THÔNG LUẬN

Published in

Diễn đàn

28/02/2024

Đại án vỗ béo chạy án !

Trân Văn

Phần 1

Lần trước, trong "Vụ án Vạn Thịnh Phát : Tòa án sẽ xử thế nào ?", người viết bài này đã đề cập đến sự bất nhất - khi cùng nhận tiền, quà để"bao che, bưng bít cho các sai phạm của Trương Mỹ Lan và Ngân hàngThương mại cổ phần Sài Gòn(SCB) ; báo cáo các cấp không trung thực, không đầy đủ, sai lệch kết quả thanh tra theo hướng giảm nhẹ sai phạm để tạo điều kiện giúp cho SCB tiếp tục được tái cơ cấu, dẫn đến Ngânhàng Nhà nước, chính phủ không có đủ thông tin, tài liệu để chỉ đạo xử lý các sai phạm của SCB, ngăn chặn hành vi phạm tội của Trương Mỹ Lan và đồng phạm xảy ra tại SCB", cùng tạo ra hậu quả như đã biết nhưng cả ngành công an, lẫn kiểm sát lại nhận định, kết luận khác nhau về tội mỗi viên chức đã phạm.

Một công trình ngay trung tâm Sài Gòn, tài sản của Vạn Thịnh Phát.

Chẳng hạn chỉ có bà Đỗ Thị Nhàn -Cục trưởng Cục Thanh tra Giám sát Ngân hàng của Ngân hàng Nhà nước(1) bị xem là "nhận hối lộ", những người còn lại chỉ được xem là "lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ" như các ông, bà : Nguyễn Văn Dũng (Phó Giám đốc Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh của Ngân hàng Nhà nước), Võ Văn Thuần (Phó Chánh Thanh tra phụ trách Thanh tra Giám sát Ngân hàng Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh của Ngân hàng Nhà nước), Phan Tấn Trung (Phó Chánh Thanh tra phụ trách Thanh tra Giám sát Ngân hàng Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh của Ngân hàng Nhà nước), Nguyễn Tín – (Phó phòng Thanh tra hành chính, Giải quyết khiếu nại, tố cáo và Phòng chống tham nhũng, Cục Thanh tra Giám sát Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh thuộc Cơ quan Thanh tra Giám sát Ngân hàng Ngân hàng Nhà nước), Nguyễn Thị Phi Loan (Phó Chánh Thanh tra phụ trách Thanh tra Giám sát Ngân hàng Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh của Ngân hàng Nhà nước).

Đáng lưu ý là ngay cả ông Nguyễn Văn Hưng (Phó Chánh thanh tra của Cơ quan Thanh tra Giám sát Ngân hàng của Ngân hàng Nhà nước) - nhân vật mà cả Kết luận Điều tra lẫn Cáo trạng cùng xác định "vì vụ lợi, động cơ mục đích cá nhân đã chỉ đạo Đỗ Thị Nhàn – Trường đoàn thanh tra, Nguyễn Thị Phụng - Phó Trưởng đoàn, Tổ Tổng hợp (Nguyễn Tuấn Anh, Vũ Khánh Linh)…" làm sai chức trách và cho dù ông Hưng thừa nhận đã cầm 139.000 Mỹ kim của SCB song ông Hưng cũng được xem là không "nhận hối lộ". Bất chấp các tình tiết đã được ghi nhận trong Kết luận Điều tra và Cáo trạng cho thấy ông Hưng giữ vai trò "chủ mưu", công an và kiểm sát chỉ xác định ông Hưng đã "lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ" !

Có sự khác biệt rất lớn về hình phạt giữa "nhận hối lộ" với"lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ"."Nhận hối lộ" như bà Nhàn sẽ đối diện với khung hình phạt từ"20 năm tù, tù chung thân hoặc tử hình",còn "lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ" như ông Hưng và các ông bà khác, hình phạt chỉ dao động trong khoảng từ"10 năm đến 15 năm". Khi các cơ quan tiến hành tố tụng (công an, kiểm sát, tòa án) bất chấp các qui định trong luật hình sự, tùy tiện diễn giải, vận dụng các qui định này và hoàn toàn vô sự, đó chính là khyến khích và dung dưỡng "chạy án" ! Thực tế cho thấy, giá "chạy án" tỉ lệ thuận với quy mô và tính chất vụ án, thiệt hại do hành vi phạm pháp gây ra càng cao, giá trị tài sản do phạm tội mà có càng lớn thì chi phí "chạy án" sẽ thăng thiên !

Đâu phải tự nhiên mà ông Nguyễn Minh Quân (Giám đốc Bệnh viện Đa khoa Thủ Đức) chi khoảng 60 tỉ đồng để "chạy án" cho ông. Đâu phải tự nhiên mà tham gia dịch vụ "chạy án" có cả các doanh nhân, Thượng tọa Ủy viên Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam, lẫn các điều tra viên cao cấp của Bộ Công an (Bùi Trung Kiên, Lê Thanh An) và riêng Bùi Trung Kiên ẵm 2,2 triệu Mỹ kim(2) ! Không tin có thể chạy chọt được, ông Quân sẽ không mạnh tay chi nhiều tiền đến như vậy !

Chính sự "linh hoạt" của các cơ quan tiến hành tố tụng khi xem xét – xử lý trách nhiệm hình sự của các bị can, bị cáo đã nuôi dưỡng niềm tin và hỗ trợ dịch vụ "chạy án" không ngừng phát triển. Hãy quay trở lại với Kết luận Điều tra và Cáo trạng "vụ án xảy ra tại Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, Ngân hàng SCB và các đơn vị, tổ chức liên quan". Phải hiểu thế nào khi công an đã xác định được 25 cá nhân là viên chức có vai trò thừa hành đã nhận tiền, quà của SCB trong khi thi hành công vụ để làm sai chức trách hoặc bỏ qua không làm những chuyện phải làm nhưng có 7 người bỗng nhiên được công an bỏ qua "không xem xét trách nhiệm hình sự" bởi "không giữ chức vụ, vai trò thứ yếu, bị động, phụ thuộc theo ý kiến chỉ đạo, áp đặt của Trưởng đoàn trong quá trình thanh tra" ?

Trong bảy người vừa kể, có ba nhận 100 triệu đồng, ba nhận 9.000 USD và 100 triệu đồng, một nhận 6.000 USD và 50 triệu đồng, thế thì tại sao 18 người còn lại cũng "không giữ chức vụ, vai trò thứ yếu, bị động, phụ thuộc theo ý kiến chỉ đạo, áp đặt của Trưởng đoàn trong quá trình thanh tra", thậm chí một số người nhận ít tiền, quà hơn (chỉ khoảng 6.000 Mỹ kim và 40 triệu đồng), chưa kể trong "quá trình làm việc với cơ quan điều tra", phần lớn trong số họ cũng được xác định là "thành khẩn, chủ động khai báo về sai phạm và việc nhận tiền trong quá trình thanh tra, đã nộp khắc phục toàn bộ số tiền đã nhận từ SCB, hợp tác tích cực giúp cơ quan điều tra nhanh chóng làm rõ vụ án" mà vẫn phải hầu tòa vì bị xem là có tội(3) ?

***

Hệ thống chính trị, hệ thống công quyền Việt Nam chưa bao giờ tự vấn : Các cơ quan tiến hành tố tụng tại Việt Nam đã bảo vệ và thực thi pháp luật như thế nào mà "chạy án" trở thành vấn nạn lưu cữu và chi phí chạy án không những càng ngày càng cao mà mức độ trắng trợn, tính chất càn rỡ còn hơn cả các đại án ?

*************************

Phần 2

Xưa, cổ nhân có ngạn ngữ "nước lên cá ăn kiến, nước xuống kiến ăn cá". Nay, quan sát công cuộc phòng – chống tham nhũng tại Việt Nam, dường như đó chỉ là ăn lẫn nhau !

Nguyễn Thanh Long, Bộ trưởng Bộ Y tế và ông Chu Ngọc Anh, Chủ tịch UBND Thành phố Hà Nội, nguyên Bộ trưởng Khoa học – Công nghệ, những ngày còn tại chức. Photo Báo Giao Thông.

Bất nhất trong vận dụng các qui định của luật hình sự, tùy tiện diễn giải các qui định này không chỉ xảy ra khi công an điều tra, viện kiểm sát lập cáo trạng "vụ án xảy ra tại Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, Ngân hàng SCB và các đơn vị, tổ chức liên quan" mà còn có thể nhìn thấy ở hàng loạt đại án.

Hãy xem đại án "Việt Á". Tuy không có sĩ quan công an nào bị truy cứu trách nhiệm hình sự vì chạy án như đại án "giải cứu" song đem Kết luận Điều tra (Kết luận Điều tra), Cáo trạng và bản án sơ thẩm so với luật hình sự hiện hành, ắt sẽ thấy những mâu thuẫn không thể lý giải được.

Chẳng hạn vì sao cùng nhận tiền của Việt Á nhưng ông Nguyễn Thanh Long (Ủy viên Ban chấp hành trung ương Đảng cộng sản Việt Nam, Bộ trưởng Y tế) bị xem là "nhận hối lộ", bị phạt 18 năm tù nhưng ông Chu Ngọc Anh (Ủy viên Ban chấp hành trung ương Đảng cộng sản Việt Nam, Chủ tịch Hà Nội) chỉ"vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí" và bị phạt ba năm tù ?

Tại sao lại xem 200.000 Mỹ kim mà ông Chu Ngọc Anh đã nhận khi còn là Bộ trưởng Khoa học và công nghệ, 50.000 Mỹ kim mà ông Phạm Công Tạc đã nhận khi còn là Thứ trưởng Khoa học và công nghệ là "quà cảm ơn" nhưng lại xem 350.000 Mỹ kim mà ông Trịnh Đình Hùng (một Vụ phó của Bộ Khoa học và công nghệ) đã nhận là "tiền hối lộ" (4) ?

Khẳng định các ông Chu Ngọc Anh, Phạm Công Tạc đã ký các quyết định để giao cho Việt Á phối hợp với Học viện Quân y nghiên cứu bộ xét nghiệm Covid-19, thành lập hội đồng nghiệm thu trái quy định, khen thưởng, tổ chức họp báo để quảng bá cho Việt Á và... nhận tiền của Việt Á, dù ai cũng thấy đó chính là tiền đề khiến thảm nạn do đại dịch gây ra trở thành trầm trọng hơn, tạo ra đại án như đã biết nhưng lại xem khoản tiền ông Anh, ông Tạc đã nhận chỉ là... "quà cảm ơn" thì có khác gì phỉ báng cả luật pháp xã hội chủ nghĩa lẫn "pháp chế xã hội chủ nghĩa" ? Ngoài "chạy án" còn lý do nào khác thuyết phục hơn để giải thích cho mâu thuẫn này ?

Tương tự, vì sao lãnh đạo Học viện Quân y đề nghị Bộ Khoa học và công nghệ lấy công quỹ cấp cho công trình nghiên cứu bộ xét nghiệm Covid-19 nhưng chỉ có bốn sĩ quan là thuộc cấp của lãnh đạo học viện này bị truy cứu trách nhiệm hình sự(5) ? Chẳng lẽ Ủy ban Kiểm tra của Ban chấp hành trung ương Đảng cộng sản Việt Nam hàm hồ khi công bố kết luận rằng :

Ban thường vụ Đảng ủy Học viện Quân y nhiệm kỳ 2015 – 2020 và 2020 – 2025 có dấu hiệu vi phạm kỷ luật đảng và vi phạm pháp luật. Cần xem xét, kỷ luật ba viên tướng (hai trung tướng là Chính ủy và Giám đốc, một thiếu tướng là Phó Giám đốc Học viện Quân y), một đại tá, một thượng tá vì "đề xuất, tổ chức thực hiện nhiệm vụ khoa học, công nghệ cấp quốc gia nghiên cứu chế tạo bộ sinh phẩm xét nghiệm Covid-19 phục vụ công tác phòng chống dịch và việc mua sắm vật tư, kit xét nghiệm từ Công ty Cổ phần Công nghệ Việt Á (6)...

Nếu kết luận của Ủy ban Kiểm tra thuộc Ban chấp hành trung ương Đảng cộng sản Việt Nam có căn cứ, tại sao các viên tướng lãnh đạo Học viện Quân y được miễn trách nhiệm hình sự ? Những viên tướng này đã làm gì để cuối cùng, thay vì là bị cáo, ít nhất do "thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng", bỗng nhiên lại trở thành "người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan" ?

***

Trước đại án "Việt Á" là đại án "giải cứu". Hoạt động điều tra đã tạo cơ hội cho ông Nguyễn Anh Tuấn (Thiếu tướng, Phó Giám đốc Công an Hà Nội) nhận 2,85 triệu Mỹ kim để chạy án. Ông Tuấn đã chia cho ông Hoàng Văn Hưng 800.000 Mỹ kim. Được xác định là "môi giới hối lộ" với thù lao môi giới gần hai triệu Mỹ kim nhưng ở phiên sơ thẩm, ông Tuấn chỉ bị phạt năm năm tù. Đến phiên phúc thẩm, dù ông Tuấn không kháng cáo, đại diện phía kiểm sát vẫn đề nghị khoan hồng hơn nữa - giảm án thêm cho ông Tuấn và tòa án nhất trí, chuyển hình phạt thành bốn năm(7) ! Sự nhân đạo khác thường, bất chấp luật hình sự này là một vụ "chạy án" khác ?

Khó có thể đưa ra giả định khác "chạy án" khi còn có những trường hợp như ông Đỗ Hữu Ca (Thiếu tướng, cựu Giám đốc Công an Hải Phòng) đòi 35 tỉ để dàn xếp điều tra. Hoạt động "bảo vệ và thực thi pháp luật" tại Việt Nam phải như thế nào thì ông Ca mới thản nhiên mở cổng đón xe chuyên dụng của ngân hàng chở tiền đến giao tại nhà (8) !

Gần đây, công an Việt Nam loan báo sẽ xem xét vợ chồng ông Ca có "kê khai đóng thuế thu nhập cá nhân" hay không vì lúc khám xét tư gia của ông Ca hồi đầu năm ngoái, họ tìm thấy hơn 40 giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất và "nhiều đồ vật, tài sản là Việt Nam đồng, ngoại tệ, trang sức, kim loại màu vàng, sổ tiết kiệm" (9).

Thông tin vừa đề cập làm nhiều người hồ hởi song xét kỹ sẽ thấy mức độ khả tín và khả thi rất thấp. Nếu công an, kiểm sát, tòa án cho rằng cần làm như thế thì hệ thống này đã không tìm mọi cách để trả lại cho ông Nguyễn Anh Tuấn "146 lượng vàng, 210.000 Mỹ kim, dỡ bỏ lệnh phong tỏa một tỉ đồng của gia đình ông Tuấn tại ngân hàng" (10).

Một số người am tường về hoạt động của hệ thống bảo vệ và thực thi pháp luật tại Việt Nam từng đề cập đến việc các cơ quan trong hệ thống này chủ động loan báo thông tin về kế hoạch điều tra, đối tượng dự trù sẽ tạm giam để nhận "chạy án". Trên thực tế, hệ thống bảo vệ và thực thi pháp luật tại Việt Nam đã và đang "đánh trống, bỏ dùi" trong nhiều đại án. Ví dụ trong đại án "giải cứu", vì sao sau kết luận "có dấu hiệu nhận hối lộ xảy ra tại Bộ Quốc phòng" (11) nhưng lại chẳng thấy vụ án nào ? Vì sao ông Đỗ Xuân Tuyên – Thứ trưởng Y tế, cấp trên trực tiếp của ông Phạm Trung Kiên (người nhận hối lộ khoảng 180 lần với số tiền lên đến 42,6 tỉ) vô sự ?

Vì sao chỉ có Cục phó Cục Quản lý Xuất nhập cảnh của Bộ Công an bị xử lý hình sự mà Cục trưởng và những cá nhân ở cấp cao hơn trong Bộ Công an lại vô sự, cho dù rõ ràng là không thể né tránh "trách nhiệm liên đới" ? Vì sao chỉ xử lý một số doanh nhân tham gia thực hiện các chuyến bay "giải cứu", một số lãnh đạo địa phương liên quan đến việc sắp đặt "nơi ăn, chốn ở" cho những người Việt có nguyện vọng được "giải cứu" bị truy cứu trách nhiệm hình sự, trong khi một số tập đoàn, một số doanh nghiệp bỗng nhiên được lựa chọn để cung cấp dịch vụ "cưỡng bức cách ly", khiến chi phí hồi hương vọt lên như pháo thăng thiên lại vô sự ?

Tương tự, đại án Việt Á đã kết thúc nhưng tại sao vẫn không có câu trả lời cho thắc mắc những ai nắm giữ 80% cổ phần của công ty rõ ràng là "hữu danh vô thực" này ? Làm sao có thể xem tiến trình điều tra – truy tố - xét xử như thế là "khách quan, vô tư" và "đúng người, đúng tội, đúng pháp luật" ?

Tại sao hồi đầu năm 2022, dựa trên các dữ liệu về xuất – nhập cảng, Tổng cục Hải quan khẳng định Công ty Việt Á nhập các bộ xét nghiệm Covid-19 từ Trung Quốc(12) nhưng khi xét xử, hệ thống tư pháp quân đội (kiểm sát quân sự, tòa án quân sự) nhất trí xác định bà Hồ Thị Thanh Thủy (vợ ông Phan Quốc Việt) là người "nghiên cứu, tối ưuhóaquy trình sản xuất bộ xét nghiệm Covid-19 từ các tài liệu do WHO, CDC Mỹ và một số nước khác công bố trên Internet" (13) ? Ngoài việc giúp ông Hồ Anh Sơn (Thượng tá, Phó Giám đốc Viện Nghiên cứu y dược học quân sự thuộc Học viện Quân y) vốn bị khởi tố về ba tội nhưng khi kết thúc điều tra, chỉ bị truy tố một tội(14), "phát hiện" gây sửng sốt ấy của các cơ quan tiến hành tố tụng còn giúp những ai, giá của sự giúp đỡ đó là bao nhiêu ?

Xưa, cổ nhân có ngạn ngữ "nước lên cá ăn kiến, nước xuống kiến ăn cá". Nay, quan sát công cuộc phòng – chống tham nhũng tại Việt Nam, dường như đó chỉ là ăn lẫn nhau !