Trên tạp chí Financial Times của Anh, bình luận gia David Gardner đã viết một bài dưới đầu đề "Donald Trump đã làm cho Nga vĩ đại trở lại ở Trung Đông như thế nào", nói rằng Donald Trump có thể phá vỡ sự cân bằng quyền lực ở Trung Đông bằng cách hợp tác với Nga về vấn đề Syria và Nga có được lợi thế hơn từ những hành động này. Trong khi đó, Stephen M. Walt, bình luận gia của tạp chí Foreign Policy viết trên Business Insider : "Hãy quên "chiến thắng", Donald Trump đang làm mất Trung Đông một cách thê thảm"…
Mê Putin, Trump bỏ rơi Trung Đông
Đây không phải chỉ là những lời báo động, mà là một thực tế đang diễn ra ở Trung Đông. Chiến lược một "Trung Đông Mới" đã được hai đời Tổng thống Mỹ thực hiện một cách rất vất vả để chặn đứng sự vùng dậy và bành trướng của khối Hồi giáo Trung Đông, đang bị Donald Trump phá vỡ vì ông ta không hiểu gì về tình hình thế giới cũng như các chiến lược mà Hoa Kỳ đã thực hiện từ thập niên này qua thập niên khác để bảo vệ an ninh và giữ vững vai trò lãnh đạo của Mỹ.
Đi vào tình trạng rối loạn
Hôm 17/11/2017 vừa qua, trong bài "Báo cáo về Cao ốc Trump ở Panama liên kết với Mafia Nga và tội phạm quốc tế", bình luận gia John Bowden cho biết theo một cuộc điều tra chung của NBC News và Reuters, các nhà đầu tư và khách hàng của khách sạn và tháp quốc tế mang tên Trump Ocean Club ở thành phố Panama có quan hệ mật thiết với tội phạm có tổ chức và buôn bán ma túy. Bản phúc trình này dài 7 trang do 6 ký giả quốc tế thực hiện. Trước đó, bình luận gia Craig Unger đã viết một bài dưới đầu đề "Tiệm rửa tiền Nga của Trump" dài 10 trang trình bày làm thế nào để sử dụng Trump Tower và các cao ốc sang trọng cao cấp khác để rửa tiền bẩn, điều hành một tổ chức tội phạm quốc tế, và đẩy một nhà phát triển bất động sản thất bại vào Tòa Bạch Ốc. Nhiều vụ vi phạm nói trên đã bị các cơ quan tư pháp điều tra và truy tố.
Các tài liệu này cho thấy rõ cách thức kinh doanh bất động sản không ngay thẳng của Donald Trump và gia đình trước khi được bầu làm tổng thống. Trump Organization và Trump Tower đã trở thành cái bình phong cho bọn Mafia Nga làm ăn bất chánh. Do đó, sau khi làm tổng thống, Trump tưởng rằng có thể sử dụng các mánh mung và tiểu xảo như khi kinh doanh bất động sản để lãnh đạo đất nước và thế giới, nên đã đưa nước Mỹ và thế giới vào tình trạng rối loạn. Trong chuyến đi Á Châu vừa qua, thay thực hiện trách nhiệm làm rõ chính sách và đường lối của Hoa Kỳ về Châu Á Thái Bình Dương, ông lại tranh quyền của Bộ Thương mại, đi lo chuyện bán võ khí và bị Trung Quốc đánh lừa.
Chiến lược một "Trung Đông Mới"
Đây là một chiến lược đã được chúng tôi trình bày nhiều lần : Ngày 17/8/2006, Tổng thống Bush tuyên bố rằng một "Trung Đông Mới" (New Middle East) sẽ xuất hiện trong đó nền dân chủ sẽ chứng tỏ là một sức mạnh không thể kháng cự lại, sẽ lan rộng và diệt trừ khủng bố và chế độ chuyên chế" (would spread and eradicate terrorism and despotism). Nhìn vào bản đồ một "Trung Đông Mới" được công bố chúng ta thấy Trung Đông mới bao gồm 22 nước Hồi giáo của thế giới Ả-rập, thêm Thổ Nhĩ Kỳ, Do Thái, Pakistan và Afghanistan. Khi thực hiện chiến lược một "Trung Đông Mới", Hoa Kỳ đã sử dụng các chiến thuật và thủ đoạn thâm độc và gian ác còn hơn trong chiến tranh Việt Nam.
Bản đồ một "Trung Đông Mới" của Hoa Kỳ năm 2006
Việc thực hiện chiến lược một "Trung Đông Mới" nhắm ba mục tiêu chính sau đây :
(1) Thanh toán các lãnh tụ Hồi giáo có chủ trương hình thành một chính quyền mạnh có thể lãnh đạo khối Hồi giáo giống như thời đế chế Ottoman ngày xưa.
(2) Nghiền nát (eradicate) khối Hồi giáo cực đoan ra từng mãnh và để cho các nhóm Hồi giáo thanh toán nhau, sức mạnh sẽ bị mất.
(3) Chia 5 nước trung tâm ở Trung Đông thành 14 nước để làm suy yếu sức mạnh của khối Hồi giáo.
Đây là một kế hoạch rất phức tạp, được thay đổi tùy theo các diễn biến của tình hình, chúng tôi đã cố gắng hệ thống hóa và trình bày vắn gọn.
Thi hành chiến lược được đưa ra
Cho đến nay chưa có mục tiêu nào trong ba mục tiêu nói trên đã được hoàn thành.
Với mục tiêu thứ nhất, Hoa Kỳ chỉ mới thanh toán được Saddam Hussein, Hosni Mubarak và Muammar Gaddafi, nhưng chưa thanh toán được Bashar al-Assad.
Với mục tiêu thứ hai, hai tổ chức cực đoan chính là al-Qaeda và Nhà nước Hồi giáo (ISIS) vẫn còn nằm ngoài tầm kiểm soát của Hoa Kỳ.
Với mục tiêu thứ 3, Hoa Kỳ mới chỉ đập bể được Iraq, Libya và Yemen, còn Syria chưa đập bể được.
Mỹ quyết định phân chia các nước Libya, Iraq và Syria ra mỗi nước thành ba vùng tự trị, còn Yemen được chia thành hai. Với Iraq và Syria, Mỹ quyết định giành phần phía Nam cho khối Shia, phần giữa cho khối Sunni và phần phía Bắc sát Thổ Nhĩ Kỳ cho người Kurk, nhưng việc thực hiện không dễ dàng. Lực lượng Sunni do Mỹ hình thành, huấn luyện và trang bị với cái tên là Binh Đoàn Syria Tự Do (Free Syria Army - FSA) để đảm nhận phần đất mà Mỹ muốn dành cho họ ở Syria lại tranh nhau quyền lực, bể thành hàng chục mảnh.
Trước tình trạng này, Mỹ phải quay qua sử dụng một lực lượng Sunni khác có tên là Nhà nước Hồi giáo Iraq và Cận Đông (Islamic State of Iraq and the Levant - ISIL) hay Nhà nước Hồi giáo Iraq và Syria (Islamic State in Iraq and Syria - ISIS). Đây là một tổ chức của người Hồi giáo Sunni được thành lập từ năm 2006 với mục đích giải phóng người Hồi giáo Sunni Iraq khỏi "sự áp bức của Hồi giáo Shia và ngoại bang". Ngày 29/6/2014, giáo chủ Abu Bakr al-Baghdadi tuyên bố đổi tên tổ chức này thành Nhà nước Hồi giáo (Islamic State - IS - tiếng ả-rập gọi là Daesh) và đặt thủ đô ở Ar-Raqqah (hay Raqqa), một tỉnh nằm ở phía tây bắc Syria, sát với biên giới Thổ Nhĩ Kỳ. Nhiều thành phần thuộc Binh Đoàn Syria tự do đã bỏ hàng ngũ đi theo IS.
Ông Jeffrey D. Sachs, Giám đốc Viện Địa Cầu tại Đại học Columbia, cố vấn đặc biệt của Tổng thư ký Liên Hợp Quốc về Các Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ, nói rằng nguồn gốc thực sự của các chiến binh ISIL là những chiến binh thánh chiến Sunni được Cục Tình báo trung ương Hoa Kỳ (CIA) huấn luyện và trang bị vũ khí thông qua Saudi Arabia nhằm chống lại Iran và loại bỏ các chính quyền thân Nga tại Trung Đông.
Edward Snowden, một cựu viên chức NSA và CIA, tiết lộ rằng tình báo Anh, tình báo Mỹ và tình báo Israel đã làm việc với nhau để tạo ra ISIL và lãnh tụ Abu Bakr al-Baghdadi được tổ chức tình báo Mossad của Israel huấn luyện.
Phần đất mà ISIS được Mỹ giao cho tạm chiến để làm khu vực của người Sunni nằm giữa Syria và Iraq ở phía bắc. Ngày 10/5/2014, khoảng 800 quân ISIS đã mở cuộc tấn công thần tốc đánh vào thành phố Mosul ở phía bắc của Iraq. Khoảng 30.000 quân Iraq đã tháo chạy. Quân đội Iraq đã bỏ lại khoảng 40.000 đơn vị vũ khí cho ISIS bao gồm không chỉ vũ khí bộ binh, mà còn nhiều trang bị quân sự hạng nặng, hiện đại. Luật Hồi giáo Sharia ngay lập tức được áp dụng một cách khắt khe và tàn bạo. ISIS khai thác các khu dầu mỏ phong phú do Iraq để lại và chuyển bằng những đoàn xe bồn mỗi ngày qua các hải cảng của Thổ Nhĩ Kỳ để bán trước sự chứng kiến của Mỹ.
Kế hoạch dứt điểm chế độ Assad
Sau khi ISIS đã chiếm và giữ vững phần đất dành cho người Sunni ở phía Bắc Iraq, Hoa Kỳ lập kế hoạch thanh toán chế độ Assad của Syria.
Bắt đầu từ ngày 7/9/2015, các nhóm buôn người được huy động đến phía Bắc Syria, lùa khoảng 3 triệu người Syria vượt biên giới Thổ Nhĩ Kỳ chạy qua Châu Âu, rồi Mỹ mở cuộc oanh tạc để cho Binh Đoàn Syria Do đánh chiếm tỉnh Aleppo và phần Tây Bắc Iraq, còn Thổ Nhĩ Kỳ cho sắc tộc người Turk (Turkmen) tràn qua phía Đông Bắc Syria. Kế hoạch này có mục tiêu đẩy quân đội Syria lùi vể phía Tây và phía Nam Syria, sau đó mở cuộc tấn công vào chế độ Assad ở Damascus. Nhưng kế hoạch này đã thất bại vì bị Nga phát hiện và đem quân can thiệp kịp thời. Số 3 triệu người Syria được lùa qua Âu Châu đang gây ra nhiều thảm họa cho cả Âu Châu và Mỹ.
Sự can thiệp các Nga
Nhận ra kế hoạch chiếm Bắc Syria của Hoa Kỳ và Thổ Nhĩ Kỳ, ngày 10/9/2016 Nga đã cho xe tăng đổ bộ và máy bay chiến đấu tiến vào vùng Latakia. Sau đó, Nga cho các chiến đấu cơ ném bom tập trung vào tuyến đường cao tốc Reyhanli-Aleppo, con đường tiếp vận chính giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Syria của các phiến quân... Trong một tháng, không quân Nga đã thực hiện gần 1.400 phi vụ, phá hủy hơn 1.600 mục tiêu của phiến quân. Với sự yểm trợ của không quân Nga, quân đội của Assad cũng đã giải tỏa được hầu hết các vùng bị bao vây.
Tiếp theo, Nga bắt đầu cho oanh tạc con đường ISIS chuyển dầu từ Iraq đến thành phố Zakho của Thổ Nhĩ Kỳ để bán hoặc đổi vũ khí cho Thổ Nhĩ Kỳ. Không ảnh cho thấy, mỗi lần chuyển vận có hơn 11.000 xe được huy động. Mỗi ngày ISIS có thể sản xuất khoảng 50.000 thùng dầu. Nguồn lợi của ISIS bắt đầu kiệt quệ.
Hôm 2/2/2016, với sự hỗ trợ của bộ binh người Iran. Hezbollah và không quân Nga, quân đội Assad đã cắt đứt tuyến đường nối liền tỉnh Aleppo và biên giới Thổ Nhĩ Kỳ, được biết đến với tên gọi hành lang Azaz. Vào đầu tháng 5/2016, quân của Assad đã thông báo cho các phiến quân trong vùng : hoặc đầu hàng, hoặc chạy qua Thổ Nhĩ Kỳ hay là chết. Ngày 30/6/2017, Aleppo đã được giải phóng toàn bộ.
Mỹ phải thay đổi cả chiến thuật lẫn chiến lược
Thấy tình trạng lâm nguy, Mỹ đã đề nghị với Nga ngưng chiến và mở hội nghị giữa Assad và các nhóm "đối lập ôn hòa" để tìm một giải pháp, trong thực tế là để cho phiến quân có thời gian chỉnh đốn lại hàng ngũ.
Bước thứ 2, hai Tổng thống Obama và Putin đã bàn đến một chiến lược mới : Thả Iran ra để nước này có thể củng cố và lãnh đạo khối Hồi giáo Shia đối đầu với khối Hồi giáo Sunni đang do Saudi Arabia lãnh đạo, tạo thành một chuộc chiến tranh ủy nhiệm, cho hai khôi Hồi giáo tự thanh toán nhau. Mỹ đứng đàng sau yểm trợ khối Sunni và bán vũ khí. Nga cũng làm như thế đối với khối Shia.
Ngày 14/7/2015, một hiệp ước về hạt nhân giữa Iran và Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc, Mỹ, Đức đã được thỏa thuận. Thỏa thuận này sẽ hạn chế khả năng phát triển vũ khí hạt nhân của Iran trong khi cho phép nước này duy trì một chương trình hạt nhân dân sự. Các nước P5+1 đồng ý bãi bỏ chế tài kinh tế đối với Iran ngay khi Iran tuân thủ các yêu cầu của thỏa thuận hạt nhân.
Trump phá vỡ chiến lược Trung Đông
Từ ngày đắc cử đến nay, Donald Trump chẳng quan tâm gì đế chiến lược một "Trung Đông Mới" của Mỹ để làm suy yếu khối Hồi giáo Trung Đông và bảo vệ an ninh, vì ông không biết gì về các chiến lược và chiến thuật của Mỹ trên thế giới. Trump chỉ chú trọng đến quyền lợi của hai giới tài phiệt dầu lửa và võ khí.
Hôm 21/1/2017, khi giới thiệu ông Mike Pompeo làm Giám đốc CIA, Donald Trump cho rằng Mỹ có thể chiếm lấy dầu của Iraq. Ông nói : "Bây giờ tôi nói về các lý do kinh tế. Nhưng nếu ông nghĩ về điều đó ông Mike à, nếu chúng ta chiếm lấy dầu, chắc ông sẽ không còn lo đến bọn ISIS nữa vì rằng chúng kiếm đâu ra tiền ở nơi đầu tiên, do đó chúng ta phải chiếm lấy dầu. Nhưng, được, có thể chúng ta sẽ có cơ hội khác". Ông đã gọi những người cho rằng hành động như vậy sẽ vi phạm luật pháp quốc tế là "những kẻ ngu ngốc, không phải là những chuyên gia".
Sau đó, tướng Mattis, Bộ trưởng quốc phòng, phải nói lại : "Chúng tôi không ở Iraq để chiếm dầu" (We're not in Iraq to seize oil). Không ai ngờ tổng thống của một cường quốc mà có thể nói những lời ngu xuẩn như thế.
Tháng 4/2016, khi quân đội Iraq bắt đầu dánh chiếm lại Mosul, Hoa Kỳ đã mở đường cho khoảng 9.000 quân IS chạy qua tỉnh Deir Ezzor ở miền Trung Syria với mục tiêu đừng cho quân của Assad chiếm tỉnh này. Nhưng Nga đã thấy trước chiến thuật của Mỹ, yểm trợ cho quân đội của Assad chiếm đóng ngay thành phố và mở rộng ra vùng xung quanh. Quân IS và phiến quân được Mỹ yểm trợ chạy từ Raqqa hay Mosul về Deir Azzor đã phải đóng trong các vùng sa mạc và đồi núi, bị máy bay Nga săn đuổi thường xuyên. Nhiều cố vấn Mỹ được tìm thấy chết tại mặt trận.
Hôm 20/7/2017, Tổng thống Trump đã ra lệnh cho CIA ngưng các chương trình huấn luyện và cung cấp vũ khí cho các nhóm nổi dậy chống Assad. Hãng thông tấn al-Masdar News ở Syria cho biết các cố vấn Mỹ đã rời khỏi căn cứ quân sự al-Tanf và đến Hasakah trong vùng người Kurk kiểm soát để có thể bí mật chỉ đạo các toán quân nổi dậy. Lợi dụng việc Donald Trump không quan tâm gì đến Trung Đông, Nga và Iran đã giúp Syria chiếm lại gần như toàn bộ lãnh thổ Syria.
Theo lệnh nói trên của Trump, chiến lược một "Trung Đông Mới" của Mỹ không thể được tiếp tục thực hiện tại Iraq và Syria. Một "Trung Đông Mới khác" đang phân chia lại các nước Trung Đông, trong đó Nga và Iran nắm vai trò ưu thế. Vì thế chúng ta không ngạc nhiên khi bình luận gia Stephen M. Walt viết : "Hãy quên "chiến thắng", Donald Trump đang làm mất Trung Đông một cách thê thảm"…
Kết quả, cuộc chiến do Mỹ phát động và điều hành ở Iraq và Syria đã làm trật tự ở Trung Đông đổ vỡ, dẫn tới cảnh hỗn loạn với những hậu quả không thể lường được và chưa biết sẽ kéo dài đến bao giờ.
Ngày 23/11/2017
Lữ Giang
