Người dân định cư lâu đời - dân cố cựu, họ coi đất đai của gia đình là do tổ tiên, ông cha khai phá và sở hữu hàng trăm năm trước để lại cho họ. Dù có quy định đất đai thuộc sở hữu toàn dân thì trong lòng người nông dân họ cũng không nghĩ như vậy. Mặt khác trên thực tế, ngay cả với danh nghĩa Nhà nước thay mặt toàn dân sở hữu đất đai, thì sau khi Nhà nước đã giao đất, cho thuê đất, Nhà nước cũng không còn giữ quyền định đoạt hoàn toàn đối với phần đất đó nữa.
Đất đai của ông bà mình, nhưng Nhà nước lại có quyền định đoạt ! - Tranh vẽ minh họa
Vậy tại sao không danh chính ngôn thuận bằng điều luật về quyền sở hữu tư nhân về đất đai ?
Chuyện của Sài Gòn thời thuộc địa
Nhà báo Mai Bá Kiếm kể câu chuyện về chính dòng tộc của ông liên quan đến đất đai. Năm 1911, hãng Shell (tập đoàn Anh - Hà Lan) đến Nhà Bè đầu tư cảng và kho chứa xăng dầu. Chính quyền Pháp không đứng ra đền bù đất rồi giao cho Shell mà để cho Shell thương lượng trực tiếp với 3 chủ đất tại đây, thuê 100 mẫu, thời hạn 99 năm. Lúc bấy giờ, 3 chủ đất đang cho cả trăm tá điền thuê với mức 10 giạ lúa/1.000m2/năm). Shell đàm phán giá thuê cao gấp 5 lần, lại được lãnh tiền hàng tháng qua chi phiếu.
Chủ đất rất mừng, nhưng Dân luật Giản yếu 1883 (tham khảo Việt Nam Dân luật Lược khảo - Quyển II : Nghĩa vụ và Khế ước. Tác giả : Giáo sư Vũ Văn Mẫu. Năm xuất bản : 1962) do người Pháp áp dụng ở Nam kỳ sau khi áp đặt chế độ thuộc Pháp lên vùng đất này, đã trao cho các tá điền quyền tiên mãi, tức là được ưu tiên mua cùng giá, mà chủ đất định bán cho người khác ; hoặc được ưu tiên thuê cùng giá mà chủ đất định cho người khác thuê với giá cao hơn. Tuy tá điền không thuê nổi theo giá Shell thuê, nhưng họ có quyền không ký giấy khước từ thuê đất. Do đó, chủ đất phải thương lượng cho tá điền được hưởng tiền thuê đất mấy năm đầu mà hãng Shell trả, để tá điền chịu ký tờ khước từ thuê đất.
"Bỗng nhiên, tá điền có một cục tiền, có nhiều tá điền đi vô vùng sâu mua ruộng để làm chủ. Có nhiều tá điền - như ông nội tôi (Mai Bá Điền sinh 1885 chết 1979) quyết bỏ nghề chân lấm tay bùn, xin vào hãng Shell làm cu-li (sai gì làm nấy), đổi đời, lãnh lương tháng, thay vì đến Tết mới gặt lúa, nộp chủ ruộng, còn bao nhiêu trả nợ. Ông nội bỗng dư tiền nuôi ba tôi học hết cấp sơ học (lớp ba), tiếng Tây nói bập bẹ, còn trẻ nên hãng Shell nhận vào đào tạo nghề xăng dầu.
Đến năm 1975, tổng lương xồi (lương chính + phụ cấp thâm niên + phụ cấp đắt đỏ + phụ cấp vợ con) của ba tôi là 94.000 đ/tháng, đóng thuế lợi tức 40.000 đồng (dã man hôn ?), thực lãnh là 54.000 đồng vẫn gấp 2 lần lương giáo sư đệ nhị cấp.
Nhờ ông, cha làm làm hãng của Tây xịn, tôi được học miễn phí ở Vườn trẻ Shell (ăn bánh Tây, uống sữa, múa hát). Con em công nhân học cấp 2 trở lên được Hãng Shell, Esso cho xe đưa rước đến các trường ở Sài Gòn (đến năm 1965, Nhà Bè mới có trường trung học). Nhờ là thợ cả, ba tôi được Tổng kho Xăng dầu Nhà Bè lưu dụng để truyền nghề cho công nhân mới xã hội chủ nghĩa từ miền Bắc vào. Đến năm 1983, ba tôi về hưu không lãnh một cắt lương hưu. Nhưng, đến năm 2001, Hãng Shell gửi về cho ba tôi (và các nhân viên chưa tới tuổi hưu lúc giải phóng) 6.000 USD gọi là đền bù do hãng chưa kịp trả lương hưu. Vì, Hãng đã vi phạm hợp đồng lao động, do ngày 30/4/1975 đã từ bỏ không điều hành Hãng nữa, mà không thông báo cho công nhân biết trước một tháng !
Sau Shell, Esso và Caltex đến tiếp tục thuê đất của địa chủ làm hãng dầu, mà bây giờ thành Tổng kho xăng dầu Nhà Bè. Nhờ thực dân Pháp, địa chủ cho thuê đất giá cao, nên nộp thuế hoa lợi cho Pháp cao hơn. Khoảng 400 tá điền đổi đời thành công nhân làm việc cho Tây, có tiền cho con ăn học làm bác sĩ, kỹ sư, giáo viên lứa đầu tiên ở Nhà Bè.
Sổ đỏ cấp quyền sử dụng đất chỉ là một mớ giấy lộn, một khế ước không có giá trị trước quyết tâm muốn lấy lại của các cấp chính quyền trung ương và địa phương - Ảnh minh họa
Bây giờ, nhớ lại năm 1991, UBND huyện Nhà Bè đứng ra làm "cò" giải tỏa 300 ha đất nông nghiệp để giao Đài Loan làm khu chế xuất Tân Thuận. Với giá đền bù 11.000 đồng/m2, nông dân bị giải tỏa trắng tay (đến ông Sáu Món - phó chủ tịch Hội nông dân huyện, cũng phản đối đếch nhận tiền đền bù), không đủ tiền vào vùng sâu mua ruộng canh tác, mà cũng không có tay nghề để được vào làm khu chế xuất, càng không có có tiền cho con học làm kỹ sư, bác sĩ để đổi đời.
Cách nhau 80 năm, cũng lần đầu có các hãng nước ngoài vào Nhà Bè đầu tư, tại sao nông dân Nhà Bè năm 1911 thì lên đời, mà nông dân Nhà Bè năm 1991 lại xuống đời ? Khốn nạn quá !". Nhà báo Mai Bá Kiếm chua sót.
"Phải ‘cãi’ để con cháu mình có cái nhà của nó là của nó, không phải của Nhà nước"
Bạn của người viết, luật sư Trần Thành từ Sài Gòn xuống Kiên Giang mở chi nhánh văn phòng tư vấn, tiếp lời nhà báo Mai Bá Kiếm, rằng sở dĩ hồi đó tụi Tây có thể làm được như vậy chắc là nhờ các viên chức cai trị được giáo dục tử tế, không tham chia bè phái, lợi ích nhóm.
"Nhiều đại gia từ miền Bắc ôm hàng trăm tỉ tiền mặt vào Phú Quốc mua đất. Ai cũng nhận ra sự giàu có của một bộ phận tư nhân gắn bó với sân sau, với những người có quyền phân chia đất. Như vậy, có một bộ phận tư nhân phát triển rất tốt, tốt một cách không tin được. Nhưng có một bộ phận tư nhân khác, tức hàng trăm, hàng ngàn doanh nghiệp tư nhân chết mà không chết được, teo tóp đi. Tức là loại nào mà bám vào chính quyền, quan hệ tốt, trở thành sân sau thì phát triển rất tốt, còn loại không có được những quan hệ đó rất khó...". Luật sư Trần Thành nhận xét.
Luật sư Thành nhìn nhận trong giới luật sư của ông hiện nay nằm trong tốp mà mấy ông quản lý Nhà nước vừa ghét, vừa thù mà có lẽ cũng vừa sợ.
Phản ứng của người dân trước nguyên tắc mang tính hiến định này. Ảnh : boxitvn"
"Bây giờ, Nhà nước muốn lấy đất đai của dân thì khó hơn một chút, giá thì do Nhà nước đề ra, dân mất đất thì có thể khiếu nại, tố cáo, và luật sư còn sẳn sàng "cãi chùa", soạn đơn từ miễn phí cho dân oan bị thu hồi đất. Nhưng rồi đâu cũng vào đó. Chưa thấy gì sáng sủa. Nhưng hôm nay mình phải nói mạnh hơn để cố gắng chục năm sau con cháu mình nó có cái nhà của nó là của nó, không phải của Nhà nước.
Nhà nước muốn lấy, thu hồi thì phải thương lượng, mua với giá đàng hoàng, chứ không thể thu hồi bằng cái giá rẻ mạt như lâu nay. Vả lại đất của ông bà dòng tộc để lại, sao ông Nhà nước cứ nhân danh ‘sở hữu toàn dân’ để thu hồi ?". Luật sư Trần Thành chia sẻ.
Bên lề câu chuyện nói trên, cả nhà báo lẫn ông luật sư đều tấm tắt khen ngợi rằng Đảng và Nhà nước ta thật khôn ngoan. Khi để "toàn dân" sở hữu tất cả tài sản quốc gia, từ đất đai đến khoáng sản đến các công ty sân sau của phe nhóm, thì ‘toàn dân" phải chịu trách nhiệm cho mọi sự cố từ tốt đến xấu. Bởi theo luật quốc tế, người ta thường quy trách nhiệm pháp luật cho sở hữu chủ…
Thảo Vy
Nguồn : VNTB, 23/04/2018