Thông Luận

Nhật thúc giục lãnh đạo thế giới cảnh cáo Trung Quốc (VOA, 06/06/2017)

Cả bảy quốc gia giàu nhất thế giới hồi tháng rồi đã cảnh báo bằng văn bản về tình trạng quân sự hóa Biển Đông, nơi Bắc Kinh đang xây các đảo nhỏ dành cho chiến đấu cơ và hệ thống radar.

Lãnh đạo của 7 cường quốc tại cuộc họp của nhóm G7 tại Taormina, Italy, ngày 26/5/2017.

Nhưng các nhà phân tích cho rằng chính Nhật Bản đã thúc đẩy nhóm G7 lên tiếng cảnh báo trong bối cảnh nước này đang cạnh tranh với Trung Quốc về ảnh hưởng chính trị ở Châu Á.

Nhật Bản quan ngại

Collin Koh, nhà nghiên cứu an ninh hàng hải tại Đại học Công nghệ Nanyang ở Singapore nhận định :

"Tôi nghĩ rằng thời gian gần đây, Nhật Bản đang nỗ lực sử dụng các diễn đàn quốc tế và khu vực khác nhau để phơi bày các hành động mở rộng quân sự và các hoạt động liên quan khác của Trung Quốc".

"Vì vậy, tôi cho rằng trong bối cảnh này, sử dụng G7 là một diễn đàn đặc biệt kịp thời".

Nhóm G7, trong đó bao gồm Nhật Bản, Hoa Kỳ và một số nước Tây Âu, đã bày tỏ những quan ngại về Biển Đông và Biển Hoa Đông trong một thông cáo chung của các lãnh đạo tại cuộc họp diễn ra từ ngày 26-27/5 tại Ý.

G7 "phản đối mạnh mẽ bất kỳ hành động đơn phương nào có thể làm tăng căng thẳng" và "chúng tôi kêu gọi tất cả các bên theo đuổi việc phi quân sự hóa các địa điểm có tranh chấp".

Đường băng và các tòa nhà trên đảo nhân tạo ở Đá Subi do Trung Quốc xây dựng ở quần đảo Trường Sa.

Trung Quốc quân sự hóa Biển Đông

Trung Quốc, mặc dù không có tên trong bản tuyên bố, đang dẫn đầu trong việc quân sự hóa khu vực Biển Đông rộng 3,5 triệu cây số vuông. Ước tính, Bắc Kinh đã cải tạo khoảng 3.200 ha để mở rộng các đảo thuộc quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa nhằm cải thiện các cơ sở hải quân và không quân.

Nhật Bản có một vai trò đặc biệt trong tranh chấp. Nước này không tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông nhưng lại đối đầu với Bắc Kinh khi liên minh với các nước Đông Nam Á có tuyên bố chủ quyền tại đây.

Nhật Bản và Trung Quốc cũng có tranh chấp ở Biển Hoa Đông. Tokyo kiểm soát khu vực tranh chấp và tám hòn đảo không có người ở. Trung Quốc năm ngoái đã đưa tàu đến gần các đảo này trong hơn 30 ngày để khẳng định chủ quyền. Thậm chí trong một vài lần còn khiến Nhật phải đưa máy bay ra cảnh cáo.

Trung Quốc còn thù Nhật vì những vấn đề mà Bắc Kinh cho là chưa được giải quyết từ lúc Nhật chiếm đóng Trung Quốc vào thời Chiến tranh thế giới thứ hai.

Nhật Bản muốn đóng vai trò ở Biển Đông

Yun Sun, chuyên gia cao cấp của Chương trình Đông Á thuộc trung tâm nghiên cứu Stimson có trụ sở tại Washington, nhận định :

"Thủ tướng Nhật rất kiên định về quan điểm là Nhật Bản cần phải có một vị trí danh dự ở Biển Đông".

Trong khi Hoa Kỳ hiện đang bớt chú ý đến vấn đề này, bà Yun Sun nói, "Tôi nghĩ Nhật Bản có lẽ quan ngại nhất về những gì Trung Quốc đang làm".

Thủ tướng Nhật Shinzo Abe gặp Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump tại hội nghị G7.

Thủ tướng Nhật Shinzo Abe đã dẫn đầu các cuộc thảo luận tại cuộc họp của G7 về an ninh hàng hải, trong số các vấn đề khác, theo trang web của Bộ Ngoại giao Nhật.

"Khi cuộc thảo luận đề cập đến Trung Quốc, Thủ tướng Abe đã nhấn mạnh tầm quan trọng của mối quan hệ với Trung Quốc và rằng G7 nên thúc giục Trung Quốc đóng vai trò xây dựng trong cộng đồng quốc tế", Bộ trưởng Nhật cho biết.

Hoa Kỳ đang rút lui

Các giới chức Nhật Bản đặc biệt lo lắng vì Tổng thống Mỹ Donald Trump đang đặt vấn đề Biển Đông sang một bên kể từ khi nhậm chức vào tháng Giêng, Alexander Huang, giáo sư nghiên cứu chiến lược tại Đại học Tamkang, Đài Loan, nhận định.

Tokyo và Washington từ trước tới nay đã hợp tác với nhau trong việc kiểm tra hoạt động mở rộng của Trung Quốc. Nhưng bây giờ, ông Trump muốn Trung Quốc giúp đỡ kiềm chế Bắc Triều Tiên và có phần chắc sẽ không chống lại Bắc Kinh trong lúc hợp tác.

Các nhà lãnh đạo Nhật Bản đã sử dụng diễn đàn của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), gồm 10 thành viên, để đưa ra các "cảnh cáo", và các cuộc họp cấp cao ở Châu Âu "để đưa ra quan điểm và vận động hỗ trợ cho các quan điểm này", theo lời nhà nghiên cứu Koh.

Trung Quốc tức giận với cảnh báo chống quân sự hóa của G7

Phát ngôn viên Lục Khảng của Bộ Ngoại giao Trung Quốc gọi tuyên bố của G7 là "vô trách nhiệm".

Trung Quốc gọi tuyên bố của nhóm G7 là "vô trách nhiệm". Giáo sư Huang nói có thể Bắc Kinh sẽ phản đối G7 vì đang làm nóng lại vấn đề.

"Về cơ bản, Trung Quốc muốn vấn đề này chìm xuống. Vì vậy, nếu G7 không đề cập đến bất cứ điều gì về Biển Đông, thì đó là tốt nhất cho Trung Quốc", ông Huang nói.

"Tôi nghĩ Trung Quốc tin rằng họ đang làm một điều gì đó về vấn đề này, và không cần thiết phải đưa nó ra vào lúc này".

Từ khi tòa trọng tài ở La Haye đưa ra phán quyết hồi năm ngoái cho rằng Bắc Kinh thiếu cơ sở pháp lý để tuyên bố chủ quyền trên 95% Biển Đông, chính quyền Cộng sản đã tìm cách hội đàm với bốn quốc gia Đông Nam Á có vùng đặc quyền kinh tế chồng lấn lên khu vực biển mà Bắc Kinh cho là thuộc chủ quyền của mình.

Cụ thể, Bắc Kinh đề nghị viện trợ phát triển cho Philippines, thảo luận hợp tác hàng hải với Việt Nam và bơm tiền vào Brunei và Malaysia.

Trung Quốc và ASEAN hồi tháng 5 đã đồng ý về phần khung cho bộ quy tắc ứng xử nhằm ngăn ngừa rủi ro trên biển.

Trong một phần phản ứng đối với Trung Quốc, các ủy ban của đảng cầm quyền Nhật Bản đã soạn thảo bản sửa đổi Luật Lực lượng Phòng vệ, cho phép quân đội có nhiều quyền lực hơn là chỉ giữ vai trò là một lực lượng tự vệ được thành lập sau Đệ nhị Thế chiến.

Các lãnh đạo G7 đã thêm vào tuyên bố chung rằng họ muốn "giải quyết hòa bình các tranh chấp lãnh hải thông qua các biện pháp ngoại giao và pháp lý, bao gồm cả trọng tài trung gian".

******************

Việt- Nhật tăng cường hợp tác an ninh hàng hải (RFA, 06/06/2017)

Việt Nam và Nhật Bản đồng ý tăng cường quan hệ an ninh thông qua những dự án do Tokyo tài trợ gồm việc giúp tăng cường khả năng tuần duyên, chuyển giao trang thiết bị và công nghệ quốc phòng khi mà quan ngại về hoạt động quyết đoán của Trung Quốc tại các vùng biển ngày càng gia tăng.

Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc và người tương nhiệm Nhật Bản tại Tokyo ngày 6 tháng 6 năm 2017. AFP

Vào chiều ngày 6 tháng 6 thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc và người tương nhiệm Nhật Bản hội đàm. Cả hai cùng bày tỏ quan ngại sâu sắc về những diễn tiến phức tạp liên quan đến Trung Quốc tại khu vực Biển Đông.

Hai vị thủ tướng kêu gọi tránh có những hành động làm thay đổi hiện trạng và leo thang căng thẳng trong khu vực.

Trong những thỏa thuận ký kết nhân chuyến công du Nhật Bản lần này của thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc, Tokyo cam kết cung cấp khoản tài trợ tương đương 350 triệu đô la Mỹ để Hà Nội nâng cấp các tàu tuần duyên và tăng cường khả năng tuần tra biển.

Thủ tướng Nhật bản Shinzo Abe bày tỏ hy vọng gia tăng hợp tác cùng Việt Nam để củng cố trật tự quốc tế mở và tự do dựa trên luật pháp quốc tế mà theo người đứng đầu chính phủ Tokyo thì đó là nền tảng của sự ổn định và thịnh vượng cho cộng đồng quốc tế.

Vào chiều ngày 6 tháng 6, tại thủ đô Tokyo của Xứ Phù Tang, lễ đón chính thức thủ tướng Việt Nam và phái đoàn diễn ra tại Nhà Khách Chính Phủ Nhật Bản.

Nhật Bản đang tìm cách gia tăng ảnh hưởng ở biển Đông, vùng biển có nhiều tranh chấp chủ quyền nhất Châu Á, để kiềm chế sự bành chướng của Trung Quốc và mưu tìm sự ủng hộ cho kế hoạch tăng cường quân sự và củng cố các lợi ích kinh tế kinh tế của Tokyo. Trong khi đó, Trung Quốc khuyến cáo Nhật Bản phải tôn trọng luật quốc tế khi Tokyo phái một chiến hạm vào biển Đông.

Một phi cơ đang hạ cánh trên tàu sân bay Izumo của lực lượng tự vệ hải quân Nhật Bản ở căn cứ quân sự Yokosuka, phía nam Tokyo, hôm 6/12.

​Tàu chiến Nhật Bản

Theo trang tin tức của Viện Hải quân Hoa Kỳ, vào tháng 5, Nhật sẽ phái hàng không mẫu hạm trực thăng Izumo tới Biển Đông trong ba tháng, sẽ ghé thăm các cảng biển ở Đông Nam Á trước khi hướng đến Ấn Độ Dương tham gia các cuộc tập trận chung với Hoa Kỳ.

Ông Collin Koh, nhà nghiên cứu về an ninh hàng hải tại Đại học Công nghệ Nanyang ở Singapore, cho biết : "Bạn sẽ thấy sự đa năng của chiến hạm này. Nó có thể làm công tác cứu trợ nhân đạo và thiên tai, nó có khả năng chống tàu ngầm, vì vậy đó là những tín hiệu mà Nhật Bản muốn gửi đi thông qua việc phái chiến hạm này đi".

Phản ứng của Trung Quốc

Hôm thứ 5, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã phản ứng với quốc tế về chiến hạm này bằng cách lời kêu gọi Tokyo "tránh gây phiền nhiễu trong khu vực" và "tôn trọng nỗ lực của các nước có liên quan trong việc duy trì hòa bình và ổn định", theo hãng thông tấn nhà nước Trung Quốc Tân Hoa Xã.

"Giống Trung Quốc và Mỹ, Nhật Bản đang tìm cách củng cố vai trò của một nước lãnh đạo trong khu vực. Một phần của nỗ lực này bao gồm việc chứng tỏ rằng họ có khả năng và sự can đảm để hoạt động ở các khu vực ở xa biên giới của họ".

Joanathan Spangler, Viện nghiên cứu biển Đông Think Tank

Nhật Bản không có tuyên bố chủ quyền ở biển Đông, một vùng biển rộng khoảng 3,5 triệu km2 có giá trị cao về thủy sản và tiềm năng trữ lượng nhiên liệu dưới đáy biển.

Sáu chính phủ khác có tuyên bố chủ quyền toàn bộ hoặc một phần trên vùng biển này, gây ra nhiều tranh chấp từ những năm 1960. Trong hơn 1 thập kỷ qua, Trung Quốc đã khiến các nước khác giận dữ bằng cách bồi đắp đất để mở rộng các đảo nhỏ và xây dựng các cơ sở quân sự trên một số đảo này để củng cố tuyên bố chủ quyền của Bắc Kinh trên khoảng 95% vùng biển.

2 mục tiêu song song của Nhật Bản

Theo các nhà phân tích, Nhật Bản, nước có tranh chấp lãnh hải với Bắc Kinh ở biển Hoa Đông, sẽ đưa chiến hạm này tới Biển Đông trong một nỗ lực dài hạn để chống lại sự ảnh hưởng của Trung Quốc tới các quốc gia ven biển Đông Nam Á trong khi cùng lúc hợp tác với Hoa Kỳ để tăng cường sức mạnh rộng lớn hơn ở Châu Á.

Ông Jonathan Spangler, Giám đốc Viện nghiên cứu biển Đông Think Tank có trụ sở ở Đài Loan nhận định : "Giống Trung Quốc và Mỹ, Nhật Bản đang tìm cách củng cố vai trò của một nước lãnh đạo trong khu vực. Một phần của nỗ lực này bao gồm việc chứng tỏ rằng họ có khả năng và sự can đảm để hoạt động ở các khu vực ở xa biên giới của họ".

Lợi ích tương đồng của Nhật và Mỹ

Hoa Kỳ hy vọng sẽ chấm dứt hành động xây dựng đảo nhận tạo của Trung Quốc trên biển Đông và đảm bảo tự do hàng hải, một kế hoạch đã khiến Bắc Kinh phẫn nộ nhưng được Tokyo hoan nghênh.

Hình ảnh vệ tinh do chương trình Sáng kiến minh bạch hàng hải Châu Á của Trung tâm nghiên cứu chiến lược quốc tế CSIS ở Washington đưa ra ngày 22/2/2017 cho thấy các khối xây dựng bê tông có mái che trên các đảo nhân tạo Đá Chữ Thập trên biển Đông so với năm 2012.

Nhà nghiên cứu về an ninh hàng hải của đại học Công nghệ Nanyang Collin Koh nói Nhật Bản cũng quan tâm đến sự an toàn của cơ sở hạ tầng thông tin dưới đáy biển và việc tuân thủ luật pháp quốc tế của Trung Quốc.

Nhật Bản và Trung Quốc tranh chấp 8 đảo Senkaku/Điếu Ngư không có người ở trên biển Hoa Đông. Các nhà phân tích nói rằng ảnh hưởng của Tokyo ở Đông Nam Á, cùng với mối quan hệ an ninh chặt chẽ giữa Mỹ, có thể nhận được sự đồng cảm rộng rãi hơn đối với tuyên bố chủ quyền trên các đảo Senkaku/Điếu Ngư.

Tokyo kiểm soát các hòn đảo mà Trung Quốc gọi là Điếu Ngư này, nằm cách Okinawa 200 hải lý (370km). Nhật Bản thường xuyên loan báo thấy máy bay quân sự Trung Quốc bay qua vùng biển gần đó.

Nhật Bản tìm kiếm đối tác

Carl Thayer, giáo sư về chính trị học tại Đại học New South Wales, Australia, nói rằng Nhật Bản muốn hình thành một "mặt trận thống nhất" với các nước Đông Nam Á. Brunei, Malaysia, Việt Nam và Philippines đã có tranh chấp đối với với các yêu sách hàng hải của Trung Quốc trên biển Đông.

Ông nói : "Nhật Bản không muốn Senkaku chỉ là một tranh chấp riêng lẻ. Bối cảnh rộng hơn là thái độ quyết liệt và sức mạnh ngày càng tăng của Trung Quốc ở Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương. Họ muốn cuối cùng phải có sự ổn định và buộc Trung Quốc phải giảm bớt những hành động tranh chấp quyết liệt đối với quần đảo Senkaku".

Trung Quốc và Nhật Bản đang tranh giành ảnh hưởng về kinh tế ở Đông Nam Á, một điểm nóng cho đầu tư và là một thị trường tiêu dùng sôi động của khoảng 600 triệu người.

Nhật Bản đã viện trợ phát triển cho khu vực này từ những năm 1950. Năm ngoái, Nhật đã cam kết tăng số tiền viện trợ. Sự viện trợ này đang giúp Nhật xây dựng các mối quan hệ chính trị trong khi cùng lúc giữ được các cánh cửa rộng mở cho đầu tư của các nhà máy Nhật Bản tận dụng môi trường sản xuất có chi phí thấp.

Việt Nam và Philippines đang tìm cách hợp tác với Trung Quốc trên vùng biển tranh chấp này, càng làm cho Nhật cảm thấy phải nhanh chóng vào cuộc. Trung Quốc cũng cung cấp viện trợ và đầu tư vào phần lớn các nước Đông Nam Á.

Bộ Ngoại giao Nhật Bản cho biết năm ngoái họ hy vọng Trung Quốc sẽ "tuân thủ" phán quyết của toà án trọng tài quốc tế vào tháng 7 năm 2016 bác bỏ các yêu sách của Trung Quốc đối với khoảng 95% diện tích vùng biển Đông. Philippines đã đệ đơn kiện lên tòa trọng tài quốc tế. Trung Quốc đã bác bỏ phán quyết đó.

Tàu khu trục có tên lửa dẫn đường USS Mustin (DDG 89) trao đổi thông tin với các tàu của lực lượng tự vệ hải quân Nhật trong khuôn khổ luấn huyện chung trên biển Đông ngày 21/4/2015.

Ông Andrew Yang, tổng thư ký của trung tâm Nghiên cứu Chính sách Cao cấp của Trung Quốc ở Đài Loan cho biết "Nhật Bản liên tục tích cực chủ động hỗ trợ các nước ASEAN (Hiệp hội các nước Đông Nam Á) trong việc tiến hành các cuộc tuần tra trong khu vực, đồng thời phái tàu chiến đến các nước ASEAN, rất phù hợp với sự tập trung của họ đối với các quy tắc dựa trên luật pháp".

Theo Tân Hoa Xã, các cuộc đối thoại của Trung Quốc với các nước khác đã "cải thiện" các mối quan hệ trong khu vực.

Bắc Kinh không tin tưởng vào Nhật Bản đối với những gì mà họ cho là thái độ không hối cải về hành động xâm lăng Hoa Lục trước Chiến tranh Thế giới thứ 2. Trung Quốc cũng khó chịu về liên minh quân sự Nhật Bản-Hoa Kỳ. Bộ trưởng Quốc phòng James Mattis đã tái khẳng định điều này vào tháng 2.

Còn theo các nhà phân tích, Trung Quốc đã quen với sự ảnh hưởng của Nhật Bản trong khu vực Đông Nam Á.

Nhật Bản đã điều 3 tàu chiến đổ bộ tới Philippines vào năm 2013 để giúp cứu trợ sau trận bão Haiyan làm chết hơn 6.300 người ở quốc gia ĐNÁ này.

Năm ngoái, Nhật đã cung cấp cho Philippines 2 tàu tuần tra và nói rằng họ sẽ cho nước này mượn chiến đấu cơ. Trước đó Nhật đã cung cấp 10 tàu tuần duyên cho quốc gia còn đang yếu kém về mặt quân sự này. Nhật Bản đã đồng ý vào năm 2014 sẽ bán cho Việt Nam 6 tàu tuần dương đã qua sử dụng và cách đây 2 tháng cam kết sẽ bán 6 tàu tuần dương mới.

Người phát ngôn Bộ ngoại giao Trung Quốc nói Nhật Bản "gần đây đã làm nóng lên vấn đề (biển Đông), làm nhiều người Trung Quốc thất vọng", theo Tân Hoa Xã. Hãng thông tấn của nhà nước Trung Quốc cho biết, nếu Nhật không chuyển hướng thì "Trung Quốc chắc chắn sẽ đáp trả bất kỳ hành động nào làm tổn hại tới chủ quyền và an ninh của Trung Quốc".

Giáo sư Thayer của Đại học New South Wales nói rằng hãy chờ đón sự "tiếp tục" hợp tác giữa quân đội Nhật và các nước Đông Nam Á.

Ralph Jennings

Nguồn : VOA, 21/03/2017