 | Tổng quan: | 3596366 |
Giống như scandal Việt Á – hoàn toàn không hề hấn gì dù chỉ đạo và đốc thúc thực hiện "thần tốc xét nghiệm trên diện rộng", Thủ tướng Việt Nam lại hoàn toàn vô can trong scandal "giải cứu", cho dù rõ ràng Công điện số 540/CĐ-Ttg đã tạo ra mớ bùng nhùng như đã thấy.
Hoạt động sản xuất và phân phối bộ xét nghiệm Covid-19 dán nhãn Công ty Việt Á không thể gây hậu quả nghiêm trọng nếu không có chủ trương "thần tốc xét nghiệm trên diện rộng".
Cuối tuần vừa qua, tại kỳ họp lần hai của Hội đồng Thi đua Khen thưởng trung ương ông Phạm Minh Chính - Ủy viên Bộ Chính trị, Thủ tướng kiêm Chủ tịch hội đồng này chỉ đạo : "Công tác thi đua khen thưởng phải sáng tạo hơn, thiết thực hơn, đi đúng trọng tâm, trọng điểm Tránh vừa khen thưởng xong lại xem xét kỷ luật" (1).
Chưa rõ trong "thi đua, khen thưởng" tại Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thế nào là "sáng tạo hơn, thiết thực hơn" và nếu không "đi đúng trọng tâm, trọng điểm",tiếp tục xảy ra tình trạng "vừa khen thưởng xong lại xem xét kỷ luật" thì sao (?), tuy nhiên tường thuật về kỳ họp vừa đề cập cho thấy, ông Chính dường như hoàn toàn vô can.
Nếu Chủ tịch Hội đồng Thi đua Khen thưởng trung ương – đã không phải chịu bất kỳ trách nhiệm nào khi Công ty Việt Á được tặng "Huân chương Lao động hạng Ba" vì "nghiên cứu – sản xuất bộ xét nghiệm Covid-19" (2) và "tập thể Cục Lãnh sự thuộc Bộ Ngoại giao" cũng được trao huân chương y hệt như thế nhờ "tổ chức những chuyến bay ‘giải cứu’ để đưa công dân gặp hoàn cảnh khó khăn, có nhu cầu về nước" (3) thì tất nhiên, Thủ tướng cũng vậy dù chính ông, trực tiếp hoặc gián tiếp, tạo điều kiện cho điều này xảy ra thông qua chính sách"thần tốc xét nghiệm trên diện rộng".
***
Dẫu hậu quả của việc "nghiên cứu, sản xuất, kinh doanh" bộ xét nghiệm Covid-19 dán nhãn Công ty Việt Á là đặc biệt nghiêm trọng nhưng đến giờ, việc xem xét trách nhiệm chỉ mới chạm nhẹ vào hai cá nhân là Ủy viên Ban Chấp hành trung ương đảng, hoặc đang là Bộ trưởng (ông Nguyễn Thanh Long), hoặc từng là cựu Bộ trưởng (ông Chu Ngọc Anh). Cả hai Ủy viên Ban chấp hành trung ương đảng này chỉ mới bị hệ thống chính trị "đề nghị cảnh cáo" (4) và vì hệ thống công quyền chưa hành động nên vẫn đang đảm nhiệm vai trò Bộ trưởng Y tế hoặc Chủ tịch thành phố Hà Nội. Không có bất kỳ cá nhân hoặc cơ quan hữu trách nào đề cập đến trách nhiệm của ông Chính !
Vì sao đã có những dấu hiệu rất rõ ràng cho thấy, hoạt động sản xuất và phân phối bộ xét nghiệm Covid-19 dán nhãn Công ty Việt Á không thể gây hậu quả nghiêm trọng như thế nếu không có chủ trương "thần tốc xét nghiệm trên diện rộng" và ông Chính không "tả xung, hữu đột", đốc thúc hệ thống chính trị, hệ thống công quyền từ trung ương tới địa phương phải thực thi nghiêm túc chủ trương này, phớt lờ khuyến cáo của nhiều người, nhiều giới ("thần tốc xét nghiệm trên diện rộng" vừa không thể đem lại hiệu quả mong muốn, gia tăng nguy cơ lây nhiễm, vừa lãng phí, làm cho doanh giới, quốc gia thêm kiệt quệ vì chi phí quá lớn) mà ông Chính không phải chịu trách nhiệm nào cả ?
Tương tự, Tổng Giám đốc Công ty Thương mại - Du lịch - Dịch vụ hàng không An Bình không thể "đưa hối lộ" cho một Thứ trưởng Ngoại giao, bốn viên chức lãnh đạo Cục Lãnh sự thuộc Bộ Ngoại giao, một Chuyên viên Vụ Trang thiết bị và công trình y tế thuộc Bộ Y tế, một "cựucán bộ Cục Quản lý xuất nhập cảnh Bộ Công an" nếu cuối tháng 4/2021, ông Chính không ban hành Công điện số 540/CĐ-Ttg yêu cầu năm bộ (Ngoại giao, Công an, Y tế, Quốc phòng, Giao thông – Vận tải) "giám sát, quản lý chặt chẽ công tác tổ chức chuyến bay, đảm bảo tần suất, đối tượng và số lượng người, chuyến bay theo kế hoạch được duyệt, phù hợp khả năng tiếp nhận trong nước" (5).
Công điện số 540/CĐ-Ttg không chỉ tạo điều kiện cho Cục Lãnh sự kiếm tiền nhờ phê duyệt các chuyến bay đưa công dân Việt Nam về nước, các cơ quan ngoại giao của Việt Nam ở nước ngoài có thêm cơ hội "bóp cổ" công dân Việt Nam bằng việc đẻ ra thêm đủ loại thủ tục trong việc duyệt cho từng cá nhân được lên những chuyến bay ấy để hồi hương (ví dụ buộc phải trả lệ phí "hợp thức hóa lãnh sự thẻ chích ngừa" (dịch và chứng thực thẻ chích ngừa, nếu đương sự tự dịch thì phải trả lệ phí chứng thực thẻ chích ngừa của ngoại quốc được dịch đúng), mà còn giúp chính quyền các địa phương, một số doanh nghiệp cung cấp dịch vụ lưu trú hốt bạc.
Vì sao công an Việt Nam chỉ điều tra việc "đưa và nhận hối lộ" trong phê duyệt các chuyến bay của Cục Lãnh sự mà không đả động gì đến trách nhiệm của các cơ quan ngoại giao ở bên ngoài Việt Nam trong xét duyệt những trường hợp cần hồi hương, cũng như trách nhiệm của chính quyền một số địa phương - theo Công điện số 540/CĐ-Ttg có quyền tiếp nhận hay từ chối cho các chuyến bay đưa người hồi hương hạ cánh, đính kèm việc "tiếp nhận" là chỉ định nơi "bắt buộc cách ly" với mức phí rất cao ? Có "đưa và nhận hối lộ" trong "tiếp nhận" những chuyến charter (doanh nghiệp nào đó làm thủ tục bao nguyên chuyến rồi bán lẻ từng chỗ) và chỉ định nơi "bắt buộc cách ly" hay không ?
Ai cũng biết, chi phí hồi hương bằng đường hàng không khi đại dịch còn hoành hành tăng trung bình từ bốn lần đến hơn mười lần, không ít trường hợp phải trả hàng chục ngàn Mỹ kim vì ngoài số tiền phải trả cho chuyến bay, còn bị buộc phải cách ly tại những cơ sở lưu trú sang trọng với chi phí lưu trú rất cao như hệ thống Vinpearl của Vingroup. Chẳng hạn quảng cáo trên travel.com.vn về chuyến bay hồi hương khởi hành từ Paris (Pháp) ngày 10/11/2021, tạm ngừng tại Seoul (Nam Hàn), đến Cam Ranh ngày 12/11/2021, cho biết, chi phí do phải cách ly 8 ngày – 7 đêm tại Vinpearl Condotel Empire Nha Trang là 89 triệu đồng/người lớn, 85 triệu đồng/trẻ em (6) !..
***
Trung tuần tháng 12 năm ngoái, một số viên chức hữu trách trong lĩnh vực hàng không, doanh nhân hoạt động trong lĩnh vực du lịch đồng thanh đề nghị "chấm dứt những ‘chuyến bay hồi hương’ nhằm trục lợi và sớm mở lại các đường bay thương mại theo thông lệ quốc tế" (7). Lúc đó, ông Võ Huy Cường, Cục phó Cục Hàng không của Bộ Giao thông vận tải thừa nhận :Kế hoạch mở lại các chuyến bay quốc tế chở khách đến Việt Nam đã bắt đầu từ tháng 7/2020 nhưng đến nay(12/2021) cứ "dập dình".
Ông Cường không đề cập nhưng rõ ràng, chuyện mở lại các chuyến bay quốc tế chở khách đến Việt Nam "dập dình" vì Công điện số 540/CĐ-Ttg mà Thủ tướng Việt Nam gửi các nơi hồi tháng 4/2021. Công điện này đã trở thành "cơ sở pháp lý" để chính quyền các địa phương tự do đặt định đủ loại yêu cầu, biến các "chuyến bay hỗ trợ" với chi phí tương đối hợp lý vì cách ly tại các cơ sở do quân đội điều hành thành charter – "chuyến bay combo" (gộp cả chi phí vận chuyển lẫn chi phi cách ly nâng tổng chi phí hồi hương lên từ vài lần đến hàng chục lần), tới mức những người có trách nhiệm không thể kiềm chế mà phải tố cáo đó là "trục lợi từ nỗi bĩ cực của đồng bào"...
Mọi thứ chỉ trở lại gần như bình thường sau khi Công an Việt Nam khởi tố vụ án "nhận hối lộ" xảy ra tại Cục Lãnh sự thuộc Bộ Ngoại giao. Tại sao toàn bộ hệ thống chính trị, hệ thống công quyền "có tai như điếc, có mắt như mù" khi 200.000 công dân trở thành nạn nhân của khoảng 800 chuyến bay được ví von là "giải cứu" kêu như bọng ? Đó là chưa kể đến hàng triệu người mà sinh kế gắn liền với hoạt động của các lĩnh vực hàng không, lưu trú, vận chuyển, ăn uống, cùng với gia đình của họ bị biến thành nạn nhân do du lịch, thương mại tê liệt. Chỉ nhắm vào Cục Lãnh sự và Công ty Thương mại - Du lịch - Dịch vụ hàng không An Bình liệu có thỏa đáng ?
Giống như scandal Việt Á – hoàn toàn không hề hấn gì dù chỉ đạo và đốc thúc thực hiện"thần tốc xét nghiệm trên diện rộng", Thủ tướng Việt Nam lại hoàn toàn vô can trong scandal "giải cứu", cho dù rõ ràng Công điện số 540/CĐ-Ttg đã tạo ra mớ bùng nhùng như đã thấy. Có phải nhờ vậy, những viên chức lãnh đạo một số bộ trong "Tổ công tác năm bộ" (Ngoại giao, Công an, Y tế, Quốc phòng, Giao thông – Vận tải) chịu trách nhiệm phối hợp xem xét – phê duyệt – giám sát các chuyến bay hồi hương, chính quyền một số địa phương đã giúp các "chuyến bay combo" thành công tốt đẹp, có thể phủi sạch trách nhiệm ?
Trân Văn
Nguồn : VOA, 18/04/2022
Chú thích
(2) https://tienphong.vn/cong-ty-viet-a-duoc-tang-huan-chuong-lao-dong-se-xu-ly-the-nao-post1405063.tpo
Bốn câu hỏi cần được giải đáp về vụ Việt Á
Không chỉ là chuyện nâng khống giá sản phẩm.
Ảnh : Người Lao Động, Vietnamnet.
Tháng 3/2020, truyền thông trong nước loan tin về sự ra đời của một sản phẩm hoàn toàn "made in Vietnam" : bộ xét nghiệm (test kit) phát hiện virus SARS-CoV-2 do "Học viện Quân y chủ trì, phối hợp với Công ty cổ phần Công nghệ Việt Á thực hiện" [1].
Nó được giới thiệu là có hiệu suất, công suất gấp 4 lần, trong khi giá thành dự kiến chỉ bằng 1/4 so với bộ xét nghiệm tương tự của nước ngoài [2].
Một năm sau, tháng 3/2021, Công ty Việt Á được trao tặng Huân chương Lao động hạng 3 do có "thành tích xuất sắc trong việc nghiên cứu, chế tạo và ứng dụng sinh phẩm Real-time RT-PCR phát hiện virus SARS-CoV-2" [3].
Từ một cái tên gần như vô danh, Việt Á lột xác trở thành "Thánh Gióng" không chỉ trong ngành y tế mà còn đại diện cho niềm tự hào dân tộc. Thông tin trên báo Nhân Dân đưa ra vào thời điểm tháng 3/2020 cho biết với thành quả này, Việt Nam là một trong năm quốc gia hiếm hoi có thể tự sản xuất bộ xét nghiệm SARS-CoV-2 (bên cạnh Nhật Bản, Đức, Trung Quốc và Mỹ) [4].
Tuy nhiên, vào ngày 18/12/2021 vừa qua, mọi thứ sụp đổ khi ông Phan Quốc Việt, tổng giám đốc Công ty Cổ phần Công nghệ Việt Á bị bắt để điều tra về những sai phạm trong việc nâng khống giá bộ xét nghiệm dùng để chống dịch Covid-19 [5].
Kể từ đó, hàng loạt thông tin về hoạt động của công ty này được báo chí phanh phui khiến nhiều người ngỡ ngàng và để lại không ít câu hỏi cần được giải đáp.
Ngày 5/3/2020, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức họp báo giới thiệu bộ xét nghiệm [6]. Bộ cho biết đây là sản phẩm hợp tác giữa các chuyên gia của Học viện Quân y và Công ty Việt Á, và là bộ xét nghiệm dùng cho Covid-19 đầu tiên được Bộ Y tế cấp phép sản xuất đại trà tại Việt Nam.
Trong bài viết đề ngày 17/3/2020 đăng trên trang web của Bộ Khoa học và Công nghệ, quá trình nghiên cứu và phát triển sản phẩm này được tường thuật chi tiết [7]. Những người được nhắc tên trong đó đều là các chuyên gia thuộc Học viện Quân y. Công ty Việt Á được đề cập với tư cách là đơn vị "phối hợp phát triển, sản xuất" nhưng không có nhân vật cụ thể nào của công ty này xuất hiện trong bài. Cuối bài viết, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Phạm Công Tạc được trích lời ghi nhận "công sức rất lớn của tập thể các nhà khoa học và cán bộ Công ty Việt Á".
Kể từ khi được công bố và cấp phép sản xuất, Việt Á đã bán hàng triệu bộ xét nghiệm cho 62 tỉnh, thành trên cả nước với doanh thu gần 4.000 tỷ đồng [8].
Tuy vậy, các thông tin về "nhà xưởng" của công ty này được báo Tuổi Trẻ đăng tải mới đây khiến người khác phải nghi ngờ việc họ có đủ năng lực sản xuất hàng triệu sản phẩm như đã công bố [9].
Hình ảnh nhà xưởng và phòng xét nghiệm của công ty Việt Á tại Bình Dương. Ảnh : Bá Sơn/Tuổi Trẻ.
Như vậy, các sản phẩm mà Việt Á đã bán trong thời gian qua rốt cuộc có nguồn gốc từ đâu ?
Cuối tháng 4/2020, trang web của Bộ Khoa học và Công nghệ đăng tải thông tin bộ xét nghiệm của Học viện Quân y và Công ty Việt Á đã "được Tổ chức Y tế Thế giới chấp thuận" [10]. Ngoài ra, bài viết còn khẳng định sản phẩm được Bộ Y tế của Vương quốc Anh "cấp giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn châu Âu".
Sau khi báo chí trong nước đưa tin xác nhận rằng Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) không chấp nhận sản phẩm này, bài viết trên trang của Bộ Khoa học và Công nghệ đã bị gỡ xuống.
Trao đổi với phóng viên VOV, một quan chức của Bộ Khoa học và Công nghệ khẳng định "việc WHO chấp nhận hay không chấp nhận độc lập với quyết định cấp phép sử dụng của Bộ Y tế" [11]. Theo đó, sản phẩm này là kết quả của đề tài nghiên cứu cấp quốc gia, đã được nghiệm thu và thông qua, "đủ điều kiện để các cơ sở y tế sử dụng trong nước phục vụ công tác phòng chống dịch".
Một bài viết đăng ngày 21/12/2021 trên báo Công an Nhân dân cũng dẫn lời một "chuyên gia về test kit phân tử ở Thành phố Hồ Chí Minh" (không nêu tên) khẳng định "không nhất thiết phải được WHO cấp phép mới được đưa ra sử dụng" mà chỉ cần "đạt các tiêu chuẩn kiểm định của Bộ Y tế là có thể được cấp phép sử dụng trong nước" [12].
Tuy nhiên, người dân có cơ sở để nghi ngờ chất lượng các bộ xét nghiệm này. Thứ nhất, chưa ai biết được các sản phẩm của Việt Á bán ra có nguồn gốc thật sự từ đâu. Thứ hai, một khi Việt Á đã khai gian về các chứng nhận chất lượng thì có gì đảm bảo họ không gian dối về những điều khác ? Và điều thứ ba, nếu không chấp nhận tiêu chuẩn chất lượng từ Tổ chức Y tế Thế giới đối với sản phẩm này – vẫn sử dụng khi họ đã loại bỏ – liệu chúng ta có chấp nhận những tiêu chuẩn chất lượng khác của WHO không, đơn cử như đối với vaccine ?
Công ty Việt Á được thành lập vào năm 2007 với số vốn ít ỏi 80 triệu đồng [13]. Mười năm sau, công ty này thay đổi thông tin doanh nghiệp với vốn điều lệ lên tới 1.000 tỷ đồng, nhưng thông tin về nguồn vốn không rõ ràng khi ba cổ đông sáng lập chỉ nắm giữ 20% cổ phần [14]. Năm 2019, công ty còn báo lỗ 3,9 tỷ đồng. "Trụ sở" của công ty này là một biển hiệu đặt nhờ suốt 10 năm qua tại một ngôi nhà ở Thành phố Hồ Chí Minh mà không có nhân viên nào [15].
Nơi Công ty Việt Á đặt nhờ biển hiệu. Ảnh : Quang Định/ Tuổi Trẻ.
Những thông tin trên khiến người dân phải đặt câu hỏi vì sao Việt Á lại được chọn làm đối tác để "phối hợp phát triển, sản xuất" bộ xét nghiệm dành cho Covid-19 đầu tiên của Việt Nam ?
Ngoài bộ sản phẩm xét nghiệm, tính từ tháng 1/2020 đến nay, công ty này còn trúng hơn 200 gói thầu cung cấp nhiều sản phẩm y tế khác nhau ở các bệnh viện lớn và các trung tâm kiểm soát bệnh tật trên khắp nước [16].
Từ một công ty người rơm, chỉ trong hơn một năm dịch bệnh, Việt Á được thổi bùng thành "Thánh Gióng" với doanh thu ngàn tỷ, được Bộ Khoa học và Công nghệ quảng bá, được Bộ Y tế đưa vào đứng đầu danh sách các sản phẩm giới thiệu cho các địa phương, và còn được chủ tịch nước trao tặng Huân chương Lao động hạng 3 [17].
Những ai và quy trình nào đã tiếp tay bơm thổi cho người rơm Việt Á ?
Các tờ báo trong nước đã chỉ ra việc Bộ Khoa học và Công nghệ âm thầm gỡ thông tin sai về việc WHO chứng nhận cho sản phẩm của Việt Á [18].
Tuy nhiên, Bộ không chỉ gỡ thông tin đó, và không chỉ có trang của Bộ mới xóa thông tin.
Bài viết kể chi tiết về quá trình nghiên cứu, phát triển và sản xuất ra bộ xét nghiệm đầu tiên "made in Vietnam" đăng trên trang của Bộ Khoa học và Công nghệ ngày 17/3/2020 đã biến mất, chỉ còn lại bản lưu trữ [19].
Thông tin về việc trao Huân chương Lao động hạng 3 cho Việt Á cũng không còn xuất hiện trên các trang báo. Tờ Zing News đã chỉnh sửa thông tin bài viết ban đầu, bỏ đi nội dung liên quan đến Việt Á [20] & [21]. Quyết định số 264/QĐ-CTN được ký vào ngày 10/03/2021 về việc tặng thưởng huân chương không thể được tìm thấy trên trang thông tin điện tử của Văn phòng Chủ tịch nước (cùng với toàn bộ các quyết định trong tháng 3/2021) [22] & [23].
Toàn bộ thông tin về việc tặng thưởng huân chương trong tháng 3 đã không còn tồn tại. Ảnh chụp màn hình ngày 21/12/2021.
Đây tất nhiên không phải là lần đầu những bài viết trên các trang báo nhà nước và cơ quan chính quyền bị gỡ bỏ.
Việc âm thầm xóa bỏ thông tin mà không có một lời giải thích vừa gây khó khăn cho công luận trong việc giám sát các hoạt động của chính quyền, vừa khiến người dân nghi ngờ những khuất tất đằng sau.
Yên Khắc Chính
Nguồn : Luật Khoa, 22/12/2021
Chú thích :
1. Nhân Dân (2020, Mar 5), Việt Nam công bố có thể sản xuất 10.000 bộ kít phát hiện nCoV/ngày, Báo Nhân Dân, Retrieved 2021.
2. Báo Chính phủ (2020, Mar 6), Ưu điểm vượt trội của bộ kit xét nghiệm SARS-Cov-2 ‘made in VietNam’.
3. Huy Q. (2021, March 12), Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Thành phố Hồ Chí Minh nhận Huân chương Lao động hạng 3, ZingNews.vn, Retrieved 2021.
4. Cf. [1]
5. Báo Tuổi Trẻ. (2021, December 18), Khởi tố tổng giám đốc Công ty công nghệ Việt Á vì nâng khống giá bộ xét nghiệm Covid-19, Tuổi Trẻ online, Retrieved 2021
6. Cf. [1]
7. Bộ kit xét nghiệm virus SARS-CoV-2: Thành công từ "nhiều mũi giáp công" (2020), Bộ Khoa học và Công nghệ, Retrieved 2021.
8. Cf. [5]
9. Báo Tuổi Trẻ (2021c, December 20), Cận cảnh nhà xưởng "cung ứng hàng triệu kit test mỗi tháng của Công ty Việt Á, Tuổi Trẻ online, Retrieved 2021.
10. Hà Cường (2021, Dec 20), Bộ KH&CN gỡ thông tin "WHO chấp thuận kit test của Công ty Việt Á, thừa nhận sai sót. VOV.
11. Cf. [10]
12. Trần Hằng (2021, Dec 21), Vụ nâng khống giá kit test Covid-19 : Nhiều câu hỏi cần được làm rõ, Báo Công an Nhân dân.
13. VietNamNet (2021, Dec 19), ‘Thổi’ giá kit test Covid-19, Phan Quốc Việt từng tuyên bố ‘sao phải tăng giá lên cắt cổ dân mình.
14. Báo Tuổi Trẻ (2021, Dec 20), Bí ẩn dòng tiền ngàn tỉ ở Công ty Việt Á, Tuổi Trẻ online, Retrieved 2021, from
15. Báo Tuổi Trẻ (2021, Dec 19) ‘Trụ sở chính’ của Công ty Việt Á chỉ có cái biển hiệu đặt nhờ, không có nhân viên, Tuổi Trẻ online, Retrieved 2021
16. Báo Đấu Thầu (2021, Dec 21), 2 năm Covid-19, Công nghệ Việt Á được công bố trúng 219 gói thầu.
17. VnExpress (2021, Dec 21), Kit xét nghiệm Việt Á nằm trong danh sách thông báo của Bộ Y tế.
18. Cf. [10]
19. Cf. [7]
20. Cf. [3]
21. Huy Q. (2021b, December 20), Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Thành phố Hồ Chí Minh nhận Huân chương Lao động hạng 3, ZingNews.vn, Retrieved 2021.
22. Viet A Corp. (2021, Mar 12), Việt Á Corp vinh dự được Chủ tịch nước trao tặng huân chương Lao động hạng Ba.
23. Quyết định (2020, September 18), vpctn.gov.vn. Retrieved 2021.
