Liệu Việt Nam nên theo Mỹ rút khỏi TPP ? (VOA, 31/08/2017)
Mong muốn của Việt Nam thay đổi quy định về bảo hộ dược phẩm có thể nhận được sự ủng hộ của TPP-11, tức là các nước còn lại trong Hiệp ước Quan hệ Đối tác Xuyên Thái Bình Dương không có Mỹ, nhưng các chuyên gia mới đây nhận định rằng Việt Nam có thể trở thành "mắt xích yếu nhất" trong triển vọng cứu vãn hiệp ước thương mại tự do này.
Công nhân tại một nhà máy giày dép ở tỉnh Bắc Giang. Ngành may mặc và giày dép trông đợi sẽ hưởng lợi lớn từ TPP nguyên thủy với triển vọng tiếp cận lớn hơn vào thị trường Mỹ, nhưng nay Mỹ đã rút khỏi hiệp ước thương mại này. (Ảnh tư liệu ngày 21/10/2015)
11 nước còn lại trong hiệp ước thương mại xuyên Thái Bình Dương, sau khi Mỹ rút lui, đang hy vọng sẽ đúc kết lại thỏa thuận mậu dịch đa quốc gia này. Một trong những thay đổi được cân nhắc tại vòng đàm phám 3 ngày kết thúc hôm thứ Tư 30/8 tại Sydney, theo Trung tâm Nghiên cứu Chính sách và Kinh tế (CEPR) ở Washington, là sẽ loại bỏ điều kiện đòi các nước TPP phải tăng cường bảo vệ bản quyền dược phẩm. Các quy định bảo hộ đó đẩy giá dược phẩm có bác sĩ kê toa lên rất cao. Bản quyền và các quy định bảo hộ có liên quan tương đương với mấy ngàn phần trăm thuế nhập khẩu đánh trên các mặt hàng được bảo hộ.
Nỗ lực thúc đẩy bãi bỏ hàng rào bảo hộ này hình như xuất phát từ Việt Nam. Nhưng nay công nghiệp dược phẩm Mỹ không còn hiện diện tại bàn đàm phán nữa, các nước còn lại trông có vẻ thuận theo xu hướng đó.
Việt Nam là một trong những nước theo trông đợi sẽ hưởng lợi kinh tế lớn nhất từ TPP nguyên thủy nhờ được được tiếp cận lớn hơn vào thị trường Hoa Kỳ.
Thế nhưng, ngay sau khi lên nhậm chức hồi tháng 1 năm nay, tổng thống Donald Trump đã rút Mỹ ra khỏi TPP như ông đã hứa hẹn trong lúc tranh cử -- một phần của nghị trình "nước Mỹ trên hết" của tân lãnh đạo Tòa Bạch Ốc.
Ông Matthew Goodman, chuyên gia của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) tại Washington, một cựu quan chức trong chính quyền của Tổng thống Barack Obama, được hãng thông tấn AP trích lời nói rằng rằng hiệp ước TPP mới có những chỗ khó tháo gỡ.
Ông nói với các phóng viên báo chí tại Canberra hôm 29/8 rằng : "Đối với Việt Nam, họ nhất thiết phải thực hiện những cải cách khó khăn đối với các doanh nghiệp nhà nước và cải cách về lao động và các lãnh vực khác... để đổi lấy việc tiếp cận thị trường Mỹ nhiều hơn, đặc biệt là ngành dệt may và giày dép".
"Nếu không có những điều khoản này", chuyên gia Goodman nói, "người ta có thể hỏi tại sao Việt Nam cần phải tham gia TPP ?"
Tin nói cũng có những thách thức trong việc giữ Malaysia tham gia TPP.
Ông Goodman nhận định tiếp rằng hiệp ước thương mại xuyên Thái Bình Dương không có Mỹ và Việt Nam, hay TPP-10, sẽ là lựa chọn tốt thứ ba, nhưng còn hơn là để TPP tắt dần.
Ông Goodman tin rằng Hoa Kỳ khuyến khích Australia, Nhật Bản và New Zealand khôi phục hiệp ước thương mại đa quốc gia này, và "giữ chỗ" để Mỹ sẽ quay lại.
Bộ trưởng Thương mại Steve Ciobo của nước chủ trì cuộc đàm phán nói rằng nhìn chung các nước TPP-11 mong muốn đạt được một thỏa thuận tại hội nghị thượng đỉnh APEC vào tháng 11 sắp tới tại Việt Nam.
(Nguồn : AP, CEPR, Việt NamEpress)
************************
TPP sẽ không có Hoa Kỳ và Việt Nam ? (BBC, 30/08/2017)
Việt Nam có thể trở thành 'mắt xích yếu nhất' trong triển vọng cứu vãn thỏa thuận mậu dịch tự do ở Thái Bình Dương, theo giới quan sát.
Hiện có khả năng về một thỏa thuận không có Việt Nam và Hoa Kỳ - được gọi là TPP 10.
Tổng thống Donald Trump rút Hoa Kỳ ra khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) hồi đầu năm nay, nhưng 11 quốc gia còn lại, bao gồm cả Australia và New Zealand, đang đàm phán để tiến tới một thỏa thuận.
Bộ trưởng Thương mại Australia, Steve Ciobo, hiện đang họp với các người đồng nhiệm của các nước ở Sydney trong tuần này.
Người ta cho rằng nhìn chung các nước này mong muốn đạt được một thỏa thuận tại cuộc họp của giới lãnh đạo APEC vào tháng 11 tại Việt Nam.
Matthew Goodman, cựu quan chức chính quyền của Tổng thống Obama, người hiện đang làm việc cho Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) tại Washington, tin rằng thỏa thuận mậu dịch mới có những chỗ khó tháo gỡ.
Ông nói với các phóng viên tại Canberra rằng "Thỏa thuận đối với Việt Nam về cơ bản là họ sẽ phải thực hiện những cải cách khó khăn đối với các doanh nghiệp nhà nước cũng như cải cách về lao động và các lĩnh vực khác... để đổi lấy việc tiếp cận thị trường Mỹ nhiều hơn, đặc biệt là về mảng dệt may và giày dép".
"Nếu không có những điều khoản này, người ta có thể hỏi lý do tại sao Việt Nam sẽ muốn tham gia ?"
Được biết cũng có những thách thức với việc giữ Malaysia lại để tham gia thỏa thuận.
Ông Goodman nói rằng một thỏa thuận không có Việt Nam và Hoa Kỳ - được gọi là TPP 10 - sẽ là lựa chọn tốt thứ ba, nhưng còn hơn là không có sự lựa chọn nào".
Ông tin rằng Hoa Kỳ đã ngầm khuyến khích Australia và Nhật Bản hâm nóng lại thỏa thuận này và "giữ chỗ" để Hoa Kỳ tìm cách quay trở lại tham gia.
Chỉ sau vài giờ nhậm chức, Tân Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã thực hiện một trong những điều mà ông tuyên bố trong suốt thời gian vận động tranh cử, đó là hạ bút ký chấm dứt Hiệp định Thương mại xuyên Thái Bình Dương, gọi tắt là TPP.
Công nhân trong một xưởng may ở Hà Nội hôm 12/3/2015. AFP photo
Điều này gây nên nhiều quan tâm đến vấn đề liệu lao động Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng bởi sức ép từ Trung Quốc hay không ? Hiệp định được cho là có lợi cho Việt Nam vì ưu tiên thuế xuất khẩu không có sự tham gia của Hoa Kỳ sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi của công nhân Việt Nam trong và ngoài nước thế nào ?
Sức ép không còn nữa
Ông Chu Văn Cương, thuộc Liên đoàn Lao Động Việt, từ Houston, Hoa Kỳ cho biết :
Như chúng ta biết có tất cả 12 thành viên trong TPP này, và các thoả thuận của các quốc gia là các quốc gia thành viên của TPP phải chấp nhận sự hiện hữu của các nghiệp đoàn độc lập trong một hiệp ước sơ khởi giữa chính quyền nhà nước Việt Nam với Hoa Kỳ khi mà các quốc gia còn đang đàm phán thì có những điều khoản bắt buộc Việt Nam phải công nhận sự hoạt động độc lập của các công đoàn, nghiệp đoàn ở Việt Nam.
Mặc dù chính phủ Hoa Kỳ đã quyết định rút lui ra khỏi hiệp ước này nhưng sự thoả thuận đó vẫn còn hiện hữu. Sẽ có những khó khăn vì Hoa Kỳ là một quốc gia lớn, khi họ rút ra thì những áp lực đối với Việt Nam sẽ không mạnh mẽ, nhưng chính quyền Việt Nam vẫn hiểu là họ phải chấp nhận hoạt động của những nghiệp đoàn độc lập đó. Liên đoàn lao động Việt sẽ vẫn tiếp tục hoạt động để thúc đẩy và vận động thành lập những nghiệp đoàn tự do trong tương lai.
Cát Linh : Anh vừa nhắc đến là chính phủ Việt Nam vẫn phải chấp nhận sự tồn tại và hoạt động của các nghiệp đoàn độc lập. Họ chấp nhận như thế nào ? họ nhìn nhận sự tồn tại dưới hình thức nào ? có công khai hay không ? Các hoạt động có được tự do hay không ?
Chu Văn Cương : Theo thoả thuận thì nhà nước Việt Nam bắt buộc phải chấp nhận sự hiện hữu, hoạt động của các nghiệp đoàn. Tuy nhiên, như chúng ta cũng biết, sẽ có những khó khăn trong thực tế. có lẽ nhưng công đoàn được thành lập bắt buộc phải ghi danh vào cơ quan hữu trách của nhà cầm quyền, hoặc phải ghi danh với tổng liên đoàn, là 1 ngoại vi của Đảng cộng sản Việt Nam.
Tuy là họ nói vậy nhưng trên thực tế họ có cho hoạt động hay không thì đó là chuyện tương lại chúng ta sẽ ghi nhận.
Khó khăn
Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump ký sắc lệnh rút Hoa Kỳ khỏi Hiệp định Thương mại xuyên Thái Bình Dương, TPP tại Nhà Trắng, Washington, DC hôm 23/1/2017. AFP photo
Cát Linh : Không có quốc gia đầu tàu là Hoa Kỳ thì cái khó khăn của Việt Nam trong vấn đề anh vừa đề cập là gì ?
Chu Văn Cương : Hoa Kỳ là một quốc gia lớn và chắc chắn là một thành viên có tiếng nói rất mạnh trong TPP, ngay cả ông thủ tướng Singapore cũng tuyên bố nếu không có Hoa Kỳ thì sẽ là sự mất mát rất lớn cũng như thủ tướng Nhật tuyên bố là TPP sẽ trở thành vô nghĩa nếu không có Hoa Kỳ.
Khi Hoa Kỳ tuyên bố rút lui như vậy thì dĩ nhiên trong sự thành lập các công đoàn độc lập, Liên đoàn lao động Việt tự do cũng như những tổ chức khác đang tranh đấu cho quyền lợi của công nhân thì thấy rằng thế nào cũng gặp những khó khăn hơn nữa, vì nếu có mặt của Hoa Kỳ, nếu Việt Nam tham gia TPP mà không chấp nhận sự có mặt của các công đoàn độc lập, vi phạm những điều luật trong TPP thì chắc chắn Hoa Kỳ sẽ là quốc gia lên tiếng mạnh mẽ nhất.
Quyền lợi bị ảnh hưởng
Cát Linh : Còn nếu nói về quyền lợi của người công nhân thì việc Hoa Kỳ rút TPP sẽ ảnh hưởng gì ?
Chu Văn Cương : Dĩ nhiên sẽ bị ảnh hưởng. Khi Hoa Kỳ không còn là thành viên của TPP nữa thì khi những công nhân trong nước sẽ bị những đàn áp, các quốc gia khác chắn chắn không lên tiếng mạnh mẽ như Hoa Kỳ. Những công đoàn độc lập khi được thành lập sẽ bị chi phối của nhà cầm quyền cộng sản Việt Nam, hoặc những công đoàn đó đều do những người của nhà cầm quyền đưa vào để lập ra. Mặt ngoài thì nói là công đoàn độc lập, nhưng thực tế thì đều do người của nhà cầm quyền điều hành.
Cát Linh : Nhiều người cho rằng khi Mỹ rút TPP thì những công nhân Việt Nam trong nước và những người hợp tác lao động sẽ gặp khó khăn, thậm chí nhiều hơn trước do bị ảnh hưởng từ phía Trung Quốc. Điều đó có đúng hay không ?
Chu Văn Cương : Đúng một phần. Chúng ta biết rằng mục đích khi các quốc gia thành lập ra hiệp ước TPP phần chính là để đối đầu lại sự phát triển kinh tế mạnh mẽ của Trung Cộng. Việc Hoa Kỳ rút lui khỏi TPP thì làm cho cán cân bị mất thăng bằng. Khi Việt Nam không còn đối tác, khách hàng quan trọng là Hoa Kỳ trong TPP thì chắc chắn một phần kinh tế sẽ bị Trung Cộng ảnh hưởng. Cho nên những nhận định của mọi người không phải là vô lý.
Cát Linh : Xin cảm ơn anh.
Cát Linh, phóng viên RFA
Sau khi nhậm chức hôm 20, trong ngày làm việc đầu tiên hôm 23 tháng 1, Tổng thống Donald Trump đã thi hành quyết định mà ông chủ trương từ khi còn tranh cử, đó là đơn phương triệt thoái khỏi khuôn khổ đàm phán của Hiệp ước Đối tác Xuyên Thái Bình Dương gọi tắt là TPP và chỉ thị cho các cơ quan hữu trách tiến hành đàm phán với từng đối tác thương mại theo thể thức song phương.
Tổng thống Mỹ Donald Trump ký sắc lệnh rút Mỹ khỏi Hiệp định Đối tác Thương mại xuyên Thái Bình Dương TPP tại Nhà Trắng hôm 23 tháng 1 năm 2017. AFP photo
Mỹ rút khỏi TPP
Thanh Trúc : Ban Việt ngữ xin kính chào chuyên gia kinh tế Nguyễn-Xuân Nghĩa trong chương trình phát thanh đầu tiên của Diễn đàn Kinh tế vào năm Đinh Dậu. Ngay sau khi nhậm chức thì Tổng thống Donald Trump quyết định ra khỏi Hiệp ước Đối tác Xuyên Thái Bình Dương mà Hoa Kỳ đã ký kết với 11 quốc gia trên vành cung Thái Bình Dương, thường được gọi tắt là TPP. Quyết định ấy không gây ngạc nhiên cho các nước, nhưng thưa ông, hậu quả sẽ là gì ?
Nguyễn-Xuân Nghĩa : Như mọi khi, tôi xin được trình bày về bối cảnh gần xa dẫn đến biến cố này trước khi chúng ta tìm hiểu về hậu quả cho các nước. Tổng thống Hoa Kỳ có quyền lấy những quyết định cho bộ máy hành pháp qua các sắc lệnh gọi là "executive orders" ; song song ông cũng cho các cơ quan hữu trách biết chiều hướng thi hành chính sách qua các chỉ thị, gọi là "bị vong lục" hay memorandum, trong ý nghĩa là "cho khỏi quên".
Trong ngày làm việc đầu tiên, hôm 23, Tổng thống Donald Trump ban hành chỉ thị về chính sách đàm phán thương mại của chính quyền mới, là thứ nhất, vì quyền lợi trên hết của người dân Mỹ, thứ hai là sẽ đàm phán với từng nước theo thể thức song phương. Từ nguyên lý ấy, ông ra lệnh cho Đại sứ Thương mại Hoa Kỳ triệt thoái khỏi khuôn khổ thương nghị với các nước đã ký kết Hiệp ước Xuyên Thái Bình Dương TPP và bắt đầu dàn xếp đàm phán song phương với từng nước để phát huy công nghiệp, bảo vệ công nhân và gia tăng lương bổng cho dân Mỹ.
Thanh Trúc : Đấy là bối cảnh gần của việc Hoa Kỳ rút khỏi Hiệp ước TPP, nhưng qua những gì ông vừa trình bày thì dường như người ta còn thấy ra một điểm mới là việc đàm phán song phương, thưa ông có phải như vậy không ?
Nguyễn-Xuân Nghĩa : Vì những lý do sau đây, tôi sợ nhiều người hiểu sai quyết định này mà nói là vị Tổng thống thứ 45 của Mỹ đã "giết chết" một hiệp ước. Thứ nhất, TPP hoàn thành việc đàm phán sau bảy năm thương thuyết giữa 12 quốc gia vào ngày năm Tháng 10 năm 2015 rồi được đại diện các nước ký kết ngày bốn Tháng Hai năm 2016. Sau đó, theo quy định thì Quốc hội và các cơ quan hữu trách của từng nước phải nghiên cứu toàn bộ văn kiện phức tạp ấy để đề nghị thay đổi nếu thấy cần thiết, trước khi chuẩn bị cơ sở pháp lý cho việc áp dụng, và sau cùng mới phê chuẩn. Khi ngần ấy quốc gia đã thương nghị lại rồi phê chuẩn văn kiện có điều chỉnh thì TPP với thật sự thành hình.
Sau khi TPP được ký kết thì giới dân cử Hoa Kỳ trong Quốc hội khóa 114 mới thấy nội dung quá toàn diện và rắc rối của TPP nên đa số bên đảng Dân Chủ bác bỏ và không ít dân biểu nghị sĩ Cộng Hòa cũng không đồng ý. Các ứng viên tranh cử Tổng thống là ông Donald Trump bên đảng Cộng Hòa và bà Hillary Clinton cũng ông Bernie Sanders bên đảng Dân Chủ cũng chống, dù bà Clinton đã từng cổ võ Hiệp ước này khi làm Ngoại trưởng cho Tổng thống Barack Obama. Chính là vì thiếu hậu thuẫn nên Quốc hội Mỹ không nghiên cứu và phê chuẩn như Tổng thống Obama khẩn khoản yêu cầu, và với Hoa Kỳ thì Hiệp ước TPP coi như đã chết trong trứng nước. Tổng thống Trump chỉ làm đúng chủ trương khi tranh cử, nhưng xác nhận thêm giải pháp thay thế là việc đàm phán song phương.
Hậu quả ra sao ?
Thanh Trúc : Nhờ ông nhắc lại bối cảnh, thính giả của chúng ta hiểu ra những rắc rối của chính trường Hoa Kỳ liên quan đến một Hiệp ước giữa 12 nước, trong khi đó người ta cũng chú ý đến việc Quốc hội Nhật Bản đã phê chuẩn TPP mà phía Việt Nam thì vẫn chưa. Thưa ông Nghĩa, khi hiểu rõ sự thể, ta thấy được một yếu tố mới là chiều hướng đàm phán song phương của Chính quyền Trump như giải pháp thay thế. Từ đó, ta có thể kết luận thế nào về hậu quả ?
Nguyễn-Xuân Nghĩa : Nếu muốn nhìn ra hậu quả trong tương lai thì ta nên ngược về quá khứ và đây là bối cảnh xa mà chúng ta cần nhớ khi Tổng thống Hoa Kỳ nói đến ba mục tiêu của việc đàm phán thương mại theo khuôn khổ song phương là khuếch trương kỹ nghệ, bảo vệ công nhân và nâng cao lương bổng.
Nhìn trong bối cảnh xa thì người ta thấy được hai ba chuyện. Thứ nhất là sự thất bại của khuôn khổ hợp tác thương mại toàn cầu là Tổ chức Thương mại Thế giới WTO, khi vòng đàm phán Doha do Chính quyền của Tổng thống George W. Bush đề nghị với WTO từ Tháng 10 năm 2001 mà vẫn bế tắc. Thứ hai là cùng với nỗ lực toàn cầu của một tổ chức có 164 hội viên là WTO thì các nước cũng tiến hành hợp tác cấp vùng, trong từng khu vực.
Thí dụ như Hiệp ước TPP Xuyên Thái Bình Dương và Hiệp ước Xuyên Đại Tây Dương gọi tắt là TTIP giữa Hoa Kỳ và 28 quốc gia thành viên của Liên hiệp Âu Châu hay Hiệp ước CETA giữa Liên Âu và Canada.
Các hiệp ước cấp vùng ấy cũng thất bại, người ta chỉ nói đến TPP và Mỹ mà quên rằng TTIP hay CETA đều lâm vào bế tắc, lần này do sự chống đối của nhiều nước Âu Châu. Điển hình còn rõ hơn là Hiệp ước Tự do Thương mại Bắc Mỹ NAFTA giữa Hoa Kỳ, Canada và Mexico đã được ba nước áp dụng từ năm 1994 mà nay đang lâm khủng hoảng.
Theo hướng đa phương đó, sáng kiến thành lập một khu vực tự do mậu dịch giữa 21 quốc gia trên vành cung Thái Bình Dương gọi là FTAAP được Úc đề xướng từ năm 1989 nay vẫn chưa nhúc nhích. Thứ ba, ngoài nội dung trao đổi tự do về thương mại và đầu tư, ta còn thấy một tham vọng khác đó là "hợp tác toàn diện", với sự đồng thuận về tiêu chuẩn cao hơn trong các lĩnh vực môi sinh, xã hội, công đoàn, v.v….
Chính là yêu cầu toàn diện ấy mới khiến Hiệp ước TPP là văn kiện quá phức tạp với nhiều đòi hỏi thay đổi trong từng nước và vi phạm chủ quyền quốc gia nên mới gây phản ứng chống đối. Theo chiều hướng ấy, dự án hợp tác toàn diện do Trung Quốc cố thúc đẩy từ năm 2014 với 10 quốc gia của Hiệp hội ASEAN và năm nước Nhật Bản, Nam Hàn, Ấn Độ, Úc và New Zealand đã qua 15 vòng đàm phán mà chưa có kết quả. Nếu nhìn vào bối cảnh trường kỳ thì việc TPP thất bại không có nghĩa là Hiệp ước Toàn diện và Cấp vùng RCEP sẽ thành công, nhất là khi Bắc Kinh lại muốn đẩy Hoa Kỳ ra ngoài sáng kiến này.
Song phương hay đa phương ?
Người dân biểu tình chống hiệp ước CETA và TTIP tại trung tâm Madrid vào ngày 21 tháng một năm 2017. AFP photo
Thanh Trúc : Thưa ông Nghĩa, khi nhìn sự kiện từ giác độ mở rộng như vậy, người ta thấy được vài yếu tố sau đây : từ khuôn khổ hợp tác toàn cầu như với tổ chức WTO, các nước cũng có nỗ lực hợp tác đa phương trong phạm vi địa dư của từng khu vực và từ quy chế tự do mậu dịch, các nước còn có tham vọng hợp tác toàn diện với những yêu cầu thay đổi lớn hơn. Nhưng nói chung thì dường như các nỗ lực ấy đều gặp trở ngại, thậm chí thất bại. Phải chăng vì vậy ta mới thấy một chiều hướng mới là tìm sự thỏa thuận song phương giữa hai nước với nhau ?
Nguyễn-Xuân Nghĩa : Tôi nghĩ là vậy. Vì dư luận quá chú ý tới Chính quyền Donald Trump, người ta cứ cho là tất cả đều do Hoa Kỳ mà ra nên chẳng thấy thất bại ở nhiều nơi khác như tại Âu Châu và điển hình không kém là việc Vương Quốc Anh quyết định ra khỏi Liên Âu nay đang chuẩn bị thương thuyết lại với Âu Châu và với Hoa Kỳ về khuôn khổ hợp tác kinh tế. Chúng ta chứng kiến một chuyển động lớn là trào lưu hợp tác toàn cầu đang bị đẩy lui và giải pháp tạm thay thế là các hiệp ước song phương.
Chuyện này xảy ra trong 80 năm liền, từ 1860 cho tới Thế chiến II. Sau Thế chiến II, ta mới có các định chế quốc tế trong một trật tự mới làm nền tảng của hợp tác kinh tế toàn cầu. Trật tự ấy đang rã và thế giới lui về giải pháp song phương mà Hiệp ước TPP và lập trường của Hoa Kỳ chỉ là hậu quả, không là nguyên nhân. Khi ấy, ta nên tự hỏi là các nước còn có lợi gì chăng, trong khuôn khổ song phương ấy ?
Thanh Trúc : Đây mới là câu hỏi chính vì sẽ giúp chúng ta nhìn ra yếu tố quyền lợi sau thất bại của TPP. Thưa ông, tự do giao dịch buôn bán với nhau có lợi hay không ?
Nguyễn-Xuân Nghĩa : Thưa rằng câu trả lời thuộc phạm vi kinh tế chính trị lại là câu hỏi : "lợi cho ai" ?
Thời hiện đại từ 500 năm trước, thế giới gọi là tiên tiến gồm các nước Âu Châu đều ra khỏi lý luận "trọng nông" của mấy ngàn năm mà theo trường phái kinh tế "trọng thương".
Trọng thương là coi trọng thương mại và giao dịch để tranh thủ quyền lợi quốc gia, với hàm ý kinh tế bên dưới là bán thì lời hơn mua. Người ta lầm tưởng rằng trong mua bán thì người bán giữ ưu thế theo lối "hơn bù kém" và các nước Âu Châu chinh phục quyền lợi với chế độ thực dân để giành thêm đất đai hàng hóa từ các thuộc địa.
Triết lý trọng thương hay nôm na lý tài ấy lại dẫn tới chiến tranh giữa các nước nên từ giữa thế kỷ 19 thiên hạ mới tìm đến các thỏa ước hợp tác theo tinh thần nếu được quyền giao dịch tự do thì đôi bên đều có lợi, chứ chính sách ngăn sông cấm chợ để bảo vệ quyền lợi riêng chỉ dẫn tới thất bại.
Chiều hướng ấy phát triển mạnh sau Thế chiến II với hy vọng là khi tự do giao dịch về kinh tế thì mọi người đều giàu có và các nước sẽ ít gây chiến với nhau, kết quả tiêu biểu là tổ chức WTO và Liên Âu. Nhưng ngày nay, tham vọng ấy lại dẫn đến phản ứng dội ngược là điều chúng ta vửa phân tích vì trong trao đổi, một thiểu số lại làm giàu nhanh hơn đa số còn lại. Sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật và tổ chức sản xuất càng khiến một số thành phần xã hội không theo kịp đà tiến hóa và thấy bị thiệt thòi, như thiếu tay nghề cho lọai công việc mới, bị mất việc hay đành nhận lương thấp.
Thanh Trúc : Chúng ta đi tới phần kết luận về hậu quả của TPP là Việt Nam nên làm những gì ?
Nguyễn-Xuân Nghĩa : Thứ nhất, TPP vắng mặt nền kinh tế có sức tiêu thụ và nhập khẩu cao nhất là Hoa Kỳ nhưng vẫn còn 11 thành viên kia, kể cả Nhật Bản hay Úc. Đấy vẫn là cơ hội cho Việt Nam cải cách và hội nhập vào một thị trường lớn hơn, có trình độ tổ chức cao hơn. Là một nước nghèo, Việt Nam sẽ có lợi nhiều hơn các nước kia trong sân chơi mới.
Thứ hai, Việt Nam đã bình thường hóa quan hệ với Hoa Kỳ từ năm 1995, có hiệp ước thương mại song phương từ năm 2000, được quy chế tối huệ quốc một cách thường trực từ 10 năm trước và vẫn có thể khai triển nền móng thảo luận song phương với Mỹ. Nếu xúc tiến cải cách theo yêu cầu của TPP với 11 nước kia thì càng có lợi hơn khi đàm phán với Mỹ.
Trong khi ấy, nếu ngả theo hiệp ước RCEP có nội dung lý tài của Bắc Kinh thì càng khó ra khỏi tình trạng lệ thuộc quá tai hại vào kinh tế Trung Quốc. Và sau cùng, bài học từ Hoa Kỳ về hiện tượng Donald Trump là điều rất đáng cho Hà Nội và Bắc Kinh suy ngẫm : đó là sự nổi dậy của quần chúng lao động lầm than chống lại những kẻ có quyền và có tiền. Nên nghĩ đến sự lầm than còn khốc liệt hơn của đa số người dân Việt Nam trước những chuyển động khá mạnh của thế giới chung quanh.
Thanh Trúc : Ban Việt ngữ đài Á Châu Tự Do xin cảm tạ kinh tế gia Nguyễn-Xuân Nghĩa về bài phân tách này.
Thanh Trúc, phóng viên RFA
Nguồn : RFA tiếng Việt, 01/02/2017
Ông Kerry đưa ra lời khuyên này trong bài phát biểu tại Đại học Sư Phạm Kỹ Thuật thành phố Hồ Chí Minh hôm 13/1
Ngoại trưởng sắp mãn nhiệm của Mỹ John Kerry trong chuyến công du cuối cùng đã ghé qua Việt Nam và khuyên Hà nội nên thận trọng trong tiến trình đàm phán các hiệp định thương mại mới.
Ông Kerry đưa ra lời khuyên này trong bài phát biểu tại Đại học Sư Phạm Kỹ Thuật thành phố Hồ Chí Minh hôm 13/1 trong chuyến thăm cuối cùng tới Việt Nam với tư cách ngoại trưởng Mỹ.
Vào lúc sắp sửa kết thúc nhiệm kỳ, ông Kerry nói ông không thể đoan chắc liệu hiệp định Đối Tác Thương Mại Xuyên Thái Bình Dương (TTP) có tồn tại hay không, nhưng ông khuyên Việt Nam không nên vội vàng chấp nhận một hiệp định thương mại nào đó để thay thế TPP và hy sinh những điều khoản kinh doanh có lợi đã đạt được trong TPP.
Hiệp định TPP gồm 12 nước thành viên, trong đó có Việt Nam, được coi là "chết lâm sàng" sau khi tổng thống đắc cử Trump tuyên bố Mỹ sẽ rút ra khỏi hiệp định bao trọn 40% GDP toàn cầu này. Ông Trump nói ông sẽ chính thức tuyên bố quyết định này trong lễ nhậm chức ở Washington vào ngày 20/1.
Việt Nam được các chuyên gia kinh tế đánh giá là nước sẽ hưởng lợi nhiều nhất từ hiệp định thương mại TPP. EuroAsia Group ước lượng với TPP, lượng xuất khẩu của Việt Nam sẽ tăng 28% trong vòng 1 thập niên tới và lượng hàng may mặc và giày da xuất khẩu sẽ tăng 50% trước năm 2025.
Việt Nam cũng đã hoãn thông qua TPP và đang đàm phán hiệp định Đối tác Kinh Tế Toàn Diện Khu Vực (RCEP) do Trung Quốc đề xuất. Đây là hiệp định thương mại mà Trung Quốc đề nghị để thay thế TPP và bành trướng ảnh hưởng trong khu vực.
Ông Kerry cho rằng "có những nước sẵn sàng tham gia các hiệp định một cách vội vã mà không đòi hỏi những tiêu chuẩn cao và làm như vậy có vẻ tiện lợi trong ngắn hạn", ám chỉ hiệp định RCEP mà Trung Quốc đang thương thảo với 15 nước trong khu vực Châu Á Thái Bình Dương, nhưng không có Mỹ.
Giáo sư Carl Thayer của trường đại học New South Wales cho rằng Việt Nam sẽ "rất thực tế và làm những gì tốt nhất có thể để bảo vệ nền kinh tế".
"Việt Nam đang rơi vào tình trạng thâm hụt mậu dịch với Trung Quốc và vấn đề này khó có thể giải quyết. Sẽ không có cách gì Việt Nam cân bằng được cán cân thương mại với Trung Quốc. Đó là một thực tế. Việt Nam cần có cái gì đó khác để giúp trong việc này. VN cần tiến vào thị trường Châu Âu. Họ cần tiến sâu hơn vào thị trường Mỹ.
Nhưng theo Giáo sư Thayer, TPP chưa hẳn đã chết bởi tổng thống đắc cử Donald Trump là người "khó đoán được" và nội các mới vẫn còn đang trong giai đoạn hình thành.
Từ khi đắc cử, ông Trump đã thay đổi một số lập trường so với những gì mà nhà tỷ phú này đã tuyên bố trong chiến dịch vận động tranh cử.
Giáo sư Thayer cho rằng nếu không có được TPP thì Việt Nam, cũng như 6 thành viên khác tham gia đàm phán hiệp định này, sẽ cần đạt 1 hiệp định thương mại song phương với Hoa Kỳ.
Linh Đan