 | Tổng quan: | 3706701 |
Nghị Viện Châu Âu có thể "tê liệt" nếu cực hữu giành thêm nhiều ghế
Bầu cử Nghị Viện Châu Âu nhiệm kỳ 2024 – 2029, mở màn hôm qua và kéo dài đến cuối tuần, cùng cuộc kỉ niệm Ngày Đổ bộ của các lực lượng Đồng minh tại Normandie, là chủ đề chính của đa số các báo Pháp ra ngày hôm nay, 07/06/2024. Chiến dịch quân sự 80 năm về trước đã góp phần quyết định vào việc tiêu diệt phát xít Đức, giúp Châu Âu hồi sinh. Giờ đây, lục địa này lại đang đứng trước một thử thách sinh tử mới.
Vận động bầu cử Châu Âu bên ngoài trụ sở Nghị Viện Châu Âu ở Bruxelles, Bỉ, ngày 23/05/2024. AP - Virginia Mayo AP - Geert Vanden Wijngaert
"Ukraine là trọng tâm của Lễ kỉ niệm D-Day" là tựa lớn trang nhất Le Figaro, trên nền hình ảnh tổng thống Mỹ Joe Biden nói chuyện với lãnh đạo Ukraine Volodymyr Zelensky, bên cạnh là tổng thống Pháp Emmanuel Macron. Ba lãnh đạo Pháp, Mỹ, Ukraine cùng 26 nguyên thủ quốc và người đứng đầu chính phủ có mặt tại đây "để vinh danh tinh thần dũng cảm, sự hy sinh của những người lính năm xưa qua những người còn sống sót có mặt, mà tất cả đều đã gần trăm tuổi".
80 năm Đổ bộ Normandie và thử thách sinh tử mới
Bài xã luận trang nhất của Le Figaro, nhan đề "Chiến tranh và Hòa bình tại Normandie", nhấn mạnh : đối với các nhà lãnh đạo Châu Âu, "các cựu chiến binh hơn bao giờ hết được coi như những tấm gương vào thời điểm của lựa chọn quyết định chiến tranh và hòa bình". Tuy nhiên, đằng sau tinh thần đoàn kết được thể hiện, mỗi nhà lãnh đạo, cụ thể là ba lãnh đạo Pháp, Mỹ, Ukraine, đang đứng trước "những thách thức riêng".
Với tổng thống Ukraine, "một biểu tượng mới của cuộc chiến chống lại các thế lực độc tài", điều cốt yếu là "đặt các nước phương Tây trước trách nhiệm của chính mình" trong việc mang lại các hỗ trợ quân sự kịp thời trong "cuộc kháng chiến trường kỳ chống xâm lược Nga". Trong khi đó, tổng thống Mỹ một mặt phải thuyết phục cử tri Hoa Kỳ hậu thuẫn Ukraine để những thảm kịch của Lịch sử không tái diễn, để "tránh những hậu quả đắt giá hơn bội phần cho nước Mỹ", mặt khác không để Mỹ "bị cuốn vào cuộc đối đầu trực diện với Nga".
Về phần mình, tổng thống Pháp muốn khẳng định như là "thủ lĩnh của cuộc kháng chiến Châu Âu chống Putin", điều khiến nước Pháp ngày càng bị điện Kremlin đe dọa. Trong lúc dự án đưa các chuyên gia huấn luyện quân sự phương Tây đến Ukraine, do Paris đề xuất, chưa được đúc kết, tổng thống Macron cam kết cấp cho Kiev các chiến đấu cơ Mirage 2000-5, có thể mang tên lửa hành trình Scalp (hay Strom Shadow), có tầm bắn đến hơn 500 km. Theo Le Figaro, cam kết cấp Mirage 2000-5 là một quyết định "táo bạo" của tổng thống Pháp "ba ngày" trước cuộc bầu cử Nghị Viện Châu Âu tại Pháp.
Đổ bộ Normandie và bầu cử Nghị Viện Châu Âu
Hồ sơ trang nhất của La Croix nói đến "Thời khắc lựa chọn của Châu Âu" trên nền hình ảnh những cánh tay đa sắc màu thả lá phiếu bầu vào hòm phiếu mang biểu tượng lá cờ Liên Âu với 15 ngôi sao trên nền xanh da trời. Năm nay, dịp kỷ niệm cuộc đổ bộ của Đồng minh tại Normandie trùng với dịp bầu Nghị Viện Châu Âu.
Bài xã luận của La Croix nhấn mạnh : "Không cần phải trải qua đào tạo tại Trường Hành chính Quốc gia Pháp (ENA) mới có thể nhận ra mối liên hệ giữa hai sự kiện. Các lực lượng Đồng minh đã chiến đấu tại Châu Âu để đánh gục một chế độ toàn trị phát xít, với tư tưởng dân tộc thượng đẳng", để giờ đây 80 năm sau, "Liên Âu đã trở thành một không gian hòa bình và tự do, một liên minh các quốc gia chia sẻ các nguyên tắc dân chủ, và được tổ chức để bảo đảm một xã hội thịnh vượng trong đoàn kết".
Cuộc tranh cử không xứng tầm
Đối với La Croix, Liên Âu đã chứng tỏ là "một thành trì" cho phép Châu Âu phối hợp trong các nỗ lực tập thể chống lại "các thách thức lớn bên ngoài", từ đại dịch Covid, đến biến đổi khí hậu, khủng hoảng tài chính, Nga xâm lược Ukraine, nhập cư, sự thống trị của các đại tập đoàn kỹ thuật số… Tuy nhiên, điều đáng tiếc là cuộc tranh cử Nghị Viện Châu Âu vừa qua của các đảng phái chính trị đã không xứng tầm. Nhiều đảng phái đã biến cuộc tranh cử Châu Âu, cứ 5 năm mới có một lần này, thành cuộc cạnh tranh về các vấn đề chính trị quốc gia, gây khó khăn cho "việc hình thành các ý tưởng mới có ý nghĩa đột phá".
Nhật báo công giáo nhấn mạnh là, trong suốt những tuần lễ tranh cử vừa qua, nhật báo đã tập trung giới thiệu nỗ lực của nhiều nghị sĩ Châu Âu thuộc tất cả các đảng phái. Điều quan trọng với La Croix là phải ủng hộ "một dự án thống nhất Châu Âu", bởi đây là điều "mang chứa hy vọng trong một thế giới ngày càng chia rẽ".
Phe đa số có khả năng phải liên kết với cực hữu
"Cực hữu tấn công Châu Âu" là tựa lớn trang nhất của Les Echos. Nhật báo kinh tế Pháp báo động "nguy cơ Nghị Viện Châu Âu có thể bị tê liệt, nếu các đảng phái về đầu không tạo lập được một liên minh rõ ràng". Viễn cảnh này là nhãn tiền bởi tỉ lệ cử tri ủng hộ các đảng phái cực hữu gia tăng khắp châu lục. Theo Les Echos, đảng cực hữu của bà Marine Le Pen chủ trương "coi cuộc bầu cử duy nhất trên quy mô toàn quốc trong nhiệm kỳ tổng thống này là một trưng cầu dân ý chống Macron". Trừ phi có các bất ngờ, đặc biệt về phía các đảng phái cánh tả, đảng cực hữu dự kiến sẽ vượt xa đảng về nhì, với chênh lệch lớn nhất trong lịch sử bầu cử Châu Âu tại Pháp kể từ năm 1984. Tại Pháp, hiện tại hai đảng Tập hợp Dân tộc (RN) và Tái Chinh phục (Reconquête) được đến gần 40% cử tri hậu thuẫn.
Cuộc bầu cử Nghị Viện Châu Âu lần này diễn ra trong "bối cảnh chưa từng có" : Cuộc xâm lăng Ukraine của Nga đe dọa an ninh lãnh thổ của khối 27 nước. Cạnh tranh kinh tế với Trung Quốc và với Hoa Kỳ… đang ngày càng trở nên quyết liệt. Trong một hồ sơ khác về chủ đề này, Les Echos cảnh báo : "Khả năng hành động của Nghị Viện Châu Âu có nguy cơ suy giảm do phe cực hữu", đặc biệt trong lĩnh vực an ninh và cạnh tranh kinh tế. Nhật báo kinh tế nhấn mạnh đến việc liên minh đa số tại Nghị Viện trong nhiệm kỳ vừa qua vốn đã khá mong manh.
Nếu các đảng phái cực hữu tiếp tục giành thêm nhiều ghế, liên minh do chủ tịch Ủy Ban Châu Âu mãn nhiệm Ursula von der Leyen đứng đầu - gồm đảng Bảo thủ cánh hữu (PPE), đảng Xã hội Dân chủ (S&D) và đảng cánh trung (Renew) - có khả năng sẽ buộc phải thâu nạp một số nghị sĩ cực hữu để có đủ đa số.
Khí hậu : Liên kết với cực hữu khiến Liên Âu phải lùi bước
Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu mãn nhiệm báo trước sẽ chỉ liên minh với các đảng phái nào "ủng hộ Liên Hiệp Châu Âu, ủng hộ Ukraine và tôn trọng nhà nước pháp quyền". Tuy nhiên, việc bà Ursula von der Leyen để ngỏ cánh cửa với một số đảng phái cực hữu, như Fratelli d’Italia của thủ tướng Ý Giorgia Meloni, hiện đã vấp phải sự phản đối của phe Xã hội – Dân chủ. Về vấn đề này, La Croix chia sẻ cùng lo ngại.
Nếu liên minh đa số buộc phải kết nạp thêm nghị sĩ các đảng phái cực hữu, như của thủ tướng Ý, Liên Hiệp Châu Âu sẽ phải "lùi bước trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, với việc loại bỏ nhiều điều khoản trong Thỏa ước về việc chuyển sang nền kinh tế Xanh, cũng như sẽ cứng rắn hơn trong các quy định về nhập cư".
"Địa ngục khí hậu"
Thế giới đang bước vào "Địa ngục khí hậu", do nền kinh tế tiếp tục dựa chủ yếu vào năng lượng hóa thạch, là cảnh báo của tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres, trong bài phát biểu hôm 05/06, nhân Ngày Môi trường Quốc Tế, được Le Monde dẫn lại. Lãnh đạo Liên Hiệp Quốc nhấn mạnh : Nhân loại phải tự quyết định "tìm ra đường thoát khỏi xa lộ đang dẫn đến địa ngục khí hậu".
Ông Antonio Guterres dùng hình ảnh trò chơi may rủi chết người, có tên gọi "súng lục ổ quay kiểu Nga", để nhấn mạnh đến trách nhiệm của giới lãnh đạo thế giới trong quyết định về tương lai sống chết cho nhân loại: "chúng ta không chỉ đang gặp hiểm nguy, mà chính chúng ta là nguyên nhân của các hiểm họa".
''Tất cả phụ thuộc vào các quyết định 18 tháng tới''
Khí hậu là cuộc chiến nước sôi lửa bỏng. Thời gian hành động để cải thiện tình hình không phải tính bằng thập niên, hay bằng năm mà theo tháng, bởi xác suất đến 80%, nhiệt độ Trái đất sẽ vượt mức 1,5°C so với thời tiền công nghiệp trong những năm tới. Theo lãnh đạo Liên Hiệp Quốc, "tất cả phụ thuộc vào các quyết định sẽ được đưa ra trong vòng 18 tháng nữa", tức tính đến hội nghị khí hậu COP30 tại Belem, Brazil, tháng 11/2025. COP30 sẽ là dịp các nước chốt lại cam kết cắt giảm khí thải quốc gia, được kỳ vọng sẽ đủ mức để biến các mục tiêu trong Hiệp định Khí hậu Paris 2015 thành hiện thực.
Lãnh đạo Liên Hiệp Quốc hối thúc các quốc gia Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế chấm dứt sử dụng than đá, cắt giảm 60% nhu cầu dầu khí trước 2035, và đẩy mạnh các năng lượng tái tạo. Để tránh để nhân loại rơi xuống "Địa ngục khí hậu", ông Antonio Guterres khẩn thiết kêu gọi áp giá đối với khí thải gây hiệu ứng nhà kính, buộc các doanh nghiệp năng lượng hóa thạch, bị điểm mặt là "những thủ phạm của hỗn loạn khí hậu", phải trả thuế cho các khoản lợi nhuận khổng lồ mà họ đang được hưởng hiện nay.
Lebanon – Israel trong vòng xoáy chiến tranh
Vòng xoáy chiến tranh Cận Đông là hồ sơ trang nhất của Libération. Nhật báo thiên tả lo ngại "Lebanon – Israel trong vòng xoáy chiến tranh", với ghi nhận căng thẳng gia tăng mạnh trong những ngày gần đây tại vùng biên giới giữa quân đội Israel và lực lượng Hezbollah ở Lebanon, được Iran hậu thuẫn. Theo Libération, thủ tướng Israel có thể mở rộng chiến tranh chống Hezbollah vào sâu trong lãnh thổ Lebanon để duy trì quyền lực trong trường hợp có một thỏa thuận ngừng bắn tại Gaza với Hamas, vốn được coi là một kẻ thù không đợi trời chung.
Bầu cử Châu Âu và nỗi lo Trump trở lại
"Châu Âu lo ngại Trump trở lại nắm quyền" là tựa trang nhất của Le Monde. Nhưng vì sao nỗi lo của khối 27 nước về việc Donald Trum tái đắc cử lại là chủ đề chính của Le Monde hôm nay ? Nhật báo Pháp nhấn mạnh là cuộc bầu cử Nghị Viện Châu Âu từ ngày 6 đến ngày 9/6 diễn ra trong một bối cảnh hết sức đặc biệt. Ngay sau cuộc bầu cử này, quan tâm số một đối với nhiều người Châu Âu là kết quả bầu cử Mỹ, "sẽ quyết định tương lai của họ".
Nếu như về mặt kinh tế, khối 27 nước vốn không còn ảo tưởng gì về Washington, thì về mặt an ninh, việc Trump trở lại nắm quyền gây lo ngại là chính trị gia đảng Cộng hòa có thể "lợi dụng thực trạng Liên Âu không đủ khả năng tự vệ một mình làm cơ hội để gây chia rẽ nội bộ khối 27 nước". Theo chuyên gia Camille Grand, Hội đồng Quan hệ Quốc tế Châu Âu, "tất cả mọi người đều hiểu rằng Châu Âu sẽ phải tự mình nỗ lực nhiều hơn". Cuộc bầu cử Nghị Viện Châu Âu đang diễn ra chính là cơ hội để cử tri Châu Âu góp phần cho mục tiêu này.
Dân chủ như "không khí"
Trong ngày thứ hai của kỳ bầu cử Nghị Viện Châu Âu, các báo Pháp cũng có hàng loạt bài viết đáng chú ý khác về ý nghĩa hệ trọng của việc xây dựng Liên Hiệp Châu Âu và cuộc bầu cử 5 năm một lần này. Nhà triết học Anna Bonalume (trong bài "Ngọn lửa phát xít tiếp tục bốc cháy trong đầu bà Meloni (thủ tướng Ý) ", trên Le Monde, dẫn lại nhận định của cố chính trị gia Ý Piero Calamandrei (1889-1956), ví nền dân chủ đối với các công dân sống trong xã hội dân chủ giống như "không khí". Chỉ đến khi thiếu nó rồi người ta mới nhận ra tầm quan trọng sống còn của nó.
Ước mơ một nhà nước Liên bang Châu Âu của Victor Hugo
Les Echos có bài của giáo sư lịch sử kinh tế Phillipe Chalmin nói về giấc mơ của đại văn hào Pháp Victor Hugo cách nay gần hai thế kỉ về một "nhà nước liên bang Châu Âu" (les Etats-Unis d’Europe). Tác giả dẫn lại phát biểu của chủ tịch hội nghị quốc tế vì Hòa bình ở Paris (ngày 21/08/1849), "sẽ đến một ngày mà các cuộc chiến tranh sẽ được thay thế bởi các cuộc bầu cử phổ thông đầu phiếu của toàn thể dân chúng các nước (Châu Âu), với vai trò cầm cân nẩy mực đáng tôn trọng của một Thượng Viện đầy quyền uy của Châu Âu… tương đương với Quốc Hội đối với nước Pháp". Phillipe Chalmin đặt câu hỏi: "Ngày ấy đã đến, nhưng liệu chúng ta có xứng đáng ?".
Trong những năm tan hoang sau Đệ Nhị Thế Chiến, có mấy ai tin tưởng là sáng kiến của hai chính trị gia Pháp Robert Schuman và Jean Monnet về một cộng đồng Than Thép Châu Âu, với sự hậu thuẫn của kế hoạch Marshall của Hoa Kỳ, "sẽ mang lại những trái quả ?". Châu Âu đã trải qua hai cuộc đại chiến, sau bao nhiêu đảo lộn và thăng trầm, giờ đây triển vọng xây dựng một liên hiệp các quốc gia Châu Âu gắn bó đang nằm trong tầm tay, liệu người dân Châu Âu có hiểu ra giá trị của Liên Âu, và sử dụng lá phiếu của mình để thúc đẩy dự án có ý nghĩa sống còn với vận mệnh của châu lục vào thời điểm quyết định này ?
Trọng Thành
Chuyến đến Hà Nội lần này của Bernd Lange đặc biệt lưu ý giới chóp bu Việt Nam về ‘3 tháng còn lại’ trước khi Nghị viện Châu Âu bỏ phiếu về EVFTA...
Ông Bernd Lange (giữa) trong một cuộc họp của Hội đồng Châu Âu
Dù Bernd Lange - Chủ tịch Ủy ban Thương mại quốc tế của Nghị viện Châu Âu (INTA), vừa đến Việt Nam để "tìm hiểu việc chuẩn bị phê chuẩn và thực thi Hiệp định EVFTA và IPA, đồng thời trao đổi với các cơ quan của Việt Nam về phương hướng xử lý đối với một số vấn đề mà EU quan tâm", và đã có hàng loạt cuộc gặp với các quan chức thủ tướng chính phủ, chủ tịch quốc hội, bộ trưởng công thương… của Việt Nam, trong đó thông báo là Nghị viện Châu Âu sẽ bỏ phiếu đối với EVFTA (Hiệp định thương mại tự do Việt Nam-EU) vào tháng 2/2020, nhưng chẳng có một hứa hẹn nào từ Bernd Lange về triển vọng EVFTA sẽ được phê chuẩn.
Bernd Lange là một quan chức được giới quan chức khôn lỏi ở Việt Nam đánh giá là ‘khá dễ chơi’, và trong thực tế thì Bernd Lange đã bị Hà Nội qua mặt ít nhất hai lần về vấn đề nhân quyền - vào những ngày cuối tháng 10 năm 2019.
Vào đầu năm 2018, ngay cả Bernd Lange cũng phải thẳng thừng với chính thể độc tài ở Việt Nam là nếu không cải thiện nhân quyền thì sẽ không thể có hiệp định thương mại. Đó là thời điểm mà Hội đồng Châu Âu phải công bố hoãn ký kết EVFTA với Việt Nam.
Thực tế là cho đến ngày 30/06/2019 khi đặt bút ký kết hai hiệp định EVFTA và EVIPA tại Hà Nội, chỉ mới một phần rất nhỏ trong toàn bộ nội dung rất rộng và sâu của bản nghị quyết về nhân quyền Việt Nam mang số hiệu 2018/2925 (RSP) do nghị viện Châu Âu tung ra vào giữa tháng 11/2018 được phía Việt Nam đáp ứng.
Toàn bộ nội dung của bản nghị quyết 2018/2925 (RSP) giống hệt một cáo trạng toàn diện và đanh thép lên án chính thể độc đảng ở Việt Nam về rất nhiều hành vi vi phạm nhân quyền trầm trọng về tự do tôn giáo, tự do biểu đạt, tự do ngôn luận, tự do báo chí, nạn bắt bớ người hoạt động nhân quyền, không chịu ký kết các công ước quốc tế về lao động…
Nhưng trước yêu cầu phải ký 3 công ước quốc tế còn lại của Tổ Chức Lao Động Quốc Tế (ILO), chính thể Việt Nam đã chỉ mang ra quốc hội bàn việc ký và phê chuẩn Công Ước 98 mà không nói gì đến hai công ước quốc tế còn lại về lao động, còn Công Ước 105 về chống cưỡng bức lao động được hứa hẹn ký vào năm 2020. Nhưng bỉ bôi nhất vẫn là Công Ước 87 – công ước then chốt quy định bắt buộc về quyền của người lao động được tự do thành lập công đoàn độc lập – bị phía Việt Nam treo đến năm… 2023.
Nhưng chẳng có gì chắc chắn là đến năm đó Công Ước 87 sẽ được ký. Và nhất là sẽ được thực hiện một cách nghiêm túc.
Còn việc sửa đổi Bộ Luật Lao Động và Luật Công Đoàn cũng trí trá và ma mãnh không kém khi dự thảo này tuyệt đối không đề cập đến khái niệm "công đoàn độc lập", trong khi dựng lên một núi thủ tục hành chính để làm nản lòng những công nhân muốn tự tay thành lập công đoàn phi nhà nước.
Trong khi đó, không khí đàn áp nhân quyền ở Việt Nam vẫn đặc sệt như một thùng thuốc súng. Công an Việt Nam vẫn liên tiếp bắt bớ và hành hung dã man những người hoạt động nhân quyền và xã hội dân sự, bắt bớ và giam cầm từ nghệ sĩ làm phim về dân oan đất đai cho đến những phụ nữ chống BOT bẩn… Vẫn chưa có bất kỳ một dấu hiệu nào cho bất kỳ một "cải thiện nhân quyền" nào, dù chỉ mang tính mị dân hoặc để đối phó với cộng đồng quốc tế…
Những bằng chứng không thể chối cãi về vi phạm nhân quyền, cộng với tình trạng đàn áp bất đồng chính kiến ngày càng "vươn lên một tầm cao mới" của chính thể độc tài ở Việt Nam chắc chắn sẽ là những gì mà nhiều nghị sĩ EU không thể bỏ qua khi cân nhắc bỏ phiếu có thông qua hay không Hiệp Định EVFTA. Một cái gật đầu dễ dãi của Nghị viện Châu Âu đối với EVFTA sẽ phủ nhận toàn bộ bản nghị quyết nhân quyền Việt Nam của chính cơ quan này yêu sách vào tháng Mười Một năm 2018, khiến uy tín lẫn hình ảnh của Nghị viện Châu Âu bị giảm sút không ít trong đánh giá của cộng đồng quốc tế.
Chuyến đến Hà Nội lần này của Bernd Lange đặc biệt lưu ý giới chóp bu Việt Nam về ‘3 tháng còn lại’ trước khi Nghị viện Châu Âu bỏ phiếu về EVFTA, trong đó yêu cầu Hà Nội cần có những cải thiện nhân quyền rõ ràng hơn, trong đó đầu bảng là hai công ước 87 và 105 mà Việt Nam cần ký kết sớm, và Bộ luật Lao động sửa đổi mà phải nêu rõ về công đoàn tự do và quyền của người lao động được tự do tham gia công đoàn tự do đó.
Thường Sơn
Nguồn : VNTB, 06/11/2019
EVFTA : mới nửa chặng đường
Nguyễn Anh Tuấn, RFA, 26/06/2019
Mười tháng trước đây, trong bài viết bên dưới [*], tôi có bàn về những trở lực đối với EVFTA, từ quyền lao động (chưa phê chuẩn các Công ước ILO cốt lõi), đến môi trường (chưa có những thay đổi về mặt thể chế bảo vệ môi trường, đơn cử là báo cáo đánh giá tác động môi trường của các dự án chưa được công khai) và xã hội dân sự (phải được tham gia vào quá trình giám sát việc thực thi các cam kết).
Ký EVFTA, hàng Việt Nam xuất sang EU hưởng ưu đãi thuế thế nào ?
Từ đó đến nay, chính quyền đã có một số cải thiện. Tháng 4/2019, trong một diễn biến chưa từng có tiền lệ, 'công đoàn độc lập' được đưa vào Dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi), dự kiến thông qua vào cuối năm nay hoặc đầu năm sau [1]. Một tháng sau, Chính phủ ban hành Nghị định 40 thi hành Luật Bảo vệ Môi trường, lần đầu tiên đặt ra yêu cầu phải công khai mọi bản tác động môi trường trên trang thông tin điện tử của cơ quan thẩm định [2]. Cách đây vài tuần thì đến lượt Quốc hội chính thức phê chuẩn Công ước ILO 98 về Quyền Tổ chức và Thương lượng Tập thể của người lao động [3].
Trước những động thái đó, EU đã có phản hồi tích cực khi Hội đồng EU bật đèn xanh cho Ủy ban EU ký EVFTA với Việt Nam vào ngày 30/6 tới đây ở Hà Nội.
Tuy nhiên phải chăng mọi việc như thế coi như là xong và chỉ là vấn đề thời gian trước khi EVFTA có hiệu lực ?
Hoàn toàn không phải vậy.
Lập pháp của EU theo cơ chế cùng ra quyết định (co-decision procedure) giữa Hội đồng EU và Quốc hội EU, chịu ảnh hưởng từ mô hình Quốc hội hai viện của nhiều nước. EVFTA hiện mới qua được một cửa - Hội đồng EU, đại diện cho 28 chính phủ thành viên. Cửa còn lại là Quốc hội EU, cơ quan dân cử gồm 751 thành viên đại diện cho cử tri toàn Châu Âu.
Mà Quốc hội EU thì chỉ vừa mới được bầu hồi tháng 5 vừa rồi, hiện vẫn trong giai đoạn định hình khối chính trị và thảo luận nghị trình. Vì lẽ các đân biểu EU thường bỏ phiếu theo khối chính trị của mình nên để được thông qua, EVFTA cần được sự ủng hộ của các khối chính trị lớn bao gồm EPP, S&D, Renew Europe và Greens [4].
Không phải ngẫu nhiên mà Đại sứ EU Bruno Angelet, trong bài trả lời phỏng vấn gần đây [5], đã cảnh báo sẽ có thêm yêu cầu, đòi hỏi và ‘những câu chuyện được coi là nhạy cảm’ từ phía Quốc hội EU khi thảo luận, xem xét thông qua EVFTA bởi lẽ kỳ bầu cử vừa rồi chứng kiến sự lên ngôi của khối xanh, khối tự do, khối xã hội vốn không tha thiết mấy với tự do thương mại.
Bởi vậy câu hỏi khi nào EVFTA hoàn tất để có hiệu lực vẫn còn để ngỏ ở đó và chính quyền còn phải nỗ lực thêm nữa để hoàn tất nửa chặng đường còn lại.
PS : Nói chuyện EVFTA, nghĩ cũng cần liên hệ đôi chút đến EUSFTA - FTA giữa EU và Singapore. Cũng bị trì hoãn vì những trục trặc pháp lý từ phía EU trong năm 2017 (dẫn đến việc tách Hiệp định Bảo hộ Đầu tư IPA ra khỏi FTA) song EUSFTA lại được thông qua nhanh hơn EVFTA, khi mà tháng 10/2018 đã được Hội đồng EU bật đèn xanh và 5 tháng sau đó có được cái gật đầu của Quốc hội EU, giúp Singapore trở thành quốc gia ASEAN đầu tiên có FTA với EU [6].
Có lẽ chính vì lo ngại những biến động nghị trường của EU sau mùa bầu cử tháng 5/2019 nên Chính phủ Lý Hiển Long đã nỗ lực hoàn tất EUSFTA ngay trong nhiệm kỳ Quốc hội EU khóa trước và giờ thì chỉ cần đợi một số thủ tục mang tính hình thức để hiệp định bắt đầu có hiệu lực.
Trong khi đó, Việt Nam thì vẫn phải chờ.
Nguyễn Anh Tuấn
Nguồn : RFA, 26/06/2019 (nguyenanhtuan's blog)
**********************
Nghị viện Châu Âu có bị độc tài Việt Nam qua mặt ?
Phạm Chí Dũng, VOA, 26/06/2019
"Thỏa thuận EVFTA : một ngày tồi tệ cho quyền lợi của người lao động" (EU-Vietnam trade deal a bad day for workers' rights) - trang EUobserver cay đắng rút tít ngay sau khi Hội đồng bộ trưởng các nước thuộc Liên Hiệp Châu Âu (EU) đã phê chuẩn vào ngày 25/6/2019 cho việc ký kết không chỉ EVFTA (Hiệp định thương mại tự do Châu Âu - Việt Nam) mà còn cả EVIPA (Hiệp định Bảo hộ đầu tư với Liên Hiệp Châu Âu).
Toàn cảnh Nghị viện Châu Âu - Ảnh minh họa
Việc phê chuẩn hấp tấp hai hiệp định thương mại trên sẽ "có những hậu quả nghiêm trọng", và "Trong khi các nhà lãnh đạo tự chúc mừng mình về một thỏa thuận đã được thực hiện, công dân Châu Âu và Việt Nam không nên bỏ qua những người chiến thắng thực sự trong thỏa thuận đầu tư này : các doanh nghiệp lớn và các cá nhân giàu có, mà EU cho phép chiếm đoạt công lý và dân chủ vì lợi nhuận của họ", EUobserver chua chát.
Nhưng thực tế còn tối tệ hơn những gì mà EUobserver đánh giá và dự báo.
Cú lừa gạt hoàn hảo
Chính thể độc tài ở Việt Nam đã giành một thắng lợi lobby đáng giá đến mức làm cho không chỉ Ủy ban Châu Âu mà còn cả Hội đồng Châu Âu tin rằng nó không chỉ mang lại những giá trị thương mại quyến rũ cho các doanh nghiệp trong khối EU, mà còn đang cố gắng cải thiện nhân quyền, với bằng chứng là đảng đã chỉ đạo quốc hội ‘gật’ rất nhanh với Công ước 98 về thỏa ước lao động, để được EU chấp thuận cho ký EVFTA và EVIPA.
Công ước 98 là một trong số 3 công ước quốc tế còn lại của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) mà chính quyền Việt Nam đã chây ì không chịu ký từ rất nhiều năm qua. Nhưng việc chính quyền này chịu ký và phê chuẩn Công ước 98 thật ra cũng chẳng có gì đáng ngạc nhiên : đây là công ước ‘nhẹ’ nhất, tức ít liên đới nhất về các điều kiện cải thiện nhân quyền.
Trong khi đó, chính thể Việt Nam đã gần như phớt lờ hai công ước quốc tế còn lại về lao động là Công ước 87 về việc tự do thành lập công đoàn độc lập, và công ước 105 về chống cưỡng bức lao động. Lý do đơn giản là nếu phải chấp nhận ký hai công ước còn lại này, Việt Nam sẽ phải chính thức công nhận định chế công đoàn độc lập - luôn bị chính quyền quy chụp là ‘diễn biến hòa bình’ và ‘lật đổ chính quyền’, đồng thời phải tìm cách sửa đổi thực trạng có quá nhiều trẻ em ở Việt Nam nằm trong tình trạng phải lao động trước tuổi trưởng thành và bị cưỡng bức lao động.
Trong cuộc điều trần về chủ đề EVFTA - nhân quyền do Ủy ban Thương mại quốc tế Châu Âu tổ chức vào ngày 10 tháng Mười năm 2018 tại Brussels, nhiều nghị sĩ như bà Granwander Hainz đã chỉ thẳng ra rằng những lời hứa về ILO của Việt Nam chỉ là lời hứa suông từ trước giờ vì chưa có gì được thực hiện, cũng như các cam kết về nhân quyền chỉ toàn có tiêu đề mà không có nội dung cụ thể.
Còn John Sifton - Giám đốc Vận động, Ban Á Châu của Tổ chức Theo dõi nhân quyền quốc tế (Human Rights Watch) đã cảnh báo : "Vội vàng thông qua hiệp định thương mại với Việt Nam sẽ là một sai lầm lớn".
Vào đầu năm 2018 khi các cuộc đàm phán EVFTA được khởi động trở lại, Việt Nam đã hứa với EU sẽ ký và phê chuẩn Công ước 87 trong năm 2020. Tuy nhiên trong thông cáo báo chí ngày 25/6/2019, phía EU lại tỏ ra quá chểnh mảng về mốc thời gian này khi ghi nhận Việt Nam đã ký Công ước 98, và tỏ ra hài lòng một cách khó hiểu khi Việt Nam chỉ ‘có ý định’ ký và phê chuẩn hai công ước 87 và 105 vào năm… 2023.
Một cách nào đó và bằng những thủ thuật nào đó, những doanh nghiệp Châu Âu có lợi nhuận đáng kể trong EVFTA đã thành công trong việc vận động Ủy ban Châu Âu - cơ quan đặt nặng lợi ích thương mại hơn là nhân quyền - trình cho Hội đồng bộ trưởng Châu Âu để chấp thuận việc ký EVFTA và EVIPA.
Còn chính thể độc tài ở Việt Nam đã đạt được thành công đầu tiên về EVFTA và EVIPA mà gần như chẳng phải trả một cái giá đáng kể nào về nhượng bộ các quyền cơ bản của người dân.
Chiến thuật ‘câu giờ’ của chính quyền Việt Nam liên quan đến việc ký 3 công ước quốc tế về lao động là rất rõ. Hứa hẹn ‘sẽ ký’ từ trước cuộc điều trần ở Bỉ cho tới nay vẫn chỉ là một lời hứa chẳng có giá trị gì. Trong khi đó, Việt Nam vừa âm thầm vừa công khai vận động một số nước Châu Âu nhằm tác động đến Nghị viện Châu Âu để sớm thông qua EVFTA, với toan tính rằng nếu việc thông qua này diễn ra sớm trong nửa cuối năm 2019 thì Việt Nam sẽ có luôn EVFTA và EVIPA trong tay mà chẳng phải ký thêm bất kỳ một công ước quốc tế lao động nào.
Nếu mọi chuyện xảy ra đúng theo kịch bản trên, Nghị viện Châu Âu - cơ quan có thẩm quyền cuối cùng và mang tính quyết định về bỏ phiếu xem xét số phận EVFTA và EVIPA - sẽ bị chính thể Việt Nam qua mặt ngọt ngào và trọn vẹn - có giá trị như một cú lừa gạt hoàn hảo.
Nhân quyền vẫn bị bóp nghẹt
Hãy nhớ lại, vào ngày 15/11/2018, tức gần một tháng sau khi chính thể độc đảng ở Việt Nam đã tưởng như chắc ăn khi Ủy ban Châu Âu đồng thuận làm tờ trình cho Hội đồng Châu Âu để xem xét việc ký kết EVFTA với Việt Nam, Nghị viện Châu Âu đã bất ngờ tung ra nghị quyết 2018/2925(RSP) về nhân quyền Việt Nam. Bản nghị quyết này còn cứng rắn hơn cả bản nghị quyết về vấn đề nhân quyền Việt Nam mang số hiệu 2016/2755(RSP) công bố vào tháng Sáu năm 2016.
Toàn bộ nội dung của bản nghị quyết 2018/2925(RSP) giống hệt một cáo trạng toàn diện và đanh thép lên án chính thể độc đảng ở Việt Nam về rất nhiều hành vi vi phạm nhân quyền trầm trọng về tự do tôn giáo, tự do biểu đạt, tự do ngôn luận, tự do báo chí, nạn bắt bớ người hoạt động nhân quyền, không chịu ký kết các công ước quốc tế về lao động…
Sau khi EVFTA bị Hội đồng Châu Âu hoãn vô thời hạn vào tháng 2 năm 2019 mà nguồn cơn thực chất là vô số vi phạm nhân quyển của Hà Nội, Nguyễn Phú Trọng và bộ sậu Bộ Chính trị của ông ta đã phải tìm ra lối thoát. Một lần nữa, trong rất nhiều lần, Hà Nội lại hứa hẹn ‘sẽ cải thiện nhân quyền’, dù đã chẳng có bất kỳ lần nào trước đó lời cam kết này được biến thành hành động, thậm chí giới công an trị Việt Nam còn hành động ngược lại khi gia tăng bắt bớ giới bất đồng chính kiến trong giai đoạn gần nhất từ giữa năm 2016 đến nay.
Vậy Việt Nam đã ‘cải thiện nhân quyền’ ra sao ?
Cho tới giờ phút này, không khí đàn áp nhân quyền ở Việt Nam vẫn đặc sệt như một thùng thuốc súng. Chưa có bất kỳ một dấu hiệu nào cho bất kỳ một ‘cải thiện nhân quyền’ nào, dù chỉ mang tính mị dân hoặc để đối phó với cộng đồng quốc tế.
Ngay sau khi Đối thoại nhân quyền Việt - Mỹ kết thúc vào tháng 5 năm 2019, công an Việt Nam lại gia tăng bắt bớ những người hoạt động nhân quyền và xã hội dân sự. Nhà giáo Nguyễn Năng Tĩnh ở Nghệ An là một trong những vụ bị bắt giam mới nhất.
Trong khi đó, hầu hết các quyền cơ bản của người dân như tự do hội họp và lập hội, tự do biểu tình, tự do báo chí, tự do tôn giáo… vẫn bị nhà cầm quyền bóp nghẹt.
Ngoài việc Việt Nam phớt lờ hai công ước quốc tế còn lại về lao động mang số 87 và 105, việc sửa đổi Bộ Luật Lao động cũng trí trá và ma mãnh không kém khi dự thảo này tuyệt đối không đề cập đến khái niệm ‘công đoàn độc lập’, trong khi dựng lên một núi thủ tục hành chính để làm nản lòng những công nhân muốn tự tay thành lập công đoàn phi nhà nước.
Liệu Nghị viện Châu Âu có biết được toàn bộ ‘quy trình’ mà chính thể Việt Nam đã tìm cách qua mặt họ hay không ?
Không hề dễ ‘ăn’ EVIPA
Hy vọng còn lại cho nhân quyền Việt Nam liên quan EVFTA đang tùy thuộc vào thái độ của Nghị viện Châu Âu, bởi cơ quan này sẽ bỏ phiếu quyết định có thông qua EVFTA hay không.
Thực ra, EVFTA có thể được ký kết và phê chuẩn trước EVIPA vì đây chỉ là hiệp định mang tính ‘khung’. Để EVFTA được thông qua, chỉ cần có sự chấp thuận của các cơ quan như Ủy ban Thương mại Châu Âu, Cộng đồng Châu Âu và cuối cùng là Nghị viện Châu Âu.
Song với EVIPA thì lại nghiêm khắc hơn nhiều. Khác nhiều với EVFTA, EVIPA mới chính là cái mà một chính thể luôn muốn ‘ăn sẵn’ và ‘ăn đậm’ như Việt Nam cần kíp. Nhưng muốn có được EVIPA để mang lại lợi nhuận cụ thể chứ không phải môt thứ danh dự trừu tượng và an ủi như EVFTA, Việt Nam lại cần ‘vận động’ đủ 28 quốc gia thành viên của khối EU, mà nếu 4 trong số các quốc gia đó không đồng ý thì EVIPA không thể được ký kết và phê chuẩn, cũng đồng nghĩa với EVFTA sẽ ‘toi’ dù có được EU phê chuẩn.
Sẽ hoàn toàn không dễ dàng để một chính thể độc tài mà lươn lẹo đã trở thành bản chất có thể thuyết phục các quốc gia Châu Âu thông qua EVIPA, bởi những quốc gia này đã ngày càng nhận ra bản chất đó, nhất là đã được ‘mở mắt’ qua vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh và quá nhiều vi phạm nhân quyền đã trở thành hệ thống của chính thể Việt Nam.
**********************
Phái đoàn EU tại Việt Nam ‘đóng góp’ gì trong việc vội ký EVFTA ?
Thường Sơn, VNTB, 26/06/2019
Cuối năm 2018, một quan chức cao cấp của Phái đoàn Liên Hiệp Châu Âu tại Việt Nam (EEAS) từ Hà Nội bay vào Sài Gòn để gặp vài nhà tranh đấu nhân quyền. Thế nhưng cuộc gặp này té ra không phải là quan chức đó quan tâm gì đến phong trào đấu tranh cho quyền con người ở Việt Nam, mà lại là việc ông ta tìm cách thuyết phục những người bất đồng chính kiến rằng ‘Việt Nam đã có tự do ngôn luận và tự do báo chí hơn’ và ‘nên ủng hộ sớm thông qua EVFTA (Hiệp định thương mại tự do Châu Âu - Việt Nam)".
Đại sứ Bruno Angelet, Trưởng Phái đoàn Liên minh châu Âu tại Việt Nam.
Đến tháng 5/2019, trong bối cảnh EVFTA vẫn bị hoãn bởi Hội đồng Châu Âu mà nguồn cơn thực chất là vô số vi phạm nhân quyền của Hà Nội, ông Bruno Angelet - Đại sứ, Trưởng Phái đoàn Liên Hiệp Châu Âu tại Việt Nam - chợt hào hứng thông báo với một tờ báo quốc doanh là Nhịp Cầu Đầu Tư : "Cao ủy Thương mại Châu Âu dự kiến họp thông báo những nội dung liên quan đến EVFTA vào ngày 28/5. Theo kế hoạch, Ủy ban Châu Âu và Nghị viện Châu Âu sẽ thông qua quy định cho phép việc ký kết hiệp định này vào ngày 25/6. Nhiều khả năng, lễ ký EVFTA sẽ chính thức diễn ra vào ngày 27 hoặc 28/6".
Sau đó, quả thực Liên Hiệp Châu Âu (EU) đã có một cuộc họp vào ngày 28/5/2019 về EVFTA. Một tháng sau, vào ngày 25/6/2019, EU đã có thông cáo báo chí về việc Hội đồng bộ trưởng các nước thuộc Liên Hiệp Châu Âu đã phê chuẩn vào cho việc ký kết không chỉ EVFTA mà còn cả EVIPA (Hiệp định Bảo hộ đầu tư với Liên Hiệp Châu Âu) sẽ được ký vào cuối tháng 6 năm 2019.
"Thỏa thuận EVFTA : một ngày tồi tệ cho quyền lợi của người lao động" (EU-Vietnam trade deal a bad day for workers' rights) - trang EUobserver cay đắng rút tít. Việc phê chuẩn hấp tấp hai hiệp định thương mại trên sẽ "có những hậu quả nghiêm trọng", và "Trong khi các nhà lãnh đạo tự chúc mừng mình về một thỏa thuận đã được thực hiện, công dân Châu Âu và Việt Nam không nên bỏ qua những người chiến thắng thực sự trong thỏa thuận đầu tư này : các doanh nghiệp lớn và các cá nhân giàu có, mà EU cho phép chiếm đoạt công lý và dân chủ vì lợi nhuận của họ" - EUobserver chua chát.
Bruno Angelet là một trong những quan chức Châu Âu vẫn thường biểu thị sự nôn nóng về EVFTA được ký kết phê chuẩn càng sớm càng tốt, nhưng phát ngôn và hành động của ông lại không mấy quan tâm đến các điều kiện về cải thiện nhân quyền. Rất ít khi Bruno Angelet gặp gỡ và chia sẻ với giới đấu tranh nhân quyền ở Việt Nam.
Đó là một thực tế đáng buồn nếu đối chiếu với các tiêu chuẩn dân chủ và nhân quyền của những quốc gia đi đầu trong khối EU. EVFTA đang tiếp cận Việt Nam, song trên tất cả là tương lai tung bay của ngọn cờ nhân quyền trong hiệp định này, nhưng dường như Phái đoàn Liên Hiệp Châu Âu tại Hà Nội vẫn chẳng có một bước tiến đáng chú ý nào về những điều kiện nhân quyền cho Việt Nam mà Nghị viện Châu Âu đang ra công đòi hỏi.
Còn chính thể độc tài ở Việt Nam đã giành một thắng lợi lobby đáng giá đến mức làm cho không chỉ Ủy ban Châu Âu mà còn cả Hội đồng Châu Âu tin rằng nó không chỉ mang lại những giá trị thương mại quyến rũ cho các doanh nghiệp trong khối EU, mà còn đang cố gắng cải thiện nhân quyền, với bằng chứng là đảng đã chỉ đạo quốc hội ‘gật’ rất nhanh với Công ước 98 về thỏa ước lao động, để được EU chấp thuận cho ký EVFTA và EVIPA. Việc chính quyền này chịu ký và phê chuẩn Công ước 98 thật ra cũng chẳng có gì đáng ngạc nhiên : đây là công ước ‘nhẹ’ nhất, tức ít liên đới nhất về các điều kiện cải thiện nhân quyền.
Trong khi đó, chính thể Việt Nam đã gần như phớt lờ hai công ước quốc tế còn lại về lao động là Công ước 87 về việc tự do thành lập công đoàn độc lập, và công ước 105 về chống cưỡng bức lao động.
Trong cuộc điều trần về chủ đề EVFTA - nhân quyền do Ủy ban Thương mại quốc tế Châu Âu tổ chức vào ngày 10 tháng Mười năm 2018 tại Brussels, nhiều nghị sĩ như bà Granwander Hainz đã chỉ thẳng ra rằng những lời hứa về ILO của Việt Nam chỉ là lời hứa suông từ trước giờ vì chưa có gì được thực hiện, cũng như các cam kết về nhân quyền chỉ toàn có tiêu đề mà không có nội dung cụ thể.
Còn John Sifton - Giám đốc Vận động, Ban Á Châu của Tổ chức Theo dõi nhân quyền quốc tế (Human Rights Watch) đã cảnh báo : "Vội vàng thông qua hiệp định thương mại với Việt Nam sẽ là một sai lầm lớn".
Nghị viện Châu Âu - cơ quan có thẩm quyền cuối cùng và mang tính quyết định về bỏ phiếu xem xét số phận EVFTA và EVIPA - đang đối diện nguy cơ bị chính thể Việt Nam cùng sự ‘tiếp tay’ của EEAS, qua mặt ngọt ngào và trọn vẹn - có giá trị như một cú lừa gạt hoàn hảo.
Thường Sơn
Nguồn : VNTB, 26/06/2019
Gần một tháng sau khi chính thể độc đảng ở Việt Nam đã tưởng như chắc ăn khi Ủy ban Châu Âu đồng thuận làm tờ trình cho Hội đồng Châu Âu để xem xét việc ký kết EVFTA với Việt Nam (Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Châu Âu), Nghị quyết 2018/2925 (RSP) của Nghị Viện Châu Âu bất ngờ tung ra vào ngày 15/11/2018 đã rất có thể khiến Bộ Chính trị Việt Nam hụt hẫng và mất ngủ (*).
Nghị quyết 2018/2925 (RSP) của Nghị Viện Châu Âu bất ngờ tung ra vào ngày 15/11/2018 đã rất có thể khiến Bộ Chính trị Việt Nam hụt hẫng và mất ngủ.
Một lần nữa, kỳ vọng ‘EVFTA được ký kết’ trở về mốc 50/50. Chẳng có gì chắc chắn ở phía trước.
"Quan hệ giữa Liên Hiệp Châu Âu và Việt Nam phải căn cứ trước hết trên nền tảng tôn trọng nhân quyền, dân chủ và pháp quyền ; và trên cơ sở bảo đảm các tiêu chuẩn quốc tế về lĩnh vực này" - ngay phần đầu của Nghị quyết 2018/2925 (RSP) đã khẳng định như thế. Quan điểm này là khác hẳn với quan điểm trước đây của một số nghĩ sĩ Châu Âu rằng nhân quyền chỉ là yếu tố phụ trong EVFTA.
Quá nhiều vi phạm nhân quyền của chính quyền Việt Nam hẳn là nguồn cơn trực tiếp khiến vào tháng Chín năm 2018, có đến 32 nghị sĩ Châu Âu đồng loạt ký vào một thư yêu cầu đối với Nghị Viện Châu Âu đòi hỏi Hà Nội phải cải thiện nhân quyền thì mới có thể tham gia EVFTA.
Còn cứng rắn hơn cả bản nghị quyết về vấn đề nhân quyền Việt Nam mang số hiệu 2016/2755 (RSP) công bố vào tháng Sáu năm 2016, toàn bộ nội dung của bản nghị quyết 2018/2925(RSP) giống hệt một cáo trạng toàn diện và đang thép lên án chính thể độc đảng ở Việt Nam về rất nhiều hành vi vi phạm nhân quyền trầm trọng :
- Lên án ‘tình trạng vi phạm nhân quyền đang tiếp diễn’ trong đó có việc kết án, đe dọa, theo dõi, sách nhiễu, hành hung và xét xử không công bằng nhắm vào các nhà hoạt động chính trị, nhà báo, blogger, những người bất đồng chính kiến và bảo vệ nhân quyền.
- Lên án các đạo luật của Việt Nam ‘cản trở quyền con người và quyền tự do cơ bản’, trong đó là đạo luật như Bộ luật Hình sự, luật An ninh mạng và Luật Tín ngưỡng Tôn giáo.
- Nghị Viện Châu Âu kêu gọi đối với chính quyền Việt Nam phải phóng thích tất cả các tù nhân chính trị ‘ngay lập tức và vô điều kiện’. Trong danh sách được Nghị Viện Châu Âu yêu cầu trả tự do có các nhà hoạt động Hoàng Đức Bình, Nguyễn Nam Phong, Nguyễn Trung Trực và Lê Đình Lượng.
- Nghị quyết này cũng yêu cầu Việt Nam ‘hủy bỏ hoặc sửa đổi tất cả các điều luật mang tính đàn áp’ và ‘đảm bảo rằng mọi quy định pháp luật phải phù hợp với tiêu chuẩn và nghĩa vụ quốc tế về nhân quyền’. Nghị quyết còn kêu gọi Việt Nam xây dựng luật biểu tình.
- Đối với các nhà hoạt động nhân quyền, Nghị Viện Châu Âu yêu cầu Việt Nam chấm dứt mọi hành vi cản trở và sách nhiễu trong khi đối với những người đang bị giam giữ, cơ quan này yêu cầu phải đối xử với họ phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế, đảm bảo họ không bị tra tấn và ngược đãi và được quyền tiếp xúc với luật sư…
Những nội dung mới
Không chỉ có thế, nghị quyết 2018/2925 (RSP) còn nêu ra những nội dung mới so với những bản nghị quyết nhân quyền trước đây cũng của Nghị Viện Châu Âu :
- Kêu gọi Việt Nam đưa ra lời mời không thời hạn đối với các Quy trình Đặc biệt của Liên hiệp Quốc, cụ thể là Đặc sứ về Quyền Tự do Chính kiến và Tự do Biểu hiện, và Đặc sứ về Những Người Bảo vệ Nhân quyền ;
- Kêu gọi nhà cầm quyền Việt Nam công nhận các công đoàn độc lập ;
- Kêu gọi Cơ quan Đối ngoại EEAS và Ủy ban Châu Âu hỗ trợ các nhóm xã hội dân sự và cá nhân đang bảo vệ nhân quyền ở Việt Nam một cách tích cực, bao gồm việc kêu gọi phóng thích các nhà bảo vệ nhân quyền và tù nhân lương tâm trong tất cả các lần liên hệ với nhà cầm quyền Việt Nam ; kêu gọi Phái đoàn EU ở Hà Nội cung cấp mọi sự hỗ trợ thích đáng đối với những nhà bảo vệ nhân quyền đang bị cầm tù và tù nhân lương tâm, bao gồm việc sắp xếp các chuyến thăm ở trại giam, giám sát phiên tòa xét xử và cung cấp hỗ trợ pháp lý ;
- Kêu gọi các quốc gia thành viên EU tăng cường nỗ lực gây sức ép để đạt được những cải thiện cụ thể về nhân quyền ở Việt Nam, bao gồm đợt đánh giá định kỳ toàn cầu UPR sắp tới của Việt Nam tại Hội đồng Nhân quyền Liên hiệp Quốc ;
- Nhắc lại lời kêu gọi ban hành trên toàn thể EU lệnh cấm xuất khẩu, bán, nâng cấp và bảo trì tất cả các dạng thiết bị an ninh có thể hoặc đã được sử dụng để đàn áp nội bộ, trong đó có cả kỹ thuật giám sát trên mạng, đối với các quốc gia có hồ sơ nhân quyền đáng lo ngại ;
- Hoan nghênh mối quan hệ đối tác đang được củng cố và Đối thoại Nhân quyền giữa EU và Việt Nam, và nhắc lại tầm quan trọng của Đối thoại trong vai trò thiết chế mấu chốt có thể sử dụng một cách hữu hiệu để đồng hành và cổ vũ Việt Nam thực hiện các cải cách cần thiết ; khuyến khích mạnh mẽ Ủy ban Châu Âu giám sát các bước tiến bộ căn cứ trên Đối thoại bằng cách thiết lập các mốc đánh giá và cơ chế giám sát ;
- Kêu gọi chính quyền Việt Nam và EU, với tư cách là các đối tác quan trọng của nhau, cam kết cải thiện sự tôn trọng nhân quyền và các quyền tự do cơ bản ở Việt Nam, vì đó là một mấu chốt của quan hệ song phương giữa Việt Nam và Liên Hiệp Châu Âu, đặc biệt là liên quan tới việc thông qua Hiệp định Thương mại Tự do EU – Việt Nam (EVFTA) và tới Hiệp định Đối tác và Hợp tác EU – Việt Nam (PCA).
Thiền Lâm
Nguồn : VNTB, 20/11/2018
********************
(*) Nghị quyết 2018/2925 (RSP)
Nghị quyết của Nghị Viện Châu Âu ra ngày 15 tháng 11 năm 2018, đặc biệt là tình hình tù nhân chính trị (2018/2925 (RSP)
Nghị Viện Châu Âu,
- Chiếu theo các nghị quyết đã ban hành trước đây, đặc biệt là nghị quyết ngày 14 tháng Mười hai năm 2017 về tự do ngôn luận ở Việt Nam, đặc biệt là về trường hợp Nguyễn Văn Hóa, và văn bản ngày mồng 9 tháng Sáu năm 2016 về Việt Nam, cụ thể là về tự do ngôn luận ;
- Chiếu theo Hiệp định Hợp tác và Đối tác EU - Việt Nam ký ngày 27 tháng Sáu năm 2012,
- Chiếu theo cuộc Đối thoại Nhân quyền EU – Việt Nam lần thứ bảy, ngày mồng 1 tháng Mười hai năm 2017,
- Chiếu theo Tuyên bố của Người Phát ngôn Cơ quan Đối ngoại Châu Âu (EEAS) ngày mồng 9 tháng Hai năm 2018 về việc kết án những người bảo vệ nhân quyền ở Việt Nam, và ngày mồng 5 tháng Tư năm 2018 về việc kết án những nhà hoạt động nhân quyền ở Việt Nam,
- Chiếu theo Tuyên bố của Văn phòng Khu vực của EU về bản án mới đây đối với ông Lê Đình Lượng,
- Chiếu theo Các Chỉ dẫn của EU về Người Bảo vệ Nhân quyền,
- Chiếu theo tuyên bố của các chuyên gia Liên hiệp Quốc ngày 23 tháng Hai năm 2018, kêu gọi phóng thích các nhà hoạt động bị giam giữ vì phản đối việc xả thải độc, và ngày 12 tháng Tư năm 2018, kêu gọi thay đổi sau khi các nhà bảo vệ nhân quyền bị giam giữ ;
- Chiếu theo Tuyên ngôn Toàn cầu về Nhân quyền năm 1948,
- Chiếu theo Công ước Quốc tế về các Quyền Dân sự và Chính trị, đã được Việt Nam tham gia ký năm 1982,
- Chiếu theo quyết định của Thanh tra Châu Âu ngày 26 tháng Hai năm 2016 trong hồ sơ 1409/2014/MHZ về việc Cao ủy Châu Âu đã không tiến hành đánh giá tác động nhân quyền trước thỏa thuận thương mại tự do EU – Việt Nam,
- Chiếu theo Điều 135 trong Điều lệ về Thủ tục,
A. Xét thấy, theo Dự án 88, Cơ sở Dữ liệu về Tù nhân Chính trị Việt Nam, ước tính có khoảng 160 nhà hoạt động đang thụ án tù ở Việt Nam và khoảng 16 nhà hoạt động khác đang bị tạm giam trước khi xét xử ;
B. Xét thấy nhà cầm quyền Việt Nam tiếp tục bỏ tù, bắt giữ, sách nhiễu và đe dọa các nhà bảo vệ nhân quyền, nhà báo, blogger, luật sư nhân quyền và các nhà hoạt động xã hội dân sự trong nước ; xét thấy những người bảo vệ nhân quyền đã và đang phải đối mặt với các án tù nặng nề vì các việc họ đã làm liên quan tới nhân quyền và vì đã thực thi quyền tự do cơ bản về ngôn luận, trên mạng hoặc ngoài đời, và việc làm đó của chính quyền Việt Nam trái với các nghĩa vụ của Việt Nam theo công pháp quốc tế ;
C. Xét thấy các nhà hoạt động nhân quyền và chính trị phải chịu các điều kiện khắc nghiệt trong thời gian giam, giữ, như không được chăm sóc y tế, không được tiếp cận nguồn tư vấn pháp lý và không được tiếp xúc với gia đình ;
D. Xét thấy quyền tự do tôn giáo và tín ngưỡng ở Việt Nam bị đè nén, và Công giáo cùng những tôn giáo không được công nhận, như Giáo hội Phật giáo Việt nam Thống nhất, một số nhà thờ Tin lành và các dòng khác, trong đó có các nhà thờ của người thiếusố ở Tây Nguyên, vẫn tiếp tục bị đàn áp nặng nề.
E. Xét thấy ông Hoàng Đức Bình bị kết án 14 năm tù vì viết blog về các cuộc biểu tình liên quan tới thảm họa Formosa, xét thấy Nguyễn Nam Phong bị kết án hai năm tù vì bị cho là không tuân thủ yêu cầu của người thi hành công vụ trong khi lái xe tới một cuộc biểu tình ; xét thấy các nỗ lực của hai người nói trên là cần thiết để đề cao nhận thức và bảo đảm việc truy cứu trách nhiệm liên quan tới vụ xả thải từ nhà máy Thép Formosa ;
F. Xét thấy các thành viên của Hội Anh em Dân chủ bị kết án từ 7 đến 15 năm tù trong tháng Tư năm 2018, là một phần của chủ trương mạnh tay áp dụng các điều khoản về an ninh quốc gia trong Bộ luật Hình sự ; xét thấy vào tháng Chín năm 2018, một thành viên khác của hội này, Nguyễn Trung Trực, bị kết án 12 năm tù theo cáo buộc về hành vi hoạt động nhằm lật đổ chính quyền ;
G. Xét thấy ông Lê Đình Lượng, một người bảo vệ nhân quyền, đã vận động ôn hòa để thúc đẩy và bảo vệ nhân quyền, bị kết án vào ngày 16 tháng Tám năm 2018 theo các điều khoản về an ninh quốc gia tới 20 năm tù và 5 năm quản chế ; xét thấy các đại diện của Phái đoàn Châu Âu và các sứ quán quốc gia thành viên EU không được tới quan sát phiên xử, xét thấy nhiều vụ các nhà bảo vệ nhân quyền hay tù nhân lương tâm khác cũng phải chịu số phận tương tự ;
H. Xét thấy vào ngày 12 tháng Tư năm 2018, một nhóm chuyên gia Liên hiệp Quốc, Đặc sứ về tình hình những người bảo vệ nhân quyền, Tổng đại diện của Nhóm Công tác về Bắt giữ Tùy tiện và Đặc sứ về thúc đẩy và bảo vệ quyền tự do chính kiến và ngôn luận, đã kêu gọi Việt Nam chấm dứt đàn áp các nhóm xã hội dân sự hay bịt miệng những người bất đồng chính kiến ;
I. Xét thấy Bộ luật Hình sự của Việt Nam chứa đựng nhiều điều khoản hà khắc, có thể bị lạm dụng để dập tắt tiếng nói, bắt giữ, giam giữ, kết án hoặc hạn chế hoạt động của các nhà hoạt động nhân quyền, bất đồng chính kiến, luật sư, công đoàn, các nhóm tôn giáo và các tổ chức phi chính phủ, đặc biệt là những ai thể hiện quan điểm phê phán chính quyền Việt Nam ;
J. Xét thấy chính quyền Việt Nam tiếp tục ngăn cấm các kênh truyền thông độc lập hoặc thuộc sở hữu tư nhân không được hoạt động, và kiểm soát chặt chẽ các đài phát thanh, truyền hình và nhà xuất bản, xét thấy vào tháng Tư năm 2016, Quốc hội Việt Nam đã thông qua luật báo chí với nội dung cản trở nặng nề tự do báo chí trong nước ;
K. Xét thấy vào ngày 12 tháng Sáu năm 2018, Quốc hội Việt Nam đã thông qua luật an ninh mạng nhằm thắt chặt việc kiểm soát trên mạng, yêu cầu các nhà cung cấp phải gỡ bỏ các bài đăng bị coi là "có nguy cơ" với an ninh quốc gia ; xét thấy luật này hạn chế gắt gao quyền tự do ngôn luận trên mạng và hướng tới đe dọa nghiêm trọng quyền riêng tư ;
L. Xét thấy ngày mồng 1 tháng Giêng năm 2018, bộ luật đầu tiên về Tôn giáo và Tín ngưỡng của Việt Nam bắt đầu có hiệu lực, buộc tất cả các nhóm tôn giáo trong nước phải đăng ký với chính quyền và thông báo về các hoạt động của mình ; xét thấy nhà cầm quyền Việt Nam có thể từ chối hoặc cản trở việc cấp đăng ký và ngăn cấm các hoạt động tôn giáo mà họ tùy tiện cho là đi ngược lại với "lợi ích quốc gia", "trật tự công cộng", hay "khối đoàn kết dân tộc" ; xét thấy với bộ luật này chính quyền Việt Nam đã hợp thức hóa quyền can thiệp vào sinh hoạt tôn giáo và giám sát các nhóm tôn giáo ;
M. Xét thấy Việt Nam xếp hạng 175 trên tổng số 180 theo Chỉ số Tự do Báo chí năm 2018 của Tổ chức Phóng viên Không Biên Giới ;
N. Xét thấy án tử hình vẫn được áp dụng ở Việt Nam nhưng số vụ thi hành án không được biết, vì nhà cầm quyền Việt Nam quy định thống kê án tử hình là bí mật quốc gia ; xét thấy Việt Nam đã giảm số lượng tội danh có mức án tới tử hình từ 22 xuống còn 18 vào tháng Giêng năm 2018 ;
O. Xét thấy Việt Nam chưa phê chuẩn các Công ước thiết yếu của ILO, cụ thể là Công ước 98 về Quyền Tổ chức và Thương lượng Tập thể, Công ước 105 về Bãi bỏ Lao động Cưỡng ép, và Công ước 87 về Tự do Lập hội và Bảo vệ Quyền được Tổ chức ;
P. Xét thấy Đối thoại Nhân quyền EU – Việt Nam là kênh quan trọng để tiếp tục thảo luận toàn diện về các vấn đề EU quan ngại, trong đó có yêu cầu tôn trọng đầy đủ các quyền cơ bản về tự do ngôn luận, lập hội và nhóm họp ôn hòa ; xét thấy quan hệ giữa Liên minh Châu Âu và Việt Nam phải căn cứ trước hết trên nền tảng tôn trọng nhân quyền, dân chủ và pháp quyền ; và trên cơ sở bảo đảm các tiêu chuẩn quốc tế về lĩnh vực này ;
Q. Xét thấy có mối liên kết rõ ràng giữa Hiệp định Đối tác và Hợp tác (PCA) và Hiệp định Thương mại Tự do EU – Việt Nam (FTA), xét thấy cả hai phía đều đã cam kết thi hành các nghĩa vụ của mình về nhân quyền ;
1. Lên án tình trạng vi phạm nhân quyền đang tiếp diễn, bao gồm việc kết án, đe dọa về chính trị, theo dõi, sách nhiễu, hành hung và xét xử không công bằng ở Việt Nam nhằm vào các nhà hoạt động chính trị, nhà báo, blogger, những người bất đồng chính kiến và bảo vệ nhân quyền vì họ thực thi quyền tự do ngôn luận trên mạng hay ngoài đời, là sự vi phạm rõ rệt đối với các nghĩa vụ quốc tế về nhân quyền của Việt Nam ;
2. Kêu gọi chính quyền Việt Nam phóng thích tất cả các nhà bảo vệ nhân quyền và tù nhân lương tâm đang bị tạm giữ hoặc đã kết án chỉ vì thực thi quyền tự do biểu đạt của mình ngay lập tức và vô điều kiện, trong đó có Hoàng Đức Bình, Nguyễn Nam Phong, Nguyễn Trung Trực và Lê Đình Lượng, và hủy bỏ mọi cáo buộc đối với những người này ;
3. Nhắc lại lời kêu gọi nhà cầm quyền Việt Nam chấm dứt mọi hành vi cản trở và sách nhiễu nhằm vào các nhà bảo vệ nhân quyền và bảo đảm rằng trong mọi trường hợp, họ có thể tiến hành các hoạt động nhân quyền hợp pháp mà không lo sợ bị trả thù và không bị gây khó dễ, kể cả việc sách nhiễu bằng biện pháp tư pháp ; kêu gọi Chính phủ Việt Nam dỡ bỏ mọi hạn chế đối với quyền tự do tôn giáo và chấm dứt sách nhiễu các cộng đồng tôn giáo ;
4. Yêu cầu chính quyền Việt Nam đảm bảo rằng việc đối xử với những người bị giam giữ phải phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế ; nhấn mạnh rằng quyền tiếp xúc với luật sư, chuyên gia chăm sóc y tế và gia đình là biện pháp quan trọng để bảo vệ họ khỏi bị tra tấn và ngược đãi, và rất thiết yếu để đảm bảo quyền được xét xử công bằng ;
5. Lên án việc lạm dụng các điều luật hà khắc để cản trở các quyền con người và quyền tự do cơ bản ; kêu gọi nhà cầm quyền Việt Nam hủy bỏ, xét lại hoặc sửa đổi tất cả các điều luật mang tính đàn áp, đặc biệt là Bộ luật Hình sự, luật An ninh mạng và Luật Tín ngưỡng Tôn giáo, và đảm bảo rằng mọi quy định pháp luật phải phù hợp với tiêu chuẩn và nghĩa vụ quốc tế về nhân quyền, trong đó có Công ước Quốc tế về các Quyền Dân sự và Chính trị (ICCRP) mà Việt Nam là một thành viên ; kêu gọi chính quyền xây dựng các quy định pháp luật điều chỉnh hành vi biểu tình, tụ tập công cộng sao cho phù hợp với quyền tự do nhóm họp và lập hội ;
6. Kêu gọi Việt Nam ký kết và thông qua tất cả các hiệp ước liên quan của Liên hiệp Quốc về Nhân quyền, Quy chế Roma về Tòa án Hình sự Quốc tế, cũng như các Công ước số 87, 98 và 105 của ILO ;
7. Kêu gọi Việt Nam đưa ra lời mời không thời hạn đối với các Quy trình Đặc biệt của Liên hiệp Quốc, cụ thể là Đặc sứ về Quyền Tự do Chính kiến và Tự do Biểu hiện, và Đặc sứ về Những Người Bảo vệ Nhân quyền ;
8. Kêu gọi nhà cầm quyền Việt Nam công nhận các công đoàn độc lập ;
9. Kêu gọi EU giám sát và làm việc với nhà cầm quyền và các tổ chức hữu quan để cải thiện tình hình nhân quyền ở Việt Nam ;
10. Nhắc lại ý kiến phản đối án tử hình trong mọi trường hợp ; kêu gọi nhà cầm quyền Việt Nam đưa ra ngay lập tức quyết định hoãn áp dụng án tử hình như một bước tiến tới việc bãi bỏ ; kêu gọi nhà cầm quyền Việt Nam xem xét lại tất cả các bản án tử hình để đảm bảo rằng những phiên xử đó phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế ;
11. Kêu gọi Cơ quan Đối ngoại EEAS và Ủy ban Châu Âu hỗ trợ các nhóm xã hội dân sự và cá nhân đang bảo vệ nhân quyền ở Việt Nam một cách tích cực, bao gồm việc kêu gọi phóng thích các nhà bảo vệ nhân quyền và tù nhân lương tâm trong tất cả các lần liên hệ với nhà cầm quyền Việt Nam ; kêu gọi Phái đoàn EU ở Hà Nội cung cấp mọi sự hỗ trợ thích đáng đối với những nhà bảo vệ nhân quyền đang bị cầm tù và tù nhân lương tâm, bao gồm việc sắp xếp các chuyến thăm ở trại giam, giám sát phiên tòa xét xử và cung cấp hỗ trợ pháp lý ;
12. Kêu gọi các quốc gia thành viên EU tăng cường nỗ lực gây sức ép để đạt được những cải thiện cụ thể về nhân quyền ở Việt Nam, bao gồm đợt đánh giá định kỳ toàn cầu UPR sắp tới của Việt Nam tại Hội đồng Nhân quyền Liên hiệp Quốc ;
13. Nhắc lại lời kêu gọi ban hành trên toàn thể EU lệnh cấm xuất khẩu, bán, nâng cấp và bảo trì tất cả các dạng thiết bị an ninh có thể hoặc đã được sử dụng để đàn áp nội bộ, trong đó có cả kỹ thuật giám sát trên mạng, đối với các quốc gia có hồ sơ nhân quyền đáng lo ngại ;
14. Hoan nghênh mối quan hệ đối tác đang được củng cố và Đối thoại Nhân quyền giữa EU và Việt Nam, và nhắc lại tầm quan trọng của Đối thoại trong vai trò thiết chế mấu chốt có thể sử dụng một cách hữu hiệu để đồng hành và cổ vũ Việt Nam thực hiện các cải cách cần thiết ; khuyến khích mạnh mẽ Ủy ban Châu Âu giám sát các bước tiến bộ căn cứ trên Đối thoại bằng cách thiết lập các mốc đánh giá và cơ chế giám sát ;
15. Kêu gọi chính quyền Việt Nam và EU, với tư cách là các đối tác quan trọng của nhau, cam kết cải thiện sự tôn trọng nhân quyền và các quyền tự do cơ bản ở Việt Nam, vì đó là một mấu chốt của quan hệ song phương giữa Việt Nam và Liên minh Châu Âu, đặc biệt là liên quan tới việc thông qua Hiệp định Thương mại Tự do EU – Việt Nam (EVFTA) và tới Hiệp định Đối tác và Hợp tác EU – Việt Nam (PCA) ;
16. Đề nghị Chủ tịch Châu Âu chuyển tiếp bản Nghị quyết này tới Hội đồng, Ủy ban Châu Âu, Phó Chủ tịch Ủy ban/Cao Ủy về Đối ngoại và Chính sách An ninh Liên Âu, Tổng Thư ký Hiệp hội Các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), Chính phủ và Quốc hội Việt Nam, Cao ủy Liên hiệp Quốc về Nhân quyền và Tổng Thư ký Liên hiệp Quốc.
Bruxelles, ngày 15/11/2018
Ngày 10/10 vừa qua, tại số 100 place Luxembourg, Bruxelles, Nghị Viện Châu Âu đã tổ chức cuộc điều trần về đề tài Những lợi ích và giá trị của Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên Âu (gọi tắt là EVFTA).
Nội dung buổi điều trần được nhắm đến 3 vần đề chính : Lao động, Nhân quyền và Môi trường.
Điều trần tại Nghị viện Châu Âu về EVFTA giữa EU và Việt Nam ở Brussels, Bỉ hôm 10/10/2018 RFA
Buổi điều trần có sự tham gia của đại diện Ủy ban Thương mại Châu Âu là bà Helena Konig và ông Trần Quốc Khánh, Thứ trưởng Bộ Công thương. Các chuyện gia được mời gồm có ông Nicolas Audier, đại diện Phòng Thương mại Châu Âu tại Việt Nam, bà Karen Curtis, đại diện cho Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), đại diện Liên Hiệp Quốc về môi trường, bà Anja von Moltke, cố vấn kinh doanh của Châu Âu, bà Eleonora Catella và đặc biệt từ Việt Nam có ông Nguyễn Quang A, nhà hoạt động nhân quyền.
Được mời với tư cách một nhà chuyên môn trong lãnh vực Nhân quyền, dù gặp nhiều trở ngại về mặt hành chánh trước khi rời khỏi Việt Nam, cuối cùng, ông Nguyễn Quang A cũng đã có mặt tại buổi điều trần để nêu lên 3 điểm : 2 dữ kiện, 5 nhận xét và 3 khuyến nghị.
Tiến sĩ Nguyễn Quang A tại Nghị viện Châu Âu hôm 10/10/2018 - Photo : RFA
Hai dữ kiện mà ông Nguyễn Quang A đưa ra là :
- Văn bản EV FTA : đã được bàn thảo trong nhiều năm qua
- Tình hình Nhân quyền Việt Nam là xấu và ngày càng xấu đi.
Sau đó là Năm nhận xét của ông về khoa học, chính trị, các nghiện cứu về xã hội, các hoạt động của phong trào xã hội dân sự và vấn đề dân chủ hóa Việt Nam.
Theo ông, Việt Nam sẽ thoát được ảnh hưởng của Trung Quốc nếu có Hiệp định Thương mại với EU. Từ đó, ông đưa ra Ba khuyến nghị để giám sát việc thực hiện các điều khoản trong EV FTA, ông cho biết :
"Khuyến nghị thứ nhất là EU phải cố thúc Việt Nam phê chuẩn ba hiệp ước của ILO, đó là điều mà tôi thấy hết sức quan trọng. Điều thứ hai : trong cơ chế kiểm tra của EU thì phải mở ra cơ chế để kéo các tổ chức xã hội dân sự, kể cả các xã hội dân sự độc lập, không có đăng ký để tham gia vào quá trình giám sát việc thực hiện Hiệp định Thương mại Tự do này. Và điểm kiến nghị cuối là EU phải dẫn chiếu đến điều khoản hợp tác BCA ký giữa EU và Việt Nam năm 2012, trong đó có những điều khoản nếu Việt Nam vi phạm thì Eu có thể chế tài, chúng tôi kiến nghị rằng các ông phải dùng những công cụ như thế để ép Việt Nam thực hiện tốt Hiệp định Thương mại giữ EU và Việt Nam này".
EVFTA khi có hiệu lực sẽ giúp loại bỏ 99% dòng thuế xuất khẩu giữa Việt Nam và 28 nước thành viên Liên minh Châu Âu và ngược lại. Việt Nam là nước thứ hai trong khu vực Đông Nam Á, sau Singapore, có Hiệp định Thương mại tự do với EU.
EU hiện là đối tác thương mại lớn thứ hai và là một trong hai thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Theo đánh giá, sau khi ký kết FTA, Việt Nam sẽ là quốc gia hưởng lợi lớn nhất trong các nước ASEAN với mức tăng 35% về xuất khẩu, 15% về GDP và 13% về lương bổng cho người lao động.
Sau 6 năm khởi động đàm phán, bà Maria Arena thuộc đảng Xã Hội của Vương quốc Bỉ, là thành viên của Nghị Viện Liên Âu cho biết không thấy nhiều tiến triển về phía Việt Nam, bà nói :
"Năm nay là năm 2018, từ năm 2012-2018 chúng tôi nhận thấy các tiêu chí về quyền Nghiệp đoàn và nhân Quyền của Việt Nam vẫn chưa tiến bộ một cách đầy đủ. Tôi nghĩ rằng chúng ta có thể chờ thêm 6 tháng nữa để Việt Nam thực hiện lời hứa. Nhưng không chỉ là lời hứa mà là sự đảm bảo, ngay cả trước khi Nghị viện Liên Âu phê chuẩn hiệp định này. Nghị viện Liên Âu cần Việt Nam có những chỉ dấu tích cực chứ không chỉ là lời hứa. Chúng tôi có thể cho thêm thời gian, nhưng thời gian đó phải được Việt Nam sử dụng để có những hành động
Theo góc nhìn của một người hoạt động nhân quyền, ông Nguyễn Quang A cho rằng hiệp định EVFTA sẽ đem lại nhiều cơ hội cho việc cải thiện nhân quyền và phát triển của phong trào xã hội dân sự hiện đang bị đàn áp mạnh tại Việt Nam,
"Việc phát triển kinh tế sẽ thúc đẩy cho những điều kiện cấu trức xã hội, và những điều kiện ấy tạo ra những điều kiện thuận lợi cho việc cải thiện nhân quyền và dân chủ hóa. Những kinh nghiệm lịch sử của thế giới cho thấy rằng một đất nước hội nhập càng sâu vào với thế giới thì áp lực của quốc tế càng có hiệu quả".
Trong khi đó, luật sư Nguyễn Văn Đài cho rằng Việt Nam phải cải thiện nhân quyền trước khi được phê chuẩn hiệp định thương mại này :
"Về bối cảnh nhân quyền thì cần phải cải thiện tình trạng nhân quyền trước khi Quốc hội EU thông qua Hiệp định Thương mại giữa hai nước, còn sau khi Việt Nam đã gia nhập vào, hiệp định đó đã được ký kết thì rất là khó khăn để ép buộc nhà nước Việt Nam phải cải thiện Nhân quyền"
Ông Nguyễn Quang A cho biết có nhiều ý kiến trái chiều trong phong trào xã hội dân sự trong nước về việc Việt Nam vào FTA, một số ý kiến ủng hộ cũng như nhiều ý kiến phản đối. Theo ông Nguyễn Quang A, cần có một sự thảo luận đúng đắn để nêu lên những cái lợi và hại của vấn đề này. Ông nói :
"Cần có một sự thảo luận rất là đường hoàng giữa tất cả những tổ chức xã hội dân sự để chúng ta hiểu kỷ hơn về hiệp định này như thế nào ? Nó tác động ra sao về dài hạn, trung hạn và kể cả ngắn hạn, và nếu chúng ta hiểu kỷ thì tôi nghĩ rằng số người ủng hộ sẽ nhiều hơn".
Việt Nam tái gia nhập Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) năm 1993, tuy nhiên, cho tới hôm nay, Việt Nam chỉ mới phê chuẩn 21/187 công ước của ILO, trong đó chỉ có 5/8 công ước cơ bản. Còn 3 công ước như công ước số 87 về quyền Tư do Hiệp hội và bảo vệ quyền được tự do thi hành quyền tổ chức, nói cách khác là quyền tự do thành lập nghiệp đoàn, điều 98 về thương lượng tập thể và điều 105 về cưỡng bức lao động vẫn chưa ký.
Việt Nam và các quốc gia thành viên của Liên Âu đều là thành viên của ILO, vì vậy EVFTA trao quyền phán quyết việc tuân thủ các tiêu chí đã phê chuẩn cho các cơ quan giám sát của ILO. Để thông qua cửa ngỏ vào EVFTA, Việt Nam sẽ phải phê chuẩn điều khoản 87, 98 và 105. Trong đó, điều 87 về việc thành lập các nghiệp đoàn độc lập là quan trọng nhất. Tuy nhiên, nhiều ý kiến quan ngại là Việt Nam sẽ thành lập những nghiệp đoàn độc lập trá hình, về việc này, ông Nguyễn Quang A cho ý kiến :
"Cái đó rất có thể, về việc này, nếu chúng ta biết trước thì chúng ta phải có cách để đối phó bằng cách vạch mặt đây không phải là tổ chức nghiệp đoàn thật mà đây là tổ chức nghiệp đoàn trá hình. Nhưng cái quan trọng là nếu người ta phê chuẩn công ước ILO thì có nghĩa là công nhân Việt Nam nghiễm nhiên là có quyền đó và tôi phải nói thực thực sự ngay bây gờ công nhân Việt Nam cũng có cái quyền đó, chỉ có cái là nó chưa được luật hóa một cách chi tiết ra và lúc bấy giờ là hoàn toàn phụ thuộc vào chính người Việt Nam chúng ta có thực thi cái quyền đó của mình hay không ?".
Thứ trưởng Thương mại Trần Quốc Khánh tại Nghị viện Châu Âu hôm 10/10/2018 RFA
Mặc dù người bảo vệ của Thứ trưởng Trần Quốc Khánh cho biết Thứ trưởng không trả lời phỏng vấn, nhưng sau buổi điều trần, chúng tôi cũng đặt được vài câu hỏi chớp nhoáng với người đại diện cho Việt Nam trong buổi điều trần. Ông Khánh đánh giá buổi điều trần diễn ra tốt đẹp. Khi được hỏi về vấn đề nhân quyền như một trong các điều kiện để đạt được EVFTA, Thứ trưởng Trần Quốc Khánh nói :
"Việt Nam và EU đã có một lịch sử đối thoại rất là dài với nhau về nhân quyền, tôi tin rằng hai bên sẽ càng ngày càng hiểu nhau hơn và nếu có vấn đề gì thì sẽ cùng giải quyết".
Trong khi đó thứ trưởng Công an, Thượng tướng Lê Quý Vượng đã có lần cho rằng EU không hiểu rõ cơ chế Việt Nam khi gắn chặt các đòi hòi về nhân quyền với Hiệp định Thương mại Tự do.
Buổi điều trần có rất đông đại diện các dân biểu, nghị sĩ cũng như những tổ chức NGO chứng tỏ sự quan tâm của họ về Hiệp định này, về phía Việt Nam cũng có một phái đoàn hơn 10 người tham dự. Nhận xét về buổi điều trần vừa qua, ông Nguyễn Quang A chia sẻ :
"Tôi tham dự lần đầu tiên nhưng tôi thấy rất là hay, người ta xới lên rất là nhiều vấn đề và những ý kiến về vấn đề nhân quyền, về vấn đề môi trường, về vấn đề pháp trị của Việt Nam là những vấn đề mà được giới Châu Âu nêu lên. Nếu những người trong phái đoàn chính phủ Việt Nam tham dự cuộc điều trần này truyền đạt lại một cách trung thành cho những người có trách nhiệm tại Việt Nam thì tôi nghĩ những người có trách nhiệm tại Việt Nam cũng phải để ý đến những ý kiến của Châu âu này và lúc đó họ phải ứng xử một cách phù hợp".
EVFTA được khởi động đàm phán từ tháng 6/2012. Cho đến nay, hai bên đã có 14 vòng đàm phán chính thức và nhiều vòng đàm phán giữa kỳ. EVFTA chính thức kết thúc đàm phán tháng 12 năm 2015 và dự định ký kết trong tháng 12/2017 nhưng sau đó bị hoãn lại tới đến giữa năm 2018, rồi lại được hoãn lại đến tháng 3 năm 2019.
Cuộc điều trần ngày 10/10 vừa qua rất có thể sẽ là yếu tố quyết định cho con thuyền EVFTA ghé bến vào Việt Nam tháng 3 năm tới hay không. Nếu không Việt Nam sẽ lại phải tiếp tục cuộc hành trình đầy chông gai để đạt những mục tiêu mong muốn.
Tường An
Nguồn
