 | Tổng quan: | 3596324 |
Khối RCEP của Trung Quốc là ‘sự cảnh tỉnh đối với Mỹ’
VOA, 07/11/2019
Một hiệp định tạo điều kiện cho thương mại tự do mà Trung Quốc vừa mới thỏa thuận với 14 nước ở Châu Á là ‘lời cảnh tỉnh’ đối với chính quyền Mỹ trước ảnh hưởng kinh tế ngày càng lớn của Trung Quốc trong khu vực và việc Tổng thống Donald Trump rút Mỹ ra khỏi Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) hồi năm 2016 là ‘điều sai lầm,’ một chuyên gia kinh tế nhận định với VOA.
Lãnh đạo các nước tại hội nghị thượng đỉnh khối RCEP lần thứ ba hôm 4/11 tại thủ đô Bangkok của Thái Lan
Các quan chức cao cấp từ 10 nước ASEAN cùng với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc và New Zealand vừa giải quyết hầu hết các khác biệt trong các cuộc đàm phán về Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) ở Bangkok và dự định sẽ ký kết vào năm sau, chính phủ Thái Lan loan báo hôm 4/11.
Tuy nhiên, Ấn Độ cuối cùng đã quyết định không tham gia vào khối này khiến RCEP mất đi một thành viên quan trọng và không còn đầy đủ 16 nền kinh tế như kế hoạch ban đầu.
Bắt đầu đàm phán ở Campuchia hồi năm 2012 với 26 vòng đàm phán, RCEP là ý tưởng của Trung Quốc để nhằm tăng cường mậu dịch giữa Trung Quốc, các nước Châu Á khác với các nước ASEAN. Nó sẽ giúp giảm thuế quan cũng như các rào cản phi thuế quan khác đối với hàng hóa của các nước tham gia.
‘Mỹ cần suy nghĩ lại’
Trao đổi với VOA, kinh tế gia Nguyễn Xuân Nghĩa đến từ California, Mỹ, nhận định rằng tác động của khối RCEP này ‘không lớn như mọi người tưởng’.
Mặc dù chiếm 1/3 tổng sản lượng kinh tế thế giới và gần 40% xuất nhập khẩu toàn cầu, nhưng khối RCEP này ‘chỉ tạo điều kiện để các nước buôn bán với nhau cho dễ dàng hơn thôi’, ông Nghĩa nói với hàm ý so sánh với TPP.
"Nó chỉ giới hạn trong lĩnh vực không đánh thuế xuất nhập khẩu vào nhau thôi chứ không tạo ra chế độ giao dịch tự do giữa 15 nền kinh tế với nhau", ông nói.
Trong khi đó, hiệp định TPP mà Mỹ đàm phán với Nhật, Úc, New Zealand, Canada, Mexico, Peru, Chile, Singapore, Malaysia, Brunei và Việt Nam ngoài việc cắt giảm thuế quan còn đưa ra các tiêu chuẩn khắt khe về lao động, môi trường và sở hữu trí tuệ…
Bộ trưởng Thương mại Mỹ Wilbur Ross từng nhận định rằng RCEP là hiệp định thương mại ‘ở cấp rất thấp’ vốn không có được quy mô như TPP.
"Đây là lời cảnh báo cho Mỹ vì họ đã rút khỏi TPP, tạo ra khoảng trống để cho Bắc Kinh muốn lấp vào khoảng trống đó", ông Nghĩa nói và cho biết từ năm 2012, ý định của Trung Quốc khi tạo ra RCEP là ‘muốn đối trọng với TPP’.
"Mỹ đã sai khi rút ra khỏi TPP nên RCEP cũng là điều hay vì nó sẽ làm cho Mỹ suy nghĩ lại", ông nói.
Theo ông phân tích thì với RCEP này, các nước trong khu vực muốn gửi thông điệp đến Mỹ là ‘nếu không có nước Mỹ thì chúng tôi vẫn phải làm ăn với nhau’ và rằng ‘trong khi nước Mỹ đi theo con đường bảo hộ mậu dịch (với chiến tranh quan thuế) thì các nước lại đi theo con đường tự do mậu dịch’.
Khi được hỏi với việc Mỹ rút ra khỏi TPP và Trung Quốc lập nên RCEP thì có phải là ảnh hưởng kinh tế của Mỹ ở Châu Á đã trở nên không bằng Trung Quốc hay không, ông Nghĩa nói rằng ‘Bắc Kinh mơ ước như vậy nhưng thực tế không phải vậy’.
Ông giải thích là ngoài chuyện RCEP không đạt tầm một thỏa thuận lớn như TPP mà ngay cả một ‘mục tiêu nhỏ’ là ‘tập trung vào vấn đề thuế quan’ mà ‘vẫn chưa xong sau 7 năm’ và chỉ ra việc Ấn Độ, một nền kinh tế lớn và là thị trường khổng lồ, rút ra như là bước lùi lớn của RCEP.
Ông so sánh RCEP không có Ấn Độ phần nào giống như TPP thiếu Mỹ (Hiện TPP trở thành CPTPP chỉ còn 11 nước dưới sự lãnh đạo của Nhật Bản).
Theo lời ông Nghĩa thì New Delhi rút ra ‘vì lợi ích của chính họ’ trong bối cảnh nước này ‘đang bị nhập siêu hàng chục tỷ đô la Mỹ với Trung Quốc. Một số nhà phân tích cho rằng nếu tham gia RCEP thì thị trường Ấn Độ sẽ tràn ngập hàng hóa giá rẻ của Trung Quốc.
Về tác động của RCEP đối với xuất khẩu các nước thành viên, ông Nghĩa cho là ‘không đáng là bao’. "Các nước đó không chỉ buôn bán với nhau mà còn phải mở ra thế hội nhập nền kinh tế của toàn bộ 15 nước để có thể đi vào tiến trình hợp tác sâu rộng và lâu dài hơn", ông giải thích và cho rằng điều đó được thể hiện trong TPP.
"Cải cách mới là điều quan trọng còn thuế quan chỉ là chuyện nhỏ thôi’.
Về lợi ích của RCEP đối với Việt Nam, ông Nghĩa lưu ý rằng ngoài RCEP, Việt Nam đã có EVFTA vừa ký với Châu Âu, CPTPP với 10 nước khác.
"Đây là cơ hội để Việt Nam cải tổ lại cơ chế, hệ thống để có được thế mạnh khi nói chuyện với Mỹ rằng chúng tôi đang cải cách hệ thống theo tiêu chuẩn của TPP và nếu quý vị quyết định quay trở lại TPP thì chúng tôi vẫn ở trên tuyến đầu", ông nói.
Ông nói mặc dù RCEP ‘cũng giúp cho tăng trưởng của Việt Nam’ nhưng trong khuôn khổ CPTPP ‘cũng đã có những quy định giúp cho nền kinh tế Việt Nam rồi’.
‘Tác động hạn chế’
Tờ Wall Street Journal nhận định rằng tác động của RCEP đối với các nước thành viên là ‘rất nhỏ’.
Đối với các quốc gia đã có các thỏa thuận chặt chẽ với nhau từ trước, RCEP hầu như không có ý nghĩa gì, theo tờ báo này. Thuế quan trung bình của các nước thành viên ASEAN đối với nhau đã gần như ở mức zero.
Wall Street Journal trích dẫn nghiên cứu của Renuka Mahadevan thuộc Đại học Queensland và Anda Nugroho ởBộ Tài chính Indonesia, cho thấy lợi ích hạn chế của RCEP. Theo đó, RCEP không có Ấn Độ sẽ chỉ giúp tăng 0,08% tổng sản phẩm quốc nội của Trung Quốc vào năm 2030.
Hai quốc gia mà RCEP giúp tăng hơn 0,5% GDP trong cùng kỳ là Hàn Quốc, vốn cắt giảm mạnh nhất thuế quan và Việt Nam, vốn sẽ có được cú hích đối hàng dệt may và điện tử.
"Do RCEP sẽ không mở rộng hợp tác thương mại một cách có ý nghĩa đối với các quốc gia đã có mức thuế quan song phương thấp và không còn bao gồm quốc gia có dư địa rộng nhất để giảm thuế quan là Ấn Độ nên sẽ có tác động hạn chế", Wall Street Journal viết.
Tờ New York Times cũng nhận định rằng việc Ấn Độ, quốc gia đã tham gia đàm phán ngay từ đầu, rút ra là ‘bước lùi lớn của RCEP’. Theo tờ báo này thì lợi ích chính của RCEP là mở cửa thị trường Ấn Độ do các nước còn lại đã có các hiệp định thương mại tự do với nhau.
Tờ báo này chỉ ra những yêu cầu của Ấn Độ mà Trung Quốc không thể đáp ứng như ‘xuất khẩu một lượng lớn thuốc men thông thường giá rẻ của Ấn Độ sang Trung Quốc’ – điều mà ngành công nghiệp dược của Trung Quốc phản đối.
Ấn Độ cũng yêu cầu được tiếp cận rộng nhiều hơn thị trường Trung Quốc cho ngành công nghiệp thuê ngoài (outsourcing) mà họ rất mạnh, bao gồm cả việc cấp visa dễ dàng cho các kỹ sư phần mềm Ấn Độ để làm việc trong các dự án ở Trung Quốc. Tuy nhiên, đề xuất này đã nhận được phản ứng lạnh nhạt của Bắc Kinh, cũng theo New York Times.
Tờ Print của Ấn Độ cho rằng nước này ‘bị thâm hụt thương mại’ với hầu hết các nước RCEP, bao gồm một số nước ASEAN, Hàn Quốc, Trung Quốc và Úc. Tỷ lệ xuất khẩu sang các nước RCEP trong tổng xuất khẩu của Ấn Độ là 20% trong khi nhập khẩu đến 35%, theo tờ báo này.
Đáng lo hơn nữa cho Delhi, theo tờ báo này, là việc Trung Quốc xuất khẩu sang Ấn Độ nhiều hơn tất cả các nước còn lại trong RCEP.
Tờ báo này dẫn ra sau khi hiệp định thương mại tự do giữa Trung Quốc và ASEAN được ký kết, thương mại của Trung Quốc với ASEAN đã tăng lên 5-6 lần trong khoảng thời gian từ năm 1995 cho đến 2017, hay nói cách khác thị phần của Trung Quốc trong nhập khẩu của ASEAN đã tăng rất nhanh so với xuất khẩu của khối này sang Trung Quốc. Điều này cho thấy Trung Quốc tiếp cận thị trường ASEAN nhiều hơn so với chiều ngược lại.
"Với RCEP, Ấn Độ không muốn là ASEAN thứ hai", tờ báo này nhận định.
Nguồn : VOA, 07/11/2019
*********************
Hiệp định Đối tác Kinh tế RCEP
Hôm Thứ Ba mùng năm, Tổng bí thư Tập Cận Bình khai mạc cuộc Triển Lãm Xuất Nhập Khẩu tại Thượng Hải với hứa hẹn cải cách và cởi mở nền kinh tế Trung Quốc theo trào lưu toàn cầu hóa. Nhưng sự thật lại không hẳn như vậy. Một ngày trước đó, tại Bangkok của Thái Lan, Ấn Độ rút khỏi Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện RCEP do Bắc Kinh cổ võ từ bảy năm nay. Liệu rằng trào lưu bảo hộ mậu dịch có đang thắng thế hay không, Diễn đàn Kinh tế sẽ tìm hiểu…
Hội nghị thượng đỉnh RCEP lần thứ 3 tại Thái Lan hôm 4 tháng 11,2019 AFP
Bảo hộ mậu dịch thắng thế ?
Nguyên Lam : Ban Việt ngữ đài Châu Á Tự Do cùng Nguyên Lam xin kính chào chuyên gia kinh tế Nguyễn-Xuân Nghĩa.
Thưa ông, khi trận thương chiến giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc vẫn chưa ngã ngũ, lãnh tụ Bắc Kinh là ông Tập Cận Bình có bài diễn văn tại Thượng Hải hôm mùng năm hàm ý đả kích tinh thần bảo hộ mậu dịch của Mỹ và hứa hẹn phá bỏ mọi ngăn cách kinh tế với các nước. Nhưng trước đó một ngày thì tại thủ đô Thái Lan, Ấn Độ lại quyết định ra khỏi Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện RCEP do Bắc Kinh vận động từ năm 2012. Như vậy, thưa ông, liệu thế giới có đi vào thời kỳ bảo hộ mậu dịch hay không ?
Nguyễn-Xuân Nghĩa : Chúng ta đi từng bước chầm chậm để hiểu ra các vấn đề phức tạp của thế giới. Trước hết, trận thương chiến giữa Hoa Kỳ và Bắc Kinh đã bùng nổ từ mùa Xuân năm ngoái mà chưa ngã ngũ. Đôi bên đang cố dàn xếp một thỏa thuận sơ khởi tưởng sẽ hoàn tất giữa tháng này để lãnh đạo hai nước có thể ký kết nhân Thượng đỉnh của Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á Thái Bình Dương gọi là APEC tại thủ đô Santiago của Chile. Nào ngờ xứ này lại có loạn và hủy bỏ hội nghị quốc tế đó trong khi hai nước còn tiếp tục đàm phán.
Tại Thượng Hải, Tổng bí thư Tập Cận Bình đưa ra năm hứa hẹn cải cách kinh tế để hội nhập với thế giới nhưng vẫn chỉ là hứa hẹn không thực. Mục tiêu thật của ông là đả kích Hoa Kỳ nhằm hỗ trợ cho việc đàm phán thương mại với Mỹ, chứ trong hoàn cảnh hiện tại, Trung Quốc chưa thể cải tổ trong hướng mở rộng luồng giao dịch tự do với các nước vì sẽ gặp khá nhiều rủi ro ở bên trong. Chúng ta sẽ còn nói thêm về chuyện này.
Nguyên Lam : Thưa ông, thế còn Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện RCEP, vì sao Ấn Độ lại rút lui ?
Nguyễn-Xuân Nghĩa : Hiệp định đó muốn mở rộng việc buôn bán giữa 10 nước của Hiệp hội ASEAN và sáu nước khác là Ấn Độ, Nam Hàn, New Zealand, Nhật Bản, Úc và Trung Quốc. Đấy là một sáng kiến do Bắc Kinh đề xướng từ năm 2012 với tham vọng hoàn thành vào năm 2015. Nhưng sau 26 vòng đàm phán trong bảy năm trời, việc đó vẫn chưa thành và là một thất bại của Bắc Kinh.
Chúng ta không quên là vào thời ấy, có 12 nước đang thương thảo Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương gọi là TPP. Hiệp định này không có Trung Quốc và thực tế là cơ chế hợp tác toàn diện về kinh tế nhằm cô lập Bắc Kinh. Nhưng cuối cùng thì phía Hoa Kỳ lại ngần ngại vì tính chất toàn diện ấy đòi hỏi quá nhiều đổi thay và sau khi đắc cử rồi nhậm chức, Tổng thống Donald Trump rút khỏi Hiệp định này.
Khác biệt giữa TPP và RCEP
Nguyên Lam : Nếu Nguyên Lam hiểu không lầm thì Hiệp định TPP là sáng kiến của Hoa Kỳ từ năm 2009 mà sau khi hoàn thành năm 2015, Hoa Kỳ lại triệt thoái. Còn Hiệp định RCEP là sáng kiến của Trung Quốc nhằm phá vỡ áp lực của Mỹ khi liên kết với 15 nước, không có Hoa Kỳ. Thưa ông, hai sáng kiến này có gì là khác biệt ?
Đại diện các nước thành viên CPTPP trước lễ ký hiệp định ở Santiago, Chile. AFP
Nguyễn-Xuân Nghĩa : Hiệp định TPP có tham vọng hội nhập toàn diện 12 nền kinh tế của thế giới, trong ý nghĩa bao hàm từ thương mại đến đầu tư, bảo vệ giới lao động và môi sinh. Nó khiến các thành viên đều phải cải cách cơ chế luật lệ bên trong cho tự do, thông thoáng và minh bạch hơn. Nhưng chính lý tưởng đó lại khiến Quốc hội Hoa Kỳ ngần ngại và bác bỏ, nên Tổng thống Barack Obama không dám đưa ra cho Quốc hội phê chuẩn vào năm 2015 và trong cuộc bầu cử năm 2016, các ứng viên tranh cử tổng thống của cả hai đảng Dân Chủ và Cộng Hòa đều muốn bác bỏ hay tu chính lại. Sau khi Mỹ rút lui thì Nhật Bản tiếp tục đẩy mạnh nỗ lực đó với 10 nước kia.
Đối diện thì Hiệp định RCEP do Bắc Kinh đề xướng giữa 16 nước có mục tiêu thu hẹp hơn, là chỉ hạ thấp hàng rào thuế quan trong luồng giao dịch thương mại giữa các nước, chứ không có tham vọng thay đổi cơ chế về đầu tư hay lao động và môi sinh, v.v… Vậy mà việc đó vẫn không thành khi Ấn Độ đòi triệt thoái. Lý do nhỏ là luồng giao dịch bất lợi của Ấn Độ khi bị nhập siêu quá lớn với kinh tế Trung Quốc, tử 20 tỷ đô la vào năm 2009 đã tăng gần gấp ba, là 57 tỷ vào năm ngoái. Lý do lớn hơn là dù nước nào cũng đề cao tự do mậu dịch thì vẫn lặng lẻ bảo vệ quyền lợi của mình, hai nền kinh tế mạnh nhất và đông dân nhất Châu Á là Trung Quốc và Ấn Độ cũng đều có phản ứng đó.
Nguyên Lam : Và Việt Nam có tham dự cả hai Hiệp định này. Khi quốc gia nào cũng ngấm ngầm bảo vệ quyền lợi của mình, ông nghĩ rằng Việt Nam nên làm gì để cho mục tiêu bảo vệ đó ?
Nguyễn-Xuân Nghĩa : Chúng ta nên nghĩ tới cái trục nằm giữa bốn cường quốc kinh tế như Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nhật Bản và Ấn Độ, đó là Hiệp hội 10 nước ASEAN tại Đông Nam Á. Năm tới, Việt Nam sẽ làm chủ tịch luân phiên của khối ASEAN thì nên tăng cường hội nhập kinh tế với các nước đó. ASEAN có hơn 600 triệu dân và sản lượng kinh tế gần ba ngàn tỷ đô la chứ không ít, nhưng lại thiếu lãnh đạo, đang bị Bắc Kinh khuynh đảo và uy hiếp về an ninh.
Trong Hiệp định gọi là "Đối tác Kinh tế Toàn diện RCEP" do Bắc Kinh khởi xướng, Việt Nam có lợi, nhưng chỉ là một phần nhỏ. Trong Hiệp định TPP đã cải thiện với 11 nước còn lại, Việt Nam có thế mạnh hơn vì chỉ có Malaysia là thành viên trong khối ASEAN. Ngoài ra, Việt Nam đã có hiệp ước tự do kinh tế với Liên hiệp Âu Châu, cho nên cần khai thác ưu thế này cho mình. Và cách khai thác quan trọng nhất là tự cải cách về kinh tế, xã hội và chính trị, việc cải cách đầu tiên là luật lệ và giáo dục đào tạo.
Nguyên Lam : Đặt lại vấn đề trong bối cảnh sâu rộng là trận thương chiến giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc hay mâu thuẫn giữa Trung Quốc với Ấn Độ, thưa ông, Việt Nam nên nghĩ gì và làm gì ?
Nguyễn-Xuân Nghĩa : Việc đầu tiên là đừng thò ngón tay vào giữa hai răng cưa Mỹ-Hoa khi bán hàng của Tầu qua Mỹ dưới thương hiệu "Made in Vietnam".
Chế độ Hà Nội cứ đòi kiểm soát tất cả mà chỉ có mạng lưới rất rộng và nông cho nên chẳng thể kiểm soát hay thực thi chính sách và vẫn có quá nhiều lỗ hổng. Chuyện buôn lậu đồ Tầu qua Mỹ là một trong cả trăm thí dụ.
Thứ hai, trong trận thương chiến giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, người ta đã thấy nhiều doanh nghiệp quốc tế muốn tìm ra nguồn chế biến khác tại Đông Nam Á, và tại Việt Nam, như Apple khi ráp chế Airpods, hay Google với điện thoại Pixel, hoặc Nintendo Switch. Ngoài Việt Nam, thì Đài Loan, Malaysia hay Thái Lan, v.v… cũng đang chiêu dụ giới đầu tư đang muốn rút khỏi Trung Quốc. Nhưng lợi thế đó của Việt Nam vẫn có giới hạn và không bền vững. Lý do khách quan là chuyển dịch đầu tư như vậy là tốn kém và đòi hỏi thời gian. Lý do chủ quan từ phía Việt Nam là vẫn thiếu hạ tầng cơ sở về vật chất, luật lệ và giáo dục đào tạo.
Nguyên Lam : Nguyên Lam xin hỏi rằng ông kết luận thế nào về những vấn đề kinh tế và chính trị quá phức tạp và đan kết vào nhau như vậy ?
Nguyễn-Xuân Nghĩa : Nếu nhìn từ xa, là cả chục năm trước, Trung Quốc đã mất dần ưu thế dân số đông và nhân công rẻ để là công xưởng chế biến toàn cầu. Vì vậy, các nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam, đã thấy một cơ hội mới vì cũng đã đầu tư vào khu vực chế biến để xuất khẩu ra ngoài. Việt Nam còn tham gia vào Hiệp định TPP, cùng với Malaysia và trước Indonesia hay Thái Lan, nên có lợi thế sớm hơn. Ngày nay, khi trận thương chiến giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc bùng nổ, giới đầu tư đi tìm bãi đáp khác thì Việt Nam mới thấy rằng lợi thế của mình lại có giới hạn nếu so sánh với các nước lân bang tại Đông Nam Á. Kết luận của tôi là Hà Nội đang được cảnh báo, nhưng có kịp cải tiến không thì tôi chưa biết.
Nguyên Lam : Ban Việt ngữ đài Châu Á Tự Do cùng Nguyên Lam xin cảm tạ kinh tế gia Nguyễn-Xuân Nghĩa về bài phân tích tuần này.
Nguyên Lam thực hiện
Nguồn : RFA, 06/11/2019
***************
Mỹ-Trung có thể hoãn ký thỏa thuận thương mại tạm thời tới cuối năm
VOA, 07/11/2019
Cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình để ký một thỏa thuận thương mại tạm thời có thể được trì hoãn tới tháng 12 trong lúc hai bên còn đang thảo luận về các điều kiện và địa điểm diễn ra, một giới chức cấp cao của Mỹ cho Reuters biết hôm 6/11.
Tổng thống Mỹ Donald Trump
Nguồn tin ẩn danh này nói có thể là sẽ không đạt được thỏa thuận ‘giai đoạn 1’ nhằm chấm dứt cuộc thương chiến, nhưng khả năng có được một thỏa thuận lớn hơn là không có.
Hàng chục địa điểm đã được đề nghị cho cuộc gặp Trump-Tập lần này mà trong đó có London, nơi hai nhà lãnh đạo có thể gặp nhau sau thượng đỉnh NATO mà ông Trump dự kiến tham dự từ 3-4/12. "Địa điểm này đang được cân nhắc nhưng chưa có quyết định nào cả", nguồn tin của Reuters cho biết.
Các nơi khác có thể là ở Châu Âu hay Châu Á , Thụy Điển và Thụy Sĩ nằm trong số các nơi khả dĩ. Địa điểm mà ông Trump đề nghị là bang Iowa dường như đã bị loại, vẫn theo giới chức vừa kể.
"Các cuộc thương lượng vẫn tiếp diễn và đang có tiến bộ về văn bản của thỏa thuận giai đoạn 1", phát ngôn nhân Tòa Bạch Ốc, Judd Deere, nói. "Chúng tôi sẽ cho quý vị biết khi nào có loan báo về địa điểm ký kết".
Tòa đại sứ Trung Quốc tại Washington chưa bình luận gì.
