 | Tổng quan: | 3708238 |
Bảo thủ hay cấp tiến, Tối Cao Pháp Viện sẽ ảnh hưởng đến tương lai thế nào ?
Nhã Duy, 28/09/2020
Theo như công bố từ Tổng thống Donald Trump vào cuối tuần qua, nữ thẩm phán Amy Coney Barrett đã chính thức được đề cử vào Tối Cao Pháp Viện và sẽ đệ trình lên Thượng Viện Hoa Kỳ để bắt đầu quá trình chuẩn thuận.
Nữ thẩm phán Amy Coney Barrett đã chính thức được đề cử vào Tối Cao Pháp Viện
Nhân việc này chúng ta tìm hiểu chính sách bổ nhiệm và thay người vào Tối Cao Pháp Viện như thế nào, cũng như sẽ ảnh hưởng ra sao đến người dân Mỹ trong tương lai.
Theo sau hai thẩm phán Neil M. Gorsuch và Brett M. Kavanaugh, thẩm phán Barrett, 48 tuổi được tổng thống Trump đề cử là những người còn khá trẻ so với giới tiền nhiệm, nhằm có thể phục vụ và thay đổi luật pháp, chính sách quốc gia trong vài ba thập niên tới. Các thẩm phán này thuộc tổ chức Federalist Society, là nhóm những nhà hoạt động pháp lý bảo thủ, cổ súy việc diễn giải và thực thi hiến pháp và luật pháp theo tính nguyên bản và nguyên thủy của chúng.
Trong khi hiến pháp là nguyên tắc và nền tảng lâu đời của hệ thống pháp lý Hoa Kỳ, không phải nó không gây trở ngại cho việc phát triển quốc gia cùng sự thích nghi trước xu hướng xã hội cấp tiến theo ý nguyện người dân.
Nếu nhìn lại hiến pháp Hoa Kỳ được các nhà lập quốc soạn thảo và ký kết vào năm 1787, đến nay đã hơn 230 năm. Những quyền công dân căn bản cùng các luật lệ điều hành quốc gia khi Hoa Kỳ còn là một quốc gia canh nông thô sơ và lạc hậu vừa giành được độc lập so với một xã hội dân chủ phát triển và văn minh cao cùng tính chất đa dạng của xã hội và công dân Hoa Kỳ hiện nay là khác xa.
Từ các vấn đề dân quyền, chính phủ, luật lệ, xã hội cho đến dân sinh, thương mại, khoa học, di trú... đều hoàn toàn khác biệt với một nước Mỹ của hơn hai thế kỷ trước. Ở mặt nào đó, một số điều trong hiến pháp Hoa Kỳ có thể đã trở nên lạc hậu và không còn thích hợp với thời đại, cần có sự thay đổi trên quan điểm cấp tiến và phù hợp hơn. Điều này cũng đã được các nhà lập pháp ghi nhận khi các Tu Chính Án lần lượt ra đời theo thời gian, thay đổi hay bổ sung vào những điều cần cải đổi trong hiến pháp.
Ngay cả các Tu Chính Án cũng có thể là điều gây tranh cãi ở xã hội đương thời. Ví dụ như Tu Chính Án thứ hai về quyền được sở hữu và mang súng của người dân. Nó ra đời vào thời kỳ sơ khai của nước Mỹ, người dân cần có súng để tự vệ vì chính quyền không đủ khả năng bảo vệ cho tất cả người dân ở những vùng thôn quê hẻo lánh. Nhưng hiện nay, súng là một vấn đề và thách thức cho xã hội. Cho dù không tuyệt đối tước đoạt quyền mang súng nhưng việc kiểm soát là cần thiết. Nó mang lại sự an toàn cho xã hội bởi vũ khí sát thương hàng loạt không thể xem như sử dụng cho mục đích tự vệ mà là vũ khí nguy hiểm một khi vào trong tay kẻ xấu hay quá khích. Hoặc giả thể thức cử tri đoàn trong bầu cử tổng thống xem ra đã khá lạc hậu so với trào lưu tiến bộ của thế giới về bầu cử và ứng cử.
Khi muốn diễn dịch và áp dụng hiến pháp và luật pháp theo nguyên bản, những thẩm phán bảo thủ này sẽ có trong tay thẩm quyền để giữ hay đưa xã hội về lại với các nguyên tắc và giá trị cách đây hàng thế kỷ, khi mà quyền lực và luật pháp hầu như nằm trong tay người da trắng. Đây là điều đáng quan tâm trong việc chọn lựa và bổ nhiệm vì những quan điểm bảo thủ hay cấp tiến, hoặc trung dung, ôn hòa sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người dân qua các phán quyết được đưa ra như thế nào.
Ca ngợi nữ thẩm phán đáng kính Ruth Bader Ginsburg vừa qua đời, thẩm phán Barrett phát biểu tại lễ ra mắt rằng, "Một thẩm phán phải áp dụng luật như đã được viết ra. Các thẩm phán không phải là những nhà hoạch định chính sách và họ phải kiên quyết gạt bỏ mọi quan điểm về chính sách mà họ có thể đã có". Bà cũng đã cam kết sẽ đại diện và bảo vệ quyền lợi người dân. Dù tái khẳng định đường lối bảo thủ, thái độ và lời cam kết của bà cho thấy một lý tưởng tích cực và sự thuyết phục cho vai trò cần thiết của các thẩm phán liên bang hay tối cao pháp viện.
Tuy nhiên có thật sự là nữ thẩm phán Barrett được tổng thống Donald Trump chọn lựa và được giới bảo thủ hết lòng ủng hộ là nhờ vào các quan điểm tiền định của bà trong việc chống lại quyền phá thai cùng đạo luật Affordable Care Act của tổng thống Barack Obama, những luật đã từng được thông qua và nay có nguy cơ bị đảo ngược nếu bà tham gia vào tòa tối cao với đường lối bảo thủ.
Thêm vào đó, trong ba năm qua, kể từ khi được bổ nhiệm, bà đã tỏ ra đồng thuận với nhiều chính sách di trú khó khăn và nghiêm ngặt của nội các qua các phán quyết hay quan điểm đưa ra. Bà là thẩm phán duy nhất ủng hộ sắc lịnh cấm người di dân được quyền thường trú nếu từng nhận phúc lợi xã hội, theo một phán quyết gồm ba thẩm phán tại tòa phúc thẩm 7th Circuit Court of Appeals. Trump và phía Cộng hòa còn kỳ vọng bà cũng sẽ đứng về phía họ nếu có xảy ra tranh chấp về kết quả bầu cử trong tháng 11 tới.
Mặt khác, cũng chính bà khi còn là giáo sư luật tại đại học Notre Dame Law đã phát biểu về việc hoãn bổ nhiệm thẩm phán trong năm bầu cử trên đài CBS vào tháng Hai năm 2016 rằng, việc tổng thống Obama bổ nhiệm thẩm phán trong năm bầu cử là không thích hợp khi "lật ngược đáng kể cán cân quyền lực" tại Tối Cao Pháp Viện. Đây là điều đang xảy ra với chính bà hiện nay, khi cán cân quyền lực sẽ nghiêng hẳn về khối bảo thủ một khi bà được chuẩn thuận vào tòa tối cao.
Việc bổ nhiệm thẩm phán Barrett gây ra tranh cãi bởi tính chính danh và sự vội vã của nó khi mà cuộc bầu cử sớm đã diễn ra tại nhiều tiểu bang. Không phải sự tranh luận về phẩm cách hay năng lực của thẩm phán Barrett mà ở cách khối đa số đảng Cộng hòa tại Thượng Viện đã đảo ngược chính lời của mình, bất chấp những danh dự và nguyên tắc cùng tiền lệ do chính họ đã đặt ra. Không kể nó trái ngược ý nguyện đa số cử tri qua các cuộc thăm dò. Việc này cho thấy có sự lo ngại về việc khả năng Donald Trump có tái đắc cử và phía Cộng hòa vẫn giữ thế thượng phong tại Thượng Viện hay không.
Hồi tháng Tám vừa qua, Phó Tổng thống Mike Pence đã thẳng thừng chỉ trích Chánh án Tối Cao Pháp Viện rằng, "John Roberts đã làm thất vọng giới bảo thủ" (Christian Broadcasting Network ngày 5 tháng Tám, 2020) khi chánh án Roberts có những đồng thuận với các thẩm phán cấp tiến trong một vài phán quyết quan trọng. Theo cách nói này, giới bảo thủ và đảng Cộng hòa kỳ vọng rằng, một thẩm phán được tổng thống Cộng hòa bổ nhiệm phải trung thành với đường hướng và nghị sự đảng phái, thay vì đặt công lý và lợi ích quốc gia lên hàng đầu. Họ cũng chọn lựa và hy vọng như vậy với thẩm phán Amy Coney Barrett.
Sự gay gắt của chính trường cùng cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ năm nay cho thấy, sự thờ ơ hay chọn lựa sai lầm trong lá phiếu sẽ tạo những ảnh hưởng trực tiếp đến hàng thế hệ. Sự cân nhắc không chỉ là vấn đề cảm xúc cá nhân dành cho các ứng cử viên mà còn cần nhắm đến lợi ích và sở nguyện một giới trẻ, là chính con cháu mình, sẽ được sống với một tương lai như thế nào.
Nhã Duy
(28/09/2020)
*******************
Sau Ruth Ginsburg, nước Mỹ sẽ thay đổi
Ngô Nhân Dụng, VOA, 28/09/2020
Bà Ruth Bader Ginsburg qua đời khiến mọi người thấy lá phiếu của một Thẩm phán Tối cao ảnh hưởng đến đời sống một người dân Mỹ bình thường như thế nào. Tổng thống Donald Trump đề cử một vị thẩm phán bảo thủ, sẽ được các nghị sĩ Cộng hòa chiếm đa số trong Thượng viện thông qua. Điều này có thể xẩy ra trước hoặc sau ngày dân Mỹ bỏ phiếu. Trong Tối cao pháp viện sẽ có 6 vị thuộc khuynh hướng "bảo thủ", do các vị tổng thống Cộng hòa đưa lên, và ba vị "cấp tiến" do các phía Dân chủ bổ nhiệm.
Một tấm bảng ở lễ tưởng niệm thẩm phán Ginsburg : "RBG, bà đã thay đổi thế giới".
Một tuần lễ sau ngày dân Mỹ di bầu, ngày 10 tháng 11 sắp tới, Tối cao pháp viện Mỹ sẽ phán quyết một vụ kiện liên can đến đạo Luật Cải tổ Y tế của cựu Tổng thống Barack Obama, thường gọi là Obama Care. Nếu bữa đó đã có người thay thế bà Ginsburg trong Tối cao pháp viện, thì chắc Obama Care có thể sẽ bị bác bỏ.
Đảng Cộng hòa đã cương quyết đòi hủy bỏ Obama Care ngay từ đầu, Tổng thống Trump đã tranh cử với lời hứa sẽ xóa bỏ nó. Cho đến nay đạo luật đó vẫn tồn tại vì Quốc hội chưa thay thế nó. Tối cao pháp viện đã bác bỏ nhiều đơn kiện đòi xóa bỏ toàn thể hay từng phần đạo luật đó, với tỷ số 5/4, nhờ bốn Thẩm phán Tối cao cấp tiến được Chánh án John Roberts chia sẻ cùng ý kiến. Ông John Roberts được cựu Tổng thống George W. Bush (Cộng hòa) bổ làm Chánh án Tối cao năm 2005.
Ai theo dõi Tối cao pháp viện thì biết rằng vụ kiện chống Obama Care sau cùng này có tính chất rất kỹ thuật. Tòa Tối Cao đã xét xử hai vụ về Obama Care năm 2012 và 2015, cả hai lần đạo luật được cứu sống nhờ bà Ginsburg, và được ông Roberts đồng ý. Trong vụ kiện 2012, có người kiện Obama Care vi hiến vì bắt mọi công dân Mỹ phải có bảo hiểm y tế, nếu không sẽ bị phạt tiền. Người ta coi điều này vi phạm quyền tự do cá nhân được hiến pháp bảo đảm. Khi bỏ phiếu bác bỏ đơn kiện Chánh án Roberts viện cớ rằng khoản tiền phạt những người không mua bảo hiểm chỉ là một thứ thuế, mà chính phủ có quyền đánh thuế.
Nhưng Tổng thống Trump đã làm cho điều luật trên vô hiệu lực bằng cách xóa bỏ tiền phạt những người không mua bảo hiểm y tế. Nghĩa là thứ "tiền thuế" đó không còn nữa. Cho nên có người kiện rằng lý luận về "thuế" của Chánh án Roberts không còn được áp dụng ! Ngày 14 tháng 12 năm 2018 thẩm phán tòa sơ thẩm Reed O’Connor ở Bắc Texas, do Tổng thống G.W. Bush bổ nhiệm năm 2007, đã phán quyết rằng điều khoản bắt mọi người phải mua bảo hiểm Y tế trong Obama Care là vi hiến, do đó cả đạo luật đó không còn hiệu lực.
Lên đến tòa phúc thẩm, tòa cũng đồng ý với tỷ số 2/3 nhưng đưa trả lại tòa dưới để cứu xét thêm coi để quyết định các điều khoản trong đạo luật Obama Care có thể giữ lại hay không ; nhưng vụ kiện đã được đưa lên tòa cao nhất !
Phiên tòa Tối Cao ngày 10 tháng 11 có thể sẽ làm cho Obama Care thành vô hiệu. Dù ông Roberts không muốn xóa bỏ đạo luật đó thì ông và ba vị thuộc phía cấp tiến cũng thành thiểu số, với tỷ số 4/5. Nhưng dù chưa có ai thay thế bà Ginsburg thì kết quả 4/4 có nghĩa là phán quyết của Tòa Phúc thẩm, tuyên bố rằng đạo luật đó vi hiến, sẽ có giá trị.
Mấy chục triệu người Mỹ đang được bảo hiểm sức khỏe theo luật Obama, nhờ được trợ cấp khi mua bảo hiểm lấy, hay nhờ chương trình Y tế cho người nghèo (Medicaid, Medical) được mở rộng. Trong đó có mấy chục triệu người mới bị mất việc vì Đại dịch Covid. Họ sẽ không biết họ còn được bảo hiểm hay không, khi chưa có luật mới nào thay thế.
Tình cảnh hoang mang đó có thể tránh được trong vài trường hợp. Với quyết định 4/4 ông Roberts có thể tuyên bố Tòa Tối Cao tạm ngưng xử, để chờ khi có người thay thế bà Ginsburg, sẽ xử tiếp. Để tạm thời cứu Obama Care ông Roberts cũng có thể đặt vấn đề một cách khác, là giới hạn phán quyết của tòa vào một vấn đề mà thôi : Bắt mọi người đều phải mua bảo hiểm y tế có vi hiến hay không ?
Thẩm phán Tối cao Brett Kavanaugh, do Tổng thống Trump bổ nhiệm, có thể cũng đồng ý với lối đặt vấn đề như vậy. Dù phiên tòa có quyết định rằng điều này vi hiến, với tỷ số 6/4 hay 5/4, thì các điều khoản khác trong Obama Care vẫn tồn tại, mấy chục triệu người sẽ khỏi bị mất bảo hiểm.
Câu chuyện trên đây cho thấy bà Ruth Ginsburg qua đời khiến đời sống dân Mỹ sẽ thay đổi, vì cán cân trong Tối cao pháp viện nghiêng hẳn về phía bảo thủ. Bảo hiểm Y tế sẽ bị ảnh hưởng nhưng không phải là vấn đề quan trọng nhất. Nếu đảng Dân chủ thắng trong các cuộc bỏ phiếu năm nay họ vẫn có cơ hội làm các đạo luật bảo hiểm y tế tương tự.
Có nhiều biến chuyển quan trọng hơn sẽ xẩy ra khi có người thay thế bà Ginsburg. Các Thẩm phán Tối cao bảo thủ sẽ có khuynh hướng bảo vệ quyền của những người mua súng, bán súng, quyền mang súng, dùng súng. Nhiều luật lệ hạn chế, kiểm soát việc bán súng sẽ bị kiện và có thể thắng thế. Cũng giống như vậy, các luật lệ hạn chế việc thải khói, bảo vệ môi trường sống, sẽ bị kiện nhiều hơn khi người ta biết sẽ được đa số các Thẩm phán Tối cao lắng nghe.
Nhưng khi Tối cao pháp viện có tỷ số 6/3 nghiêng về phía bảo thủ thì các vấn đề quan trọng nhất sẽ thay đổi cả xã hội nước Mỹ là hôn nhân đồng tính, quyền bình đẳng của những người đồng tính ; và đặc biệt là vấn đề phá thai.
Tối cao pháp viện đã công nhận quyền phá thai của phụ nữ do phán quyết năm 1973 mang tênRoe v. Wade của Tối cao pháp viện. Từ đó đến nay, các cử tri bảo thủ vẫn mong muốn Tối cao pháp viện đảo ngược lại án lệ này, nhưng sau nhiều lần vẫn chưa thành công. Năm 1992, Bà Sandra Day O'Connor, đã bỏ lá phiếu thứ năm cùng các bạn đồng viện cấp tiến trong quyết định không xóa bỏ án lệnhRoe v. Wade mặc dù bà là một Thẩm phán Tối cao bảo thủ.
Trước đây, nhiều ứng viên bảo thủ khi ra trước Thượng viện để được phê chuẩn đã tránh không nói rõ lập trường của mình về án lệRoe v. Wade. Nhưng sau khi bà Ginsburg qua đời, một nghị sĩ Cộng hòa đã tuyên bố rằng ông chỉ bỏ phiếu tín nhiệm người sắp được Tổng thống Trump đưa vào Tối cao pháp viện nếu vị thẩm phán đó hứa sẽ xóa bỏ án lệRoe v. Wade. Người sắp được Tổng thống Trump đề cử chắc chắn sẽ được đa số nghị sĩ Cộng hòa trong Thượng viện chấp thuận. Có thể đoán rằng trong tương lai quyền phá thai của phụ nữ Mỹ sẽ bị hủy bỏ, nếu không thì cũng bị hạn chế tối đa. Phong hóa cả xã hội sẽ thay đổi. Tất cả chỉ vì một Thẩm phán Tối cao qua đời. Đến ngày thứ Bảy, 26 tháng Chín, tổng thống Trump đã chính thức loan báo bổ nhiệm nữ thẩm phán tòa phúc thẩm có quan điểm bảo thủ, Amy Coney Barrett, vào vị trí thay thế bà Ginsburg.
Khi bà Ruth Bader Ginsburg qua đời, tôi mới biết rằng bà là phụ nữ thứ nhì được vào ngồi trong Tối cao Pháp viện nước Mỹ. Người Mỹ thường không gọi các vị làm nghề "thẩm phán" này là "quan tòa" (judge) mà luôn trân trọng gọi là "Justice", viết hoa. Cho nên tôi dịch là "Thẩm phán Tối cao" cho có vẻ tôn kính. Chín vị Thẩm phán Tối cao là những trọng tài tối hậu khi người Mỹ kiện cáo nhau. Vậy mà gần hai thế kỷ không có ai là phụ nữ !
Khi tới nước Mỹ năm 1975, người Việt Nam thường bảo nhau rằng ở xứ này đàn ông đứng hạng chót trong thứ bậc xã hội ! Đứng đầu là Trẻ em, Thứ nhì là Phụ nữ, Thứ ba là Chó ; dưới cùng mới là đàn ông. Nhưng vào năm đó thì Tối cao pháp viện Mỹ vẫn là một câu lạc bộ dành cho quý vị đàn ông, phần lớn da trắng.
Trong dân số Mỹ, phụ nữ da trắng cũng bị gọi là "thiểu số" dù họ đông hơn số đàn ông da đen ! Thẩm phán Tối cao da đen đầu tiên là ông Thurgood Marshall, được Tổng thống Lyndon Johnson đưa lên từ năm 1967. Thật không ngờ, 14 năm sau mới có người phụ nữ đầu tiên được gọi là Thẩm phán Tối cao, Bà Sandra Day O'Connor, do Tổng thống Reagan đề cử năm 1981. Có lẽ trong xã hội Mỹ phụ nữ không chiếm địa vị cao như mình tưởng !
Nhà văn Toni Morisson (Nobel 1993) đã kể chuyện quyền của người chồng đối với phụ nữ Mỹ ngày xưa như thế nào.
Dưới chế độ thuộc địa của Anh, vào thế kỷ 17, Toni Morisson cho biết đã có luật nhằm "bảo vệ phụ nữ !" Theo luật này, người chồng bị cấm không được đánh vợ.
Nhưng nói thế chưa đủ, phải nói rõ hơn : Các ông chồng bị "cấm không được đánh vợ vào buổi tối". Thêm một chi tiết cần thiết nữa : "sau 9 giờ tối !"
Muốn biết cho đầy đủ, điều luật này còn xác định một điều kiện : "nếu không có lý do chính đáng". Tóm lại, đàn ông Mỹ vào thế kỷ 17 bị cấm không được đánh vợ vào buổi tối sau 9 giờ nếu không có lý do chính đáng !
Biết luật lệ từ thế kỷ 17 như vậy thì chúng ta cũng không ngạc nhiên khi biết đến cuối thế kỷ 20 mới có hai phụ nữ được ngồi trong Tối cao pháp viện. Cả hai bà đều đã bảo vệ quyền của giới nữ nhi trong nhiều phán quyết quan trọng, như bình đẳng trong trường học, trong cơ hội làm việc, lương bổng, vân vân. Chắc chắn không ai có thể bị chồng đánh trước hay sau 9 giờ tối, dù ông chồng nghĩ có lý do chính đáng !
Ngô Nhân Dụng
Nguồn : VOA, 28/09/2020
*********************
Tối Cao Pháp Viện và cuộc chiến văn hóa
Đoàn Hưng Quốc, VNTB, 25/09/2020
Thẩm Phán Ruth Ginsberg qua đời, Tổng thống Donald Trump đề cử bà Amy Coney thay thế 40 ngày trước bầu cử đã khiến báo chí và dư luận nổi lên làn sóng tranh luận gay gắt
CNN hôm 09/26/2020 chạy hàng đầu bài bình luận rằng đây là cuộc đảo chánh do phe bảo thủ chuẩn bị từ nửa thế kỷ nay [1]. Bài viết này sẽ tìm hiểu giữa Tòa Án Tối Cao lại có liên hệ gì đến cuộc chiến văn hóa vốn âm ỷ trong suốt 50 năm nhưng nay bùng nổ làm rạn nứt xã hội Hoa Kỳ, không kém gì cuộc Cách Mạng Văn Hóa tại Trung Quốc vào thập niên 70.
Nhưng trước cả cuộc chiến văn hóa của thập niên 60 còn có cuộc chiến kinh tế từ thập niên 30. Sau Đại Khủng Hoảng 1929 Tổng thống Franklin Roosevelt đưa ra chương New Deal bảo vệ công đoàn và quyền lợi người lao động theo mô hình Dân Chủ Xã Hội do John M. Keynes đề xướng.
Ngược lại không ít dân Mỹ chủ trương tiếp tục tư bản kinh tế thị trường (free market) mà không có sự can thiệp của nhà nước dựa trên quan điểm của Adam Smith ; cộng thêm vào đó là cuộc Cách Mạng Tháng Mười năm 1917 ở Nga khiến cánh tự do (libertarian) ở Mỹ cho rằng các tư tưởng xã hội hô hào giải quyết giàu nghèo và bình đẳng xã hội sẽ dẫn đến cộng sản tước đoạt quyền tự do và tài sản của dân chúng. Văn hóa nơi đây hiểu theo nghĩa rộng là cuộc chiến giữa hai lý tưởng tự do và cộng sản.
Nhảy vọt sang thế kỷ thứ 21 thì bài bình luận của CNN cho rằng bà Amy Comey nếu được bỏ phiếu vào Tối Cao Pháp Viện sẽ đưa cánh bảo thủ chiếm đa số 6-3 để đảo ngược truyền thống New Deal gần 100 năm nay với các quyết định không thuận lợi về mức lương tối thiểu của người lao động, về số ngày nghỉ sau khi sinh con (maternity leave), hay quyền hạn (giới hạn) của nhà nước trong các phán quyết liên quan đến cạnh tranh và độc quyền của thị trường. Cho nên ngành Tư Pháp có ảnh hưởng trực tiếp đến vai trò của nhà nước trong nền kinh tế Hoa Kỳ. Cánh cấp tiến cho rằng chính quyền phải can thiệp để tạo công bằng xã hội, còn đối với phe bảo thủ thì tự do kinh tế chính là tự do.
Nhưng tiếp theo cuộc chiến kinh tế từ thập niên 30 là cuộc chiến văn hóa của thập niên 60, khi Tổng thống Lyndon B. Johnson đưa ra The Great Society thúc đẩy trào lưu dân quyền (Civil Rights) bình đẳng màu da, giới tính (women suffrage) và gọi đây là bước mở rộng của truyền thống New Deal của Franklin Roosevelt.
Ngược lại trong khi đảng Dân Chủ dưới thời Roosevelt bênh vực giới thợ thuyền (blue collar) sang giai đoạn Johnson lại nghiêng sang bảo vệ nữ quyền, di dân và người thiểu số, LGBTQ, hôn nhân đồng tính, phá thai và xã hội đa văn hóa (multi-cultural). Thành phần lao động lại bị mất việc vì toàn cầu hóa do các Tổng thống vừa Dân Chủ lẫn Cộng hòa đề xướng (Clinton, Bush, Obama). Giới công nhân ở vòng đai han rỉ (Rust Belt) xem rằng bị phản bội nên tức giận ngả theo trào lưu dân túy của Donald Trump năm 2016.
Trong khi đó giới bảo thủ và trung lưu thành phố lại phẫn nộ vì truyền thống và các giá trị lịch sử của Hoa Kỳ bị đe dọa. Cánh cấp tiến (progressive) chủ trương một xã hội đa văn hóa thay vì đặt trên nền tảng Ki-Tô Giáo ; quyền phá thai, LGBTQ, hôn nhân đồng tính, di dân ; giới hạn các sinh hoạt của Tin Lành hay Thiên Chúa Giáo ngoài công cộng ; xóa bỏ hình ảnh của các nhà lập quốc (Founding Fathers) ; người da trắng sẽ trở thành thiểu số trên chính đất nước họ dựng nên.
Một số đông trong giới trung lưu thành phố đổ dồn phiếu cho Donald Trump năm 2016 và họ sẽ quyết định cho kết quả bầu cử năm 2020. Cho nên cuộc chiến đưa pheo bảo thủ chiếm đa số ở Tối Cao Pháp Viện có giá trị quyết định cho cuộc chiến văn hóa trong một thế hệ sắp tới (mỗi Thẩm Phán có thể tại vị 30-40 năm) khi xem xử liên quan đến tôn giáo, LGBTQ, hôn nhân đồng tính, di dân, v.v…
Nếu cuộc chiến văn hóa sẽ quyết định cho cuộc bầu cử 2020 thì đối với xã hội Mỹ không có mặt trận nào quan trọng hơn Tối Cao Pháp Viện với các chiến trường tiêu biểu gồm Roe vs. Wade (phá thai), quyền cầu nguyện trong trường công (school prayer) và Obamacare (bảo hiểm y tế).
Nhưng không nên hiểu lầm là các vị quan tòa trong Tối Cao Pháp Viện phán xử thiên vị theo quan điểm cá nhân hay bè phái. Trái lại các Thẩm Phán đều tôn trọng Hiến Pháp và tính độc lập của Tòa Án. Vấn đề là chính trong ngành Tư Pháp cũng chia ra hai trường phái diễn giải Hiến Pháp theo nghĩa rộng hay hẹp, tức là Originalism (Nguyên Thủy) hay Cấp Tiến.
Các Thẩm Phán bảo thủ theo lập trường Originalism diễn giải Hiến Pháp theo ý nghĩa nguyên thủy của các nhà Lập Quốc vì đây mới là nền tảng của Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ. Nếu cần sửa đổi thì phải theo tiến trình Tu Chính chớ quan tòa không được quyền tùy tiện thêm bớt.
Các Thẩm Phán Cấp Tiến quan niệm rằng Hiến Pháp là một văn kiện sống cần được diễn giải thích hợp theo khung cảnh xã hội. Thí dụ năm 1779 y khoa không có phá thai hay chuyển giới, không có Facebook và Google, chưa có nhu cầu bảo vệ môi trường nên nay Hiến Pháp phải được hiểu trên nghĩa rộng để thích hợp theo những thay đổi nhanh chóng mà tiến trình tu chính không thể nào bắt kịp.
Một cánh trong giới cấp tiến còn chủ trương Judicial Activism (ngành Tư Pháp năng động) tức là Tòa Án không chỉ thụ động áp dụng luật pháp mà còn là nhân tố tích cực (active) thúc đẩy tiến bộ theo nghĩa rộng của Hiến Pháp. Cánh này bị giới bảo thủ chỉ trích là Judicial Legislation, tức là quan tòa làm ra luật thay vì thi hành pháp luật.
Xã hội Mỹ lúc nào cũng sôi sục như một phòng thí nghiệm trưng bày không che dấu các vấn nạn của thời đại như màu da (Black Live Matter), nữ quyền (Me Too), di dân, LGTBQ, hôn nhân đồng tính, phá thai, fake news, Facebook v.v… Có người cho rằng Hoa Kỳ không đơn thuần là một quốc gia mà còn là một vùng đất của những ý tưởng, cho nên Mỹ dù bị chê cười hay tán thưởng thì thế giới vẫn sát sao theo dõi. Liệu những tranh luận gay gắt này có thể giúp nền dân chủ Hoa Kỳ mạnh vì nhiều sức sống, hay là lực ly tâm khiến xã hội rạn nứt ? Chúng ta đang sống trong một của những khúc quanh lịch sử đó.
Đoàn Hưng Quốc
Nguồn : VNTB, 2809/2020
[1] The nomination of Amy Coney Barrett to the Supreme Court could solidify a revolution that has been a half-century in the making – CNN 09/26/2020
Tổng thống Trump đề cử thẩm phán Amy Coney Barrett vào Tòa án Tối cao
VOA, 27/09/2020
Tổng thống Donald Trump ngày thứ Bảy loan báo bổ nhiệm thẩm phán tòa án phúc thẩm có quan điểm bảo thủ Amy Coney Barrett vào Tòa án Tối cao Hoa Kỳ, người thứ ba mà ông bổ nhiệm trong nhiệm kì của ông.
Tổng thống Trump đề cử thẩm phán Amy Coney Barrett vào Tòa án Tối cao
Nếu được chuẩn thuận thay thế thẩm phán có quan điểm tự do Ruth Bader Ginsburg, người qua đời ở tuổi 87 vào ngày 18 tháng 9, bà Barrett sẽ trở thành người phụ nữ thứ năm từng phục vụ trong viện tư pháp hàng đầu của Mỹ và nâng đa số bảo thủ lên tỉ lệ 6-3. Với các nghị sĩ đồng Đảng Cộng hòa của ông Trump kiểm soát Thượng viện, gần như chắc chắn bà sẽ được chuẩn thuận, dù phe Dân chủ có thể tìm cách làm cho quá trình này khó khăn nhất có thể.
Bà Barrett, 48 tuổi, được ông Trump bổ nhiệm vào Tòa án Phúc thẩm Liên bang khu vực 7 đặt trụ sở tại Chicago vào năm 2017 và là nhân vật yêu thích của những người bảo thủ tôn giáo, một khối cử tri chủ chốt của ông Trump. Các nhà hoạt động bảo thủ ca ngợi sự lựa chọn của ông Trump trong khi những người có chủ trương tự do bày tỏ bất bình.
Giống như hai người trước được ông Trump bổ nhiệm, Neil Gorsuch vào năm 2017 và Brett Kavanaugh vào năm 2018, bà Barrett đủ trẻ để có thể phục vụ trong nhiều thập niên. Bà Barrett sẽ là ứng viên thẩm phán Tòa án Tối cao trẻ nhất kể từ khi thẩm phán Clarence Thomas bảo thủ được bổ nhiệm khi ông mới 43 tuổi vào năm 1991.
Đảng Cộng hòa chiếm đa số tại Thượng viện 53-47. Chỉ có hai thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa phản đối việc xúc tiến quá trình chuẩn thuận.
Những người ủng hộ quyền phá thai lo lắng rằng bà Barrett, một tín đồ Công giáo La Mã thuần thành, có thể biểu quyết để lật ngược phán quyết mang tính bước ngoặt năm 1973 về việc hợp pháp hóa phá thai trên toàn quốc.
Ông Trump đã nói rằng ông muốn ứng viên của ông được chuẩn thuận trước cuộc bầu cử để bà có thể tham gia vào bất kì vụ kiện tụng nào liên quan đến bầu cử mà có thể lên tới Tòa án Tối cao, có thể biểu quyết có lợi cho ông. Chỉ có một lần kết quả của cuộc bầu cử tổng thống Mỹ được xác định bởi Tòa án Tối cao vào năm 2000, trao chiến thắng cho ứng cử viên Đảng Cộng hòa George W. Bush trước ứng cử viên Đảng Dân chủ Al Gore.
******************
Tổng thống Trump bổ nhiệm thẩm phán Amy Coney Barrett vào Tối cao Pháp viện
RFI, 27/09/2020
Hôm 26/09/2020, tổng thống Mỹ Donald Trump đã chính thức bổ nhiệm thẩm phán theo xu hướng bảo thủ, bà Amy Coney Barrett vào Tối cao Pháp viện, thay thế thẩm phán cấp tiến Ruth Bader Ginsburg, vừa qua đời cách đây một tuần.
Tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo bổ nhiệm thẩm phán Amy Coney Barrett vào Tối cao Pháp viện, Nhà Trắng, ngày 26/09/2020. Reuters/Carlos Barria
Từ New York, thông tín viên Loubna Anaki tường trình :
"Tổng thống Donald Trump đã thông báo tin này tại Nhà Trắng, với bà Amy Coney Barrett đứng bên cạnh ông. Tổng thống Mỹ khẳng định bà là một nữ thẩm phán xuất sắc, rất gắn bó với Hiến pháp và bà sẽ "làm việc rất tốt".
Năm nay 48 tuổi, bà Amy Coney Barrett là một người thuộc thành phần Công Giáo truyền thống, có lập trường chống phá thai và đặc biệt là đã được đào tạo bởi cựu thẩm phán bảo thủ của Tối Cao Pháp Viện Antonin Scalia, qua đời năm 2016.
Khi chọn nhân vật này, ông Donald Trump chủ yếu đáp ứng yêu cầu của giới Thiên Chúa Giáo vốn đã dồn phiếu cho ông trong cuộc bầu cử năm 2016, do ứng cử viên Cộng Hòa đã hứa sẽ bổ nhiệm các thẩm phán bảo thủ vào Tối Cao Pháp Viện. Qua việc bổ nhiệm này, tổng thống Mỹ, hiện đang bị đối thủ Dân Chủ bỏ xa tại một số bang, hy vọng sẽ tạo ra một xung lực mới cho chiến dịch tranh cử của ông.
Bây giờ còn phải chờ Thượng Viện bỏ phiếu chuẩn y việc bổ nhiệm thẩm phán Amy Coney Barrett vào Tối cao Pháp viện. Trên nguyên tắc trung bình phải cần đến 70 ngày, thế mà bầu cử tổng thống sẽ diễn ra trong chưa tới 40 ngày. Đảng Cộng Hòa, chiếm đa số ở Thượng Viện, muốn làm thật nhanh. Các cuộc điều trần đầu tiên có thể sẽ bắt đầu trong hai tuần nữa, để Thượng Viện có thể tổ chức bỏ phiếu vào cuối tháng 10, ngay trước khi diễn ra cuộc bầu cử tổng thống ngày 03/11.
Là người đầu tiên có phản ứng vào tối qua, ứng cử viên dân Chủ Joe Biden đã kêu gọi Thượng Viện không bỏ phiếu về việc bổ nhiệm này cho đến khi người dân Mỹ bầu xong tổng thống."
Thứ Ba 29/9 tới đây sẽ diễn ra cuộc tranh luận truyền hình đầu tiên giữa hai ứng cử viên tổng thống. Hôm qua, Joe Biden tuyên bố ông chờ đợi đối thủ Donald Trump sẽ nói những điều "dối trá" và "tấn công cá nhân". Ông Biden so sánh tổng thống Cộng Hòa chẳng khác gì bộ trưởng Tuyên truyền Đức Quốc Xã Joseph Goebbels.
Thanh Phương
**********************
Tổng thống Trump chỉ định một nữ thẩm phán vào Tối Cao Pháp Viện
RFI, 26/09/2020
Ngày 26/09/2020, tổng thống Mỹ Donald Trump chính thức thông báo danh tính vị thẩm phán thay thế bà Ruth Bader Ginsburg tại Tối Cao Pháp Viện. Theo báo chí Hoa Kỳ, gần như chắc chắn người được chọn là nữ thẩm pháp Coney Barrett, người có lập trường bảo thủ.
Theo dự kiến, ngày 26/09/2020, tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo danh tính vị thẩm phán thay thế bà Ruth Bader Ginsberg tại Tối Cao Pháp Viện. AFP
Cho dù người được tổng thống Trump chọn là ai đi chăng nữa, trong mọi trường hợp đa số tại Tòa Án Tối Cao cũng sẽ thuộc về cánh bảo thủ với 6 vị thẩm phán. Sau cái chết của thẩm phán Ruth Bader Ginsburg hồi tuần trước, phe cấp tiến chỉ còn có 3 ghế trong định chế tư pháp này. Nhờ có sự đồng thuận của Thượng Viện, chủ nhân Nhà Trắng đã có thể gấp rút chỉ định một vị thẩm phán mới vào Tối Cao Pháp Viện. Quyết định này mang ý nghĩa chính trị rất lớn.
Thứ nhất, chỉ nội việc từ đầu nhiệm kỳ đã ba lần đề cử người vào Tòa Án Tối Cao cũng đủ là một thắng lợi đối với Donald Trump. Trong vòng bốn năm, tổng thống Trump đã thay đổi hoàn toàn tương quan lực lượng của cơ quan tư pháp quan trọng nhất này của đất nước. Đa số giờ đây thuộc về cánh bảo thủ.
Điểm thứ nhì là không còn có chuyện phải điều đình để tìm ra đồng thuận chung, trong khi có nhiều hồ sơ trọng yếu đang được đặt lên bàn cân, chẳng hạn vấn đề sử dụng súng, phá thai hay các quyền tự do tín ngưỡng.
Sau cùng, do các thẩm phán tại Tối Cao Pháp Viện được chỉ định mãn đời, sự thay đổi về tương quan lực lượng giữa hai phe bảo thủ và cấp tiến lần này sẽ có những tác động lâu dài.
Do vậy, ngay cả những người thuộc cánh bảo thủ không hẳn là ủng hộ Donald Trump, chẳng hạn Mitt Romney, cũng đã tán đồng tổng thống Mỹ nhanh chóng chọn người thay thế thẩm phán Ruth Bader Ginsburg càng sớm càng tốt. Về phía đối lập, đảng Dân Chủ phẫn nộ và báo trước sẽ không ngần ngại cải tổ định chế tư pháp tối cao của Hoa Kỳ trong trường hợp giành được thắng lợi trong các cuộc bầu cử tổng thống và ở Thượng Viện sắp tới.
Vĩnh biệt RBG
Về phần cố thẩm phán Tối Cao Pháp Viện Mỹ qua đời hôm 18/09/2020, bà Ruth Bader Ginsburg luôn là người mở đường. Không chỉ là một nhà đấu tranh vì nữ quyền, là một tiếng nói bảo vệ những người đồng giới tính, bà còn là phụ nữ đầu tiên linh cữu được quàn ngay tại Tối Cao Pháp Viện. Bà cũng là người phụ nữ đầu tiên người Do Thái được cử hành tang lễ tại trụ sở Quốc Hội Hoa Kỳ.
Thanh Hà
