Công luận sẽ được lắng nghe ?
Ngày 5/11/2023, Báo Tiền Phong có bài viết "Dự án khu đô thị quây núi đá vịnh Hạ Long làm 'hòn non bộ'" với hình ảnh đất đá lấp vịnh, quây núi đá vôi gây xôn xao dư luận.
Một khách du lịch đang ngắm vịnh Hạ Long AFP
Vịnh Hạ Long được UNESCO hai lần công nhận là Di sản Thiên nhiên Thế giới vào năm 1994 và năm 2000. Dự án lấp vùng đệm vịnh Hạ Long làm biệt thự, nhà liền kề bị dư luận xã hội cho là đang hủy hoại một di sản thiên nhiên tầm cỡ quốc tế. Một số chuyên gia về môi trường cũng lên tiếng về dự án này.
Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, hiện là Giảng viên chính Khoa Môi trường và Tài nguyên Trường Đại học Cần Thơ, nói với RFA quan điểm của ông sáng 13 tháng 11 năm 2023 :
"Theo tôi, dù chủ là vùng đệm nhưng không thể nào chỉ dựa vào một cái quyết định của cấp tỉnh hay cấp địa phương để xâm phạm vào môi trường đó, bởi Vịnh hạ Long đã được công nhận là di sản thế giới.
Những người làm dự án này không tham khảo, tham vấn các nhà khoa học ; không tham vấn cả nơi công nhân Vịnh Hạ Long là di sản thiên nhiên thế giới. Đó là điều không nên. Tôi thấy bây giờ phải dừng dự án và rà soát lại hết xem dự án gây xâm hại cho vùng di sản như thế nào. Bởi vì di sản không phải ở đâu cũng có trong khi chuyện xây dựng khu du lịch hay khu đô thị thì còn rất nhiều chỗ khác. Một khi đã phá thì rất khó sửa chữa nên phải rất thận trọng.
Đây mới có sự đồng ý của cấp địa phương thôi trong khi đây không phải là di sản của địa phương. Nó là di sản của Việt Nam và thế giới. Chính phủ phải có ý kiến và tìm hiểu coi sai trái từ đâu để trả lời cho công luận !"
Dự án khu đô thị này có diện tích gần 32 ha, trong đó có 3,88 ha thuộc vùng đệm Vịnh Hạ Long. Dự án bao gồm 451 căn biệt thự và nhà ở liền kề, một số khách sạn cao tầng cùng các công trình thương mại dịch vụ.
Dự án đã được Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh chấp nhận chủ trương đầu tư theo hình thức đấu giá quyền sử dụng đất và công nhận kết quả trúng đấu giá quyền sử dụng đất từ cuối năm 2021. Công ty Trách nhiệm Hữu hạn Đỗ Gia Capital là đơn vị trúng đấu giá quyền sử dụng đất để thực hiện dự án.
Giáo sư Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường nêu nhận định của ông với RFA sáng 13 tháng 11 năm 2023 :
"Thứ nhất, xét về mặt dự án với cách thể hiện như hiện nay thì có vẻ như cái quy hoạch 1/500 cho khu vực đô thị này chắc có vấn đề quy hoạch không đúng hoặc quy hoạch đúng nhưng thực hiện sai. Thứ hai là câu chuyện đấu giá quyền sử dụng đất ở đấy. Tức là giá trúng cao hơn giá khởi điểm chỉ một chút thôi. Như vậy người ta có thể đặt vấn đề có vở kịch đấu giá nào ở đây hay không ?
Thế còn ý kiến riêng của tôi thì tôi cho rằng, dự án này là dự án xâm hại di sản thế giới. Đó là điều chắc chắn. Làm thay đổi cảnh quan của vịnh thì tội này không thể tha được. Nếu tỉnh không xử lý thì chính phủ phải xử lý".
Giáo sư Đặng Hùng Võ nói thêm, nếu ai đó ở Bộ Văn hóa mà ủng hộ dự án này thì phải xem lại trình độ của người này, bởi theo hồ sơ dự án thì thấy các cơ quan, các bộ ngành ở trung ương đều thống nhất với dự án.
Ông Vũ Minh Trí, cựu trung tá quân đội cho rằng, dư luận có thể bị truyền thông lề phải dẫn dắt trong vụ này. Ông phân tích :
"Đầu tiên, người khơi ra vụ này không phải là một nhà báo độc lập hay một nhà đấu tranh về môi trường, hay là một các nhân nào đó độc lập với chính quyền, mà người khơi ra vụ này là một tờ báo của Nhà nước, cụ thể là báo Tiền Phong, và dân mạng hùa vào theo. Tôi nghĩ ở đây có sự dẫn dắt từ phía nhà nước hoặc một thế lực nào đó từ phía nhà nước. Phe này muốn đánh phe kia chứ không phải một việc làm có tính khách quan, sự thật. Đó là thứ nhất.
Thứ hai, dư luận rầm rộ bàn nhưng tất cả đều nói khơi khơi chứ tôi chưa thấy ai dẫn ra một điều luật, bản đồ hay tài liệu gì tham chiếu để nói công trình ấy đã vi phạm luật pháp của Việt Nam. Trong khi đó, những văn bản công khai đều cho thấy dự án này không phải được tiến hành đột xuất, mà mọi thứ đều được phê duyệt đúng quy trình từ trên xuống dưới. Vừa rồi doanh nghiệp bị phạt không phải vì thực hiện dự án, mà bị phạt vì không có biện pháp bảo đảm thi công. Do đó, chúng ta nên chậm lại một nhịp xem diễn biến ra sao, đừng bập theo sự dẫn dắt của truyền thông lề phải thì nhiều khi lại lỡ trớn".
Tại Hội nghị thông tin báo chí thường kỳ hai ngày sau đó, bà Phạm Thùy Dương, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Quảng Ninh, khẳng định việc triển khai dự án là đúng và đầy đủ về mặt pháp lý. Chủ đầu tư chỉ sai phạm trong quá trình thi công. Cùng ngày, Thanh tra Sở Tài nguyên và Môi trường phạt chủ đầu tư dự án lấn biển vịnh Hạ Long là Công ty trách nhiệm hữu hạn Đỗ Gia Capital 125 triệu đồng. Lý do được nêu ra là đã không công khai báo cáo đánh giá tác động môi trường của dự án.
Ngoài ý kiến của các chuyên gia, người dân trong nước, ông Cù Huy Hà Vũ, một tiến sĩ luật hiện đang cư trú ở Hoa Kỳ, cho RFA biết, ông đã gởi một bản kiến nghị qua email đến Quốc Hội Việt Nam ; Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng ; Chủ tịch Quốc Hội Vương Đình Huệ ; Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ; Ủy ban Văn hóa – Giáo dục của Quốc Hội ; Ủy ban Tư pháp của Quốc Hội ; Ủy ban Luật pháp của Quốc Hội ; Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm ; Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Lê Minh Trí.
Bản kiến nghị cũng kêu gọi truy cứu trách nhiệm hình sự Chủ tịch UBND tỉnh Quảng ninh và giám đốc công ty trách nhiệm hữu hạn Đỗ Gia Capital. Kiến nghị cách chức Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch do đã hủy hoại và tiếp tay hủy hoại vịnh Hạ Long.
Theo Tiến sĩ Cù Huy Hà Vũ, "việc Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh cấp phép thực hiện Dự án và việc Công ty trách nhiệm hữu hạn Đỗ Gia Capital đang san lấp 3,88 ha nằm trong vùng đệm - khu vực 2 của Di tích quốc gia đặc biệt Vịnh Hạ Long để thực hiện Dự án là các hành vi hủy hoại nghiêm trọng Vịnh Hạ Long, vi phạm nghiêm trọng Điều 32 Luật Di sản văn hóa. Do đó, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh và Giám đốc Công ty trách nhiệm hữu hạn Đỗ Gia Capital và các cá nhân có liên quan khác phải bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo các Điều 71 và 72 Luật Di sản văn hóa.
Về Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể Thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng, quan chức này là người chịu trách nhiệm cao nhất trước Chính phủ về việc thực hiện quản lý nhà nước về di sản văn hóa theo Khoản 2 Điều 55 Luật Di sản văn hóa. Dưới sự điều hành của Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng, thay vì bác bỏ Dự án theo quy định của Luật Di sản văn hóa thì Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã thông qua Dự án, dẫn đến Di tích quốc gia đặc biệt Vịnh Hạ Long bị hủy hoại nghiêm trọng".
Trao đổi với RFA, Tiến sĩ Luật Cù Huy Hà Vũ tin tưởng rằng Nhà nước Việt Nam sẽ sớm hủy bỏ tất cả các công trình xây dựng trong vùng bảo vệ 2, tức vùng đệm của Vịnh Hạ Long đồng thời chính quyền tỉnh Quảng Ninh và công ty Đỗ Gia phải phá bỏ mọi công trình đã được thực hiện, kể cả các đường đất đã làm để phục hồi nguyên trạng Vịnh Hạ Long. Ông nói với RFA :
"Đây là một cuộc xâm lăng lãnh thổ Việt Nam từ chính chính quyền trong nước, cụ thể là Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh với sự tiếp tay của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Nói cách khác, đó là một cuộc nội xâm ! Do đó Kiến nghị của Tiến sĩ Vũ là một Kiến nghị bảo vệ lãnh thổ quốc gia Việt Nam chống giặc nội xâm !
Nếu Nhà nước Việt Nam không làm theo Kiến nghị của tôi thì điều đó cho thấy Nhà nước pháp quyền không tồn tại ở Việt Nam !"
Hồi tháng 5/2005, ông Cù Huy Hà Vũ đã phát đơn khởi kiện UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế về quyết định cấp phép đầu tư xây dựng dự án khách sạn Life Resort trên đồi Vọng Cảnh. Đây là một dự án được dư luận và báo chí quan tâm thời điểm đó. Theo ông Vũ, việc khởi kiện là để bảo vệ di sản văn hoá Huế nói riêng và Việt Nam nói chung.
Chính quyền tỉnh Thừa Thiên - Huế lúc đó đã dừng dự án này lại.
Diễm Thi
Nguồn : RFA, 13/11/2023