 | Tổng quan: | 3406889 |
Cuộc họp quan trọng của đảng phản ánh những ý tưởng mà Tập Cận Bình đang hướng tới sau lần lỡ miệng ngoài ý muốn của Lý Cường (Li Qiang).
Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường tại một cuộc họp quốc tế gần đây đã làm dấy lên lo ngại rằng Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ phải phát biểu trong tuần này tại một cuộc họp hoạch định kinh tế lớn. (Nikkei/Ảnh Yusuke Hinata, Mizuho Miyazaki và Kyodo)
Nền kinh tế Trung Quốc đang đi về đâu ? Đó là điều mà mọi người đều muốn biết trong khi chờ đợi bản thông cáo được đưa ra vào thứ Năm, 18/07/2024, khi cuộc họp quan trọng kéo dài 4 ngày của Đảng cộng sản Trung Quốc kết thúc.
Thông cáo cũng sẽ cho thấy liệu đảng có thể đưa ra cho thế giới một lời giải thích dễ hiểu về cách họ chẩn đoán và đưa ra các đề xuất chính sách cho một nền kinh tế đang ốm yếu hay không.
Tổng bí thư Tập Cận Bình, người kiêm nhiệm chức Chủ tịch nước Trung Quốc, đã đọc báo cáo công tác vào thứ Hai, 15/07/2024, ngày khai mạc hội nghị trung ương ba của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa 20.
Tân Hoa Xã đưa tin, trong báo cáo lần này, nhà lãnh đạo tối cao "đã trình bày chi tiết dự thảo quyết định" của Trung ương Đảng về "tiếp tục cải cách toàn diện và thúc đẩy hiện đại hóa Trung Quốc".
Thống kê cho thấy nền kinh tế Trung Quốc, vốn là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới chỉ sau Mỹ, đang trong tình trạng ảm đạm. Tăng trưởng từ tháng 4 đến tháng 6 đã chậm lại so với quý trước, giữa bối cảnh khủng hoảng bất động sản kéo dài và cầu trong nước vẫn yếu. Do đó, các biện pháp thúc đẩy kinh tế là trọng tâm lớn nhất trước thềm cuộc họp quan trọng.
Thế nhưng, cuối tháng trước, Thủ tướng Lý Cường đã khiến mọi chuyện trở nên phức tạp hơn. Với ý định xoa dịu những lo ngại của cộng đồng quốc tế, ông đã có một buổi "giới thiệu sớm" trong Diễn đàn Davos mùa hè, nhưng mọi chuyện đã phản tác dụng.
Lý Cường nghĩ rằng mình sẽ có thể lấy lòng sếp bằng cách sử dụng một số thuật ngữ yêu thích của nhà lãnh đạo tối cao khi nói chuyện với những người tham dự Diễn đàn Davos ở Đại Liên, Trung Quốc, vào ngày 25/06. (Ảnh của Diễn đàn Kinh tế Thế giới)
Tại Đại Liên, thành phố ven biển phía đông bắc Trung Quốc, thuộc tỉnh Liêu Ninh, Lý đã giải thích tương đối chi tiết về nền kinh tế của nước mình trong lúc phát biểu tại Hội nghị Thường niên lần thứ 15 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới, còn được gọi là Diễn đàn Davos mùa hè 2024.
Tuy nhiên, phát biểu của Lý cuối cùng lại gây ra hiểu lầm trong giới chuyên gia kinh tế bên ngoài Trung Quốc.
Dù đang nói chuyện với các lãnh đạo doanh nghiệp từ khắp nơi trên thế giới, nhưng Thủ tướng Trung Quốc lại nói theo cách mà chỉ có các cán bộ đảng mới hiểu được, và dường như ông đang cố gắng nịnh bợ ông chủ đầy quyền lực của mình. Suy cho cùng, Lý rất tự hào khi là một trong những trợ lý thân cận nhất của Tập.
Ông so sánh nền kinh tế Trung Quốc với một bệnh nhân và cho biết bệnh nhân này cuối cùng cũng đã khỏi bệnh sau một thời gian dài mắc bệnh hiểm nghèo. "Theo lý thuyết y học Trung Quốc", Lý nói, "vào thời điểm này, chúng ta không thể dùng các loại thuốc mạnh". Phải từ từ để cơ thể bệnh nhân hồi phục, ông nói.
Trong lời giải thích của mình, Lý đã sử dụng thuật ngữ cố bản bồi nguyên, có nghĩa là "củng cố nền tảng và nuôi dưỡng sức sống". Dù nhiều người tham dự nước ngoài không nhận ra điều đó, nhưng "cố bản bồi nguyên" chính là điểm quan trọng nhất trong bài phát biểu của Lý. Các phương tiện truyền thông chính thống của Trung Quốc chỉ đưa tin về phần này trong bài phát biểu của ông, hoàn toàn phớt lờ việc ông đề cập đến "thuốc mạnh".
Tuy nhiên, phần còn lại của thế giới lại nghe Lý tuyên bố rằng "chúng ta không thể sử dụng thuốc mạnh" và kết luận nền kinh tế Trung Quốc thực sự đang mắc phải một căn bệnh nghiêm trọng.
Những người tham dự quốc tế cũng diễn giải những lời của Lý thành : hội nghị trung ương ba sẽ không đưa ra bất kỳ biện pháp chi tiêu tài chính hoặc nới lỏng tiền tệ lớn nào.
Theo các nguồn tin đã quan sát chính trị Trung Quốc trong nhiều năm và hiểu về sở thích của Tập, tổng bí thư thích các lý thuyết y học Trung Quốc hơn lý thuyết phương Tây và ưa chuộng các ý tưởng dựa trên triết học Trung Quốc truyền thống hơn là những ý tưởng dựa trên triết học phương Tây.
Lý từng là thư ký của Tập ở tỉnh Chiết Giang và ông tự tin rằng mình có thể đoán được mong muốn của sếp. Chính niềm tin đó đã khiến ông nhắc đến cố bản bồi nguyên trước khán giả quốc tế ở Đại Liên.
Điều gì khiến ông lựa chọn những từ ngữ mà cuối cùng lại phản tác dụng ? Chính là Tập. Vì lãnh tụ tối cao thích ý tưởng cố bản bồi nguyên. Ông đã sử dụng thuật ngữ này vào năm ngoái, trong bài phát biểu tại một hội nghị công tác giáo dục với chủ đề "Tư tưởng Tập Cận Bình về Chủ nghĩa Xã hội Đặc sắc Trung Quốc trong Thời đại Mới".
Những cuốn sách giới thiệu các bài phát biểu của Tập Cận Bình tràn ngập các hiệu sách trên khắp Trung Quốc. (Ảnh của Katsuji Nakazawa)
Trong bài phát biểu, ông đặc biệt nhấn mạnh rằng các quan chức cấp cao trong đảng cần phải nâng cao năng lực phán đoán, hiểu biết, và thực thi chính trị thông qua cố bản bồi nguyên.
Vào ngày 04/07, ông lại tiếp tục nhấn mạnh tầm quan trọng của cố bản bồi nguyên tại một phiên họp của Bộ Chính trị khi nói đến vai trò của thuật ngữ y học này trong nghiên cứu "Tư tưởng Tập Cận Bình". Qua đó, ông đang phản ánh động cơ thầm kín của mình : khuyến khích lòng trung thành tuyệt đối của cán bộ đảng với chính ông.
Tập cũng yêu thích các lý thuyết y học Trung Quốc.
Ban phụ trách xây dựng các tổ chức của đảng cho biết trên trang web chính thức của mình rằng kể từ đại hội đảng toàn quốc lần thứ 18 vào năm 2012, khi Tập chính thức đảm nhận chức vụ tổng bí thư, ông đã rất coi trọng việc phát triển và ứng dụng y học Trung Quốc.
Cố bản bồi nguyên đã trở thành biệt ngữ chính trị tượng trưng cho thời kỳ Tập Cận Bình. Do đó, về mặt chính trị, việc Lý Cường sử dụng thuật ngữ này là chính xác, chí ít là đối với khán giả Trung Quốc. Nhưng các chuyên gia kinh tế nước ngoài không thể nhanh chóng hiểu được thuật ngữ chính trị độc đáo của đảng.
Thay vào đó, nhận xét của Lý đã giáng một đòn nặng nề vào Trung Quốc trên trường quốc tế. Nó truyền đi nhận thức rằng tình trạng của nền kinh tế Trung Quốc đang tồi tệ hơn những gì các nhà quan sát đã nghĩ, và rằng hội nghị toàn thể trung ương ba sẽ không đưa ra được giải pháp chính sách quan trọng nào.
Vào ngày khai mạc hội nghị, Tập đã giải thích về dự thảo quyết định của Ban chấp hành Trung ương liên quan đến "hiện đại hóa Trung Quốc". Và ý tưởng hiện đại hóa kiểu Trung Quốc, vốn được Tập ủng hộ, kết hợp triết học Trung Quốc cổ đại với các ý tưởng y học Trung Quốc.
Ông cũng chủ trương vì "sự phục hưng vĩ đại của dân tộc Trung Hoa" và khái niệm này cũng dựa trên tư tưởng truyền thống của Trung Quốc, bao gồm cả ý tưởng về tự cường, có nghĩa là nỗ lực hoàn thiện bản thân. Nhưng vấn đề là người nước ngoài sẽ thấy những tư tưởng này rất khó hiểu.
Một nhân viên kiểm tra nhiệt độ của tài xế tại trạm kiểm soát bên ngoài Nhạc Dương, tỉnh Hồ Nam, vào ngày 28/01/2020. Chính sách zero-Covid hà khắc của Trung Quốc có thể là nguyên nhân gây ra tình trạng trì trệ kinh tế hiện tại. © Reuters
Nếu nền kinh tế Trung Quốc suy thoái nghiêm trọng hơn mọi người tưởng, thì có thể dễ dàng rút ra một kết luận rằng chính quyền của Tập đã mắc một loạt sai lầm về chính sách kể từ khi ông trở thành nhà lãnh đạo cao nhất của Trung Quốc hồi 12 năm trước. Trong đó có thể kể đến chính sách zero-Covid hà khắc và kéo dài.
Nhưng Tập, người đứng đầu Ban Chấp hành Trung ương Đảng, không thể thừa nhận hậu quả kinh tế này là do lỗi của mình. Bởi làm như vậy sẽ dẫn đến sự sụp đổ của hệ thống tập quyền mà ông đã xây dựng với chính mình là hạt nhân trung tâm. Thay vào đó, lòng trung thành tuyệt đối phải được duy trì để bảo vệ hệ thống đó.
Nếu hội nghị trung ương ba không làm được gì nhiều ngoài việc nhắc đến những câu cửa miệng và triết lý ưa thích của Tập, thì cộng đồng quốc tế sẽ không khỏi lo lắng, khi biết rằng tình hình kinh tế tồi tệ của Trung Quốc sẽ ảnh hưởng đáng kể đến định hướng tương lai của nền kinh tế toàn cầu.
Thay vào đó, chính quyền Tập nên giải thích tình hình kinh tế hiện tại của Trung Quốc và các chính sách điều chỉnh mà nước này dự định triển khai bằng những thuật ngữ mà bất cứ ai trên thế giới cũng có thể hiểu được. Họ cũng nên công bố loại số liệu thống kê có thể so sánh trên phạm vi quốc tế để mọi người có thể đánh giá chính xác tình trạng thực sự của nền kinh tế Trung Quốc.
Nếu chính quyền Tập không thể điều chỉnh các thuật ngữ để đưa Trung Quốc vào một sân chơi bình đẳng hơn với các nước khác, thì khoảng cách nhận thức mà Lý đã tạo ra vào cuối tháng trước sẽ càng rộng hơn.
Katsuji Nakazawa
Nguyên tác : "The global economy needs China to be straightforward", Nikkei Asia, 18/07/2024
Nguyễn Thị Kim Phụng biên dịch
Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 22/07/2024
Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
Sau đại hội lần thứ 20 của Đảng cộng sản Trung Quốc hồi tháng 10/2022, sắp tới, trong tháng 3/2023, Tập Cận Bình sẽ đưa các nhân vật được chọn trong đảng vào các vị trí trong bộ máy chính quyền.
Lý Cường, người đứng thứ 2 Bộ Chính trị Đảng cộng sản Trung Quốc, được cho là sắp tới sẽ nắm vị trí thủ tướng Trung Quốc - Reuters
Hôm 18/1/2023, Tân Hoa Xã đưa tin Vương Hỗ Ninh, người đứng hàng thứ 4 trong Ban thường vụ Bộ Chính trị Đảng cộng sản Trung Quốc đã được đưa vào danh sách tham gia Chính Hiệp, cơ quan quản lý các hiệp hội "dân sự" và "đảng phái" ở Trung Quốc. Vương Hỗ Ninh là Ủy viên Ban thường vụ Đảng cộng sản Trung Quốc, người có chức vụ cao nhất tham gia Chính Hiệp, vì vậy một số nhà quan sát cho rằng điều này hàm ý Vương sẽ làm chủ tịch tổ chức này. Các nhà quan sát tình hình chính trị Trung Quốc cũng cho rằng Lý cường người đứng thứ hai trong Bộ Chính trị được dự đoán có thể sẽ nắm vị trí thủ tướng.
Cùng trong khoảng thời gian này, Việt Nam chứng kiến sự thay đổi nhân sự cấp khi các ông Nguyễn Xuân Phúc, Phạm Bình Minh, Vũ Đức Đam đã rời khỏi chức vụ vì nhiều lý do khác nhau. Hai nhân vật mới thay thế chỗ của ông Minh và ông Đam là Trần Hồng Hà và Trần Lưu Quang.
Nhiều hãng truyền thông quốc tế thường mô tả sự thăng tiến của 6 nhân vật trong Ban Thường vụ Bộ Chính trị Đảng cộng sản Trung Quốc là do họ trung thành với Tập Cận Bình. Về sự thăng tiến của nhân vật số 2 trong Bộ Chính trị Đảng cộng sản Trung Quốc, Lý Cường, các hãng truyền thông quốc tế đều nhấn mạnh vào tính trung thành của ông ta đối với Tập Cận Bình. Reuters loan tin "Lý Cường, Thủ tướng tiếp theo của Trung Quốc : Một người trung thành với Tập, người giám sát việc phong tỏa Thượng Hải" (vì đại dịch Covid-19.) Financial Times viết "Tập Cận Bình thăng chức cho người đứng đầu Thượng Hải trung thành lên các cấp quyền lực cao hơn" (Financial Times). New York Times nhấn mạnh : "Một phụ tá trung thành (của ông Tập) ở Thượng Hải được thăng chức giữ vai trò lãnh đạo ở Bắc Kinh". Barron đưa tin : "Người trung thành với Tập có thể sẽ là thủ tướng tiếp theo của Trung Quốc". Bloomberg thì khẳng định : "Việc thăng chức cho người đứng đầu Thượng Hải đặt lòng trung thành lên trên tất cả".
Lòng trung thành là yêu cầu đầu tiên để thăng tiến trong bất kỳ bộ máy chính trị nào. Nhưng đối với trường hợp Lý Cường, có thực ông ta được thăng tiến chỉ vì lòng trung thành hay không ? Việc Lý Cường nắm quyền thủ tướng có ảnh hưởng như thế nào tới những quốc gia như Việt Nam ?
Nhưng tiểu sử chính trị của Lý Cường cho thấy sự thăng tiến của ông ta không đơn giản chỉ vì lòng trung thành. Xét lại quá trình thăng tiến và thành tích của Lý Cường trong quá khứ có thể giúp chúng ta nhận ra những gì mà Tập Cận Bình thực sự mong muốn.
Lý Cường : từ địa phương đến trung ương
Về kinh nghiệm địa phương của Lý Cường, Tiến sĩ Cheng Li ở Brookings Institution cho biết những kinh nghiệm đó sẽ giúp Lý Cường đảm nhiệm vai trò điều hành kinh tế Trung Quốc tốt hơn.
"Lý Cường không chỉ được Tập Cận Bình hỗ trợ vững chắc mà còn sở hữu kinh nghiệm lãnh đạo đáng kể. Ông ta đã điều hành ba nền kinh tế cấp tỉnh quan trọng nhất ở vùng hạ lưu sông Dương Tử : Chiết Giang, Giang Tô và Thượng Hải. Lý Cường có vị trí đặc biệt tốt để thúc đẩy hội nhập kinh tế lớn hơn ở vùng đồng bằng hạ lưu sông Dương Tử".
Lý Cường nắm chức Bí thư Thượng Hải từ 2018. Từ đó đến nay, ông ta đã tăng cường đầu tư vào công nghệ và đổi mới sáng tạo, cung cấp nguồn lực cho các công ty công nghệ mới thành lập và các loại doanh nghiệp công nghệ khác. Ông ta cũng hỗ trợ xây dựng các vườn ươm khởi nghiệp và tăng tốc cung cấp hỗ trợ tài chính và tư vấn cho các doanh nhân khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ. Tiến sĩ Cheng Ly ở Brookings Institution cho biết :
"Lý Cường đã ủng hộ mạnh mẽ sự phát triển của khu vực tư nhân và khu vực dịch vụ. Ông đặc biệt quan tâm đến sự đổi mới liên quan đến công nghệ thông tin và trí tuệ nhân tạo. Trong nhiều năm, Lý đã kêu gọi nỗ lực nhiều hơn để thúc đẩy "nền kinh tế thực" hay "nền kinh tế hữu hình" thay vì "nền kinh tế ảo"".
Lý Cường phát biểu khai mạc Hội thảo Trí tuệ Nhân tạo Thế giới ở Thượng Hải năm 2020
Tiến sĩ Cheng Li đánh giá rằng, dưới sự lãnh đạo của Lý Cường ở Thượng Hải năm 2018, thành phố này đã hỗ trợ cho Tesla thành lập nhà máy lớn nhất ở nước ngoài tại đó. Theo Cheng Li, đó là "một trong những nỗ lực "thần kỳ" trong bối cảnh căng thẳng gia tăng trong cuộc chiến thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc vào mùa hè năm 2018".
Nhà sản xuất xe hơi điện tự lái hàng đầu ở Thung lũng Silicon của Hoa Kỳ đã xây dựng một nhà máy ở Thượng Hải có thể sản xuất 500.000 xe mỗi năm. Dưới sự lãnh đạo của Lý Cường, sự "thần kỳ" thể hiện ở chỗ liên doanh này chỉ mất 10 tháng từ lúc bắt đầu xây dựng đến lúc có thể vận hành hoàn chỉnh.
Ngoài ra, China Daily năm 2018 loan tin Lý Cường đã khởi động và làm cho Thượng Hải trở thành trung tâm của "Internet of Things" (kết nối vạn vật), bằng cách đưa ra các chính sách và quy định mới khuyến khích sự phát triển của lĩnh vực này ở Thượng Hải. Từ năm 2016, khi còn là Bí thư Giang Tô, tỉnh láng giềng của Thượng Hải, Lý Cường cũng đã thúc đẩy cho World Sensing Net Group trở thành một công ty công nghệ "kết nối vạn vật" hàng đầu Trung Quốc.
Nhìn lại Việt Nam
Trong khi đó, trao đổi với RFA về cơ chế thăng tiến trong nhân sự cấp cao ở Trung Quốc, để nhìn lại, một cựu quan chức Liên Hiệp Quốc không muốn nêu tên, từng tư vấn cho cả Trung Quốc và Việt Nam, nhận xét :
"Điều mà tôi thấy từ kinh nghiệm tôi trao đổi với các đồng nghiệp Trung Quốc khi có dịp công tác ở nước này là trong hệ thống hành chính của họ, Trung Quốc chọn người dựa trên chuyên môn.
Tôi đánh giá những quan chức Trung Quốc làm việc với tôi là có chuyên môn, năng nổ. Xin nói riêng một thí dụ cụ thể, khi tôi soạn bài giảng bằng tiếng Anh, đưa cho họ thì ngày hôm sau đã có bản dịch. Điều này không xảy ra ở Việt Nam.
Việc vào các trường danh giá như Đại học Bắc Kinh chẳng hạn là dựa vào điểm thi của học sinh trên khắp Trung Quốc. Tôi nghe những người làm việc với tôi nói lại là họ đã sử dụng quota system để các vùng có học sinh giỏi nhất được đưa về Bắc Kinh học, chứ không chỉ dành cho con ông cháu cha ở Bắc Kinh.
Nhưng đấy là đó là những gì tôi biết khoảng 10-15 năm trước. Tôi không rõ có thật sự họ đưa những người có chuyên môn về lãnh đạo địa phương, rồi qua thành tích và khả năng chính trị mà những người này thể hiện ở địa phương, họ chọn lựa để đưa lên cấp cao hơn một cách bài bản hay không. Tôi không rõ nên cần nghiên cứu thêm".
Riêng ở trường hợp Lý Cường bên Trung Quốc, như chúng ta thấy qua phân tích của Tiến sĩ Cheng Li ở Brookings Institution được trích dẫn ở trên, Tập Cận Bình đưa người đã thành công ở địa phương lên vị trí cao hơn, đặc biệt là đưa người thành công ở lĩnh vực chiến lược là phát triển kinh tế dựa trên công nghệ cao.
Quyết tâm phát triển kinh tế dựa trên công nghệ cao của Tập Cận Bình gắn liền với một chiến lược khác của Trung Quốc : "Quân dân dung hợp", tức phối hợp hay đan cài việc phát triển kỹ thuật quân sự dựa trên công nghệ cao của Quân đội Trung Quốc với các doanh nghiệp công nghệ tư nhân của nước này.
Là một nước có cùng thể chế độc đảng như Trung Quốc nhưng Việt Nam là nước hoàn toàn thất bại trong mục tiêu trở thành nước "công nghiệp hóa, hiện đại hóa" vào năm 2020. Đây là một mục tiêu được đưa vào văn kiện đảng trong Đại hội Đảng năm 1996 và 2011. Nhưng đến năm 2018, Đảng cộng sản Việt Nam công bố nghị quyết số 23-NQ/TW, xác định mục tiêu xây dựng Việt Nam thành nước "công nghiệp", "hiện đại" vào năm 2030. Nói cách khác Đảng cộng sản Việt Nam đã thừa nhận gián tiếp là mục tiêu xây dựng Việt Nam trở thành quốc gia "hiện đại", "công nghiệp" vào năm 2020 được nêu ra từ năm 1996 đã thất bại.
Điều này đặt ra cho Việt Nam nhiều thách thức Ở phần tiếp theo, RFA trao đổi với một số chuyên gia về vấn đề này.
Nguồn : RFA, 14/02/2023
