Thông Luận

Tác giả của một số nghiên cứu và các chuyên gia cho biết ô nhiễm không khí ở Hà Nội đến từ nhiều lĩnh vực và phần lớn đến từ các hoạt động bên ngoài Hà Nội. Ô nhiễm có thể tăng lên nếu không có thêm các biện pháp kiểm soát.

Những ngày ô nhiễm vừa qua tại Hà Nội một lần nữa làm dấy lên tranh luận về mức độ ô nhiễm, tác hại lên sức khỏe cũng như các nguyên nhân.

Nhưng có dấu hiệu cho thấy các nhà máy điện than ở quanh Hà Nội đang là một trong những nguồn gia tăng nhanh nhất đóng góp vào ô nhiễm không khí ở thủ đô. Điều này được thể hiện qua một số nghiên cứu và tính toán định lượng.

Các nhà máy nhiệt điện lớn (công suất trên 600 MW) ở miền Bắc. Đồ họa : Minh Hồng.

Ô nhiễm từ điện than sẽ tăng mạnh

Một nghiên cứu đã định lượng được các nguồn gây ô nhiễm PM2.5 ở Hà Nội cho thấy với kịch bản tăng trưởng như hiện tại, dù tính cả các chính sách kiểm soát phát thải hiện có và đã lên kế hoạch, nồng độ PM2.5 trung bình năm tại Hà Nội có thể tăng khoảng 20% vào năm 2030.

Trong đó, "mức tăng lớn nhất về nồng độ PM2.5 sẽ đến từ phát thải trong ngành điện", nghiên cứu viết.

Đó là kết quả ban đầu của nghiên cứu mang tên Dự báo chất lượng không khí tại Hà Nội và khu vực phía Bắc Việt Nam, dự án hợp tác giữa Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VAST) và Viện Phân tích Hệ thống Ứng dụng Quốc tế (IIASA) của Áo, công bố tháng 10/2018.

Theo nghiên cứu, vào năm 2015, các nguyên nhân đóng góp vào nồng độ PM2.5 trong không khí tại Hà Nội đến từ phát thải giao thông đường bộ (1/4), kế đến là nhiệt điện và công nghiệp lớn (20%), hoạt động sinh hoạt, đun nấu sử dụng sinh khối (15%), phát thải ammonia trong chăn nuôi và sử dụng phân bón (15%) và đốt phụ phẩm nông nghiệp (7%).

Về nguồn gốc địa lý, các hoạt động gây ô nhiễm không khí Hà Nội không nhất thiết phải diễn ra trong Hà Nội. Nghiên cứu ước tính rằng chỉ 1/3 mức ô nhiễm PM2.5 trong không khí ở Hà Nội đến từ trong phạm vi thành phố. 2/3 phần còn lại đến từ các tỉnh khác (như hình 7 dưới đây trích từ nghiên cứu).

Nghiên cứu này không nhằm mục đích giải thích đợt ô nhiễm không khí tăng vọt vừa qua, mà nhằm phân tích xu hướng và nguồn ô nhiễm qua thời gian dài. Nếu xét riêng một đợt ô nhiễm đỉnh điểm nào đó, các nguyên nhân có thể khác so với nếu tính trung bình một năm.

Phát thải đến từ riêng ngành điện vào năm 2015 đóng góp dưới 10% ô nhiễm không khí Hà Nội (xem hình 7 ở trên – ngành điện là màu đen). Nhưng theo mô phỏng vào năm 2030, ngành điện có thể đóng góp tới 20% mức ô nhiễm PM2.5 tại Hà Nội (như hình 10 dưới đây trích từ nghiên cứu – ngành điện là màu đen).

"Bài toán ô nhiễm không khí phức tạp vì các chất gây ô nhiễm lan truyền không phân biệt nước nào, tỉnh nào, địa phương nào, phải có cách giải quyết tổng thể, nhìn nhận tất cả các ngành, các địa phương… Hà Nội giải quyết không thì chưa đủ", Trương An Hà, nghiên cứu sinh tại phòng thí nghiệm Năng lượng Sạch và Phát triển Bền vững, Đại học Khoa học – Công nghệ Hà Nội, người tham gia vào nghiên cứu trên, nói với Zing.vn.

Nghiên cứu sử dụng dữ liệu năm 2015, trước khi Quy hoạch Điện VII được điều chỉnh tháng 3/2016. Dù vậy, nghiên cứu cho thấy khi công suất nhiệt điện than tăng lên theo quy hoạch, điện than có thể trở thành nguồn đóng góp gia tăng nhanh nhất vào nồng độ PM2.5 tính trung bình cả năm ở Hà Nội.

Theo Quy hoạch Điện VII điều chỉnh, công suất nhiệt điện than sẽ là 55.000 MW vào năm 2030, giảm so với kế hoạch ban đầu 75.000 MW. Công suất lắp đặt của nhiệt điện than ở Việt Nam tăng mạnh trong những năm gần đây, từ 13 GW năm 2015 lên 18,5 GW năm 2018.

"Mức tăng rất lớn, nhất là chỉ đến từ riêng một ngành"

Các kết quả tính toán nói trên tương đồng với một nghiên cứu khác, tập trung phân tích riêng các nhà máy nhiệt điện đóng góp bao nhiêu vào ô nhiễm bụi mịn PM2.5 tại khu vực Đông Nam Á.

Đó là nghiên cứu mang tên Burden of Disease from Rising Coal-Fired Power Plant Emissions in Southeast Asia do nhóm các nhà khoa học Đại học Harvard tiến hành.

Nổi bật nhất từ nghiên cứu là ước tính các nhà máy điện than gây ra 4.252 cái chết sớm (premature death) ở Việt Nam năm 2011, và tăng lên 19.223 cái chết sớm vào năm 2030, tức gấp 4,5 lần.

"Nếu không có gì thay đổi, phát thải từ tiêu thụ than trong khu vực Đông Nam Á sẽ tăng gấp ba, nhất là ở Indonesia và Việt Nam", nghiên cứu viết.

Trao đổi với Zing.vn, ông Lauri Myllyvirta, trưởng nhóm phân tích chất lượng không khí toàn cầu của tổ chức Greenpeace, cũng là đồng tác giả nghiên cứu nói trên, cho biết : "Theo ước tính dùng dữ liệu năm 2011, các nhà máy nhiệt điện đóng góp 5 microgram/m3 vào lượng PM2.5 trung bình ở Hà Nội, và con số này tăng lên 12 microgram/m3 vào năm 2030".

Mức đóng góp vào nồng độ PM2.5 của riêng các nhà máy nhiệt điện than ở Việt Nam vào năm 2011 (trên) và dự báo 2030 (dưới). Đây không phải là bản đồ nồng độ PM2.5, chỉ là phần ô nhiễm từ điện than (mảng màu vàng là mức đóng góp khoảng dưới 1 microgram/m3, mảng màu đen là mức đóng góp khoảng 12 microgram/m3). Nghiên cứu được tiến hành trước khi Quy hoạch Điện VII được điều chỉnh. Nguồn : Nghiên cứu Burden of Disease.

Các con số trên phù hợp với kết quả từ nghiên cứu Dự báo chất lượng không khí tại Hà Nội và khu vực phía Bắc Việt Nam do hai viện VAST và IIASA tiến hành. Nếu so với mức tăng khoảng 20% của nồng độ PM2.5 trung bình năm trong thời gian 2015-2030 (từ nghiên cứu của VAST-IIASA), có thể thấy phần ô nhiễm mà các nhà máy nhiệt điện gây ra đang gia tăng với tốc độ nhanh hơn nhiều.

Nghiên cứu Burden of Disease đang được cập nhật để phản ánh quy hoạch điện điều chỉnh. Con số cụ thể sẽ sớm được công bố, nhưng đóng góp của điện than vào ô nhiễm không khí sẽ giảm "đáng kể", chuyên gia của Greenpeace cho biết.

Dù vậy, ông cho rằng phần ô nhiễm của các nhà máy nhiệt điện than là đáng lo ngại.

Mức tăng từ 5 đến 12 microgram/m3 là "mức tăng gần 20% nếu so với mức trung bình hiện tại (của nồng độ PM2.5 tại Hà Nội) vào khoảng 40 microgram/m3", ông Myllyvirta nói.

"Đó là mức tăng rất lớn, nhất là đến từ chỉ riêng một ngành", ông nói tiếp. "Nếu riêng một ngành khiến ô nhiễm tăng 10-20%, thì bạn có thể nỗ lực rất nhiều (để giảm ô nhiễm) ở các ngành khác mà vẫn không cải thiện được chất lượng không khí".

"Giảm ô nhiễm được bao nhiêu thì điện than lại làm ô nhiễm bấy nhiêu", ông Myllyvirta nói thêm. "Nếu bạn nghĩ về mức ô nhiễm hiện tại và ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng, rõ ràng là phải tìm mọi cách cải thiện chất lượng không khí".

Báo cáo Chất lượng Không khí năm 2018 của GreenID cũng cho biết nồng độ PM2.5 trung bình năm của Hà Nội năm 2018 ở mức 40,1 microgram/m3. Nồng độ PM2.5 này vượt xa giới hạn cho phép trong quy chuẩn trung bình năm của Việt Nam là 25 microgram/m3, gấp 4 lần khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) là 10 microgram/m3.

Nhận định về sự gia tăng của ngành điện than trong tương lai theo quy hoạch, ông Trần Đình Sinh, Phó giám đốc GreenID, viết cho Zing.vn : "Theo tính toán lượng bụi mịn PM2.5, SOx và NOx sẽ tăng khoảng 6 lần so với năm 2016, và 80% số đó đến từ điện đốt than". Dù vậy, ông không nêu rõ phương pháp ước tính.

Nhà máy nhiệt điện Phả Lại là nhà máy nhiệt điện chạy than có công suất lớn nhất cả nước, gồm 6 tổ máy có công suất 1.040 MW, theo EVN. Ảnh : EVN.

Tiêu chuẩn phát thải ở Việt Nam còn dễ dãi

Như vậy, các nghiên cứu và mô hình khoa học độc lập cùng chỉ ra rằng các nhà máy điện than, tập trung ở phía đông Hà Nội, có thể sẽ có phần đóng góp đang gia tăng mạnh nhất vào nồng độ PM2.5 trong cả năm ở thủ đô.

Các chuyên gia về môi trường cho rằng phần ô nhiễm không khí do điện than gây ra cần được cân nhắc kỹ lưỡng.

Mặt khác, nhiều ý kiến nêu tầm quan trọng và sự cần thiết của điện than trong việc đáp ứng nhu cầu năng lượng đang gia tăng ở Việt Nam.

Theo Quy hoạch Điện VII điều chỉnh được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tháng 3/2016, nhu cầu tiêu thụ điện tăng trưởng trong giai đoạn 2016-2030 bình quân tăng khoảng 9 -10%/năm, gấp khoảng 1,5-1,8 lần tăng trưởng GDP, tiến sĩ Trần Văn Lượng, cục Kỹ thuật An toàn và Môi trường Công nghiệp, Bộ Công thương, cho biết trong một bài viết trên trang Năng lượng Việt Nam, cơ quan của Hiệp hội Năng lượng Việt Nam.

"Trong bối cảnh hiện nay… thủy điện đã đạt tới hạn… điện hạt nhân tạm dừng, các năng lượng tái tạo khác (điện gió, điện mặt trời, điện sinh khối) chi phí đầu tư lớn và phụ thuộc nhiều vào điều kiện tự nhiên, chiếm diện tích lớn, chi phí cho hệ thống truyền tải tăng và trong hệ thống rất cần có nguồn chạy nền để đáp ứng được ổn định điện phụ tải", ông Lượng viết vào tháng 3/2018.

Khí thải từ các nhà máy điện than được xử lý bằng ba hệ thống : lọc bụi tĩnh điện (ESP), xử lý NOx, và xử lý SO2. Ông lượng cho rằng hệ thống lọc bụi tĩnh điện và xử lý NOx ở các nhà máy nhìn chung kiểm soát được lượng bụi và NOx, đáp ứng các yêu cầu theo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường.

Việt Nam nằm trong vài nước có tiêu chuẩn phát thải cao (dễ dãi) nhất trên thế giới (cùng với Indonesia, Australia), cao hơn hai nước dùng nhiều than nhất là Trung Quốc và Ấn Độ, vốn đã gặp vấn đề ô nhiễm không khí nghiêm trọng, theo ông Trần Đình Sinh từ GreenID.

Nguồn : GreenID.

"Tiêu chuẩn phát thải của Việt Nam còn cách xa so với tiêu chuẩn tốt nhất (best practice) của quốc tế", ông Myllyvirta, chuyên gia từ Greenpeace, nói với Zing.vn. "Các nhà máy điện ở Việt Nam được phép phát thải 5-10 lần so với các nước đang theo tiêu chuẩn tốt nhất".

Nghị định số 38/2015/NĐ-CP ngày 24/4/2015 của Chính phủ yêu cầu các nhà máy điện than phải lắp đặt hệ thống quan trắc tự động, liên tục đối với khí thải.

Nhiều ý kiến cho rằng việc minh bạch thông tin phát thải, một trong những biện pháp nổi bật trong cuộc chiến chống ô nhiễm không khí của Trung Quốc, vẫn còn hạn chế.

Ông Trần Đình Sinh từ GreenID cho biết một số nhà máy điện lớn như Vĩnh Tân, Duyên Hải đã lắp đặt màn hình và chiếu các thông tin về phát thải như SOx, NOx, PM2.5, nhiệt độ nước thải cho công chúng xem. Đồng thời các thông tin này được truyền trực tuyến về các Sở Khoa học, Công nghệ và Môi trường địa phương, tuy nhiên điều này còn một số bất cập.

"Một số nhà máy như nhiệt điện Hải Phòng do đường truyền và thiết bị không phù hợp nên các thông tin vẫn chưa truyền trực tiếp được. Một số nhà máy khác vẫn chưa lắp đặt thiết bị để cho công chúng biết", ông Trình Đình Sinh từ GreenID viết cho Zing.vn. "Việc công khai minh bạch cho công chúng là một điều tốt".

Tiến sĩ Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, trong một hội thảo ngày 11/10 về ô nhiễm không khí, đặt câu hỏi : "Các nhà máy cung cấp thông tin về cho Sở Tài nguyên – Môi trường, các thông tin ấy được cung cấp cho người dân chưa ? Hiện nay cũng còn ở mức hạn chế. Ví dụ nhà máy Vĩnh Tân thì với sức ép của người dân cũng đưa thông tin lên bảng điện tử, nhưng tôi đọc cũng rất khó hiểu".

Phương pháp nghiên cứu

Để thực hiện nghiên cứu, hai viện IIASA và VAST đã thu thập dữ liệu theo tỉnh về nhiều lĩnh vực như năng lượng, giao thông, nông nghiệp, nhà máy nhiệt điện, cụm công nghiệp, với nguồn dữ liệu đa phần là từ số liệu thống kê quốc gia, tổ chức quốc tế, và từ các báo cáo khoa học trước đó.

Về cơ bản, phương pháp của nghiên cứu này là dùng dữ liệu về các hoạt động gây ô nhiễm ở các tỉnh và các nhà máy điện, nhà máy công nghiệp lớn ở các miền Bắc, để xác định lượng phát thải (trong đó có tính đến các biện pháp kiểm soát khí thải, giả sử các quy định đã ban hành đều được tuân thủ).

Sau đó, mô hình GAINS, mô hình được nhiều nước Châu Âu sử dụng, được sử dụng để tính toán sự phát tán của các chất thải, và tính toán mức độ PM2.5 ở từng khu vực quanh miền Bắc.

Nhóm nghiên cứu cũng thừa nhận hạn chế của các phân tích ban đầu này, như khả năng đánh giá thấp mức độ phát thải từ các làng nghề thủ công.

"Các vấn đề này được đưa ra nhằm giải quyết trong khuôn khổ Giai đoạn 2 của dự án", nghiên cứu viết.

"Đây là những con số có thể tham khảo được. Nhưng rất tiếc là chưa có thêm những nghiên cứu tương đương để kiểm chứng thêm những con số đó", Tiến sĩ Hoàng Xuân Cơ, Khoa Môi trường, Đại học Khoa học Tự nhiên Hà Nội nói với Zing.vn khi được hỏi đánh giá về nghiên cứu trên. Ông không nằm trong nhóm nghiên cứu.

Tương tự, nghiên cứu Burden of Disease dùng mô hình GEOS-Chem, trong đó mô phỏng sự chuyển động của các chất gây ô nhiễm trong bầu khí quyển. Nhóm nghiên cứu thu thập dữ liệu phát thải cho mỗi nhà máy nhiệt điện, dựa vào giới hạn phát thải SO2, NO2, và các loại bụi khác.

Họ giả thiết rằng lượng phát thải thực tế bằng với giới hạn cho phép, sau đó mô phỏng xem các chất ô nhiễm sẽ phát tán như thế nào, Lauri Myllyvirta, tác giả của nghiên cứu, cho biết.

Trọng Thuấn

Nguồn : Zing.vn, 18/12/2019

Nếu hỏi một cán bộ thì câu trả lời này chắc chắn sẽ là : "Của dân, do dân và vì dân", nhưng một người dân sống ở Hà Nội sẽ cay cú : "Của ông Chung con", nếu hỏi tiếp những người dân đang xếp hàng lấy nước sạch để sinh hoạt thì câu trả lời sẽ là "Của ai không biết nhưng chắc chắc không phải là của dân".

Họ làm gì khi bụi mịn xuất hiện đe dọa sức khỏe của người dân toàn Thủ đô với dự báo từ một cơ quan đa quốc gia là chỉ số ô nhiễm của Hà Nội đã lên mức top của thế giới ?

Câu trả lời thứ ba có lẽ chính xác nhất bởi người dân đã nhận ra sự thật về cái được gọi là chính quyền một cách nghiêm túc. Đối với dân chính quyền là người đại diện được bầu lên (mặc dù cái sự bầu ấy có rất nhiều khuất tất) và bổn phận duy nhất của họ là phục vụ nhân dân. Dĩ nhiên sự phục vụ ấy được trả công rất hậu hĩnh từ những đồng tiền thuế của dân và cả những bổng lộc không liệt kê ra nhưng ai cũng biết nó quan trọng và to lớn đến chừng nào. Những người có mặt trong cái chính quyền ấy mỗi người thực hiện một phần việc theo đúng chức năng mà một công chức phải làm. Người đứng đầu cái cơ quan công quyền ấy phải chịu trách nhiệm điều hành xã hội, tức là cộng đồng người dân đang chung sống. Trách nhiệm ấy bao gồm bảo vệ an ninh, tạo công ăn việc làm, phục vụ an sinh xã hội, bảo vệ môi trường, đối phó thảm họa…tất cả những mục tiêu này được thực hiện qua các nhóm chuyên gia am hiểu từng lĩnh vực và người lãnh đạo cao nhất phải biết phối hợp sao cho hợp lý và hiệu quả.

Chính quyền Hà Nội không làm thế, họ làm khác với quy luật mà cả thế giới đang tuân thủ và vì vậy người dân có nghĩ rằng không biết chính quyền này của ai cũng là điều bình thường.

Họ làm gì khi bụi mịn xuất hiện đe dọa sức khỏe của người dân toàn Thủ đô với dự báo từ một cơ quan đa quốc gia là chỉ số ô nhiễm của Hà Nội đã lên mức top của thế giới ? Xin thưa họ báo cho dân biết chỉ số bụi mịn vẫn trong mức an toàn vì khi mưa xuống thì bụi mịn sẽ tự biến mất. Họ không đưa ra bất cứ biện pháp phòng tránh nào cho người dân để họ có thể tự bảo vệ lấy gia đình mình khi chính quyền vắng mặt.

Hết bụi mịn lại tới ô nhiễm nguồn nước sạch, chính quyền vẫn vô tư đối phó như một bà nhà quê chạy ra chợ mua bó rau về chữa bệnh cho người nhà khi bị cảm lạnh.

Chính quyền của ông Chung con cho xe chở nước sạch phân phối khẩn cấp cho dân chúng sinh hoạt nhưng những chiếc xe bồn ấy lại lấy nước từ chỗ không sạch kết quả là người dân chờ trắng mặt để được vài chục lít nước nhưng khi ngửi chúng thì nhận ra mùi nồng nàn không khác gì nước cống của sông Đà đã bị ô nhiễm. Cách làm này không thể có cách gọi nào khác ngoài hai chữ "khinh dân".

Báo chí loan tin : Hà Nội dùng xe tưới nước, rửa đường để... cấp nước sạch miễn phí cho dân. Vậy là người dân bị lừa một lần nữa vì không ai dám nói nước dùng để tưới và rửa đường là nước sạch, chỉ có chính quyền Hà Nội là đồng tình với việc này mà thôi. Họ bất kể người dân sẽ ra sao miễn là đối phó khủng hoảng được lúc nào hay lúc ấy.

Nguyên do nước đầu nguồn dẫn về Hà Nội bị ô nhiễm vì có kẻ gian đã lén đổ dầu cặn đã qua sử dụng xuống nước khiến nước cả một vùng rộng lớn của Hà Nội không thể uống hay tắm rửa được. Chiều 15/10, ngày thứ 6 liên tiếp nước sinh hoạt ở các quận Hà Đông, Hoàng Mai, Nam Từ Liêm... vẫn bốc mùi khó chịu do chất Styren có tỷ lệ cao hơn giới hạn cho phép (20 mg/l) từ 1,3 - 3,6 lần.

Thông tin từ báo chí cho biết như vậy nhưng người dân vẫn không hề biết chất Styren sẽ gây nguy hiểm gì cho người vô tình sử dụng nó, về lâu về dài hậu quả của nó ra sao và người bị nhiễm bệnh bời Styren phải làm gì để ngăn chặn hay loại bớt nguy hiểm mà nó gây ra ? Những câu hỏi này hình như không phải trách nhiệm trả lời của chính quyền nên cho tới hôm nay đã hơn một tuần vẫn không có bất cứ một thông báo nào cho dân biết cả.

Ngay cả việc xác nhận nước bị ô nhiễm thì chính quyền cũng làm rất khác hành động của một chính quyền thông thường. Bên cạnh sự im lặng rất "quen thuộc" của chính quyền Hà Nội là sự trí trá của những kẻ trong các ban bệ của các nơi có liên quan tới việc nguồn nước bị ô nhiễm. Trước tiên là ông Vũ Đức Toản đại diện nhà sản xuất, Phó tổng giám đốc Công ty Cổ phần Đầu tư nước sạch sông Đà khăng khăng nói rằng nhà máy nước sạch sông Đà đang vận hành bình thường theo đúng quy trình "đảm bảo chất lượng nước đầu ra theo tiêu chuẩn của Bộ Y tế".

Nhưng chỉ vài ngày sau, sáng 14/10, ông Hoàng Văn Thức, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường cho biết, nguyên nhân "mùi lạ" trong nước sinh hoạt của dân Hà Nội là một xe tải đổ dầu thải ra suối rồi dầu thải này đổ về khu vực kênh dẫn nước của Nhà máy nước Sông Đà (Viwasupco).

Tuy nhiên ông Bùi Quang Điệp, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Hòa Bình vẫn khẳng định với báo chí rằng, không có việc ô nhiễm môi trường đầu nguồn, việc nước sinh hoạt Hà Nội có mùi lạ không liên quan gì tới nguồn nước trên này. "Nguồn nước đầu vào nhà máy nước sông Đà không vấn đề gì".

Bọn họ cứ nói, cứ tránh né trách nhiệm và người dân Hà Nội cứ tiếp tục xếp hàng xin nước sạch từ sự hảo tâm của chính quyền. Những giọt nước quý giá khiến người dân bừng tỉnh về số phận của mình, họ như những công dân hạng hai chỉ được im lặng và chờ đợi. Công dân hạng nhất là những cán bộ cao cấp, những đại gia, những công thần của chế độ không cần phải xếp hàng vì nước sạch vẫn chảy về tận nhà của họ bằng cách nào đó chỉ có họ mới biết. Styren hay bất cứ loại hóa chất độc hại nào không thể xâm nhập vào nhà của họ được bởi họ được bảo vệ bởi lý lịch, bởi đồng tiền và bởi sự vô cảm chính trị của người dân.

Cánh Cò

Nguồn : RFA, 16/10/2019 (canhco's blog)

Hà Nội ô nhiễm bụi mịn hàng đầu thế giới (BBC, 11/03/2019)

Hà Nội vẫn nằm đầu trong danh sách các thành phố ô nhiễm nhất thế giới, xét trên nồng độ bụi mịn trong không khí.

Hà Nội ô nhiễm bụi mịn hàng đầu thế giới

Báo cáo chất lượng không khí năm 2018 của Tổ chức Thông tin về Chất lượng không khí toàn cầu IQAir AirVisual cho hay Hà Nội đứng thứ 12 trong 62 thành phố ô nhiễm nhất thế giới.

Ở khu vực Đông Nam Á, Hà Nội ô nhiễm thứ hai, sau Jakarta của Indonesia. Sài Gòn đứng thứ 15 trong danh sách này.

Còn theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Hà Nội chỉ có 38 ngày không khí sạch trong một năm, riêng trong năm 2017.

Khảo sát của IQAir AirVisual có trụ sở tại Thụy sỹ được thực hiện trên 3.000 thành phố bằng cách đo nồng độ bụi mịn PM2.5, được coi là tác nhân ô nhiễm không khí nguy hại nhất cho sức khỏe con người.

Cũng theo báo cáo này, không khí Hà Nội năm 2018 khá hơn một chút so với năm 2017.

Cụ thể, nồng độ bụi mịn PM2.5 trung bình của thành phố năm ngoái là 40,8 microgam trên một mét khối không khí so với 45,8 năm 2017.

Theo WHO ô nhiễm không khí là rủi ro môi trường lớn nhất đối với sức khỏe con người hiện nay, ước tính 4.2 triệu ca tử vong mỗi năm liên quan đến ô nhiễm không khí ngoài trời và 3,8 triệu ca liên liên quan đến ô nhiễm không khí trong nhà.

Còn theo WHO, 6 trong 10 ca bệnh có tỷ lệ tử vong cao nhất liên quan đến ô nhiễm không khí.

Hà Nội làm gì để giảm bụi mịn ?

Các loại khẩu trang thông thường không lọc được bụi mịn

Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam cho hay khí thải từ các phương tiện tham gia giao thông là nguyên nhân hàng đầu của tình trạng không khí ô nhiễm tại Hà Nội.

Tuy nhiên cho đến nay dường như lãnh đạo Hà Nội chưa có bước đi nào quyết liệt để giảm tình trạng này.

Dưới sức ép của WHO, mới đây Hà Nội vừa đưa ra kế hoạch hành động kiểm soát chất lượng không khí đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2025.

VnExpress cho hay theo bản kế hoạch này, các bộ và cơ quan liên quan có nhiệm vụ thực hiện nhiều giải pháp để hạn chế ô nhiễm không khí, bao gồm sản xuất xanh, đầu tư vào công nghệ xanh, lắp đặt các trạm quan trắc không khí bổ sung, hạn chế sử dụng các công nghệ sản xuất lạc hậu.

Tác giả Anton Hansen viết trên VnExpress rằng cũng giống như loại khẩu trang chỉ có tác dụng ngăn bụi tạm thời, các giải pháp nói trên không thể mang lại hiệu quả về mặt lâu dài.

Anton Hansen nhận định rằng hầu hết mọi người ở Việt Nam không nhận thức được rủi ro về sức khỏe do ô nhiễm không khí. "Chỉ một phần nhỏ dân số Việt Nam được giáo dục về các phòng chống tác hại của việc phơi nhiễm với ô nhiễm".

"Hầu hết người dân Việt Nam khi ra đường đều đeo khẩu trang cotton, nhưng nó chỉ dùng để ngăn tia UV chứ không hiệu quả với bụi mịn".

Một cách nữa hay được người Việt Nam dùng là đeo khẩu trang bệnh viện. Đây là loại khẩu trang mỏng, chỉ có tác dụng ngăn không cho bệnh qua đường hô hấp lây lan chứ cũng không lọc được bụi mịn. Hơn nữa đây là khẩu trang dùng một lần nên lại góp thêm phần làm ô nhiễm môi trường khi bị vứt bỏ, ông Anton Hansen viết.

Giải pháp lâu dài mà Hà Nội cần làm, theo ông Anton Hansen, là các thay đổi sâu rộng về hạ tầng, giảm số lượng phương tiện giao thông cá nhân, khuyến khích giao thông công cộng, nhân rộng quy mô nông nghiệp công nghiệp và chăn nuôi sang sản xuất hữu cơ hoặc tránh các công nghệ nguy hiểm như biến đổi gien.

Bàn nhau mua máy lọc không khí

Không khí ô nhiễm báo động của Hà Nội cũng là đề tài được bàn tán sôi động trên các diễn đàn cho người nước ngoài đang sống tại đây.

Trên trang Nonstop Newcomer, một người tên Colin viết :

"Tôi yêu rất nhiều điều ở Hà Nội, như những hồ nước tuyệt đẹp, các quán cà phê, mức sống rẻ. Nhưng không khí ô nhiễm là nguyên nhân chính khiến tôi không muốn sống ở đây lâu. Và tôi ghét phải check chất lượng không khí mỗi khi tôi quyết định có chạy quanh Hồ Tây hay không".

Người này cũng bày vài cách để giảm nguy cơ tổn hại phổi khi sống ở Hà Nội : thường xuyên đeo khẩu trang và bật máy lọc không khí cả ngày cả đêm ở nhà.

Trên diễn đàn Hanoi Massive Community, nhiều người hỏi nhau kinh nghiệm mua máy lọc không khí của hãng nào, giá cả và địa chỉ mua.

Đầu năm 2019, có thời điểm nồng độ bụi mịn trong không khí tại một khu vực nội thành Hà Nội vượt ngưỡng 200 microgram/m3, rất nguy hại cho sức khỏe. Trong khi theo tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới, mức tiêu chuẩn là 24 microgram/m3.

Thành viên có tên Tom Druk của Hanoi Masive Community khuyên 'những người chưa quen với ô nhiễm không khí Hà Nội' hãy ở yên trong nhà những ngày không khí trở nên tệ hại, và nếu có phải ra ngoài thì nhất thiết phải đeo khẩu trang loại đặc biệt có thể lọc được các hạt bụi kích cỡ nhỏ.

Bụi mịn là gì ?

Bụi mịn được coi là yếu tố giết người thầm lặng.

Bụi mịn PM1.5 (Particulate Matter 2.5) chỉ những hạt rắn, lỏng có đường kính nhỏ hơn 2,5 micoromet trôi nổi trong không khí.

Environmental Health Perspectives cho hay do kích thước siêu nhỏ, bụi mịn dễ đi sâu vào hệ hô hấp, luồn lách vào phổi, gây tắc và tổn thương phổi. Nó có thể ảnh hưởng đến cấu trúc DNA.

Nghiên cứu của giới khoa học còn chỉ ra rằng, bụi siêu nhỏ còn có thể là tác nhân gây ra bệnh rối loạn tâm lý, nhồi máu cơ tim, giảm trí nhớ.

Trẻ em, trẻ còn trong bụng mẹ, người già, người có các bệnh phổi và hô hấp là những người dễ bị tổn thương nhất bởi bụi mịn.

***********************

Phụ nữ vườn rau Lộc Hưng bị tấn công vào tuần qua (RFA, 11/03/2019)

Ít nhất hai phụ nữ có nhà bị phá hủy tại vườn Rau Lộc Hưng vào tuần qua bị công an tấn công, sách nhiễu. Mạng báo UCANews đưa tin hôm 11/3/2019.

Phụ nữ vườn rau Lộc Hưng cầm biểu ngữ đòi đất-RFA

Vào ngày 8 tháng 3 vừa qua, một số phụ nữ đã tập trung tại Vườn rau Lộc Hưng ở quận Tân Bình, TP. Hồ Chí Minh với các biểu ngữ đòi đối thoại với chính quyền và trả lại đất cho họ. Công an và các lực lượng an ninh khác đã buộc họ rời khỏi vườn rau trong khi dân phòng hoặc công an mặc thường phục mang khẩu trang đứng quay phim. Những phụ nữ này đã yêu cầu công an rời khỏi đất của họ.

Các nhân chứng cho biết cảnh sát đã hành hung dã man hai phụ nữ là bà Bảo Quyên và bà Thúy Thanh khi hai người này đang chụp hình và quay video.

UCAnews dẫn lời bà Quyên, một bà mẹ ba con, cho biết một nhóm đàn ông đánh bà, lôi bà vào một chiếc ô tô, đập đầu vào cửa xe. Sau đó đưa bà đến trụ sở phường 1 quận tân Bình. Bà cho biết hai nữ công an đã yêu cầu bà cởi quần áo để họ khám xét đồng thời yêu cầu bà cho biết tên của những người mà họ cho là đang cầm đầu nhóm chống đối.

Phía an ninh cũng yêu cầu bà thuyết phục những người khác nhận tiền bồi thường, không tập trung chống đối gây rối trật tự công cộng. Bà bị giam giữ 9 tiếng đồng hồ.

Bà đã yêu cầu các quan chức cao cấp trong chính quyền hãy đến để chứng kiến những gì đang xảy ra trên mảnh đất này cũng như những gì đang xảy ra cho cư dân nơi đây.

Từ 1954, Vườn rau Lộc Hưng đã là nơi trú ngụ của bao nhiêu gia đình từ Bắc vào Nam khai hoang sinh sống. Sau 1975, khu vườn này là nơi cư ngụ của hàng trăm người thu nhập thấp, sinh viên nghèo, những cựu tù nhân lương tâm và các thương phế binh Việt Nam Cộng hòa.

Cơ quan chức năng địa phương tiến hành hoạt động cưỡng chế phá hủy hằng trăm ngôi nhà tại khu vực Vườn Rau Lộc Hưng vào hai ngày 4 và 8 tháng 1 vừa qua.

Hôm 16/1/2019, nhiều tờ báo trong nước đăng tin công an quận Tân Bình, thành phố Hồ Chí Minh, đang củng cố hồ sơ xử lý với gần 20 người bị cho là có hành vi gây rối trật tự công cộng và chống người thi hành công vụ khi cơ quan chức năng cưỡng chế khu đất vườn rau Lộc Hưng thuộc phường 6, quận Tân Bình vào hai ngày 4/1 và 8/1.

********************

Việt Nam cạn kiệt ngoại tệ : 100 triệu USD còn không có để trả nợ ! (VNTB, 10/03/2019)

Cuộc khủng hoảng nợ Việt - Nhật đã kéo dài tròn một quý, tính từ thời điểm nhà thầu Nhật Bản, hẳn không còn chịu nổi thói dây dưa chây ì và còn có thể muốn xù nợ của đối tác Việt Nam tại dự án Metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên ở Sài Gòn, đã phải phát thư đòi nợ và cũng đồng thời là thư khiếu nại.

Metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên đang phải tạm dừng vì thiếu tiền làm tiếp và thiếu tiền... trả nợ 

Ngày 7/3/2019, chính quyền Thành phố Hồ Chí Minh thêm một lần nữa phải gửi văn bản khẩn cho Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc xin tạm ứng ngân sách trung ương hơn 2.150 tỷ đồng để thanh toán cho ‘nhà thầu ngoại quốc’ thi công tuyến Metro số 1 ; nếu trung ương không cho thành phố ứng tiền, thì kiến nghị thủ tướng cho thành phố tạm ứng từ ngân sách của thành phố để trả nợ.

‘Nhà thầu ngoại quốc’ trên chính là nhà thầu Nhật Bản, dù báo chí nhà nước không dám gọi thẳng ra như thế.

Dự án Metro số 1 được thực hiện từ nguồn vốn ODA của Nhật do ngân sách trung ương bố trí và nguồn vốn đối ứng từ ngân sách thành phố. Đến nay, công trình này đã thực hiện được 62%, nhưng đang phải tạm dừng vì hết tiền, và nhà thầu Nhật tuyên bố dừng do bị nợ tiền kéo dài.

Dự án trên đã trở nên nổi tiếng không chỉ bởi nạn đội vốn đến hơn 30.000 tỷ đồng mà còn do một cái chết chấn động vào đầu tháng 11 năm 2018 : ông Võ Phi Anh, mới có 54 tuổi và là Phó Tổng giám đốc Cienco 6 đơn vị thi công một số hạng mục thuộc công trình tuyến metro số 1 tại TP HCM, chết trong tư thế treo cổ ở cầu thang văn phòng làm việc. Cái chết bằng dây thừng này bị nghi vấn cao về tiêu cực của những quan chức phụ trách dự án này.

Chi tiết ngoại giao rất đáng chú ý là cú đòi nợ của Nhật đã từ nhà thầu lên tới cấp đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam rồi đến cấp bộ trưởng ngoại giao Nhật. Có thể cho rằng là lần đầu tiên Nhật Bản - quốc gia mà Việt Nam được hưởng lợi nhiều nhất từ nguồn vốn phát triển chính thức ODA và luôn mơn trớn người Nhật để được vay mượn và nhận viện trợ không hoàn lại nhiều hơn thế, đã công khai phi vụ đòi nợ cho quốc tế biết, bất chấp phía Việt Nam kiên định giữ kín câu chuyện đáng xấu hổ này.

Gần đây nhất vào ngày 18/1/2019, trong cuộc gặp với ông Toshiko Abe, thứ trưởng thường trực Ngoại giao Nhật Bản, Chủ tịch Thành phố Hồ Chí Minh Nguyễn Thành Phong đã phải hứa hẹn sẽ trả món nợ hơn 100 triệu USD cho nhà thầu Nhật trước ngày 1/2/2019. Nhưng đến nay đã quá thời hạn của lời ‘hứa cuội’ đó…

Vào lúc này, nhiều dư luận đã dậy lên dấu hỏi : chính phủ và Thủ tướng Phúc khẳng định nền kinh tế tăng tưởng vượt bậc và quỹ dự trữ ngoại hối đạt kỷ lục hơn 60 tỷ USD, nhưng tại sao chỉ nợ có 100 triệu USD mà không chịu trả cho nhà thầu Nhật ?

Từ tháng Năm - Sáu năm 2018, tình hình vét đô cho Quỹ dự trữ ngoại hối đã chậm hẳn lại, để cho đến nay không còn nghe báo cáo thành tích dự trữ ngoại hối tiếp tục tăng phi mã. Cũng trong thời gian đó, chính phủ Nguyễn Xuân Phúc và hai cơ quan tham mưu là Ngân hàng nhà nước và Bộ Tài chính một lần nữa, trong nhiều lần kể từ năm 2011 đến nay - phải tính đến việc gom 500 tấn vàng trong dân, mà rất có thể sẽ được quy đổi sang USD để trả nợ nước ngoài.

Chưa bao giờ kể từ khi nhậm chức thủ tướng, Nguyễn Xuân Phúc thể hiện tâm thế sốt ruột đến thế khi cứ nằng nặc yêu cầu Ngân hàng nhà nước phải có giải pháp thu gom vàng và ngoại tệ trôi nổi trong dân, dù đến nay Ngân hàng nhà nước vẫn chỉ biết cách duy nhất để gom là cho in tiền ồ ạt và tung hàng núi tiền đồng ra thị trường tự do để thu mua ngoại tệ và vàng.

Vụ chính quyền Thành phố Hồ Chí Minh và chính phủ Việt Nam quá chây ì trong việc trả nợ khoản 100 triệu USD cho nhà thầu Nhật cho thấy thực trạng quỹ dự trữ ngoại hối Việt Nam có thể đang cạn kiệt nhanh chóng. Một mơ mộng chợt bay bổng : nếu được thanh toán cho nước ngoài bằng đồng VN, vấn đề sẽ trở nên nhẹ nhàng hơn rất nhiều, đặc biệt với một nhà nước có truyền thống… in tiền phi mã.

Đó cũng là bối cảnh mà hàng năm ngân sách của chính thể độc đảng bắt buộc phải trả nợ từ 10 - 12 tỷ USD nợ nước ngoài, mà nếu không trả được thì sẽ bị các tổ chức tín dụng quốc tế chế tài đủ thứ chuyện.

Minh Quân