Thông Luận

Một yếu tố trong chiến lược Mỹ tại Biển Đông được cho là đã trở thành rõ ràng : Đó là sẽ tiến hành những chiến dịch tuần tra bảo vệ quyền tự do hàng hải – thuật ngữ tiếng Anh là FONOPS - một cách đều đặn thường xuyên. Chuyển biến mới này đã lập tức được nhiều nhà quan sát hoan nghênh, và đã có ý kiến cho rằng Washington nên áp dụng chiến lược cả cho vùng eo biển Đài Loan, nơi mà quyền tự do hàng hải cũng đang bị Bắc Kinh khống chế.

Khu trục hạm Mỹ USS Stethem đã tiến vào tuần tra bên trong vùng 12 hải lý quanh đảo Tri Tôn ở Hoàng Sa (Biển Đông) đầu tháng 07/2017. Wikipédia

Quyết định sẽ tiến hành các chiến dịch FONOPS tại Biển Đông trên cơ sở thường xuyên, đều đặn vừa được Bộ Tư Lệnh Thái Bình Dương của Mỹ PACOM chính thức loan báo. Đối với đô đốc Harry Harris, việc tiến hành tuần tra thường xuyên, theo một lịch trình cụ thể, sẽ có tác dụng biến mỗi chiến dịch thành một điều thường lệ, tránh được tình trạng là mỗi lần có một chuyến tuần tra là mỗi lần bị Trung Quốc xem là một hành vi khiêu khích.

Ngay trước khi được PACOM xác nhận, trên hiện trường, Hải Quân Mỹ đã bắt đầu áp dụng chiến lược mới này, với ba chiến dịch cho chiến hạm đi vào hoạt động bên trong vùng 12 hải lý quanh một số đảo nhân tạo của Trung Quốc, hai lần tại vùng Đá Vành Khăn (Mischief Reef) ở Trường Sa, và một lần sát đảo Tri Tôn (Triton Island) ở Hoàng Sa. Nhịp độ thường xuyên và đồn dập này là điểm mới so với thời chính quyền Clinton, chỉ tiến hành vỏn vẹn 4 chiến dịch FONOPS trong vòng 2 năm 2015-2016.

Yếu tố mới thứ hai là nội dung của các chuyến tuần tra, có thể gọi là chiến dịch thực sự, với đầy đủ các hoạt động bình thường trên một tàu chiến, chứ không phải là những chuyến hải hành theo thủ tục qua lại vô hại (innocent passage), được áp dụng khi một chiến hạm đi vào vùng lãnh hải của nước khác.

Đối với giới phân tích, thời Obama, khi áp dụng thủ tục qua lại vô hại trong các chuyến đi vào bên trong vùng 12 hải lý của các đảo Trung Quốc tại Biển Đông, Hoa Kỳ đã vô hình chung thừa nhận thay vì thách thức, các yêu sách chủ quyền quá lố của Trung Quốc

Trên trang mạng tạp chí The Diplomat của Nhật Bản ngày 07/09/2017, chuyên gia phân tích Joseph Bosco, nguyên giám đốc phụ trách Trung Quốc tại bộ Quốc Phòng Mỹ trong hai năm 2005/2006, đã cho rằng với chuyển biến mới nói trên, Hải Quân Mỹ kể như đã tái lập lại luật biển quốc tế ở Biển Đông, và cũng nên áp dụng cùng một cách tiếp cận để đi qua eo biển Đài Loan, một trường hợp điển hình khác về việc quyền tự do hàng hải bị Trung Quốc giới hạn, nhưng Mỹ trong quá khứ lại ngần ngại, không dám thách thức.

Theo chuyên gia Bosco, trước năm 1972, Hạm Đội 7 vẫn hoạt động tại vùng eo biển Đài Loan mà không gặp bất kỳ cản trở nào. Thế nhưng từ năm 1972, sau khi tổng thống Mỹ Nixon quyết định tỏ thiện chí với Mao Trạch Đông bằng cách cho triệt thoái tàu Mỹ khỏi khu vực eo biển Đài Loan, Hải Quân Mỹ hầu như vắng bóng ở nơi này cho đến tận năm 1995.

Vào năm ấy, Trung Quốc hai lần bắn tên lửa về phía Đài Loan để thị uy, và tổng thống Mỹ thời đó là Bill Clinton đã hai lần loan báo phái tàu sân bay đến eo biển Đài Loan. Nhưng trong cả hai lần, sau khi bị Bắc Kinh phản đối dữ dội, thậm chí đe dọa "biển lửa bùng lên" nếu tàu Mỹ đi vào eo biển, Washington đã lùi bước, qua đó thừa nhận trong thực tế là cần được Trung Quốc cho phép khi sử dụng eo biển. Trong cả thập kỷ tiếp theo, tàu hải quân Mỹ hầu như tránh khu vực này.

Theo Joseph Bosco, chính quyền Obama đã ngần ngại không dám thách thức yêu sách bất hợp pháp của Trung Quốc tại Biển Đông, do đó rất có thể là cũng đã hạn chế hoạt động của Hải Quân Mỹ tại eo biển Đài Loan, dù đó là một vùng biển quốc tế.

Chuyên gia này kết luận : Với chính sách tuần tra của Hải Quân Mỹ tại Biển Đông đã rõ ràng với chính quyền Trump, đã đến lúc Mỹ cần khẳng định các lợi ích của Hoa Kỳ ở eo biển Đài Loan, bảo đảm an ninh và hậu thuẫn cho nền dân chủ Đài Loan.

Trọng Nghĩa

Việc Mỹ đẩy mạnh tuần tra Biển Đông đã góp phần ngăn chặn Trung Quốc có thêm những hành động mạnh tay hơn, nhưng đó không phải là "bùa vạn nặng".

Mỹ sẽ đẩy mạnh tuần tra Biển Đông

Theo giới chức lãnh đạo Lầu Năm Góc, Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương của Mỹ có thể sớm điều thêm chiến hạm và cả máy bay tuần tiễu hàng hải, thậm chí là máy bay ném bom đến tuần tra Biển Đông, nhằm thách thức các tuyên bố chủ quyền sai trái của Trung Quốc.

Tờ The Wall Street Journal hôm 3/9 dẫn lời nhiều quan chức Bộ quốc phòng Mỹ tiết lộ, Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương vừa lên kế hoạch tiến hành 2 - 3 hoạt động duy trì tự do hàng hải (Freedom of Navigation Operations - FONOP) ở Biển Đông trong vài tháng tới.

Động thái này được cho là nhằm tăng cường sự thách thức của Mỹ trước việc Trung Quốc có yêu sách chủ quyền phi lý với một số thực thể tự nhiên ở Biển Đông và vùng biển xung quanh những thực thể này.

Việc lên lịch cho các hoạt động FONOP còn được cho là nhằm loại bỏ những yếu tố chính trị vốn thường chi phối thời gian và địa điểm diễn ra các cuộc tuần tra dưới thời chính quyền của Tổng thống Barack Obama trước kia, trả hoạt động này về với cách tiếp cận quân sự đơn thuần.

Theo The Wall Street Journal, dưới thời Tổng thống Obama, các quan chức Lầu Năm Góc thường bức xúc với quá trình lên kế hoạch và tiến hành FONOP.

Một số quan chức lý giải rằng các kế hoạch FONOP trước kia thường phải trải qua những thủ tục rất nhiêu khê, được chuyển từ Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương đến Lầu Năm Góc rồi tới Bộ Ngoại giao và Hội đồng An ninh quốc gia trước khi được phê chuẩn hoặc bị bác bỏ, tùy thuộc vào những ưu tiên về chính trị của Nhà Trắng với phía Trung Quốc lúc bấy giờ.

Mỹ dự định đẩy mạnh tuần tra bằng tàu chiến và máy bay quân sự trên Biển Đông

Dưới thời Tổng thống Donald Trump, quá trình yêu cầu triển khai FONOP vẫn không thay đổi nhưng việc phê chuẩn có thể diễn ra nhanh hơn vì Nhà Trắng đã nắm trong tay kế hoạch do Lầu Năm Góc đệ trình từ trước.

Theo Vụ Khảo cứu quốc hội Mỹ, trong 2 nhiệm kỳ của Tổng thống Barack Obama chỉ có tổng cộng 4 FONOP được tiến hành ở Biển Đông, song kể từ khi Tổng thống Donald Trump nhậm chức hồi tháng 1 đến nay, hải quân Mỹ đã thực hiện đến 3 FONOP.

Giới chức Mỹ cũng lần đầu tiên tiết lộ với tờ The Wall Street Journal rằng có 2 máy bay tuần tra P-8 Poseidon đã bay phía trên tàu USS John S.McCain khi tàu này làm nhiệm vụ. Đây được cho là lần đầu tiên máy bay tuần tra Mỹ tham gia FONOP ở Biển Đông.

Theo các quan chức Mỹ, những FONOP sắp tới nhiều khả năng sẽ không chỉ bao gồm tàu chiến mà còn có cả máy bay quân sự.

FONOP không phải là "bùa vạn năng" trên Biển Đông

Giám đốc dự án nghiên cứu sự trỗi dậy của Trung Quốc thuộc Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS, Mỹ) Bonnie Glaser nhận xét rằng các nước trong khu vực đã có phản ứng tích cực trước sự quyết đoán của Washington khi tiến hành 3 FONOP mới nhất dưới thời Tổng thống Trump.

Phát biểu với tờ The Wall Street Journal, chuyên gia Bonnie Glaser cho rằng, phán quyết của Tòa Trọng tài đưa ra hồi tháng 7/2016 về vụ kiện Trung Quốc của Philippines là cơ sở để Mỹ tiến hành FONOP, chứng tỏ hành động của họ đang làm là theo đúng luật pháp quốc tế.

Theo bà Glaser, chính quyền Donald Trump cần tiến hành FONOP một cách đều đặn và nhất quán nhằm gửi thông điệp rằng, Mỹ không chấp nhận và sẵn sàng thách thức những tuyên bố chủ quyền biển quá đáng ; đồng thời nhấn mạnh rằng, những hoạt động của Mỹ ở Biển Đông không khác với những khu vực còn lại của thế giới.

Trong khi đó, cựu Trợ lý Bộ trưởng quốc phòng Mỹ David Shear cho rằng việc tiến hành FONOP đều đặn là "ý tưởng hay", nhưng hoạt động này nên nằm trong một chiến lược lớn hơn về Biển Đông và khu vực ; hơn nữa, FONOP không phải là cách duy nhất mà chính quyền Mỹ có thể sử dụng.

Tuy nhiên, cũng có một số ý kiến cho rằng, không nên quá coi trọng hành động của Mỹ bởi họ cho rằng chính quyền Washington hành động như vậy vì mục đích riêng của mình, ví dụ như muốn nắm quyền điều khiển Châu Á-Thái Bình Dương hay thách thức tham vọng cường quốc của Trung Quốc…

Thế nhưng rõ ràng là trên trường quốc tế, mỗi quốc gia đều tiến hành các hoạt động trên cơ sở bảo vệ hoặc thu hoạch mục tiêu chiến lược cho mình và hành động đó vẫn được đánh giá là tốt nếu nó tuân thủ chặt chẽ các luật lệ quốc tế. Do đó, xét về những mục đích của Mỹ và Trung Quốc trên Biển Đông, hành động của Mỹ vẫn được coi là hợp pháp và đóng góp nhất định cho hòa bình, ổn định ở Đông Nam Á.

FONOP không thể buộc Trung Quốc từ bỏ yêu sách phi lý về chủ quyền Biển Đông

Mặc dù Mỹ chỉ thách thức Trung Quốc chứ không công khai ủng hộ ai trong tranh chấp chủ quyền (dù với mục đích nào) thì hành động này cũng đã góp phần quan trọng để ngăn chặn Trung Quốc có những bước đi mạnh bạo hơn để hiện thực hóa tham vọng về "Đường lưỡi bò" phi pháp.

Đô đốc Gary Roughead, cựu Tư lệnh Hải quân Mỹ cũng từng cho rằng Mỹ nên tiếp tục FONOP tại Biển Đông nhưng đây cũng chỉ nên là một phần trong các hoạt động mà Mỹ và các quốc gia khác theo đuổi nhằm khẳng định quyền tự do hàng hải và bảo vệ quyền lợi cũng như hoạt động của các quốc gia tôn trọng trật tự luật pháp trong khu vực quan trọng này.

Việc đẩy mạnh quá mức nhận thức của công chúng đối với FONOP có thể dẫn tới việc sử dụng thái quá cách thức này trong khi FONOP không phải là "bùa vạn năng", không thể là biện pháp hữu hiệu khiến Trung Quốc phải từ bỏ âm mưu độc chiếm Biển Đông.

Thiên Nam

Nguồn : Đất Việt, 05/09/2017