ả rập thống nhất), phải dừng ở Dubai, hoặc đi Qatar về Việt Nam, nên giá cả tăng, bây giờ lên đến tận 1.500 đô la. Khó khăn cho người Việt là mỗi khi đi về mất đến 18 tiếng nên không thuận tiện như hồi trước chỉ mất 9 tiếng".
Do các biện pháp trừng phạt của phương Tây, giữa Matxcơvà và Hà Nội hiện không còn đường bay thẳng. Tuy nhiên, tại hội thảo "Các biện pháp tháo gỡ khó khăn, trở ngại trong hợp tác kinh tế-thương mại giữa Việt Nam và Nga trong điều kiện mới" diễn ra ngày 15/05 tại Moskva, kế hoạch bay thẳng Irkutsk-Hà Nội từ ngày 04/06 đã được nhắc đến. Công ty hàng không Irkustk (IrAero) của Nga đang nghiên cứu các đường bay giữa các thành phố phía đông của Nga và Nha Trang.
Theo trang web của đại sứ quán Việt Nam tại Nga, đại sứ Đặng Minh Khôi nhấn mạnh thời điểm hiện nay là cơ hội đẩy mạnh đầu tư tại Nga. Hai nước cần khẩn trương triển khai những biện pháp như về phương thức thanh toán, vận tải… để tránh các biện pháp trừng phạt của phương Tây nhắm vào Nga. Giá trị xuất nhập khẩu hàng hóa giữa Việt Nam và Nga năm 2022 chỉ đạt khoảng 3,6 tỷ đô la, giảm 50% so với con số 7,1 tỉ đô la trong năm 2021. Tình hình các tháng đầu năm 2023 vẫn không khả quan. Thương mại song phương phục hồi chậm : 4 tháng đầu năm đạt 1,01 tỷ đô la, giảm 36,4% so với cùng kỳ năm 2022.
Hơn một năm đầy biến động và khó khăn, cuộc sống tại Nga có nhiều thay đổi, nhưng ông Phi vẫn tin có thể tích góp để gửi về xây dựng Việt Nam.
"Tôi sống ở bên Nga 30 năm rồi. Người Việt như chúng tôi coi nước Nga như là tổ quốc thứ hai. Số người Việt ở bên Nga là rất đông, gần 80-100 nghìn người. Người ta vẫn sống thoải mái. Người ta cảm giác rằng môi trường đó so với Việt Nam, người dân mình ở đây vẫn sống được, làm ra tiền để gửi về tổ quốc, để xây dựng tổ quốc. Cho nên môi trường vẫn là tốt, nói thực sự như thế. Người Việt ở Nga so với người ở Việt Nam thì mức sống chênh lệnh rất là xa".
Người Việt ở Nga cũng lao đao vì lệnh trừng phạt : Nhập hàng trả USD, thu vào đồng Rúp
Vụ "binh biến" tại Nga ngày 24/06/2023 do chủ tập đoàn bán quân sự Wagner phát động đã buộc chủ tịch Duma (Hạ viện) Liên bang Nga Vyacheslav Viktorovich Volodin hoãn chuyến thăm chính thức Việt Nam dự kiến từ ngày 25-26/06. Đại sứ quán Việt Nam tại Moskva cũng chuẩn bị sẵn sàng các phương án bảo hộ, hỗ trợ công dân.
Trong thông cáo ngày 24/06, Bộ ngoại giao Việt Nam nhấn mạnh đến "tình hình an ninh, trật tự ở thành phố Rostov-on-Don và một số khu vực phía nam của Nga có những diễn biến phức tạp" và đưa ra nhiều khuyến nghị : Không đến tỉnh Rostov, tỉnh Voronezh và các tỉnh thành khác dọc biên giới phía tây và tây-nam nước Nga. Tuân thủ nghiêm ngặt các quy định, khuyến cáo của chính quyền sở tại ; Hạn chế ra khỏi nhà khi không thực sự cần thiết. Khi ra ngoài, nhất thiết phải mang theo giấy tờ tùy thân và giấy tờ chứng minh cư trú hợp pháp tại Nga ; Không đến gần các khu vực quân sự, kho xăng dầu và các địa điểm khác được quy định hạn chế tiếp cận ; Không trao đổi, bình phẩm về tình hình hiện nay trên điện thoại di động và mạng xã hội.
Thu Hằng
Nguồn : RFI, 26/06/2023