Nguyễn Phú Trọng : Gương không người soi
Nguyễn Anh Tuấn, RFA, 28/07/2024
"Nghĩa tử là nghĩa tận"
Lâu nay khi có nhân vật công chúng nào nằm xuống, người ta thường dẫn thành ngữ này vừa nhắc mình vừa khuyên người rằng dù sao người ta cũng đã chết rồi, nếu không thể thương tiếc ngợi ca những điều họ đã làm được thì cũng nên im lặng xí xóa những gì chưa được.
Gương không người soi : Điều một chính khách sợ khi chết đi không phải là thiếu lời khen hay thừa lời chê, mà là sự thờ ơ.
Cách ứng xử này có thể phù hợp cho ai đó, nhưng chưa hẳn đã là điều nên làm với chính khách. Cả đời lăn lộn trong vòng tranh cãi của dư luận, điều một chính khách sợ khi chết đi không phải là thiếu lời khen hay thừa lời chê, mà là sự thờ ơ.
Không gì đau đớn hơn cho một chính khách khi nằm xuống trong sự ơ hờ của công chúng. Càng lấy làm xúc phạm hơn nếu chỉ được tiễn đi bởi những lời tụng ca phần nhiều là sáo rỗng, vì thâm tâm những chính khách thực thụ hiểu rằng trong chính trị, tụng ca tuyệt đối tiềm ẩn sỉ nhục tuyệt đối. Một chính khách xứng danh hiểu thấu giới hạn của đời người lúc nằm xuống sẽ trân trọng một lời phê bình cay đắng mà chân thành hơn một triệu lời ngợi khen a dua phong trào.
Công dân lại càng có lý do chính đáng để phê bình chính khách khi người đó nằm xuống. Đầu tiên là bởi lời phê bình chính khách thường gắn với sản phẩm của họ - những chính sách - vốn đã và đang ảnh hưởng tới đời sống người dân. Quan trọng hơn, phê bình chính khách là một thực hành dân chủ của tinh thần công dân cao quý mà trừ khi tự nhận là độc tài, không một chính khách nào dám hoặc nên khước từ nó.
Tóm lại, nếu thực sự tôn trọng một chính khách và mong người đó ngậm cười chín suối hãy còn vui lây, công dân, trớ trêu thay, có thể phải cần phê bình nghiêm túc, thay vì tụng ca bừa bãi, người đó.
Đó cũng là nghĩa tận với chính khách vậy.
Ông Trọng & tiền bạc
Không thể phủ nhận công cuộc đốt lò của ông Trọng đã làm nức lòng công chúng vốn đã nhiều năm mệt mỏi bởi nạn nhũng lạm của quan quyền. Lòng căm phẫn chất chứa của người dân được dịp tuôn xả mỗi lần thấy bóng quan chức được đưa đi. Tuy nhiên, thay vì khai triển một lộ trình cải cách thể chế để lò lửa được tiếp liệu lâu dài, nỗi lo mất chế độ đã khiến ông Trọng lựa chọn một giải pháp không thể kém bền vững hơn là nêu gương đức trị với ảo tưởng cảm hóa lòng tham lam cố hữu của con người vốn càng nảy nở trong môi trường quyền lực không kiểm soát.
Mà gương ông nêu cũng chẳng hề trọn vẹn. Đúng là không có bằng chứng gì cho thấy ông Trọng ôm giữ quyền lực nhằm vinh thân phì gia như nhiều đồng chí mà ông cho vào lò. Song, khi hàng chục lão thành cách mạng và trí thức kêu gọi ông làm gương cho cấp dưới công khai tài sản để nhân dân giám sát, theo đúng một quy định của Đảng, ông lại phớt lờ và né tránh. Sau đó, nhân dịp họp cử tri, ông lại gửi đi một thông điệp mơ hồ rằng "kê khai tài sản cán bộ là vấn đề rất khó, nhạy cảm bởi nó liên quan đến quyền đời tư, quyền bí mật cá nhân".
Có thể chẳng phải ông có của chìm của nổi gì để giấu diếm, mà vì hơn ai hết, ông hiểu rõ việc người đứng đầu công khai tài sản sẽ có hiệu ứng domino. Cấp dưới của ông, bao gồm hơn chục Ủy viên Bộ Chính trị, gần 200 Ủy viên Trung ương và hàng ngàn quan chức cấp tỉnh sẽ không có cách nào để che giấu tài sản của họ trước hàng triệu con mắt dò xét của công chúng ngoài việc kê khai gian dối để rồi dễ dàng bị bóc mẽ. Đó sẽ là cơn hồng thủy chính trị cuốn bay chút chính danh đạo đức cuối cùng còn sót lại của Đảng cộng sản. Sự nêu gương của ông Trọng, bởi thế, chỉ nửa chừng, gắn liền với những giai thoại về sự giản dị của bản thân rồi sẽ xuống mồ cùng với ông, thay vì giúp xây dựng hoặc duy trì những thiết chế thúc đẩy minh bạch có thể tồn tại lâu dài ngay cả khi ông còn nữa.
Cũng không nên lấy làm lạ khi cách nêu gương của ông vẫn chiếm được cảm tình của một bộ phận công chúng. Cách đây gần 100 năm, học giả-nhà báo Phan Khôi, đại diện nổi bật của tinh thần canh tân duy lý, đã mạnh mẽ phê phán cách mà dân chúng và sĩ phu An Nam đánh giá quan chức. Phan Khôi lấy làm kỳ quặc việc khen chê một ông quan chỉ ở chỗ ông ấy có ăn hối lộ hay không. Bởi lẽ, theo ông, không ăn hối lộ là đòi hỏi tối thiểu nơi người làm quan, cũng như không ăn trộm ăn cướp là đạo đức tối thiểu của người làm dân. Theo Phan Khôi, chẳng ai khen một người dân vì không ăn trộm ăn cướp, hà cớ gì khen một ông quan vì không ăn hối lộ. Khen ngợi quan chức lẽ ra phải ở những điều kinh bang tế thế mà người đó đã làm để đem lại ấm no, tự do và hạnh phúc cho nhân dân. Nếu chỉ chăm chăm chuyện không ăn của đút lót thì lời khen ấy không phải là phước phần mà là chỉ dấu tai họa cho xã hội, vì đa phần quan chức tham ô quá nên chỉ cần không ăn hối lộ là đủ để được ngợi khen.
100 năm trước đã thế, giờ cũng như thế, thì có gì làm lạ ?
Ông Trọng & quyền lực
Trên đỉnh cao quyền lực của Đảng cộng sản, ông Trọng là người thứ ba, sau Hồ Chí Minh và Lê Duẩn, qua đời khi tại nhiệm. Trong khi hai lãnh tụ cộng sản tiền bối không hề bị giới hạn nhiệm kỳ bởi bất kỳ quy định nào để có thể cầm quyền suốt đời, ông Trọng, trái lại, đã bất chấp Điều lệ Đảng để làm điều này, dù không ai răn dạy đồng chí việc tuân thủ Điều lệ Đảng nhiều bằng ông, trong tư cách Đảng trưởng.
Ông Trọng và những người ủng hộ đã đưa ra những lý do để biện minh cho sự vi phạm Điều lệ Đảng này. Với ông Trọng, ông từng trả lời báo giới sau Đại hội XIII (2021) rằng mặc dù nhận thức được bản thân tuổi cao, sức yếu, năng lực có hạn nhưng Đảng và nhân dân giao phó thì không thể thoái thác. Tương tự, với những người đang thương tiếc ông Trọng vì đã hy sinh cho sự nghiệp cách mạng đến hơi thở cuối cùng, họ tin rằng ông Trọng có quyền vi phạm Điều lệ Đảng để tiếp tục cầm quyền vì những gì ông đã làm được và uy tín của ông trong Đảng và nhân dân.
Nhìn ra thế giới, những lý lẽ này thực kém sức thuyết phục.
Sau khi dẫn dắt Cách mạng Mỹ thành công hơn 200 năm trước, Tổ phụ Lập quốc kiêm Tổng thống đầu tiên Washington đã từ chối lời kêu gọi của công chúng tranh cử cho nhiệm kỳ thứ ba vì không muốn gửi một thông điệp sai lầm đến công chúng rằng tổng thống nên cầm quyền đến chết, mặc dù ông chắc thắng nếu chịu ra tranh cử, ở thời điểm mà Hiến pháp Mỹ chưa hề quy định giới hạn nhiệm kỳ Tổng thống.
Hay gần đây là hơn Tổng thống Biden, dù chậm trễ nhưng cuối cùng cũng đã nhận ra giới hạn về tuổi tác và sức khỏe của mình để có lựa chọn sáng suốt là đứng qua một bên cho thế hệ lãnh đạo tiếp theo bước tới.
Không phải chỉ ở nước phát triển như Mỹ, điều tương tự cũng xảy ra ở những nước có trình độ phát triển kém hơn. Tổng thống Brazil Lula da Silva, sau hai nhiệm kỳ với vô số thành tựu kinh tế và uy tín to lớn trong nhân dân, đã bác bỏ ý tưởng của đảng cầm quyền và những người ủng hộ tìm kiếm một nhiệm kỳ thứ ba liên tiếp bằng cách sửa đổi Hiến pháp. Ông đã có một phát biểu để đời lý giải cho quyết định của mình : "Tôi không bao giờ chấp nhận ý tưởng về một nhà lãnh đạo nghĩ rằng mình không thể bị thay thế. Khi nhà lãnh đạo nghĩ rằng mình không thể bị thay thế chính là lúc chúng ta bắt đầu thấy ló dạng một kẻ độc tài, hoặc là nảy nòi một chế độ độc tài".
Nhận thức về những giới hạn của đời người để hòa giải và rồi hóa giải sự thúc bách cám dỗ của khát khao quyền lực, những lãnh đạo kể trên đã quyết định bước xuống để nới rộng chân trời cho những thế hệ kế tiếp. Họ đều đã nêu gương tốt về sự tuân thủ luật chơi và khiến cho những lãnh đạo kế tiếp phải nghĩ kĩ hơn nếu muốn thành biệt lệ. Trái lại, những lãnh đạo sau thời ông Trọng hoàn toàn có lý do để tiếp bước ông dẫm lên giới hạn nhiệm kỳ và cầm quyền suốt đời.
Ở nơi tột đỉnh quyền thế, người ta có thể phải thường xuyên trả lời những câu hỏi cho bản thân mình về cách ứng xử nên có trước tiền bạc và quyền lực. Tấm gương ông Trọng để lại trong tư cách lãnh đạo tối cao có thể có vài mảng sáng ở khả năng tự chế trước tiền bạc, song lại tăm tối vô cùng khi soi chiếu vào quyền lực.
Nguyễn Anh Tuấn
Nguồn : RFA, 28/07/2024
***************************
Đáp số thất bại từ một đám tang
Nam Việt, RFA, 28/07/2024
Khác với với cái chết của Lê Đức Anh hay Đỗ Mười, là những nguyên thủ cấp cao đời đầu, người ta nhận ra ngay việc ca ngợi và đánh bóng cho những nhân vật này hoàn toàn rất yếu ớt. Điều này hoàn toàn khác biệt với đám tang của Nguyễn Phú Trọng : bộ máy tuyên truyền của Hà Nội đã hoạt động hết công suất, thúc ép ca ngợi và khóc than, cho nhiều ý nghĩa khác nhau.
Phút quốc tang cuối cùng vừa chấm dứt, xã hội Việt Nam bùng lên những sự chỉ trích về ông Trọng, cũng như chỉ ra sự mục ruỗng của đảng cộng sản Việt Nam.
Có hai ý nghĩa quan trọng nhất, mà Hà Nội muốn nhấn mạnh trong đám tang của Nguyễn Phú Trọng.
Thứ nhất, đó là đánh bóng lại bộ mặt chính danh cầm quyền được dựng lên của Hà Nội, mà qua vài thập niên qua đã lộ rõ là một đảng cầm quyền ăn tàn phá hại đất nước, coi nhân dân chỉ là thành phần để bóc lột và cai trị.
Ý nghĩa thứ hai, là dùng cái chết được dựng lên đầy màu sắc ý nghĩa thanh liêm của Nguyễn Phú Trọng như một phép thử, xem liệu sau 50 năm cưỡng chiếm miền Nam và thống nhất địa lý đất nước, đã thật sự thống nhất được lòng người dưới sự chỉ huy của đảng cộng sản Việt Nam hay không.
Cả hai vấn đề này, có thể tìm thấy đáp số ngay sau khi phút quốc tang cuối cùng vừa chấm dứt, xã hội Việt Nam bùng lên những sự chỉ trích về ông Trọng, cũng như chỉ ra sự mục ruỗng của đảng cộng sản Việt Nam.
Suốt một giai đoạn dài, hình tượng ông Hồ Chí Minh qua cuộc chiến tranh tấn công miền Nam, cùng những sai lầm được nhắc đi nhắc lại hàng năm như cải cách ruộng đất, nhân văn giai phẩm… đã khiến mọi thứ của chủ nghĩa cộng sản mòn mỏi. Thậm chí người ta nhìn thấy những thế hệ lớn lên ở phía Bắc, gia đình cách mạng, thậm chí trưởng thành từ mô hình giáo dục xã hội chủ nghĩa cũng đã mỉa mai và bỡn cợt hình tượng ông Hồ không ngại ngùng.
Nhưng nhân sắp đến ngày kỷ niệm 50 năm cưỡng chiếm miền Nam, Hà Nội rắp tâm muốn những dựng lên một hình ảnh ông Hồ mới, qua hình ảnh "Bác Trọng" như một điểm tựa tinh thần mới.
Một đoạn video trên mạng xã hội ghi lại hình ảnh khi xe tang của ông trọng diễu qua đường phố, một thanh niên - thành phần đã được chuẩn bị trước - đứng gào thét và bắt nhịp khẩu hiệu "bác Trọng", lớp đoàn viên thanh niên đứng đằng sau nhịp nhàng hô to đáp lời "muôn năm". Đây là một điều chưa bao giờ có, kể cả trong đám tang của ông Võ Văn Kiệt, hoặc ông Võ Nguyên Giáp, ông tướng mà hệ thống truyền thông cộng sản Việt Nam Việt Nam cố gắng đẩy lên như một nhân vật để thờ phụng, ngang hàng ông Hồ Chí Minh.
Ông Nguyễn Phú Trọng, một nhà lãnh đạo cộng sản kỷ trị, cả đời chưa bao giờ cầm một khẩu súng ra trận trong cả hai cuộc chiến với Mỹ và với Trung Quốc, đã khéo vẽ cho mình một hình ảnh như một người thanh liêm, và cũng được bộ máy tuyên truyền của nhà nước tung hô theo hướng đó như một sinh lộ, khi đảng cộng sản không còn một nhân vật nào xứng đáng để được nhân dân coi trọng.
Nói về ý nghĩa thứ hai ở trên, tức là một phép thử của Hà Nội để xem lòng dân lúc này thực sự có toàn phần ủng hộ đảng cộng sản hay không, đặc biệt với một nhân vật được dày công tô vẽ như một hình tượng đáng kính trọng.
Nếu không có một miền Nam có truyền thống dân chủ và nhận định rõ ràng công tội, không bị nhồi sọ về việc thần phục lãnh đạo như nhiều lớp người ở miền Bắc, Hà Nội đã thực sự thắng lợi toàn phần. Tiếc là những tiếng nói của đa số, khởi đi từ phía Nam – ngày càng nhiều - đã chỉ ra những sai lầm của ông Trọng, sự bất lực lãnh đạo trong một hệ thống thối nát, đồng thời là một người cầm quyền không có trái tim dành cho quê hương và đất nước.
Trong những ngày đảng cộng sản Việt Nam đang vận hành cho đám tang, thì những lời chỉ trích xuất hiện tương đối kín đáo và ít, do việc bắt bớ bùng phát. Nhưng cho đến khi ngày quốc tang qua đi thì thực sự mọi thứ lộ rõ với tất cả những bình luận và nhận định trực diện rộ lên về ông Trọng.
Người ta đem hình ảnh của ông Lê Đình Kình, một đảng viên gần 60 năm tuổi đảng, con người luôn luôn lý tưởng với chủ nghĩa cộng sản nhưng bị chính những người lãnh đạo của mình xua quân đến tận giường và bắn chết, vì ông tranh đấu cho đất đai của làng ông, cho những người dân quê quanh ông. Trọng chưa bao giờ nói một lời nào về con người cộng sản lão thành đó, và cũng chưa bao giờ lên tiếng về những sai phạm mà công an cũng như chính quyền địa phương là đối xử với gia đình ông Lê Đình Kình. So với cả ông Lê Đình Kình, rõ là ông Trọng thâm hiểm và thủ đọa hơn, kể cả hèn hạ hơn.
Những tay nhiếp ảnh của báo chí nhà nước cố gắng săn tìm hình ảnh ra vẻ cô đơn và chịu đựng của bà Mận, vợ ông Trọng trong lễ tang, để đưa lên nhằm để mủi lòng người nhìn thấy. Nhưng người ta cũng không quên hình ảnh của bà Dư Thị Thành, vợ ông Lê Đình Kình, đeo khăn tang và đau đớn khóc kể về câu chuyện công an ập vào bắn nát người một cụ già đang ngồi xe lăn. Bà cũng mạnh mẽ tố cáo nói công an vu cho ông Kình là cầm lựu đạn. Đã vậy công an còn tra tấn, ép cả làng phải nói dối, nhận tội và áp án tử hình cho hai người con của ông Lê Đình Kình. Sự cô đơn và chịu đựng nào có thể so được với bà Dư Thị Thành ?
Gượng gạo, một số trí thức xã hội chủ nghĩa vội đưa ra lý lẽ là với ông Trọng "hãy để lịch sử về sau phán xét". Nhưng nói như bà Phạm Thanh Nghiên, thì "tại sao ông Trọng lại được đặc cách để lịch sử phán xét", khi tội ác và sự hèn kém của ông ta lộ rõ qua từng vụ xử đại án, từng vụ cho quan chức từ chức để hạ cánh an toàn, hay vỗ tay cho Bộ Công an tung hoành với điều 331 và 117 để bắt bớ, đánh đập người yêu nước nhưng không yêu đảng ?
Lợi dụng cái chết của ông Trọng, đảng cầm quyền thao túng nhằm cố nối dài hơi thở tàn của chủ nghĩa cộng sản trên đất Việt Nam. Nhưng đáp số có thể thấy ngay là thất bại. Hà Nội không thể nào vui mừng với những lời tung hô và khóc than giả tạo do chính họ tạo ra, mà lúc này, họ không thể ăn ngon ngủ yên với sự im lặng nặng nề và những nụ cười mỉa mai của cả nước trước chiêng trống rùm beng, từ đám tang của một tay lãnh đạo.
Nam Việt
Nguồn : RFA, 28/07/2024