"Gạch đầu dòng" về Thiện Địa Hội tại miền Nam nhân xem phim "Đất rừng phương Nam"
1. Thiên địa hội du nhập vào miền Nam trước lúc thực dân Pháp xâm chiếm ba tỉnh Nam Kỳ. Người miền Nam gọi "Chệc trường phát".
Chợ Lớn đầu thế kỷ 20 (Saigon Cholon, vers 1920, Album L Crespin)
2. Năm 1787, khi chúa Ngyễn Ánh từ Xiêm La (Thái Lan) trở về nước : "Nguyễn Vương đi qua đảo Cổ Cốt, có người nhà Thanh tên Hà Hỉ Văn thuộc về Thiên địa hội đem mấy người đến xin theo giúp" (Việt Nam sử lược của Trần Trọng Kim). Có giai thoại, Thiên địa hội cũng tham gia cuộc kháng chiến của anh hùng Nguyễn Trung Trực, Thủ Khoa Huân… Tuy nhiên, không có tài liệu chứng minh. Chắc chắn Thiên địa hội có tham gia nghĩa quân của anh hùng Quang Trung đánh giặc nhà Thanh, cụ thể là ngài sử dụng bọn Tàu ô - cũng là Thiên địa hội hoạt động trên biển. Vì thế, ngày xưa người Việt có câu "Giáo Tàu đâm chệc" (Vương Hồng Sển).
3. Năm 1911, cách mạng Tân Hợi thành công. "Thiên địa hội không còn lý do chánh trị để tồn tại" (Sơn Nam) : Bắt đầu tha hóa theo nhiều chiều hướng khác nhau, "độc quyền thương mại trong địa bàn nhứt định, để lợi dụng lẫn nhau, không nhằm mục đích chánh trị" (Sơn Nam) ; hoặc tu hành…
4. Có thể tìm hiểu tâm lý oán ghét, khiếp sợ của người Nam về Thiên địa hội qua tiểu thuyết, thơ thời đó, ít ra là từ năm 1924 đã xuất bản, các biên khảo sau này.
5. Thứ Tư ngày 5/11/1913, người Pháp xử vụ Phan Xích Long. Vụ bạo động oanh liệt này không liên quan gì đến Thiên địa hội. Xem tường thuật, tài liệu từ quyển "Truyện Phan Xích Long" công bố năm 1913 tại Sài Gòn (ảnh).
6. Từ năm 1916, sau cái chết của anh hùng Phan Xích Long, Hội kín An Nam vẫn là hội kín An Nam, không liên quan gì đến Thiên địa hội. Thủ lĩnh là người Nam :
a. Tổ chức hoạt động mô phỏng theo Thiên địa hội.
b. Tổ chức không theo lối của Thiên địa hội.
c. Tổ chức tôn giáo, dưới nhiều hình thức khác nhau, chính đạo lẫn tà đạo.
d. Tổ chức băng nhóm giang hồ, xã hội đen...
Chính quyền Pháp đàn áp các tổ chức này, chúng gọi chung là "hội kín". Tâm thức người Việt đương thời gọi là "làm quốc sự".
7. Tính cách của người Sài Gòn thể hiện các từ điệu nghệ, tứ hải giai huynh đệ, sống chết nhờ anh em, v.v… là từ "Âm vang của Thiên địa hội khá mạnh mẽ" (Sơn Nam).
8. Trong Nam, sau năm 1945, các lực lượng kháng chiến chống Pháp dù có tổ chức hay tự phát cũng đều ít nhiều có yếu tố trên.
Trung tướng Nguyễn Bình năm 1950
9. Người có công đầu thống nhất các lực lượng này, trước nhất phải ghi công Trung tướng Nguyễn Bình.
Hiểu như thế, vậy, ta nghĩ gì về phim "Đất rừng phương Nam" ?
Lê Minh Quốc
Nguồn : VNTB, 23/10/2023