Thông Luận

Cơ quan ngôn luận của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên

"Người nghèo" li được các viên chc hu trách nhc ti như đi tượng hàng đu trong hoch đnh và thc thi chính sách, song s quan tâm cũng vn ch dng li trên chót lưỡi và đu môi.

vat1

Những người nông dân đang lên thành ph bán sc lao đng ti Hà Ni (Hình : Nguyễn Đình Hà)

***

Hồi trung tun tháng 8, sau khi gii thiu kế hoch tăng thuế giá trị gia tăng (VAT) d trù s thc hin t đu năm 2019 (nâng t l ca các sn phm, dch v đang chu thuế VAT t 5% lên 6%, thu 12% đi vi các mt hàng đang chu thuế VAT là 10%), ông Phm Đình Thi, V trưởng V Chính sách thuế, thuc B Tài chính, nhn mnh rng, d tính tăng thuế VAT s không nh hưởng đến người nghèo vì 60% chi phí ca nhóm này dành cho các sn phm, dch v (thc phm, giáo dc, y tế) thuc loi không b tính VAT.

VAT là loại thuế tính trên giá tr tăng thêm ca sn phm, dch v suốt quá trình t sn xut, phân phi đến s dng và người cui cùng tr tin mua hàng hóa, dch v là đi tượng gánh khon thuế này. Tăng t l VAT đng nghĩa vi vic buc tt c mi người phi tr nhiu tin hơn cho các sn phm phi mua, dch v phi dùng thành ra dự tính tăng t l VAT trên đa s hàng hóa, dch v ti Vit Nam b công chúng phn đi kch lit.

Có thể vì vy nên hai tun sau, vào h tun tháng 8, bà Vũ Th Mai, mt Th trưởng ca B Tài Chính, th th vi công chúng, xin điu chnh li chút xíu rằng, kế hoch tăng VAT có nh hưởng đến người nghèo nhưng mc đ không nhiu ! Du bà Mai đã nói li cho rõ nhưng công chúng vn không ưng và đã có rt nhiu người gii thích ti sao h bt bình. Trong s này có ông Vũ Thành T Anh, chuyên gia kinh tế làm vic ti Đi hc Fulbright Vit Nam.

Ông Anh vừa đem lý thuyết cơ bn ca kinh tế hc ra nhc các viên chc B Tài chính (t l thu nhp dành cho tiêu dùng ca người nghèo luôn cao hơn người giàu, thành ra gánh nng VAT mà h phi mang s có t l cao hơn so vi thu nhp ca h, tăng VAT chc chn s làm gii có thu nhp thp b tn thương nhiu hơn) va dn mt tài liu ca Ngân hàng Thế gii (WB) đ chng minh các viên chc B Tài chính đã "nói ly được". WB tng tính toán và kết lun rng, năm 2014, mức đóng VAT ca 20% gia đình thuc nhóm giàu nht Vit Nam cao hơn mc đóng VAT ca 20% gia đình thuc nhóm nghèo nht Vit Nam 4,5 ln. Theo ông Anh, nếu tính toán va k ca WB đúng thì so vi 20% gia đình thuc nhóm giàu nht Vit Nam, gánh nng VAT/thu nhập ca nhóm 20% gia đình nghèo nht s gp hai ln.

***

Để bo v d tính tăng VAT, B Tài chính dn các quc gia trong cng đng châu Âu (EU) như bng chng, dù nâng t l VAT Vit Nam thêm t 1% đến 2% thì vn chưa thm vào đâu so vi EU, ti EU người tiêu dùng sn phm, dch v phi tr VAT ti 20%.

Ông Sebastian Eckhardt, Trưởng nhóm chuyên gia kinh tế chi nhánh Vit Nam ca WB, tán thêm là đ ngh ci cách chính sách thuế ca B Tài chính Vit Nam va quan trng, va kp thi đ bo đm tăng trưởng bn vng và n đnh kinh tế vĩ mô.

Ông Vũ Thành Tự Anh lp tc đáp tr, các chuyên gia kinh tế quc tế vn ví người nghèo như nhng con chim v trí cui cùng ca mt đàn chim, tc đ di chuyn ca mt đàn chim không ph thuc vào nhng con chim khe nht, dn đu mà ph thuc vào nhng con chim yếu nht cui đàn. Ông Anh chng minh nếu mun gim n nn và cân đi được ngân sách thì phi gim nhng khon chi vô b ch không phi là tăng thu.

Qua báo chí Việt Nam, ông Anh hi ông Eckhardt rng, đi din ca WB ti Vit Nam tp tô hng bc tranh kinh tế Vit Nam t lúc nào, bt k điu đó ngược hướng vi li ích ca người nghèo - đi tượng mà WB luôn mun h tr ? Chưa thy ông Eckhardt phn hi.

Nhìn một cách tng quát, trn an ca ông Phm Đình Thi, gii thích ca bà Vũ Th Mai, ý kiến ca ông Sebastian Eckhardt, nhận đnh ca ông Vũ Thành T Anh đu phát xut t góc đ vĩ mô và hc thut, còn đi thường thì sao ?

Hà Hùng, một công dân Đc gc Vit, sng thành ph Mainz, bang Rheinland-Pfalz đã cười sng sc khi nghe người viết bài này đ nghị nhn đnh v so sánh ca B Tài chính Vit Nam v thuế sut VAT châu Âu vi Vit Nam.

Hùng – người mà công vic đòi hi phi liên lc thường xuyên vi h thng công quyn ca Đc bo rng, ging như Vit Nam, VAT Đc được chia thành hai mc, mt mức là 7% đối vi tt c các loi sn phm, dch v thiết yếu cho c đi sng vt cht ln tinh thn (như sách). Nhng sn phm, dch v còn li phi tr VAT là 19%.

Tuy nhiên khác với Vit Nam, sau khi np thuế, bao gm c VAT, dân Đc được hưởng chế đ giáo dục min phí hoàn toàn t mu giáo cho đến hết đi hc. Mi người đu có bo him y tế. Đãi ng trong khám bnh – cha bnh gia người t tr tin bo him y tế cho mình vi người nhn tr cp ca chính ph là ging ht nhau.

Hùng nói thêm rằng, không ging Vit Nam, các viên chc trong h thng công quyn Đc rt ít đ cp đến người nghèo, công bng xã hi,…

Tại Đc, nếu nghèo, người ta đương nhiên được hưởng tr cp gia cư. Lut buc h thng công quyn phi bo đm ch ca đi tượng nhn tr cp gia phi đ din tích qui đnh/người, cùng vi các tin nghi ti thiu như bếp, TV, t lnh. Nhng người nhn tr cp gia cư còn được nhn tr cp thc phm và lut buc h thng công quyn phi bo đm h luôn đ ăn. Ri tr cp qun áo riêng cho mùa Hè và mùa Đông để bo đm h đ mc, đ m. Nghèo ch là trng thái nên h thng công quyn phi tha mãn nhng nhu cu chính đáng khác ca mt công dân như ngh hè thành ra người nghèo có c tr cp ngh hè (10 ngày/năm).

Rất khác vi Vit Nam, Đc thu – chi nguồn tin có được t thuế b buc phi công khai. Ngoài vic được mt cơ quan đc lp giám sát cht ch, chuyn thu – chi ngun tin có được t thuế còn b các t chc dân s theo dõi, cht vn.

Sau cuộc trò chuyn vi Hùng, người viết bài này đã th liên lạc vi mt s thân hu đang sng ti vài quc gia khác châu Âu đ hi thêm v VAT cũng như chi dng ngân sách ti nhng quc gia đó nhưng không thành công, thành ra ch dám suy đoán, cùng là thành viên cng đng châu Âu, cùng chia s và vun bi các giá trị chung, có l thu thuế – chi ngân sách ti nhng quc gia thuc cng đng châu Âu không khác Đc nhiu lm.

So với Vit Nam, VAT Đc rõ ràng là gn gp đôi. B Tài Chính Vit Nam thích yếu t đó và ch mun đ cp đến yếu t đó mà thôi. Vit Nam còn lâu mới như Đc và nhiu quc gia khác vì ti Vit Nam, qun tr - điu hành quc gia vn thế, vn ch đ cao nghĩa v ca công dân, còn bn phn ca nhà nước đi vi công dân thì không phi min bàn mà là không được bàn.

Đâu phải t nhiên mà Vit Nam vn khăng khăng giữ c "tuyên truyn chng nhà nước" ln "li dng các quyn t do, dân ch xâm phm li ích ca nhà nước, t chc, công dân" khi ban hành b lut Hình s mi.

Trân Văn

Nguồn : VOA, 20/09/2017

Published in Diễn đàn

Tăng thuế và lý l ca "dân chi ph mu"

Tại cuc hp báo chiu 15/8, B Tài chính đã đ xut tăng thuế giá tr gia tăng (VAT) theo hai phương án : (i) tăng t 10% lên 12% k t ngày 1/1/2019 ; và (ii) tăng theo lộ trình, lên 12% từ ngày 1/1/2019 và 14% t ngày 1/1/2021.

vat1

Hình minh họa.

Lý do để B Tài chính đưa ra đ xut này là mc thuế VAT 10% hin ti tương đi thp, không phù hp vi thông l quc tế, khó đm bo an toàn tài chính quc gia.

Theo lập lun của B Tài chính thì s lượng quc gia áp dng thuế VAT ngày càng tăng, t khong 140 nước năm 2004 lên 160 nước năm 2014, và 166 nước năm 2016. Song song với điu đó, xu thế tăng thuế sut VAT cũng din ra ph biến. T năm 2009-2016, các nước đu tăng thuế sut ph thông. C th thuế sut VAT trung bình ti EU năm 2000 là 19%, đến năm 2014 lên mc xp x 21,5%. Các nước OECD cũng có xu hướng tăng thuế sut VAT t mc bình quân 18% năm 2000, lên khong 19% năm 2014, và hơn 19% vào năm 2016.

Và sự tht đng sau

Mặc dù B Tài chính không nói thng ra, nhưng ai cũng hiu, nguyên nhân bc bách nht khiến cơ quan ch qun ngân kh quc gia phi đ xut tăng thuế chính là tình trng thâm thng ngân sách, thu không đ bù chi, vn đã kéo dài nhiu năm nay, trong bi cnh n công đã lên đến mc báo đng (theo mt chuyên gia ca Liên Hp Quc là 210% GDP tính đến hết năm 2016) và vn đang trên đà gia tăng.

Bất chp vic mt s quan chc trong b máy lên tiếng trn an dư lun, cho rng người nghèo không b nh hưởng nhiu, hoc thm chí là không b nh hưởng bi vic tăng thuế, đ xut tăng thuế VAT ca B Tài chính vn vp phi phn ng gay gt ca dư lun, c trên truyn thông "l đng" ln "l dân". Đơn gin, nhng li gii thích ca các quan chc kia hoc là thiếu hiu biết, hoc là ngu bin. VAT là mt loi thuế gián thu, không phân biệt người giàu hay người nghèo, nam ph hay lão u, thế nên tt c mi người, bt k giàu nghèo, đu b nh hưởng. Tuy nhiên, vi mc thu nhp thp hơn, người nghèo chc chn s chu nhiu nh hưởng hơn người giàu.

Ngoài ra, mức thuế sut VAT bình quân trên thế gidao động với biên đ rt ln, t 0% (khong 27 nước không áp đt thuế VAT) đến mc 5% như Đài Loan, Kuwait cho đến mc 25% (thm chí 27%) như ti nhiu nước EU. Vì vy có thể nói, cái gi là "thông l quc tế" v thuế sut VAT như lp lun ca B Tài chính đơn gin là không tn ti. Bên cnh đó, so vi các nước trong khu vực (Đài Loan và Nhật Bn 5% ; Thái Lan và Singapore 7% ; Campuchia, Indonesia, Malaysia, Lào và Hàn Quốc 10% ; Philippines 12% ; n Đ 12,5% ; Trung Quc 17%), thuế sut VAT 10% hin nay ca Vit Nam cũng nm mc trung bình, ch không h thp.

Đặc bit, theo Phó Giáo sư Tiến sĩ Trn Đình Thiên thì thu từ thuế và phí (không kể thu t du thô) ca Vit Nam hin đang mc rt cao so vi các nước trong khu vc. C th, trung bình trong giai đoạn 2007-2012, t l này Vit Nam là 21,6% GDP, Trung Quc là 17,3%, Thái Lan và Malaysia là 15,5%, Indonesia là 12,1% còn n Đ ch là 7,8%. "Như vy, nhng chính sách bo h và thuế chng lên thuế đang khiến mi người dân Vit Nam gánh chu t l thuế phí/GDP cao gp t 1,4 đến 3 ln so vi các nước khác trong khu vc", Vin trưởng Vin Kinh tế Vit Nam cho biết.

Tóm lại, nhng li gii thích ca các quan chc B Tài chính đu là lp liếm, ngu bin, không che du được bn cht ca vic tăng thuế sut VAT ln này là tiếp tc bòn rút sc dân, nhng "ông/bà ch" vn đã còm cõi vì phi gánh chu đ loi thuế phí trên tri dưới đt. Vi vic thuế sut VAT tăng lên 12%, gánh nng thuế phí/GDP li càng đè nng lên đôi vai h.

hi cho chính phủ Nguyễn Xuân Phúc

Tiếng nói ca người dân ngày càng có nh hưởng đến công tác hoch đnh chính sách ca chính ph. Đó là thc tế không cn phi bàn cãi. Lý do là vì dân chúng Vit Nam ngày càng bo dn hơn trong vic bày t chính kiến, đc bit là nhng gì liên quan đến chuyn cơm áo go tin hàng ngày, mà v BOT Cai Ly va ri là mt minh chng nóng hi. Ngoài ra, bn thân chính ph Vit Nam cũng đã phi tr nhiu hc phí đt giá khi bt chp phn ng ca công lun, mà v Bauxite Tây Nguyên là mt ví d điển hình.

Trước làn sóng phn ng mnh m ca dư lun, trong cuc hp chính ph thường kỳ tháng 8/2017, Th tướng Nguyn Xuân Phúc đã ch đo : "Vi tinh thn năm 2017 là năm gim chi phí cho doanh nghip, trước mt, chưa đ cp vic tăng các loi thuế, phí, lệ phí, nh hưởng đến doanh nghip".

Chỉ đo ca người đng đu chính ph, có th nói, phn nào đã cho thy s lng nghe phn ng ca dư lun, trước khi "chuyn hoá" thành ch đo điu hành. Tuy nhiên, nếu tt c ch dng li chng đó không thôi thì chưa rõ ràng và chưa đ.

Chưa rõ ràng là vì vic tăng thuế sut VAT trước hết nh hưởng đến người dân. VAT là thuế gián thu, đánh vào người tiêu dùng, doanh nghip ch đơn gin là thu h cho nhà nước. VAT làm cho giá hàng hóa tăng lên, khiến sc mua ca người tiêu dùng giảm đi, nhưng vi nhng mt hàng thiết yếu thì mc suy gim gn như bng không. Trong khi đó, ch đo ca Th tướng Phúc li mi ch quan tâm đến doanh nghip, mà cũng không ch đích danh loi thuế đang khiến dư lun bt bình là VAT.

Chưa đ là vì "chưa đ cp đến vic tăng các loi thuế, phí, l phí" mi ch là mt gii pháp tình thế trước áp lc ca dư lun, mà chưa kèm theo nhng gii pháp căn cơ, rt ráo nhm giáp bt áp lc ngân sách đang ngày mt đè nng lên h thng và quan trng hơn là quyết tâm chính tr đ hin thc hóa chúng.

Theo Tiến sĩ Vũ Thành Tự Anh, Giám đốc Nghiên cu ca Chương trình Ging dy Kinh tế Fulbright : "Với thuế sut VAT ph thông hin nay là 10%, thì ngun thu t thuế VAT đã chiếm ti 27,5% tng thu ngân sách ca Vit Nam. Trong khi đó, vi mc thuế sut trung bình cao hơn hn là 21,3%, VAT cũng mi chiếm trung bình 21,4% tng thu ngân sách ca các nước EU". Khi thuế sut VAT tăng lên thì mt mt sc mua ca người dân s gim ; mt khác, tình trng trn lu thuế li càng din ra ph biến. C hai yếu t đu nh hưởng tiêu cc đến tăng trưởng kinh tế và thu ngân sách. Nghĩa là, vic tăng thuế sut VAT không đồng nghĩa vi vic vai trò ca sc thuế này trong tng thu ngân sách s được ci thin tương ng.

Vì thế, đ gii quyết mt cách căn cơ tình trng thâm thng ngân sách và n công ngt ngưởng trong bi cnh dư lun phn ng gay gt trước đ xut tăng thuế sut VAT hin nay, chính ph ca Th tướng Nguyn Xuân Phúc cn nhân cơ hi thúc đy mnh m ngh trình ci cách kinh tế, mà trng tâm và gai góc nht là vic tinh gn và lành mnh hóa khu vc kinh tế nhà nước :

(i) c phn hoá/tư nhân hóa doanh nghiệp nhà nước : nhm gii phóng ngun lc trong khu vc kinh tế nhà nước, khu vc nm gi phn ln ngun lc quc gia nht nhưng hiu qu li thp nht ;

(ii) th trường hoá/phi điu tiết hoá, đc bit là nhng lĩnh vc còn b can thip nng n như đin lc, xăng du, v.v… và dch vụ s nghip công ;

(iii) tinh gn b máy, ct gim biên chế ; và

(iv) ci cách đu tư công (minh bch, kim soát và tht cht đu tư công ; thc hin nguyên tc ngân sách cng, chm dt hin tượng "đi vn" ; đm bo nguyên tc đc lp gia cơ quan qun lý nhà nước và doanh nghip thc hin đu tư).

Lê Anh Hùng

Nguồn : VOA, 12/09/2017

Published in Diễn đàn