Thông Luận

Nói chuyện khiếm hụt mậu dịch ở một nước tương đối dễ, vì không ai thích mình bị khiếm hụt. Nói chuyện cả thế giới hơi rắc rối vì khi nước này khiếm hụt có nghĩa là có nước khác được thặng dư. Nhưng tình trạng mất thăng bằng kéo dài thì tất cả các nước đều thiệt hại.

Hình minh họa.

Trước cuộc khủng hoảng toàn cầu 2007-2008, nhiều quốc gia lâm cảnh "ngập lụt" vì tiết kiệm nhiều quá. Trung Quốc là điển hình. Chính quyền Trung Quốc thúc đẩy sản xuất nhưng chỉ muốn xuất cảng, người dân không được tiêu thụ, cả nước bị cưỡng bách phải tiết kiệm. Giá dầu lửa tăng, các nước xuất cảng dầu cũng ngập ứ với số tiền thu về. Tiền tiết kiệm đó phần lớn chạy qua nước Mỹ, mậu dịch thâm thủng nhưng dân Mỹ tha hồ tiêu xài nhờ lãi suất xuống thấp ! Tổng số chênh lệch mậu dịch cả thế giới lên tới 5% kinh tế toàn cầu. Trong thập niên 1990 có nhiều nước khiếm hụt, nhiều nước thặng dư mậu dịch, nhưng con số mất thăng bằng đó chỉ chiếm 1,2% GDP thế giới.

Cuộc khủng hoảng tái lập thế cân bằng, nhờ giá dầu xuống và chính quyền Trung Quốc thúc đẩy cho dân tiêu thụ nhiều hơn. Nhưng cho tới nay, số mậu dịch mất thăng bằng vẫn còn lớn bằng 3% GDP của thế giới.

Năm 2017 Tổng thống Donald Trump đi Châu Á về đã tuyên bố : "Chúng ta bị khiếm hụt 800 tỷ đô la khi buôn bán với các nước khác. Không thể chấp nhận được". Giáo sư Peter Navarro, cố vấn kinh tế Tòa Bạch Ốc còn tiên đoán tới hết năm 2018 khiếm hụt của Mỹ sẽ xuống số không.

Covid 19 khiến nước Mỹ thâm thủng mậu dịch nhiều hơn. Trong tháng Tám 2020, Mỹ nhập cảng hàng hóa nhiều hơn xuất cảng 84 tỷ đô la. Nhờ các dịch vụ xuất cảng tăng lên nên cán cân thương mại chỉ khiếm hụt 67 tỷ đô la ; cao nhất trong 14 năm qua. Những thống kê do bộ Thương mại Mỹ công bố ngày Thứ Ba 13 tháng 10 cho thấy trong năm 2020 này cho thấy cán cân thương mại của Mỹ sẽ khiếm hụt 600 tỷ đô la.

Một lý do khiến khiếm hụt mậu dịch ở Mỹ vẫn cao trong năm nay là vì Covid-19 ! Số hàng Mỹ nhập cảng tăng vọt sau khi dân Mỹ được chính phủ trợ cấp để khuyến khích họ tiêu thụ. Cho tới nay Quốc hội đã chuẩn chi 3,3 ngàn tỷ đô la giúp tất cả mọi người dân đóng thuế, nhất là mấy chục triệu người mất việc vì bệnh dịch.

Nhưng chính phủ Mỹ không thể tiếp tục trợ cấp cho dân tiêu thụ mãi mãi, dù đảng nào sẽ thắng trong cuộc bầu cử sắp tới. Các nước Châu Âu giầu có cũng vậy. Cho nên những nước thặng dư mậu dịch đứng trước một mối lo.

Trong nền kinh tế thế giới, một nước bán ra nhiêu hơn mua vào vì họ sản xuất nhiều, tiêu thụ ít hơn các nước khác. Các nước thặng dư khi tiền thu nhờ xuất cảng cao hơn tiền mua hàng nhập cảng, sẽ đem số tiền dư đó cho vay. Khi chính phủ Trung Quốc mua các trái phiếu của chính phủ Mỹ, họ đã cho cả nước Mỹ vay nợ. Tiền vô nhiều, lãi suất trong nước Mỹ sẽ xuống thấp.

Các nước khiếm hụt mậu dịch, như nước Mỹ, dân chúng được lợi hiển nhiên, vì được tiêu xài nhiều hơn. Số cầu tăng lên, nhưng không hại gì vì họ có thể vay tiền với lãi suất thấp. Lãi suất cao hơn số không là động cơ chính làm cho dòng tiền tệ luân chuyển : Các nước thu tiền dư đem cho các nước khiếm hụt vay, nhờ thế họ cứ việc mua thêm và tiếp tục khiếm hụt. Mọi người đều vui vẻ, bởi vì hồi đó lãi suất ở Mỹ còn cao hơn số không.

Khi lãi suất xuống bằng số không hiện nay, có khi thấp hơn số không như ở Châu Âu, thì tình hình khác hẳn trước. Dù các nước thặng dư mậu dịch vẫn có thể cho các nước khiếm hụt vay tiền, họ có rất nhiều tiền sẵn sàng để cho vay, nhưng lãi suất đã ở số không rồi không còn xuống thấp hơn ! Những nước thặng dư mậu dịch như Trung Quốc sẽ phải đem số tiền dư dùng vào các việc khác.

Ngân hàng Trung ương Mỹ đã báo trước sẽ giữ lãi suất ở mức zero trong nhiều năm tới. Dòng tiền dòng luân chuyển trước đây bây giờ không còn công hiệu nữa. Số cầu ở Mỹ và các nước khiếm hụt mậu dịch sẽ không tăng lên mà còn có thể đi xuống, tức là có thể đẩy các hoạt động kinh tế đi xuống.

Chính phủ và quốc hội Mỹ sẽ chi thêm, trợ cấp cho người dân tiếp tục tiêu thụ, để tránh cuộc cho kinh tế suy thoái. Số khiếm hụt mậu dịch lên cao gần đâymột phần là hậu quả của chính sách đó. Khi chính phủ Mỹ, và các nước Châu Âu, giảm bớt rồi chấm dứt các chương trình trợ cấp này, thì các nước như Trung Quốc, vẫn quen sống bằng thặng dư mậu dịch, sẽ phải lo.

Một biện pháp có thể giúp các nước đó vẫn tiếp tục bán được hàng hóa, là tìm cách giảm giá trị đồng tiền của họ. Đồng tiền xuống giá sẽ giúp bán hàng rẻ hơn khi tính bằng đô la Mỹ ! Nhiều nước Châu Á đã đi mua tiền Mỹ về quỹ dự trữ, cốt dìm giá trị đồng tiền nước họ xuống. Chính phủ Mỹ đã cảnh cáo một số nước về "âm mưu lũng đoạn" này, trong đó có cả Việt Nam !

Nhưng vì Ngân hàng Trung ương Mỹ đã báo trước sẽ giữ lãi suất số không trong nhiều năm, cho nên đồng đô la Mỹ không lên giá mà còn có đà đi xuống. Kể từ tháng Năm 2020, đồng đô la Mỹ đã xuống giá 5% đối với đồng Nguyên của Trung Quốc. Bắc Kinh đang tìm cách kìm không cho đồng tiền của họ lên giá ; nhưng chính phủ Mỹ cũng chuẩn bị sẽ lên án Trung Quốc cố tình hạ hối suất và đưa ra các biện pháp "trừng phạt". Cuộc đối đầu Mỹ-Trung sẽ còn tiếp tục, đang bước qua giai đoạn "chiến tranh mậu dịch" để đi vào các lãnh vực thực sự quan trọng : Cạnh tranh trong các kỹ thuật tân tiến và các liên minh thương mại toàn cầu. Đó mới là cuộc chiến kinh tế thực sự trong thế kỷ 21 này.

Ngô Nhân Dụng

Nguồn : VOA, 14/10/2020

Thương mại thế giới náo loạn vì Donald Trump

Washington chuẩn bị ban hành sắc lệnh áp thuế nhôm - thép phá vỡ "khung thương mại" do chính Hoa Kỳ đã lập ra. Việc cố vấn kinh tế của tổng thống Trump từ chức đẩy mậu dịch toàn cầu vào một tương lai vô định.

Tổng thống Mỹ Donald Trump trong một cuộc họp về tăng thuế nhôm-thép vào Mỹ tại Nhà Trắng, Washington, ngày 01/03/2018. Reuters/Kevin Lamarque

Nhật báo kinh tế Les Echos ghi nhận : Việc cố vấn kinh tế của tổng thống Donald Trump từ chức phản đối chính sách bảo hộ làm náo loạn Nhà Trắng, đảo lộn thế cân bằng trong dàn cố vấn của lãnh đạo Mỹ trên một hồ sơ quan trọng. Phe chủ trương đẩy mạnh giao thương quốc tế với những gương mặt hàng đầu như ngoại trưởng Rex Tillerson, bộ trưởng quốc phòng James Mattis hay cố vấn kinh tế Gary Cohn bị suy yếu.

"Chủ trương bảo hộ chia rẽ Nhà Trắng", tựa một bài báo trên Libération. Le Figaro đưa tin "Phe ôn hòa trong Nhà Trắng yếu thế". Thêm một cộng tác viên thân cận của tổng thống Trump giũ áo ra đi. Le Monde nói tới "một sự chảy máu" về nhân sự ở phủ tổng thống.

Nhưng không chỉ có thế. Sự ra đi của ông cố vấn kinh tế Gary Cohn là một dấu hiệu cho thấy thế giới cận kề một cuộc chiến tranh thương mại.

Les Echos phân tích : có lẽ hồ sơ duy nhất mà từ khi bước vào Nhà Trắng, Donald Trump không hề thay đổi ý kiến là bảo hộ mậu dịch. Từ thép của Trung Quốc đến máy bay và gỗ nhập của Canada, từ máy giặt Hàn Quốc đến xe hơi Châu Âu... đều trong tầm ngắm của lãnh đạo Hoa Kỳ. Donald Trump không chỉ tăng thuế nhập khẩu, mà còn muốn phá vỡ luôn cả luật chơi thương mại từng do chính Hoa Kỳ đặt ra 70 năm về trước.

Vì muốn dành ưu tiên cho các thỏa thuận song phương thay vì đa phương, Donald Trump đã rút Mỹ ra khỏi Hiệp định Tự do Mậu dịch xuyên Thái Bình Dương TPP. Ông cũng là người ngăn chặn việc cho bổ nhiệm ba trong số bảy thẩm phán của tòa án trọng tài thuộc Tổ chức Thương mại có trọng trách giải quyết các xung đột giữa các thành viên. Donald Trump đang đẩy thương mại thế giới vào hoàn cảnh "hỗn loạn chưa từng thấy từ nhiều thế kỷ qua".

"Thế giới trong tình trạng hỗn loạn" cũng là cụm từ được Libération sử dụng trong bài viết mang tựa đề "Liên Hiệp Châu Âu sẵn sàng đọ sức với Trump" để trả đũa đòn Washington áp thuế nhôm-thép.

Tờ báo cho rằng, tổng thống Hoa Kỳ dùng "nhầm vũ khí để giải quyết một vấn đề có thực", chính vì vậy mà Liên Hiệp Châu Âu phản ứng mạnh mẽ và dọa trả đũa đích đáng, tức là đánh thuế vào quần Jean Levi's, vào rượu whisky Bourbon hay bơ đậu phộng của Mỹ nhập vào thị trường Châu Âu.

TPP hồi sinh

Le Monde dành một bài báo dài nói về một Thỏa thuận Thương mại xuyên Thái Bình Dương được hồi sinh. Nhà báo Marie de Vergès nhắc lại những nguyên tắc cơ bản của Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương - CPTPP - được 11 nền kinh tế cùng ký kết tại Chile.

Washington để ngỏ khả năng đàm phán để gia nhập câu lạc bộ này kèm theo một số điệu kiện. Có điều chính quyền Trump thiên về những thỏa thuận song phương, mà trước mắt "không một quốc gia nào muốn một mình đàm phán với Mỹ".

Viện nghiên cứu kinh tế Peterson Institute tại Washington đánh giá : với CPTPP giữa 11 nền kinh tế trong vành đai Thái Bình Dương, các doanh nghiệp Mỹ phải "đứng ngoài một tổ chức mà trớ trêu thay, do Hoa Kỳ từng là một trong những nhà kiến trúc". Rồi đây, với CPTPP, doanh nhân Mỹ mất lợi thế trên thị trường Nhật Bản so với các hãng của Canada hay Mexico.

Vì sao Kim Jong-un chọn giải pháp hòa hoãn ?

Tên tuổi người đàn ông thứ nhì xuất hiện nhiều trên các trang báo Paris trong ngày là Kim Jong-un. Kim Jong-un "mở mặt trận ngoại giao", tựa của Le Figaro.

Le Monde trên trang nhất đăng ảnh lãnh tụ Bắc Triều Tiên tiếp phái đoàn cao cấp của Hàn Quốc ở Bình Nhưỡng. Bên trên là hàng tựa : "Vì sao Kim Jong-un hòa hoãn ?".

Ở trang trong, nhà báo Philippe Pons giải thích : ông Kim "cũng muốn thoát khỏi tình trạng bế tắc". Dù có khả năng chống chọi với hàng loạt các biện pháp trừng phạt của quốc tế, Bắc Triều Tiên bắt đầu mệt mỏi. Bình Nhưỡng sưởi ấm quan hệ với Seoul nhằm "nới lỏng gọng kềm" của quốc tế.

Yếu tố thứ nhì là sau một loạt các vụ thử nghiệm, Bắc Triều Tiên đã buộc cả thế giới, đứng đầu là Mỹ, phải công nhận khả năng răn đe của chế độ được cho là còn rất khép kín này. Giờ đây, Bình Nhưỡng có thể tự cho phép thông báo "tạm ngưng các vụ thử nghiệm" trong lúc diễn ra đàm phán.

Trong mọi trường hợp, theo lời một chuyên gia về hạt nhân Bắc Triều Tiên thuộc Viện Nghiên cứu Sejong tại Seoul, Bình Nhưỡng sẽ không bao giờ từ bỏ các chương trình hạt nhân vì ba lý do : Một là không có vũ khí hạt nhận, an ninh của Bắc Triều Tiên dễ bị đe dọa. Hai là trang bị vũ khí nguyên tử ít tốn kém hơn so với việc trang bị các loại vũ khí quy ước. Sau cùng từ bỏ tham vọng hạt nhân có thể hiểu như một tín hiệu mềm yếu của bản thân Kim Jong-un.

Philippe Pons kết luận : Điều chắc chắn là thái độ hòa hoãn của Bình Nhưỡng đang khiến chính sách của Mỹ đối với Bắc Triều Tiên thêm nan giải.

Nga và Trung Quốc, điểm tựa của Hàn Quốc ?

Trong bối cảnh hai nước Triều Tiên giành lại quyền tự định đoạt lấy tương lai, Seoul giữ khoảng cách với đồng minh truyền thống là Washington, Le Figaro nhận định : trên bàn cờ quốc tế, "nhà độc tài trẻ" Bắc Triều Tiên từng được đào tạo ở Thụy Sĩ này đang làm tổng thống Hoa Kỳ bối rối.

Các chiến lược gia ở Washington còn hoài nghi về thiện chí của Bình Nhưỡng. Biết đâu, tổng thống Moon "có thể trông chờ vào Nga và Trung Quốc" làm hạ nhiệt tình hình bán đảo Triều Tiên.

Mục tiêu lâu dài của Kim Jong-un là làm suy yếu liên minh Mỹ-Hàn, chấm dứt các đợt tập trận chung giữa hai đồng minh truyền thống này và sau cùng là đẩy 28.500 lính Mỹ ra khỏi bán đảo Triều Tiên. Một cách gián tiếp, tác giả bài báo muốn nói là Trung Quốc và Nga tán đồng cả ba mục đích mà Bình Nhưỡng hướng tới.

Có một điều chắc chắn là trước mắt, việc Seoul - Bình Nhưỡng nối lại đường dây điện thoại đỏ "tạm thời xua tan đe dọa kịch bản đánh phủ đầu và đang làm dấy lên hy vọng quốc tế giảm nhẹ cấm vận Bắc Triều Tiên".

Kim Jong-un, không chỉ là một "Rocket man" như biệt danh mà tổng thống Mỹ Donald Trump dành tặng cho lãnh đạo Bắc Triều Tiên, mà nhân vật số 1 ở Bình Nhưỡng còn là một "chiến lược gia" tầm cỡ.

Nữ ứng cử viên tổng thống Nga duy nhất

Trở lại với những bài báo nhân Ngày Quốc Tế Phụ Nữ, La Croix phác họa chân dụng nữ ứng cử viên tổng thống Nga duy nhất, đương đầu với Vladimir Putin, là Ksenia Sobtchak.

Năm nay 36 tuổi, Ksenia Sobtchak là con gái cố thị trưởng thành phố Saint Petersburg. Ông này là người từng đỡ đầu cho sự nghiệp chính trị của Vladimir Putin. Thành danh trong làng giải trí, Ksenia từng được mệnh danh là con búp bê của đài truyền hình. Thuở bé, cô từng thấy Vladimir Putin rất thường xuyên lui tới trong gia đình, khi còn là "cộng tác viên và dưới quyền của cha cô là Anatoli Sobtchak". Những người xấu miệng cho rằng, cô gái tóc vàng Ksenia Sobtchak là "một ứng cử viên được điện Kremlin điều khiển từ xa".

Bình đẳng nam nữ, mục tiêu còn xa vời

Để đánh động công luận về phân biệt đối xử - nam nữ tại Pháp, báo Libération đặc biệt có hai giá báo khác nhau. Bán cho phụ nữ chỉ có 2 euro, và 2,5 euro cho các ông. Tờ báo giải thích : "Đây không phải để phạt nam giới mà chỉ nhằm xoáy vào cách biệt về mức lương giữa hai giới tính. Cùng công việc, cùng bằng cấp, lương phụ nữ thấp hơn so với các đồng nghiệp nam 25%". Les Echos chạy trang nhất : "Tổng thống Macron hứa bình đẳng về mức lương", một mục tiêu tờ báo đánh giá là "đầy tham vọng".

Bạo hành với phái đẹp

Le Figaro nhân ngày 8 tháng 3 dành trang nhất để nói về "dư âm từ vụ án Weinstein" trước hiện tượng phụ nữ bị bạo hành. Xã luận của tờ báo không phủ nhận những đóng góp của các phong trào bảo vệ nữ giới, của những sáng kiến từ các hội đoàn, từ những cá nhân... vạch trần những hành vi khiếm nhã dưới mọi hình thức của phái nam. Nhưng theo Le Figaro thì chìa khóa cho phép chấm dứt hiện tượng tiêu cực đó, là giáo dục. Le Monde đưa ra cùng quan điểm : Giáo dục là chìa khóa chống các hình thức kỳ thị và phân biệt giới tính.

Công trình dài hơi đó phải được thực hiện từ rất sớm, gần như là từ khi đứa trẻ mới lọt lòng. Không thể dậy cho con gái những đức tính như là dịu dàng, nhẫn nhục, hòa nhã... Còn con trai thì phải hùng, dũng, xông pha... Thậm chí, một số sách dành cho trẻ nhỏ bị chỉ trích là đưa ra một cái nhìn sai lệch về vai trò của nữ giới. Tại sao những nghề như cảnh sát, phi công, lính cứu hỏa... lại chỉ hướng về mấy cậu con trai ? Còn con gái thì được đọc sách về thần thoại, thiên nhiên, và được hướng về những ngành nghề như làm cô giáo, hay y tá ?

Tôn giáo không là lá bùa hộ mệnh cho phụ nữ

La Croix dành ba trang báo nhường lời cho những sáng kiến san bằng "bất bình đẳng" nam nữ. Người thì cho rằng, giải pháp hay nhất là bắt các ông tham gia nhiều hơn vào công việc nhà, vào việc dậy dỗ con cái. Người thì coi việc bảo đảm cho nữ giới độc lập về mặt tài chính là thượng sách. Nhưng có rất nhiều tiếng nói quan niệm, kiến thức và học vị là hai lá chắn khá hiệu quả, giới hạn rủi ro phụ nữ bị bạo hành hay bị lạm dụng.

Les Echos, trong một bài báo nhỏ mang tựa đề "Làn sóng phản kháng từ các nữ tu sĩ tại Vatican" cho biết, trong số báo gần đây nhất, nguyệt san Femmes Eglise Monde, tạm dịch là Phụ nữ Giáo hội Thế giới, được ấn bản chung với hãng thông tấn của Tòa Thánh, ba nữ tu sĩ lên tiếng về hiện tượng trọng nam khinh nữ trong Giáo hội Công giáo. Các vị nữ tu bị bóc lột. Nhiều người phải nhận lấy những công việc như là dọn bữa điểm tâm cho các "cha", quét dọn tu viện, giặt chăn màn... mà không được trả lương và giờ giấc làm việc của họ cũng không được ấn định rõ ràng như những quy định về luật lao động trong đời thường ngoài xã hội.

Hiện tượng bất bình đẳng về giới tính đã len lỏi vào cả các tu viện !

Thanh Hà